Ιόνιο Πανεπιστήμιο ΠΜΣ: Επιστήμη της Πληροφορίας DRIVER: Building the Network for Accessing Digital Repositories across Europe 1 Ευαγγελακοπούλου Ευαγγελία Κέρκυρα 2009 Εργασία στο μάθημα «Ψηφιακές Βιβλιοθήκες» Διδάσκων Σαράντος Καπιδάκης

DRIVER D igital R epository I nfrastructure V ision for E uropean R esearch

3 Όραμα DRIVER Ελεύθερη πρόσβαση στις επιστημονικές δημοσιεύσεις των ερευνητικών κέντρων της Ευρώπης αλλά και παγκοσμίως μέσω των ακαδημαϊκών αποθετηρίων. Διαχείριση των φυσικά κατανεμημένων αποθετηρίων σαν να ήταν μεγάλης κλίμακας πόρος. Διαλειτουργικότητα και αυτόματη συλλογή των ακαδημαϊκών ερευνητικών αποτελεσμάτων σε μια κοινή βάση. Ελάχιστος χρόνος και προσπάθεια στην πρόσβαση και χρήση της πληροφορίας. Παροχή μεγάλου αριθμού υπηρεσιών στους χρήστες όπως αναζήτηση, περιήγηση, δημιουργία προφίλ, παραπομπές κ.τ.λ. Υλοποίηση και Καθιέρωση προτύπων.

Χρηματοδότηση από EU Program SIXTH FRAMEWORK PROGRAMME, Research Networking Testbeds. Διάρκεια :18 μήνες. Χρονοδιάγραμμα: 6/’06 – 11/’07. Βασικοί στόχοι : –Δημιουργία πλατφόρμας δοκιμών (Test-Bed) για την ενσωμάτωση των υπαρχόντων αποθετηρίων –Προώθηση προτύπων Χρηματοδότηση από EU Program SEVENTH FRAMEWORK PROGRAMME, Research Infrastructures. Διάρκεια: 24 μήνες. Χρονοδιάγραμμα: 12/’ /’09 Βασικοί στόχοι: –Δημιουργία Υποδομής Ψηφιακών αποθετηρίων –Δημιουργία Ευρωπαϊκής Συνομοσπονδία Ψηφιακών αποθετηρίων DRIVER-Φάση I DRIVER-Φάση II

Εξέλιξη DRIVER DRIVER I +51 αποθετήρια σε +5 χώρες BE, DE, FR, NL, UK DRIVER II +200 αποθετήρια σε 23 χώρες. 25 γλώσσες

Συνεργάτες University of Athens University of Bielefeld Consiglio Nazionale Delle Ricerche SURF Foundation University of Nottingham Centre National de la Recherche Scientifique DIS University of Bath University of Warsaw University of Gent Goettingen State and University Library Danmarks Tekniske Universitet Universidade do Minho Narodna in univerzitetna knjiznica

Αποθετήρια ως περιεχόμενα δικτύου Σύνθετο πεδίο –διαφορετικότητα των χωρών. –διαφορετικοί πόροι π.χ. κείμενο, πολυμέσα. – διαφορετικές τεχνολογικές πλατφόρμες. – διαφορετικές πολιτικές μεταδεδομένων. Ύπαρξη κάποιου βαθμού ομοιογένειας –Το βασικό είδος των πηγών των ψηφιακών αποθετηρίων είναι το κείμενο. Κοινή προσέγγιση –μέσω του πρωτοκόλλου OAI-PMH (Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting)

Guidelines Στόχοι –Ανάπτυξη πολιτικής –Βελτιστοποίηση Υπηρεσιών –Επιπρόσθετη Λειτουργικότητα –Έλεγχος συμβατότητας –Επικύρωση Συστατικά –Συλλογές (sets) –DC Metadata –OAI - PMH –OAI - ORE

