Κινηματογραφικός χαρακτήρας. Πρώτη προσέγγιση στη σύνθεση ενός κινηματογραφικού χαρακτήρα.

Προσεγγίσεις Ι Ο κινηματογραφικός χαρακτήρας δεν είναι περισσότερο άνθρωπος από την Αφροδίτη της Μήλου. Ένας κινηματογραφικός χαρακτήρας είναι ένα έργο τέχνης, μια μεταφορά για την ανθρώπινη φύση. Σχετιζόμαστε με τους χαρακτήρες σαν να είναι αληθινά πρόσωπα αλλά δεν είναι : είναι ανώτεροι από την πραγματικότητα. Story, Robert McKee   Ο χαρακτήρας είναι ένα θεμελιακό υλικό με το οποίο ήμαστε αναγκασμένοι να εργαστούμε, για αυτό πρέπει να ξέρουμε τους χαρακτήρες όσο καλύτερα μπορούμε. Lajos Egri, the art of dramatic writing.

Ποιότητες του Πρωταγωνιστή Πρέπει να έχει μεγάλη θέληση. Έχει μια συνειδητή επιθυμία. Αλλά και μια ασυνείδητη επιθυμία (η οποία σε πολλές περιπτώσεις έρχεται σε αντίθεση με τη συνειδητή). Ο Πρωταγωνιστής έχει εκείνες τις ανθρώπινες ποιότητες για να κυνηγήσει το Αντικείμενο του Πόθου του. Ο Πρωταγωνιστής πρέπει να έχει τουλάχιστον μια ευκαιρία να πετύχει αυτό που κυνηγάει. Ο Πρωταγωνιστής έχει την επιθυμία και την ικανότητα να κυνηγήσει το αντικείμενο της συνειδητής ή ασυνείδητης επιθυμίας του μέχρι τέλους, στα ανθρώπινα όρια, όπως αυτά ορίζονται από το γένος και τις ιδιαίτερες συνθήκες της ταινίας. Ο Πρωταγωνιστής πρέπει να συνδέεται με το κοινό με μια σχέση of empathy : μπορεί να είναι ή να μην είναι συμπαθείς. Story, Robert McKee. 

Ποιότητες του Πρωταγωνιστή ΙΙ Για τον Αριστοτέλη η ηθογράφηση πρέπει να ανταποκρίνεται σε τέσσερις προϋποθέσεις: Το χρηστόν- ο χαρακτήρας πρέπει να κινείται από αγαθές προθέσεις. Το αρμόττον – οι αντιδράσεις του πρέπει να είναι ανάλογες με το φύλο, την ηλικία, την κοινωνική θέση κ.α του ήρωα. Το όμοιον – παρά την ανωτερότητά του, ο ήρωας δεν πρέπει να βρίσκεται σε τόσο μεγάλη απόσταση από το θεατή, ώστε να αποκλείεται η συμπάθεια του τελευταίου για την τύχη του. Το ομαλόν – η συμπεριφορά του ήρωα δεν πρέπει να παρουσιάζει διακυμάνεις, άλματα, ανακολουθίες. Χ. Καλογεροπούλου, Σενάριο(αναφορά στο Δανιήλ Ιακώβ, Ζητήματα λογοτεχνικής θεωρίας στην Ποιητική του Αριστοτέλη)

Σύνθεση χαρακτήρα Ι Υπάρχουν τρία στοιχεία σε κάθε χαρακτήρα : Η φυσιολογία του , η κοινωνική του κατάσταση και η ψυχολογική του κατάσταση. Lajos Egri, the art of dramatic writing.   Ο σχεδιασμός ενός χαρακτήρα ξεκινάει από δύο βασικές προοπτικές : Characterization: είναι το σύνολο όλων των εξωτερικών ποιοτήτων του χαρακτήρα – η φυσική εμφάνιση, ο τρόπος που μιλάει και χειρονομεί, ηλικία, η ευφυΐα, η εργασία, η προσωπικότητα, η σεξουαλικότητα, συμπεριφορές, οι αξίες του, ο χώρος που μένει, ο τρόπος που ζει. True character : είναι το πρόσωπο πίσω από τη μάσκα. Ανεξάρτητα από αυτό που φαίνεται, ποιος είναι αυτός ο άνθρωπος; Είναι θαρραλέος ή δειλός; πιστός ή άπιστος; τίμιος ή ψεύτης; Μεγαλόθυμος ή εγωιστής; αποφασιστικός ή αδύναμος; Ο μόνος τρόπος να εκφραστεί ο πραγματικός χαρακτήρας είναι να βρεθεί ο ήρωας μπροστά σε μια απόφαση ή ένα δίλημμα. Το πώς αποφασίζει να ενεργήσει κάτω από πίεση είναι αυτό που είναι – όσο πιο μεγάλη η πίεση, τόσο πιο βαθιά κι αληθινή η επιλογή του χαρακτήρα. Story, Robert McKee.

