ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΕΓΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ: ΜΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΑ ΒΙΟΜΟΡΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟΣ ΕΓΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ: ΜΙΑ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΣΤΑ ΒΙΟΜΟΡΙΑ  Πέννυ Στεφανίδου Χημικός, M.Sc, M.Ed 1ο ΕΠΑΛ Κορωπίου Το θέμα που θα παρουσιάσουμε, αφορά το χημικό εγγραμματισμό. Αρχικά θα κάνουμε μια γενική θεώρηση και κατόπιν θα αναφερθούμε σε μια εφαρμογή στο ΕΠΑΛ.

Εγγραμματισμός (Literacy) η ικανότητα του ατόμου να χρησιμοποιεί τις (μετα-)γλωσσικές και επικοινωνιακές γνώσεις και δεξιότητές του ευέλικτα και δημιουργικά, αλλά πάντα με τρόπο που προσιδιάζει σε κάθε περίπτωση επικοινωνίας, για να πετύχει στόχους που αφορούν: (α) στις λεκτικές πράξεις του προφορικού λόγου και (β) στην κατανόηση, χρήση, κριτική, αλλά και στην παραγωγή κειμένων ποικίλης σημειωτικής σύνθεσης και διαφορετικής κοινωνικής λειτουργίας και συνεπώς διαφορετικού περιεχομένου, διαφορετικής μορφής και δομής και διαφορετικών λεξικογραμματικών και υφολογικών χαρακτηριστικών. Ματσαγγούρας, 2007 Για να ορίσουμε τον εγγραμματισμό, πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα: τι μαθητή θέλουμε, τι πολίτη επιθυμούμε. Συνεπώς ο εγγραμματισμός περιγράφεται από το αποτέλεσμα. Πρόκειται με άλλα λόγια για τον δρόμο (διαδικασία) και το όχημα (στρατηγικές), μοντέλα, κ.ά) δεν ορίζονται μονοδιάστατα, αλλά εξαρτώνται από τον εκάστοτε στόχο. Με απλά λόγια εγγράμματος ορίζεται ένας μαθητής ή πολίτης όταν διαθέτει εκείνες τις γνώσεις και το λεξιλόγιο ώστε να μπορεί να κατανοήσει, να χρησιμοποιήσει και να επικοινωνήσει, να κριτικάρει και να εφαρμόσει σε ένα θέμα.

Επιστημονικός Εγγραμματισμός (Scientific Literacy) Ένας εγγράμματος πολίτης στις Φυσικές Επιστήμες (Φ.Ε) πρέπει να μπορεί: Να κατανοεί τις βασικές έννοιες, νόμους, αξιώματα και φαινόμενα των Φυσικών Επιστημών Να εκτιμά ότι υπάρχει μια ποικιλία επιστημονικών μεθοδολογιών, συμπεριφορών και διαθέσεων και να τις χρησιμοποιεί κατάλληλα Να αναγνωρίζει τους πολλαπλούς τρόπους που οι Φυσικές Επιστήμες μέσα από την ιστορία τους διαμόρφωσαν αλλά ταυτόχρονα και οι ίδιες διαμορφώθηκαν από τον πολιτισμό, την ηθική και την θρησκεία Matthews 1994

Επιστημονικός Εγγραμματισμός (Scientific Literacy) Επιστημονικός Εγγραμματισμός: ορίζεται η ικανότητα του ατόμου να χρησιμοποιεί την επιστημονική γνώση, να αναγνωρίζει ερωτήσεις (που απαντώνται από την επιστήμη) και να καταλήγει σε στοιχειοθετημένα συμπεράσματα προκειμένου να κατανοεί το φυσικό κόσμο αλλά και να παίρνει αποφάσεις γύρω από αυτόν και τις αλλαγές που υφίστανται από την ανθρώπινη δραστηριότητα PISA (Program of International Student Assessment)

