Νέο Πρόγραμμα Σπουδών της Φυσικής Αγωγής Νίκη Τσαγγαρίδου Αναπληρώτρια Καθηγήτρια Πανεπιστήμιο Κύπρου

Νέο Πρόγραμμα Σπουδών της Φυσικής Αγωγής Το περιεχόμενο των αναλυτικών προγραμμάτων και η αποτελεσματική προσέγγιση εφαρμογής τους στα σχολεία είναι σημαντικά θέματα που προβληματίζουν την παγκόσμια εκπαιδευτική και ακαδημαϊκή κοινότητα.

Νέο Πρόγραμμα Σπουδών της Φυσικής Αγωγής Μέσα στο πλαίσιο της αναβάθμισης και του εκσυγχρονισμού της Κυπριακής εκπαίδευσης, προτάθηκε από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού η αναθεώρηση των αναλυτικών προγραμμάτων για όλες τις βαθμίδες τις εκπαίδευσης.

Νέο Πρόγραμμα Σπουδών της Φυσικής Αγωγής Στα νέα αναλυτικά προγράμματα η Φυσική Αγωγή αντιμετωπίζεται ως ένα πολυδιάστατο γνωστικό αντικείμενο, πολύ σημαντικό για τη μαθητική ζωή των νέων αλλά και τη μετέπειτα λειτουργία τους στην κοινωνία, πέραν του σχολικού περιβάλλοντος.

Νέο Πρόγραμμα Σπουδών της Φυσικής Αγωγής Το Πρόγραμμα Σπουδών της Φυσικής Αγωγής στοχεύει στην ανάπτυξη Κινητικών δεξιοτήτων Γνωστικών ικανοτήτων Φυσικής κατάστασης Δημιουργικής σκέψης Σωστής κοινωνικής συμπεριφοράς

Σκοποί Προγράμματος Το Πρόγραμμα Σπουδών της Φυσικής Αγωγής είναι οργανωμένο στη βάση έξι (6) σκοπών, που θα πρέπει να αποκτήσουν οι μαθητές/μαθήτριες στο πλαίσιο του μαθήματος. Ο κάθε σκοπός αναφέρεται σε όλο το φάσμα της εκπαίδευσης (εκτός από τους σκοπούς 2 και 3 της Προσχολικής Εκπαίδευσης, που διαφοροποιούνται).

Σκοποί Προγράμματος Ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων και ικανοποιητική εκτέλεση ορισμένων από αυτές. Οι μαθητές/μαθήτριες θα πρέπει να αναπτύξουν κινητικές έννοιες και βασικές και σύνθετες κινητικές δεξιότητες για τη ενεργητική συμμετοχή τους σε Φυσικές Δραστηριότητες αναψυχής.

Σκοποί Προγράμματος Απόκτηση γνώσεων από την αθλητική επιστήμη (πώς και γιατί) και παράλληλη εφαρμογή τους για την αποτελεσματική συμμετοχή σε παρούσες και μελλοντικές συνθήκες φυσικής δραστηριότητας. Οι μαθητές/μαθήτριες θα πρέπει να γνωρίζουν βασικές αρχές της αθλητικής επιστήμης (αρχές, κανόνες, στρατηγικές) για την αποτελεσματική συμμετοχή σε εκπαιδευτικά και αθλητικά παιχνίδια στο παρόν και το μέλλον. Σκοπός 2: Ενεργοποίηση δημιουργικής και κριτικής σκέψης κατά τη Διεξαγωγή φυσικών δραστηριοτήτων (Προσχολική Εκπαίδευση) Τα παιδιά θα πρέπει να εμπλακούν σε διαδικασίες εξερεύνησης που δίνουν έμφαση στη δημιουργική λύση προβλημάτων και στον πειραματισμό για να αναπτυχθεί η δημιουργική και κριτική τους σκέψη.

