Η ΑΝΑΓΚΗ ΜΙΑΣ ΣΥΝΘΕΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗΣ ΙΜΜΑΝΟΥΕΛ KANT (1724-1804)

Προσπάθησε να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα στον εμπειρισμό και τον ορθολογισμό. Ο Καντ ισχυριζόταν ότι: Η γνώση δεν είναι παθητική διαδικασία πρόσληψης δεδομένων των αισθήσεων. Οι αισθήσεις με τον ορθό λόγο μπορούν να συνεργάζονται. Ο νους ως ενεργός αρχή θέτει σε τάξη την εμπειρία. Η εμπειρία από μόνη της δεν είναι αρκετή για την κατάκτηση της γνώσης. «η νόηση χωρίς την αίσθηση είναι χωλή, αλλά και η αίσθηση δίχως την τη νόηση είναι τυφλή»

Βασικοί όροι της καντιανής φιλοσοφίας: Εποπτεία:Στη γνωσιολογία του Καντ οι εποπτείες είναι οι άμεσες, ενιαίες παραστάσεις που παρουσιάζονται στις αισθήσεις μας. Αυτές περιέχουν το πολλαπλό εμπειρικό υλικό, το οποίο έχει ήδη μεταβληθεί σε μια πρώτη επεξεργασία, πριν έλθει σε επαφή με τις κατηγορίες . Χώρος και ο Χρόνος. Εγγενείς μορφές της εποπτείας . Θεμελιώδεις μορφές χάρη στις οποίες το ακατέργαστο εμπειρικό υλικό υφίσταται μια πρώτη επεξεργασία. Αποτελούν αρχές, ανεξάρτητους από την εμπειρία τρόπους της αντιληπτικής μας ικανότητας καθώς και απαραίτητες προϋποθέσεις της. Δεν τις αντιλαμβανόμαστε εμπειρικά γιατί αποτελούν προϋποθέσεις της εμπειρικής αντίληψης Κατηγορίες: 12 «καθαρές», αφηρημένες a priori (= προηγούνται των παραστάσεων) έννοιες, νοητικές λειτουργίες, αναγκαίες προϋποθέσεις της εμπειρικής μας γνώσης. Λειτουργούν ως «θυρίδες» στις οποίες εντάσσονται οι εποπτείες. Χάρη σε αυτές μπορούμε να βάλουμε τάξη στο πολύμορφο και ακατάστατο περιεχόμενο της εμπειρίας μας.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ   Του ποσού:Ενότητα ,πολλαπλότητα, ολότητα Του ποιού: Πραγματικότητα ,άρνηση, περιορισμός Του τρόπου:Δυνατότητα, ύπαρξη, αναγκαιότητα Της αναφοράς:Ουσία, αιτιότητα, αλληλεπίδραση 

    Φαινόμενο = Το πράγμα όπως το αντιλαμβανόμαστε με τις αισθήσεις μας έχοντας όλα τα χαρακτηριστικά του  Πράγμα καθεαυτό = τα πράγματα που βρίσκονται έξω από την εμβέλεια των αισθήσεων μας, τα υλικά αντικείμενα που υπάρχουν εντελώς απογυμνωμένα από τους προσδιορισμούς των αισθήσεων μας.  Παραμένουν μονίμως άγνωστα σε μας  Δε μπορούμε να τα γνωρίσουμε αλλά μπορούμε να τα σκεφτούμε  Μπορώ να σκεφτώ καθετί που είναι λογικά δυνατό Λογικά δυνατό θεωρούμε καθετί που δεν είναι αντιφατικό (π.χ. ανθρώπινα όντα στο διάστημα) Άρα : εφόσον η υπόθεση του πράγματος καθεαυτό είναι λογικά θεμιτή μπορούμε να μιλάμε για αυτό

