Η αξιολόγηση ως παιδαγωγική πράξη και ερευνητική διαδικασία ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΠΕΔΙΟ 3α Η αξιολόγηση ως παιδαγωγική πράξη και ερευνητική διαδικασία σε σχέση με τον μαθητή  και το διδακτικό έργο Ευστρατία Σοφού Νηπιαγωγός, Δρ. Επιστημών αγωγής

1 Γενικές βασικές αρχές της αξιολόγησης

Ορισμός της εκπαιδευτικής αξιολόγησης αποτελεί έννοια πολυσήμαντη δεν υπάρχει ένας ορισμός κοινής αποδοχής. συγχέεται συχνά με τη σημασία άλλων συναφών όρων, όπως μέτρηση, βαθμολογία, εξέταση, εκτίμηση, κ.λπ. η έννοια της αξιολόγησης εξαρτάται άμεσα από το μοντέλο που κάθε φορά υιοθετείται. η αξιολόγηση αποτελεί βασική διαδικασία συστηματικής συλλογής και ανάλυσης δεδομένων που βοηθά στον εντοπισμό στοιχείων απαραίτητων για τη βελτίωση του αξιολογούμενου (είτε πρόκειται για εκπαιδευτικό σύστημα είτε για σχολική μονάδα είτε για παραγόμενο εκπαιδευτικό έργο είτε για οποιονδήποτε άλλον παράγοντα της εκπαιδευτικής διαδικασίας).

Βασικά στοιχεία αποτελούν: το αντικείμενο της αξιολόγησης: τι ή ποιος αξιολογείται εκπαιδευτικό σύστημα, παραγόμενο εκπαιδευτικό έργο σε μια σχολική μονάδα, ένα πρόγραμμα σπουδών, ένα σχολικό εγχειρίδιο, ένας εκπαιδευτικός, ένας μαθητής το υποκείμενο της αξιολόγησης: ποιος ή ποιοι αξιολογούν και ποια σχέση έχουν με το αντικείμενο της αξιολόγησης

Δύο γενικά μοντέλα αξιολόγησης Ανθρωπιστικό-πλουραλιστικό μοντέλο Τεχνοκρατικό μοντέλο Διαφορές στους σκοπούς και στις μεθόδους της αξιολόγησης

Τεχνοκρατικό μοντέλο η αξιολόγηση νοείται ως μηχανισμός ελέγχου στην εκπαίδευση. Ελέγχει την καταλληλότητα, τη λειτουργικότητα και την αποτελεσματικότητα των διαφόρων παραγόντων της εκπαιδευτικής διαδικασίας και των προϊόντων της Σε ποιον βαθμό έχουν καλυφθεί οι στόχοι που είχαν τεθεί αρχικά; Καθορισμός συγκεκριμένων, σαφών και μετρήσιμων στόχων Ένα ιεραρχικά ανώτερο όργανο αξιολογεί κάποιον κατώτερο χρησιμοποιώντας συγκεκριμένα κριτήρια αξιολόγησης Ο αξιολογούμενος δεν συμμετέχει στη διαδικασία της αξιολόγησης Η αξιολόγηση είναι αντικειμενική Η έννοια της μέτρησης είναι κυρίαρχη.

Τεχνοκρατικό μοντέλο Εργαλεία: όργανα μέτρησης, μέσα προσδιορισμού της ποσότητας, τρόποι κατανομής σε μια διαβαθμισμένη κλίμακα μέτρησης. Αξιολογώ σημαίνει να εντοπίζω ένα σημείο σε μια κλίμακα αξίας, π.χ. από το μηδέν μέχρι το είκοσι Εστιάζει στο αποτέλεσμα της εκπαιδευτικής διαδικασίας Δίνει στοιχεία για τη σύγκριση του αξιολογούμενου, δεν δίνει στοιχεία για την ερμηνεία των δυνατοτήτων του και των αδυναμιών αυτού που αξιολογείται Κυριαρχεί η έννοια της αποτελεσματικότητας. Αποτελεσματική διδασκαλία. Κίνημα των αποτελεσματικών σχολείων Κριτικές: Στην εκπαίδευση δεν είναι όλα τα μεγέθη μετρήσιμα Αξία μπορεί να έχουν και εκπαιδευτικές διαδικασίες που δεν υπηρετούν συγκεκριμένους στόχους Μια αξιολόγηση που ελέγχει, ιεραρχεί και ταξινομεί συχνά τιμωρεί και οδηγεί σε αποκλεισμούς