Σκοποί Προγράμματος Γνώση και ανάπτυξη ενός επιπέδου φυσικής κατάστασης για την υγεία. Οι μαθητές/μαθήτριες θα πρέπει να αναπτύξουν αλλά και να γνωρίζουν πώς θα πετύχουν και θα διατηρήσουν ένα ικανοποιητικό επίπεδο φυσικής κατάστασης, που προάγει την υγεία στο παρόν και το μέλλον. Σκοπός 3: Ανάπτυξη και διατήρηση κατάλληλου επιπέδου φυσικής κατάστασης για προαγωγή της υγείας (Προσχολική Εκπαίδευση) Τα παιδιά σε αυτές τις ηλικίες είναι πολύ δραστήρια. Η καθημερινή εμπλοκή τους σε φυσικές δραστηριότητες βοηθά στην ανάπτυξη και διατήρηση της φυσικής κατάστασης. Η προσχολική ηλικία είναι η καταλληλότερη ηλικία, για να υιοθετήσουν τα παιδιά συνήθειες καλής υγείας.

Σκοποί Προγράμματος 4. Απόκτηση θετικής εμπειρίας από τη φυσική δραστηριότητα και ανάπτυξη της αυτο-έκφρασης και της κοινωνικότητας. Οι μαθητές/μαθήτριες θα πρέπει να έχουν θετικές εμπειρίες. Θα πρέπει να δημιουργούν πρωτότυπους τρόπους κίνησης, να εκφράζουν μέσω αυτών συναισθήματα και σκέψεις και παράλληλα να αναπτύξουν δεξιότητες επικοινωνίας και κοινωνικής συναναστροφής με άλλους.

Σκοποί Προγράμματος 5. Κατανόηση και σεβασμός της διαφορετικότητας των ατόμων και συνεργασία με όλους. Οι μαθητές/μαθήτριες θα πρέπει να κατανοούν, να σέβονται τις όποιες διαφορές μεταξύ των ανθρώπων και να επιθυμούν να συμμετέχουν με όλους και όλες σε κάθε είδους δραστηριότητες.

Σκοποί Προγράμματος 6. Επίδειξη υπεύθυνης αθλητικής και κοινωνικής συμπεριφοράς, ως αποτέλεσμα της συμμετοχής στη φυσική δραστηριότητα. Οι μαθητές/μαθήτριες θα πρέπει να μάθουν να συμπεριφέρονται κατάλληλα καθώς συμμετέχουν σε φυσικές δραστηριότητες εντός αλλά και εκτός του σχολικού περιβάλλοντος. Αυτό θα τους βοηθήσει να είναι ολοκληρωμένοι πολίτες στο πλαίσιο λειτουργίας τους στο κοινωνικό σύνολο.

Θεματικές Ενότητες Το συγκεκριμένο Πρόγραμμα Σπουδών στοχεύει πέραν της κινητικής και στην αντιληπτική, γνωστική, συναισθηματική και κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών. Στις επιμέρους αναπτυξιακές ηλικίες παρουσιάζονται μόνο οι κινητικές δεξιότητες που θα χρησιμοποιηθούν από τον/την εκπαιδευτικό ως μέσο για να πετύχει και τους υπόλοιπους σκοπούς. Οι δείκτες επιτυχίας αναφέρονται σε όλους σκοπούς. Ταυτόχρονα, προνοείται η διάθεση 25% του ετήσιου διδακτικού χρόνου κάθε τάξης σε λιγότερο γνωστές δραστηριότητες/αθλήματα.

Έμφαση του Προγράμματος Προσχολικών Τάξεων Η έμφαση του προγράμματος Σπουδών στις προσχολικές τάξεις είναι στην ανάπτυξη της βασικής κίνησης. Το πρόγραμμα της φυσικής αγωγής στοχεύει στην ανάπτυξη και εκλέπτυνση των βασικών κινητικών δεξιοτήτων.