Σύνθεση χαρακτήρα ΙΙ Εσωτερική ζωή Από τη γέννηση μέχρι την αρχή της ταινίας Διαμορφώνει τον ήρωα Βιογραφία του ήρωα Εξωτερική ζωή Από την αρχή μέχρι το τέλος της ταινίας Αποκαλύπτει τον ήρωα. Καθορισμός ανάγκης –δράσης του ήρωα- Επαγγελματικής -προσωπικής –ιδιωτικής ζωή.   Syd Field, Το Σενάριο, η τέχνη και η τεχνική.

Want / Need Ο στόχος του πρωταγωνιστή είναι γνωστός και ως the want, δηλαδή η θέληση – ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει αυτό που ο χαρακτήρας θέλει και που προσπαθεί να επιτύχει, προσπαθώντας να νικήσει την αντίσταση του ανταγωνιστή του. Μπορεί , όμως, και να αντιπροσωπεύει αυτό που νομίζει ότι θέλει και που κατά τη διάρκεια της ιστορίας αποδεικνύεται τελικά ότι δεν τον χρειάζεται ή ότι είναι ο λάθος στόχος. Σε αντιπαράθεση με το στόχο του κεντρικού ήρωα βρίσκεται η πραγματική του ανάγκη, the need, που εκφράζει τη συνειδητή ή ασυνείδητη επιθυμία ή νοσταλγία του. Είναι αυτό που ωθεί τον χαρακτήρα, αυτό που ο χαρακτήρας χρειάζεται για να ολοκληρωθεί και να ευτυχήσει ως άνθρωπος. Ο χαρακτήρας αντιλαμβάνεται την ανάγκη του καθώς κυνηγάει το στόχο του. Η ανάγκη βρίσκεται πάνω σε αντίθετο πόλο από το στόχο(…)στην κλασσική επίλυση αυτής της αντίθεσης ο στόχος επιτυγχάνεται αλλά εγκαταλείπεται οικειοθελώς γιατί έχει χάσει τη σημασία του από τη στιγμή που ο χαρακτήρας συνειδητοποίησε την ανάγκη του. Χ. Καλογεροπούλου, Σενάριο

Τόξο μεταβολής Τι είναι λοιπόν το τόξο μεταμόρφωσης του χαρακτήρα; ο ήρωάς μας στην αρχή της ιστορίας παρουσιάζεται με κάποια συγκεκριμένα χαρακτηριστικά. Κατά τη διάρκεια της ιστορίας και καθώς η πλοκή τον ωθεί να ξεπερνά διάφορα εμπόδια με σκοπό να φτάσει στον τελικά του στόχο, ο ήρωας θα εμφανίζει κάποια άλλα χαρακτηριστικά που θα τον βοηθήσουν να υπερπηδήσει τα συγκεκριμένα εμπόδια. Στο τέλος αυτού του προσωπικού του ταξιδιού δεν θα είναι πια ο ίδιος. Το ξεπέρασμα των εμποδίων που του παρουσιάστηκαν κατά την εξέλιξη του δράματος θα φέρει στην επιφάνεια μια άλλη πλευρά, θα τον βοηθήσει να αλλάξει τα αρχικά του χαρακτηριστικά, τα οποία ίσως αποτελούσαν και την αιτία των εμποδίων που του παρουσιάστηκαν αρχικά. Με λίγα λόγια ο χαρακτήρας μας έχει ωριμάσει, αντιμετωπίζει πια τα πράγματα μέσα από μια άλλη οπτική γωνία. Α. Κεχαγιάς, το σενάριο.

Το κενό Η ιστορία γεννιέται εκεί που η σφαίρα του υποκειμενικού και η αντικειμενική πραγματικότητα έρχονται σε επαφή. Ο πρωταγωνιστής αναζητά κάτι. συνειδητά ή ασυνείδητα επιλέγει να δράσει με ένα συγκεκριμένο τρόπο, υποκινούμενος από τη σκέψη ή το συναίσθημα ότι αυτή η δράση του θα είναι ένα θετικό βήμα προς την επίτευξη του σκοπού του. Από τη δική του σκοπιά, η επιλογή του φαίνεται απλή, συντηρητική, σχεδόν εύκολη, αλλά ικανή να τον φέρει πιο κοντά στο στόχο του. Αλλά τη στιγμή που κάνει την ενέργεια αυτή, το αντικειμενικό πλαίσιο της ζωής του – ο εαυτός του, οι διαπροσωπικές σχέσεις , το κοινωνικό περιβάλλον ή ένα συνδυασμός των παραπάνω, αντιδρούν με ένα τρόπο πιο δυνατό ή διαφορετικό από ότι περίμενε. Αυτή η αντίδραση τον πηγαίνει πιο πίσω σε σχέση με την κάλυψη της επιθυμίας του, από ότι πριν ενεργήσει. Story, Robert McKee.