DRIVER Guidelines Βασισμένες στο πιστοποιητικό DINI,στο DAREnet, στο ePrints UK (έχουν δημιουργήσει 26 ειδικούς διαχειριστές αποθετηρίων σε 8 χώρες) Δεν αποτελούν πρότυπο: Είναι απαραίτητες για να εξομαλύνουν τις διαφορετικές ερμηνείες των προτύπων OAI-PMH y DC στις τοπικές υλοποιήσεις Περιέχουν υποχρεωτικά χαρακτηριστικά και άλλα που προτείνονται. Η v.2 μόλις δημοσιεύθηκε

Guidelines - Μια απάντηση για : Δημιουργία ποιοτικών υπηρεσιών (π.χ. αναζήτηση) Τυποποίηση της ποιότητας των μεταδεδομένων των τοπικών αποθετηρίων Επίλυση των ζητημάτων της σημασιολογικής ταξινόμησης Εξασφάλιση διαλειτουργικότητας Βελτίωση της πρόσβασης στο πλήρες κείμενο (το κείμενο πρέπει να είναι προσιτό με ένα μόνο κλικ) 10

Guidelines -Τα κύρια στοιχεία τους Συλλογές Μεταδεδομένα: OAI_DC Open Archives Initiative Dublin Core Υλοποίηση του πρωτοκόλλου OAI-PMH The Open Archives Initiative Protocol for Metadata Harvesting Υλοποίηση του πρωτοκόλλου OAI – ORE Open Archives Initiative Object Reuse and Exchange 11

Guidelines – Οδηγίες Εκθέτοντας τεκμήρια κειμένου Η οδηγία DRIVER (Guidelines) παρέχει μια προσέγγιση «από πάνω προς τα κάτω», εξασφαλίζοντας ότι τα δεδομένα εξάγονται με το σωστό τρόπο. Απαραίτητες για την διαλειτουργικότητα του δικτύου των αποθετηρίων. Καθοδήγηση στους διαχειριστές νέων αποθετηρίων και υπαρχόντων αποθετηρίων αλλά και στους προγραμματιστές που εργάζονται στις πλατφόρμες των αποθετηρίων.

Μη-Συμμόρφωση Guidelines Τα αποθετήρια που δεν συμμορφώνονται στις υποχρεωτικές ή προτεινόμενες οδηγίες θα συλλέγονται παρόλα αυτά, αλλά ανάλογα με το βαθμό συμμόρφωσης το περιεχόμενο μπορεί να μην είναι ανακτήσιμο. Παράδειγμα: –Μια υπηρεσία αναζήτησης που εμφανίζει τις εγγραφές που παρέχουν πρόσβαση στο full-text link, δεν μπορεί να επεξεργαστεί τα περιεχόμενα του αποθετηρίου που προσφέρουν μόνο εγγραφές μεταδεδομένων ή που αποκρύπτουν το full-text μέσα από διαδικασίες εξουσιοδότησης. –Η συμμόρφωση με τις οδηγίες (guidelines) θα συμβάλλει στη διαφοροποίηση αυτών των εγγραφών.

Υποστήριξη Guidelines Η οδηγία Guidelines δεν καθορίζει ποιες εγγραφές κρατούνται στα τοπικά αποθετήρια Υποστήριξη σε τοπικά αποθετήρια για τη υλοποίηση της σε ατομική βάση. Μέσω Internet – Μέσω helpdesk

Υποδομή DRIVER Υποδομή DRIVER Τεχνολογίασυλλογή χειρισμόςΗ Υποδομή DRIVER κάνει μια προσέγγιση «από κάτω προς τα πάνω» παρέχοντας τη Τεχνολογία για να γίνει η συλλογή του περιεχομένου από πολλά αποθετήρια και ο χειρισμός του ως ομοιόμορφη περιοχή πληροφορίας.