Χημικός Εγγραμματισμός (Chemical Literacy) Η χρήση μη κατάλληλων μοντέλων, αναλογιών ή παραδειγμάτων Μεγάλη πυκνότητα ύλης Τρίγωνο Johnstone Τα ονόματα των αντιδραστηρίων Λέξεις με διαφορετική σημασία από την καθημερινή ζωή Η ιεράρχηση της διδακτέας ύλης Η ερώτηση που τίθεται εδώ είναι «πως φτάσαμε στον Χημικό εγγραμματισμό;» Η απάντηση προφανώς βρίσκεται στη φύση κάθε επιστημονικού κλάδου και συγκεκριμένα της Χημείας. 1. Λόγω των ιδιαιτεροτήτων - δυσκολιών της χημείας

Χημικός Εγγραμματισμός (Chemical Literacy) Γνωρίζει έννοιες χημείας Περιγράφει διαδικασίες Κατανοεί τη γλώσσα της χημείας και μπορεί να την αναπαράγει Μπορεί να κινείται ταυτόχρονα και στα τρία επίπεδα Σχεδιάζει και εκτελεί πειράματα Βρίσκει τις κοινωνικές προεκτάσεις των θεμάτων και παίρνει θέση σε αυτές Έχει την ικανότητα να αντλεί, να αξιολογεί και να διαχειρίζεται την πληροφορία Αντιλογεί επιχειρηματολογώντας Αναλαμβάνει δράση σε θέματα που αφορούν τη Χημεία ή προεκτάσεις αυτής Χημικά εγγράμματος θεωρείται εκείνος ο μαθητής ή πολίτης που: Το 2002 αναφέρεται για πρώτη φορά ο όρος χημικός εγγραμματισμός

Ο επιστημονικά αγράμματος μαθητής!!! Γιατί οι φράουλες βγάζουν ζουμί όταν καλοκαίρι, τις βάζουμε στο ψυγείο, μαζί με ζάχαρη; Γιατί βάζουμε τα φαγητά στο ψυγείο; Γιατί ψόφησαν χιλιάδες ψάρια όταν μια βιομηχανία πέταξε ζεστά νερά στο πλησιέστερο ποτάμι; Τι είναι οι φουσκάλες μέσα στο μπρίκι όταν ζεσταίνουμε το νερό; Γιατί τα αναβράζοντα φάρμακα είναι πιο άμεσα; πως ερμηνεύεται το γεγονός ότι η χρήση του Χ φαρμάκου σε ασθενείς, βελτίωσε κατά 70% την ποιότητα ζωής τους; Θρίαμβος για την επιστήμη. Η εταιρεία NOVARTIS πατένταρε ένα νέο anticancer φάρμακο!!!

Στοιχεία της Έρευνας Πού : 1ο ΕΠΑΛ Κορωπίου Πότε: 2009, διάρκεια: 2 μήνες Πόσοι: συμμετείχαν 106 μαθητές Γνωστική Περιοχή: βιομόρια- πρωτεϊνες Εργαλεία: γραπτές δοκιμασίες (pre- και post): γνώσεων, στάσεων, μέτρηση του κλίματος του περιβάλλοντος της τάξης, επιστημονικού τρόπου σκέψης, ενδιάμεσες δοκιμασίες (διαμορφωτική αξιολόγηση), γραπτή δοκιμασία για το εργαστήριο. Θέλαμε ένα θέμα STS (scientific-technological-society) επιστημονικό τεχνολογικό και κοινωνικά προσανατολισμένο.

Στόχοι Έρευνας Να αποκτήσουν οι μαθητές βασικές γνώσεις Χημείας (δηλωτική γνώση-declarative knowledge) Να διαπιστώσουν τη χρησιμότητά της Να αποκτήσουν λειτουργική γνώση Να έρθουν σε επαφή με τον επιστημονικό τρόπο σκέψης (διαδικαστική γνώση-procedural knowledge) Να ακούν, να διαβάζουν και να βλέπουν κριτικά τις εκλαϊκευμένες ανακοινώσεις Να αποκτήσουν θετική στάση απέναντι στη Χημεία Να κατανοήσουν ότι μπορούν με τη στάση τους να επηρεάσουν τις κοινωνικές και καταναλωτικές απαιτήσεις Λειτουργική γνώση: δηλαδή να χρησιμοποιούν τη χημεία για να λύνουν καθημερινά προβλήματα του σχολείου και της ζωής τους