Θεματικές Περιοχές Προσχολικών Τάξεων Δεξιότητες σταθεροποίησης (κάθετες στηρίξεις σώματος, κ.λπ..) Δεξιότητες μετακίνησης (περπάτημα, άλματα, κ.λπ..) Δεξιότητες χειρισμού (ρίψη, υποδοχή, αναπήδηση μπάλας, κ.λπ..) Κινητικές έννοιες (αντίληψη του χώρου, αντίληψη του σώματος, κτλ.) Εφαρμογή βασικών κινητικών δεξιοτήτων και κινητικών εννοιών στη γυμναστική, στο χορό και σε τροποποιημένα παιχνίδια

Έμφαση του Προγράμματος Α’-Β’-Γ’ Τάξεων Δημοτικού Έμφαση του Προγράμματος Α’-Β’-Γ’ Τάξεων Δημοτικού Η έμφαση του προγράμματος Σπουδών στις πρώτες τάξεις του Δημοτικού συνεχίζει να είναι στην ανάπτυξη και εκλέπτυνση βασικών κινητικών δεξιοτήτων. Αυτές οι δεξιότητες αποτελούν την θεματολογία του προγραμματισμού και την βάση για τον σχεδιασμό των ενοτήτων της διδασκαλίας.

Θεματικές Περιοχές Α’-Β’-Γ’ Τάξεων Δημοτικού Θεματικές Περιοχές Α’-Β’-Γ’ Τάξεων Δημοτικού Δεξιότητες σταθεροποίησης (σωστή εκτέλεση και με ποσοτικές παραμέτρους – π.χ. ακρίβεια, κτλ.) Δεξιότητες μετακίνησης (σωστή εκτέλεση και με ποσοτικές παραμέτρους – π.χ. ακρίβεια, ταχύτητα, απόσταση κ.λπ..) Δεξιότητες χειρισμού (σωστή εκτέλεση και με ποσοτικές παραμέτρους – π.χ. ακρίβεια, ταχύτητα, απόσταση κ.λπ..) Συνδυασμοί δεξιοτήτων και κινητικών εννοιών Εφαρμογή βασικών κινητικών δεξιοτήτων και κινητικών εννοιών στη γυμναστική, στο χορό και σε τροποποιημένα παιχνίδια

Έμφαση του Προγράμματος Δ΄- Ε΄- ΣΤ΄ Τάξεων Δημοτικού Σε αυτές τις ηλικίες, Δ΄- Ε΄- ΣΤ΄ Τάξεων Δημοτικού, η έμφαση του Προγράμματος Σπουδών αλλάζει από την ανάπτυξη των βασικών δεξιοτήτων στην ανάπτυξη της ειδικευμένης και ποιοτικής κίνησης. Γίνεται συνδυασμός και εφαρμογή δεξιοτήτων μετακίνησης, σταθεροποίησης και χειρισμού σε ποικίλες ατομικές και ομαδικές δραστηριότητες στους διαφορετικούς τομείς περιεχομένου και εννοιών γνώσης (κανόνες, στρατηγικές, κατανόηση και εκτίμηση) της Φυσικής Αγωγής.

Θεματικές Περιοχές Δ΄- Ε΄- ΣΤ΄ Τάξεων Δημοτικού Δεξιότητες ομαδικών αθλημάτων Δεξιότητες στίβου Δεξιότητες φυσικής κατάστασης (δύναμη, αντοχή κ.λπ..) Δεξιότητες σε ρόδες (ποδηλασία, ρόλερ, σκέιτ, πατίνι κ.λπ..) Δεξιότητες ρακέτας (τένις, επιτραπέζια αντισφαίριση, αντιπτέριση (badminton), ρακέτες θαλάσσης, σκουός/ράκετμπωλ κ.λπ..) Δεξιότητες ρυθμικής-γυμναστικής -χορού (παραδοσιακοί, μοντέρνοι, hip-hop, break-dance, Latin, aerobic dance κ.λπ..) Φυσικές δραστηριότητες αναψυχής (προσανατολισμό, κυνήγι θησαυρού, τοξοβολία κ.λπ..) Δεξιότητες πολεμικών τεχνών (ασιατικές, πάλη κ.λπ..) Δεξιότητες βουνού (ορειβασία, χιονοδρομία, αναρρίχηση κ.λπ..) Δεξιότητες σε νερό (κολύμβηση, υδατοσφαίριση, aqua aerobic, κωπηλασία, ιστιοπλοΐα κ.λπ..)