Υποδομή DRIVER Πτυχές της «Περιοχής Πληροφοριών» Οι υπηρεσίες «περιοχής πληροφοριών» (ευρετήρια, συλλέκτες) είναι κατανεμημένες σε υπολογιστές που βρίσκονται υπό την δικαιοδοσία διαφόρων οργανισμών. Τέτοιου είδους υπηρεσίες μπορούν να προστεθούν στην υποδομή ανά πάσα στιγμή, με σκοπό να παρέχουν επιπρόσθετα περιεχόμενα και λειτουργικότητα. Ειδικές υπηρεσίες ενεργοποίησης διαχειρίζονται αυτόματα τους πόρους των διαθέσιμων υπηρεσιών με σκοπό της αύξηση της ποιότητας τους.

Υποδομή DRIVER Πτυχές της «Περιοχής Πληροφοριών» Το περιεχόμενο της «Περιοχής Πληροφοριών» του DRIVER, είναι αυτό που έχουμε συλλέξει από τα αποθετήρια, αφού έχει καθαριστεί και εμπλουτιστεί με πληροφορίες προέλευσης. Όλες οι εγγραφές του συστήματος μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν μέσω συγκεκριμένων προφίλ και πρωτοκόλλων (SRW/CQL για ερωτήματα, OAI-PMH για συλλογή κ.λ.π.) των υπηρεσιών του DRIVER, όπως η υπηρεσία αναζήτησης και η υπηρεσία OAI-Publisher, αλλά μπορούν να χρησιμοποιηθούν επίσης και από εξωτερικές εφαρμογές.

18 Enabling Layer Data Layer Open Access Repositories Functionality Layer Administrators End users Τα δεδομένα που συλλέγονται από το DRIVER είναι διαθέσιμα προς χρήση από άλλους παροχείς υπηρεσιών (π.χ. ένα Ευρωπαϊκό portal διδακτορικών, ένα Ευρωπαϊκό portal κινηματογράφου…) π.χ. Αποθετήρια e.j. Instancias D- NET nacionales DRIVER European Information Space (DEIS)

19

20

DRIVER Υποδομή Λογισμικού Εργαλεία που θα δίνουν τη δυνατότητα στους διαχειριστές να κάνουν register το αποθετήριο τους στο DRIVER και να αποκτήσουν feedback για την προσαρμογή του OAI-PMH interface και του βαθμού ευθυγράμμισης με τις οδηγίες guidelines Register αποθετηρίων, καθαρισμός και ενσωμάτωση περιεχομένου σε «Περιοχή πληροφοριών» Ομοιόμορφη περιγραφή τεκμηρίων με μεταδεδομένα –Πληροφορίες του ψηφιακού τεκμηρίου (π.χ. συγγραφέας) –πληροφορίες προέλευσης (χώρα) –τεχνικές πληροφορίες (διαθέσιμα μεταδεδομένα τεκμηρίου, πλατφόρμα αποθετηρίου) Δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης των τεκμηρίων.

Λογισμικό D-NET Περιλαμβάνει: –Λογισμικό για τη διαχείριση των αποθετηρίων του δικτύου (π.χ Παρακολούθηση πόρων). –Υπηρεσίες Τελικού Χρήστη (Αναζήτηση, Δημιουργία Προφίλ). –Υπηρεσίες υποστήριξης για τους διαχειριστές των αποθετηρίων. Λειτουργεί ως φορέας παροχής δεδομένων και ως πάροχος υπηρεσιών Τους επόμενους μήνες θα είναι διαθέσιμη η δεύτερη έκδοση (D-Net 2.0) 22

Οφέλη Τελικού Χρήστη Υψηλή ποιότητα περιεχομένου. Υψηλή ποιότητα στα αποτελέσματα αναζήτησης. Υψηλής ποιότητας υπηρεσίες. Ευχρηστία. Πρόσβαση στο full text. Ανοιχτή πρόσβαση. Ευρύ φάσμα.