  Πως αποκτούμε γνώση της πραγματικότητας;   Η εμπειρία προσφέρει το υλικό, το οποίο θα επεξεργαστεί και θα αξιοποιήσει ο λόγος. Οι παραστάσεις μας όμως είναι άσχετες μεταξύ τους γιατί τα αισθητήρια όργανα έχουν διαφορετική δομή και δεν επικοινωνούν μεταξύ τους. Ο νους παραλαμβάνει το υλικό αυτό, το επεξεργάζεται και το μορφοποιεί χρησιμοποιώντας στοιχεία (δυνατότητες) που διαθέτει από πριν δηλ. το τοποθετεί στο χώρο και στο χρόνο. Έτσι εξασφαλίζεται η συνάφεια των ετερόκλητων (= διαφορετικών) παραστάσεων και μπορούν να είναι προσιτές στις νοητικές μας λειτουργίες.  Είναι όμως απαραίτητο για να εξηγήσουμε ένα γεγονός να προσδιορίσουμε την αιτία του να το συσχετίσουμε κτλ.. Αυτόν τον ρόλο διαδραματίζουν οι κατηγορίες Άρα : Καθετί που αντιλαμβανόμαστε κατασταλάζει στο νου αφού φιλτραριστεί από τις δύο προϋποθέσεις της αντίληψης (χώρος – χρόνος) και ταξινομηθεί από τις κατηγορίες Η αξιοπιστία των παραστάσεών μας οφείλεται σε ένα μηχανισμό γνώσης που διαθέτουμε. Συντελεστές του = χώρος + χρόνος + κατηγορίες Άρα : γνωρίζουμε τα πράγματα μόνο ως οργανωμένα από το νου μας φαινόμενα και όχι όπως μπορεί να είναι πραγματικά καθεαυτά.

Παράδειγμα κατανόησης θεωρίας:Ας υποθέσουμε ότι ,καθώς κάθομαι στο γραφείο μου και μελετώ, κάποια στιγμή ακούω ένα δυνατό θόρυβο από το διπλανό δωμάτιο. Πηγαίνω εκεί και βλέπω στο πάτωμα ένα σπασμένο βάζο. Διερωτώμαι πως συνέβη αυτό και διαπιστώνω τελικά ,ότι το παράθυρο ήταν ανοικτό και ο αέρας που φύσηξε έριξε το βάζο κάτω. Ο αέρας λοιπόν ,ήταν η αιτία που έσπασε το βάζο με την πτώση του οποίου προκλήθηκε θόρυβος και ανησύχησα. Ύστερα από τη διαπίστωση αυτή επιστρέφω στο γραφείο μου και συνεχίζω τη μελέτη. (εποπτεία )

Σύμφωνα με τον Καντ τοποθέτησα μέσα στο χρόνο και το χώρο μια σειρά από άσχετες μεταξύ τους παραστάσεις –το θόρυβο που άκουσα ,το βάζο που έσπασε, τον αέρα που ένιωσα καθώς αυτός φυσούσε από το ανοικτό παράθυρο-που πέρασαν εντός μου διαμέσου των αισθήσεων μου. Οι παραστάσεις αυτές μεταξύ του δεν έχουν καμία ομοιότητα. Αποκτούν σχέση μεταξύ τους από τη στιγμή που θα τους αποδώσω μια χρονική και χωρική συνάφεια, από τη στιγμή κατά την οποία θα υποθέσω ότι ο αέρας ,που φύσηξε μέσα από το ανοικτό παράθυρο του διπλανού δωματίου, προηγήθηκε της πτώσης του βάζου στο πάτωμα, ύστερα από την οποία ακολούθησε ο θόρυβος που άκουσα, καθώς βρισκόμουν στο γραφείο. Ο δεύτερος συντελεστής πέρα από το χρόνο και το χώρο χάρις των οποίων κατορθώνω να συνδυάσω τις παραστάσεις και να μάθω τελικά πως προκλήθηκε ο θόρυβος που άκουσα είναι η αιτιώδης σχέση(κατηγορία) την οποία αποδίδω στις παραστάσεις αυτές

ΓΕΝΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ : Ο σπουδαιότερος ίσως των νεότερων φιλοσόφων  ΓΕΝΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ : Ο σπουδαιότερος ίσως των νεότερων φιλοσόφων. Ισορροπεί τις ακραίες απόψεις Πλάτωνα – Χιούμ, εγκαινιάζοντας στη φιλοσοφία τον κριτικισμό. Επηρέασε βαθιά τη φιλοσοφική σκέψη από το 18ο αιώνα