Doing Characters Είναι οι χαρακτήρες που “αφηγούνται” την ταινία. Ο πρωταγωνιστής, ο ανταγωνιστής και ο καταλύτης που με μια δράση ή την αποκάλυψη πληροφοριών κινεί την ιστορία προς τα εμπρός. Αυτοί είναι οι πιο ενεργοί και οι πιο σημαντικοί χαρακτήρες σε μια ταινία

Helping to reveal Characters Οι βοηθοί της αποκάλυψης του κεντρικού χαρακτήρα έχουν συνήθως δύο κατευθύνσεις: την ερωτική και το ρόλο του έμπιστου. Εξαιτίας τους, ο χαρακτήρας γίνεται περισσότερο επικοινωνιακός και αποκαλύπτει διαστάσεις του που δεν υπάρχουν περιθώριο να αποκαλυφθούν στο πλαίσιο της κεντρικής ιστορίας. Οι περισσότερες ταινίες έχουν Love interest. Σε πολλές υπάρχει ο ρόλος του έμπιστου. Ούτε ο ένας, ούτε ο άλλος ρόλος είναι απαραίτητοι αλλά όταν υπάρχουν εξυπηρετούν στη διευκρίνιση και την πολυδιάστατη ανάπτυξη των κεντρικών χαρακτήρων.

Theme Characters Πολύ συχνά τα μυθιστορήματα ή τα θεατρικά κατευθύνονται από το θέμα, για αυτό και περιέχουν χαρακτήρες που συντελούν στην καλύτερη κατανόηση και εμβάθυνση του θέματος. Αυτοί οι χαρακτήρες δύσκολα ενσωματώνονται στο σώμα μιας αφήγησης. Στις ταινίες από την άλλη αυτοί οι χαρακτήρες πρέπει να συνδέονται με τη δράση της ταινίας. Έτσι μπορεί να πρέπει ένας θεματικός χαρακτήρας να αποκτήσει μια αφηγηματική λειτουργία – μπορεί να γίνει καταλύτης ή πρόσωπο ερωτικού ενδιαφέροντος ή έμπιστος.

Color and Texture Characters Χαρακτήρες μικρής αφηγηματικής αξίας συχνά χρησιμοποιούνται για να προσθέσουν αισθητική χροιά στην ταινία. Είναι αξιομνημόνευτοι, διασκεδαστικοί, ενδιαφέροντες χαρακτήρες που υπάρχουν στο σύμπαν μιας ταινίας – μια αστεία σερβιτόρα, ο ρεσεψιονίστ ενός ξενοδοχείου, η νευρική νοσοκόμα κ.ο.κ.

ερωτήσεις Τι πρέπει να ξέρω για το περιεχόμενο των χαρακτήρων μου; Καταλαβαίνω την κουλτούρα τους; Κατανοώ τους ρυθμούς, τα πιστεύω, τις συμπεριφορές που είναι κομμάτι της κουλτούρας της οποίας είναι μέρος; Έχω συναντήσει, μιλήσει και περάσει χρόνο με ανθρώπους τέτοιας κουλτούρας; Καταλαβαίνω τους τρόπους με τους οποίους μοιάζουν και τους τρόπους που είναι διαφορετικοί από μένα; Τους έχω κατανοήσει σε τέτοιο βάθος έτσι ώστε να μην δημιουργήσω ένα στερεότυπο βασισμένο σε μια ή δύο περιπτώσεις; Είμαι εξοικειωμένος με τη δουλειά που κάνουν οι χαρακτήρες μου; Έχω καταλάβει πως αισθάνεται κάποιος που κάνει αυτή τη δουλειά, τις ιδιαιτερότητές της, το ειδικό λεξιλόγιο που μπορεί να χρησιμοποιεί; Γνωρίζω που ζουν οι χαρακτήρες μου; έχω την αίσθηση της ζωής , της καθημερινής πραγματικότητας που βιώνουν στο χώρο που μένουν; Γνωρίζω τις μυρωδιές, τους ήχους, την αίσθηση ζωής του χώρου στον οποίο τους τοποθετώ; Καταλαβαίνω πως αυτό το περιβάλλον είναι διαφορετικό από το δικό μου και πως επηρεάζει αυτό το χαρακτήρα των ηρώων; Εάν το σενάριο αφορά μια διαφορετική χρονική περίοδο, γνωρίζω αρκετά ιστορικά στοιχεία για την περίοδο;  Linda Seger, Creating unforgettable characters.  

βιβλιογραφία Αγγλική Linda Seger, Creating unforgettable characters. Story, Robert McKee. Lajos Egri, the art of dramatic writing. Ελληνική. Χ. Καλογεροπούλου, Σενάριο Syd Field, Το Σενάριο. Α. Κεχαγιάς, το σενάριο.

Άσκηση 2 Αξιοποιώντας ένα από τα παραπάνω συστήματα σύνθεσης χαρακτήρων, σε ένα κείμενο περίπου 500 λέξεων περιγράψτε έναν οικείο σας χαρακτήρα που θα μπορούσε να λειτουργήσει ως κινηματογραφικός ήρωας.