Οφέλη Χρήστη Υποδομής Παροχή πληροφοριών με δυνατότητα επαναχρησιμοποίησης από τους παροχείς υπηρεσιών Παροχή προσαρμοσμένων υπηρεσιών για αναζήτηση σε εθνικά η περιφερειακά αποθετήρια μέσα από την υποδομή του DRIVER. π.χ Recolecta- Es, Προβολή των ακαδημαϊκών ψηφιακών αποθετηρίων. Κάθε τεκμήριο που θα επιστρέφει η αναζήτηση θα κάνει αναφορά στο ακαδημαϊκό ίδρυμα από πού προέρχεται. Παροχή υποστήριξης στους εξωτερικούς παροχείς υπηρεσιών για την ενίσχυση των υπηρεσιών που προσφέρουν.

Χρήση της Υποδομής DRIVER Belgium DRIVER portal Spanish publications portal

Υπηρεσίες DRIVER - Search Δυνατότητα Σύνθετης Αναζήτηση –Document Type –Date of publication –Document Language – Repository Δυνατότητα Θεματικής Αναζήτησης –DRIVER Collections –DRIVER Communities

Υπηρεσίες DRIVER - Validator tool Επικύρωση των αποθετηρίων όσον αφορά την προσαρμογή τους –Στις οδηγίες (DRIVER guidelines). –Στα πρότυπα λειτουργικότητας του OAI-PMH. –Τη λειτουργικότητα του OAI-PMH σε συγκεκριμένα θέματα του DRIVER.

Υπηρεσίες DRIVER - Mentor Service Εισάγει τους διαχειριστές των αποθετηρίων στην ανάπτυξη και την υποστήριξη μιας ενεργής κοινότητας αποθετηρίων. Παρέχει συμβουλές για τα ζητήματα που δεν είναι διαθέσιμα μέσω των επίσημων πηγών πληροφόρησης και είναι δωρεάν. Δέχεται αιτήματα και απαντά σε αυτά μέσω του DRIVER Support Web site

Υπηρεσίες DRIVER - Wiki Παρέχει ένα χώρο για συνεισφορές από την ευρεία κοινότητα των αποθετηρίων. Παρέχει ενημέρωση –Αυτόνομα αποθετήρια –Τοπικά projects Παρέχει πλατφόρμα για την αρχική ανάπτυξη αποθετηρίων όταν δεν υπάρχει εθνική συνεργασία

DRIVER ΙΙ- Εξέλιξη Στρατηγική: Παροχή ανοιχτού forum για συζητήση και αλληλεπίδραση με σχετικούς οργανισμούς και κοινότητες μέσω της Συνομοσπονδίας. Είδος περιεχομένου: Επέκταση του είδους των περιεχομένου πέρα από το κείμενο και σε πιο πολύπλοκα αντικείμενα. Πεδίο πληροφόρησης: εμπλουτισμός της εννοιολογικής αξίας και δημιουργίας εμπλουτισμένων εκδόσεων. π.χ εκδόσεις παντρεμένες με άλλα σχετικά αντικείμενα. Λειτουργικότητα: ανάπτυξη και εμπλουτισμός υπηρεσιών για συγκεκριμένες κοινότητες

Driver Παρουσίαση

Συμπεράσματα Διαλειτουργικότητα – Κλειδί για την ανοιχτή πρόσβαση –Αυτοδύναμη Τεχνική Υποδομή –Βελτιωμένες Υπηρεσίες στους χρήστες του δικτύου των Ψηφιακών Αποθετηρίων. –Οδηγίες - Guidelines –Χάραξη πολιτικής ανάπτυξης Μακροχρόνια διατήρηση και Τεχνική υποστήριξη 32

Θέματα προς συζήτηση Χρήση αποθετηρίων αντί της δημοσίευσης σε επιστημονικά περιοδικά. Θέματα λογοκλοπής. Αποφυγή της αξιολόγησης. Πνευματικά δικαιώματα – οικονομική εκμετάλλευση. Δυνατότητα αποκλεισμού επιλεγμένων ψηφιακών τεκμηρίων από τη συλλογή του DRIVER.

Ευχαριστώ!