Ανθρωπιστικό-πλουραλιστικό μοντέλο Κατά το τέλος της δεκαετίας του 1980 οι σχετικοί προβληματισμοί προκάλεσαν επιφυλάξεις για το τεχνοκρατικό μοντέλο Συντελείται μετατόπιση της παραδοσιακής αντίληψης για την αξιολόγηση Ανθρωπιστικό-πλουραλιστικό μοντέλο

Ανθρωπιστικό-πλουραλιστικό μοντέλο Είναι ανθρωπιστικό γιατί επικεντρώνεται στα υποκείμενα της εκπαίδευσης Είναι πλουραλιστικό γιατί συνυπολογίζει πολλούς παράγοντες και όχι μόνο την επίτευξη στόχων Επιδίωξη: εντοπισμός των ελλείψεων και των ατελειών του αξιολογούμενου με σκοπό την κατανόηση και την ερμηνεία τους και στη συνέχεια τη βελτίωση Χαρακτηριστικό: Ενσωματώνεται στην εκπαιδευτική διαδικασία Συλλογή στοιχείων με πολλούς και ποικίλους τρόπους Δίνει έμφαση σε διαδικασίες εξατομικευμένες που αποσκοπούν στον εντοπισμό των ιδιαιτεροτήτων κάθε εκπαιδευτικής περίστασης Χρησιμοποιεί περιγραφές των δυνατών και αδύνατων σημείων του αξιολογούμενου Πώς η αξιολόγηση θα συντελέσει στη βελτίωση της παιδαγωγικής λειτουργίας; Ο αξιολογητής μετατρέπεται σε σύμβουλο Κριτικές: Υποκειμενικός χαρακτήρας Συνθετότητα, πλήθος δεξιοτήτων από αξιολογητές, μεγάλη χρονική διάρκεια

Ανθρωπιστικό-πλουραλιστικό μοντέλο Τεχνοκρατικό μοντέλο Ανθρωπιστικό-πλουραλιστικό μοντέλο Σκοποί Να διαπιστώσει σε ποιον βαθμό έχουν επιτευχθεί οι στόχοι που τέθηκαν για αντικείμενο της αξιολόγησης (να μετρήσει αποτελέσματα) Να μελετήσει τις αλληλεπιδράσεις των συμμετεχόντων στην εκπαιδευτική διαδικασία Να δώσει πληροφορίες για λήψη αποφάσεων Να ενδυναμώσει τους οργανισμούς σε θέματα αξιολόγησης ώστε να βελτιώνονται διαρκώς Ενδεικτικές ερωτήσεις Επέφερε η συγκεκριμένη διδακτική μέθοδος ή το πειραματικό πρόγραμμα πιο αποτελεσματική μάθηση για όλους τους μαθητές; Πώς μπορούν να οργανωθούν τα πειραματικά προγράμματα, ώστε να παρέχουν αποδείξεις για την αξία της παρέμβασης που δοκιμάζεται; Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών συντέλεσε στη βελτίωση της επίδοσης των μαθητών; Κύρια χαρακτηριστικά Διατύπωση συγκεκριμένων στόχων Ευελιξία Χρήση αντικειμενικών μεθόδων για τη συλλογή δεδομένων Χρήση πολλαπλών δεδομένων που έχουν συλλεχθεί από ποικίλες πηγές Εντοπισμός αποκλίσεων ανάμεσα στους στόχους και τα αποτελέσματα Καταγραφή πολλαπλών πραγματικοτήτων Ρόλος αξιολογητή Μακρινός Κριτικός φίλος