πρωτεΐνες 1ο ΜΑΘΗΜΑ

Η κοινή καταγωγή μας !!! «Θέλετε λοιπόν να μάθουμε περισσότερα για αυτά τα πολύτιμα μόρια, που εξουσιάζουν την ζωή μας και την καρδιά μας;»

ΣΤΟΧΟΙ Μετά το τέλος της ενότητας οι μαθητές να μπορούν να: περιγράφουν ένα αμινοξύ διακρίνουν την διαφορά μεταξύ του D- και L- αμινοξέος, καθώς και να γνωρίζουν ότι στη φύση υπάρχει μόνο το L- αμινοξύ κατηγοριοποιούν τα αμινοξέα, ανάλογα με την θέση της –COOH και της –NH2 (α-, β-, γ- αμινοξύ) αναγνωρίζουν τα αμινοξέα ανάμεσα σε ένα σύνολο άλλων μορίων, όπως υδατανθράκων, λιπών, νουκλεϊνικών οξέων, πρωτεϊνών, κ.ά.

Και τώρα η σειρά σας Φτιάξτε το κάθε θρανίο δύο αμινοξέα Προσπαθήστε να βάλετε το ένα επάνω στο άλλο. Ταυτίζονται;

στερεοϊσομέρεια

Ορισμός: στερεοϊσομέρειας Στερεοϊσομέρεια: ονομάζεται το φαινόμενο κατά το οποίο δύο ή και περισσότερες χημικές ενώσεις, έχουν το ίδιο Συντακτικό Τύπο, αλλά διαφορετικό Στερεοχημικό Τύπο.

Σαν ερευνητές... Παρατηρήστε προσεκτικά την εικόνα. Τα αμινοξέα που βλέπεται είναι όλα ίδια ή διαφορετικά; Με άλλα λόγια υπάρχουν και τα δύο στερεοϊσομερή ή μόνο ένα είδος από αυτά;

Συμπέρασμα Τα αμινοξέα που υπάρχουν στη φύση είναι όλα μιας μορφής Με άλλα λόγια στη φύση υπάρχει ένα από τα δύο στερεοϊσομερή αμινοξέα Τα αμινοξέα που υπάρχουν στη φύση είναι ΟΛΑ L- διάταξης D-αμινοξέα δεν υπάρχουν στους οργανισμούς

«και τι θα γίνει αν καταναλώσουμε D-αμινοξέα»; Η απάντηση είναι τίποτα. Απολύτως τίποτα. Απλά ο οργανισμός μας δεν θα τα αναγνωρίσει και θα τα αποβάλλει. Τονίζουυε τον επιστημονικό τρόπο σκέψης. Έτσι πορεύονται και οι ερευνητές επιστήμονες. Με «πως», «γιατί», «πότε», «με ποιο τρόπο», «για ποιο λόγο», «ποιες είναι οι προϋποθέσεις», «υπάρχουν εξαιρέσεις» κ.ά.

Είναι αμινοξέα;

Επιστημονικός τρόπος σκέψης παρατηρούν συγκρίνουν ταξινομούν γενικεύουν εφαρμόζουν προβλέπουν Θέτουν ερωτήματα

Πως θα τα ξεχωρίσουμε από τα προηγούμενα; Να σου και νονοί !!! Αφού η –COOH με την –NH2 απέχουν 2 (δύο) άτομα C (άνθρακα), θα τα πούμε β-αμινοξέα Κατά την γνώμη σας υπάρχουν και γ-αμινοξέα;

συνοπτικά αμινοξέα Οργανικές ενώσεις Ομόλογες σειρές D- και L- αμινοξέα α-, β-, γ- αμινοξέα Είναι οργανικές ενώσεις Περιέχουν –COOH και –NH2 Είναι στερεοϊσομερείς χαρακτηριστικά Ομόλογες σειρές Νομίζετε ότι τα μάθατε όλα; Όχι φίλοι μου. Για σκεφτείτε για ποιο λόγο άραγε τα αμινοξέα ενώνονται μεταξύ τους; Για σκεφτείτε για ποιο λόγο τα παιδιά πρέπει οπωσδήποτε να τρώνε αυγό; Ή για ποιο λόγο πρέπει να τρώμε από όλα τα φαγητά;