Δείκτες Επιτυχίας: Προσχολική Εκπαίδευση Τα παιδιά με την ολοκλήρωση του προγράμματος πρέπει : Να εκτελούν βασικές κινητικές δεξιότητες μετακίνησης Να εκτελούν βασικές κινητικές δεξιότητες σταθεροποίησης Να εκτελούν βασικές κινητικές δεξιότητες χειρισμού Να αναγνωρίζουν και να εκτελούν διαφορετικές κινητικές λύσεις Να αναγνωρίζουν ότι η φυσική δραστηριότητα είναι απαραίτητη για την υγεία τους Να συμμετέχουν σε φυσικές δραστηριότητες και να αναγνωρίζουν τη σχέση μεταξύ άσκησης και ξεκούρασης Να συνεργάζονται και να παίζουν με όλα τα παιδιά ανεξαρτήτως ατομικών διαφορών (π.χ. φύλο, εθνικότητα κ.λπ..). Να τηρούν και να εφαρμόζουν απλούς κανόνες παιχνιδιών

Δείκτες Επιτυχίας: Α’- Β΄- Γ΄ Τάξη Δημοτικού Τα παιδιά με την ολοκλήρωση του προγράμματος πρέπει : Να εκτελούν σε ικανοποιητικό βαθμό βασικές κινητικές δεξιότητες μετακίνησης, σταθεροποίησης και χειρισμού Να εκτελούν σε ικανοποιητικό βαθμό συνδυασμούς δεξιοτήτων μετακίνησης και ισορροπίας, μετακίνησης και χειρισμού και ισορροπίας και χειρισμού. Να γνωρίζουν πως εκτελούνται οι δεξιότητες μετακίνησης, χειρισμού, χορού κτλ Να αναγνωρίζουν τη θετική επίδραση της φυσικής δραστηριότητας στην υγεία Να εκτελούν καθημερινά φυσικές δραστηριότητες εντός και εκτός σχολικού χώρου και με τους γονείς και με την οικογένειά τους Να αναγνωρίζουν, να σέβονται και να αποδέχονται τη διαφορετικότητα των ατόμων

Δείκτες Επιτυχίας: Δ΄ - Ε΄- ΣΤ΄ Τάξη Δημοτικού Τα παιδιά με την ολοκλήρωση του προγράμματος πρέπει : Να γνωρίζουν και να εκτελούν βασικές δεξιότητες αθλοπαιδιών Να γνωρίζουν και να εκτελούν βασικές δεξιότητες των αγωνισμάτων στίβου Να παρουσιάζουν επαρκή δεξιότητα εκτέλεσης στον τομέα του χορού Να εκτελούν απλούς κινητικούς επιθετικούς και αμυντικούς συνδυασμούς σε ομαδικά αθλήματα Να συνεργάζονται με όλα τα παιδιά. Να αναγνωρίζουν και να αποδέχονται τη διαφορετικότητα Να καλλιεργούν μηχανισμούς αυτοκαθορισμού στόχων και να προσπαθούν για την εκπλήρωσή τους Να καλλιεργούν μηχανισμούς αποφυγής συγκρούσεων για την επίλυση διαφορών Να αυτό-αξιολογούν την πρόοδό τους

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Έρευνες αποδεικνύουν ότι η μάθηση των παιδιών είναι καλύτερη όταν δίνονται πολλές ευκαιρίες ενεργητικής συμμετοχής. Επίσης έχει αποδειχθεί ότι τα αποτελεσματικά προγράμματα φυσικής αγωγής περιέχουν λιγότερη ύλη, η οποία καλλιεργείται σε μεγαλύτερο βάθος. Οι θεματικές ενότητες των λίγων μαθημάτων θα πρέπει να αποφεύγονται, γιατί δεν οδηγούν στα επιθυμητά αποτελέσματα. Η ιεραρχία των θεματικών ενοτήτων δεν είναι πάντα σημαντική όμως είναι σημαντική η ιεραρχία των δραστηριοτήτων που διδάσκονται σε κάθε ενότητα και σε κάθε μάθημα.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να χρησιμοποιούν διδακτικές προσεγγίσεις που βοηθούν στην αύξηση της ακαδημαϊκής επίδοσης των παιδιών καθώς και στην ανάπτυξη θετικών στάσεων για μάθηση. Σύγχρονες μέθοδοι διδασκαλίας όπως η ενεργητική διδασκαλία, διδασκαλία μέσω ερωτήσεων (επίλυση προβλημάτων) , διδασκαλία με σειρά έργων (σταθμοί), συνεργατική μάθηση κ.λπ.., καθώς και εναλλακτικά διδακτικά μοντέλα όπως το μοντέλο της Αθλητικής Αγωγής, το μοντέλο Παιχνίδια για Κατανόηση, το μοντέλο της Προσωπικής και Κοινωνικής Υπευθυνότητας κ.λπ.., θα πρέπει να χρησιμοποιούνται στα μαθήματα φυσικής αγωγής.