Είδη και μορφές της αξιολόγησης

Διαμορφωτική ή συνεχής Τελική ή αθροιστική Διαγνωστική Διαμορφωτική ή συνεχής Τελική ή αθροιστική στοχεύει στην πληρέστερη κατανόηση των δυνατοτήτων και των αδυναμιών των συμμετεχόντων σε ένα πρόγραμμα. γίνονται σαφείς οι ήδη κεκτημένες γνώσεις και δεξιότητες όπως και τα ενδιαφέροντα των συμμετεχόντων (π.χ. μαθητών, εκπαιδευτικών) πραγματοποιείται στην αρχή του προγράμματος μπορεί να δώσει πληροφορίες για τροποποιήσεις που είναι απαραίτητες να γίνουν προκειμένου να αποδώσει καλύτερα το πρόγραμμα αποτελεί μέσο για τη διαρκή αποτίμηση ενός προγράμματος ενόσω υλοποιείται. Είναι ένα ανοιχτό και ευέλικτο πλαίσιο αξιολόγησης αναμορφώνεται με βάση τα δεδομένα που συλλέγονται υποδεικνύει τις βελτιώσεις που απαιτούνται για την αναμόρφωση του προγράμματος δίνει έμφαση στις διαδικασίες αναδεικνύει τους παράγοντες που ευθύνονται για τις επιτυχίες ή τις αποτυχίες ενός προγράμματος συνάφεια της διαμορφωτικής αξιολόγησης με το ανθρωπιστικο-πλουραλιστικό μοντέλο είναι φανερή εκτιμά το τελικό αποτέλεσμα ενός προγράμματος. μετρά δηλαδή την αποτελεσματικότητα του προγράμματος με βάση τους στόχους του. γίνεται στο τέλος του ενός προγράμματος ή μιας εκπαιδευτικής διαδικασίας (π.χ. της διδασκαλίας ή της μάθησης), αποτυπώνει συνολικά τα θετικά στοιχεία και τις αδυναμίες αυτού που αξιολογείται προτείνει βελτιώσεις, για την εφαρμογή των οποίων ωστόσο δεν υπάρχει συχνά χρόνος. βρίσκεται πιο κοντά στο τεχνοκρατικό μοντέλο

Ποσοτική-ποιοτική αξιολόγηση ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Ταυτίζεται με τη μέτρηση Σκοπός: η τοποθέτηση των δεδομένων σε κλίμακα η σύγκρισή τους με βάση αντικειμενικά κριτήρια Επικεντρώνεται: στο τελικό αποτέλεσμα (του προγράμματος ) ή στην επίδοση (του μαθητή) Στηρίζεται σε στιγμιαίες εξετάσεις Εξυπηρετεί μηχανισμούς ιεράρχησης, ταξινόμησης, επιλογής (προγραμμάτων ή μαθητών) Τεχνοκρατική αντίληψη για την αξιολόγηση Κριτικές: α) Ο βαθμός ως μέσο πληροφόρησης και ανατροφοδότησης αμφισβητείται β) Η κοινωνική πραγματικότητα δεν αντικειμενοποιείται . Υποκειμενικότητα του αξιολογητή γ) Ρόλος του υποκειμένου στη διαδικασία σύστασης του υπό παρατήρηση αποτελέσματος δ) Πλαίσιο δράσης του υποκειμένου

Ποσοτική-ποιοτική αξιολόγηση ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ Αποφεύγει την αποτίμηση του αποτελέσματος, προσπαθεί να προσδιορίσει και να ερμηνεύσει τη διαδικασία παραγωγής του αποτελέσματος Περιγράφει δυνατότητες και αδυναμίες του αξιολογούμενου Δίνει χρήσιμες πληροφορίες που θα οδηγήσουν στη βελτίωση του αξιολογούμενου Έμφαση στη διαμορφωτική λειτουργία της αξιολόγησης Αξιολογεί όλους τους παράγοντες (κοινωνικό πλαίσιο λειτουργίας του σχολείου) Προσπαθεί να ερμηνεύσει και όχι να συγκρίνει Εξατομίκευση, εντοπισμός και ερμηνεία δυσκολιών και των ιδιαιτεροτήτων με στόχο τη βελτίωση Ανθρωπιστική-πλουραλιστική προσέγγιση της αξιολόγησης