ΔΙΔΑΚΤΙΚΗ ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΙΑ Κατά την διάρκεια της διδασκαλίας, ιδιαίτερη σημασία πρέπει να δίνεται στα αναπτυξιακά χαρακτηριστικά της κάθε ηλικίας και να υπάρχει το στοιχείο της προοδευτικότητας και της διαφοροποίησης ανάλογα με τις ανάγκες των παιδιών. Η διαφοροποίηση της διδασκαλίας είναι μια παιδαγωγική φιλοσοφική προσέγγιση σύμφωνα με την οποία οι εκπαιδευτικοί αποδέχονται την διαφορετικότητα των μαθητών/μαθητριών τους και οικοδομούν τη γνώση πάνω σε αυτές. Ο στόχος σε ένα μάθημα στο οποίο γίνεται διαφοροποίηση της διδασκαλίας είναι η μέγιστη ανάπτυξη κάθε παιδιού κι η ατομική επιτυχία. Η διαφοροποίηση της διδασκαλίας προϋποθέτει συνεχή διαμορφωτική αξιολόγηση και τήρηση αρχείων της προόδου του κάθε παιδιού, ούτως ώστε να προετοιμάζεται ατομική και ομαδική εργασία με τρόπο που να ικανοποιούνται οι διαφορετικές ανάγκες των παιδιών.

Μέθοδοι Αξιολόγησης Όσον αφορά την αξιολόγηση της προόδου των παιδιών προτείνονται ενδεικτικά οι ακόλουθες μέθοδοι αξιολόγησης από τις οποίες θα μπορούν να επιλέγουν οι εκπαιδευτικοί ανάλογα με την αναπτυξιακή ηλικία στην οποία αναφέρονται.

Μέθοδοι Αξιολόγησης Μαθητικό Πλάνο (τα παιδιά καθορίζουν στόχους) Μαθητικό αρχείο (τα παιδιά δημιουργούν ένα αρχείο καταγράφοντας συμπεριφορές, χρόνους άσκησης, κτλ.) Μαθητικό ημερολόγιο (τακτική καταγραφή σε ημερολόγιο της συμμετοχής, των συναισθημάτων, κτλ.) Γραπτές δοκιμασίες (tests) Ατομικές εργασίες Ομαδικές εργασίες Παρατήρηση συμμαθητών/συμμαθητριών: Αυτό-αξιολόγηση Φάκελος Δραστηριοτήτων (Portfolio) Παρατήρηση του παιδιού από το/τη διδάσκοντα/ουσα

Συμπεράσματα Η σχολική φυσική αγωγή είναι πολύ σημαντική για την ανάπτυξη κινητικών δεξιοτήτων και θετικών στάσεων των παιδιών προς την φυσική δραστηριότητα. Έχει αποδειχθεί ότι η ποιότητα των μαθησιακών εμπειριών των παιδιών είναι εξαιρετικής σημασίας για τη συνέχιση της συμμετοχής τους σε φυσικές και αθλητικές δραστηριότητες. Στόχος των σύγχρονων αναλυτικών προγραμμάτων της φυσικής αγωγής είναι να βοηθήσουν στη ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών, την ανάπτυξη και διατήρηση σχέσεων μεταξύ τους και στην ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων. Μέσα από την εμπειρία της σχολικής Φυσικής Αγωγής τα παιδιά πρέπει να επωφεληθούν διαχρονικά σε όλους τους τομείς των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων.