Θεωρίες Συμπεριφορών και Υγεία ΨΥΧ-258 ftp://ftp.soc.uoc.gr/psycho/manola/

Συμπεριφορές που επηρεάζουν την υγεία

Από τι επηρεάζεται η υγεία; δημογραφικοί παράγοντες όπως Φτώχεια Κοινωνικός αποκλεισμός Απασχόληση Στέγαση Εκπαίδευση Περιβάλλον αλλά και συμπεριφορά και τρόπος ζωής Το 50% της πρόωρης θνησιμότητας από τις 10 κυριότερες αιτίες θανάτου οφείλεται στις συμπεριφορές των ατόμων (Ogden, 2007)

Συμπεριφορές υγείας Sir Richard Doll – πρωτοπόρος στη διαμόρφωση της έννοιας των συμπεριφορών υγείας στη δεκαετία του ‘60 Οι συμπεριφορές που σχετίζονται με την υγεία, τη διατήρηση και την προστασία της, ή την έκθεσή της σε κίνδυνο. Προστατευτικές (protective) κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, ελάττωση κατανάλωσης ζωϊκού λίπους, συστηματική άσκηση, επαρκής ύπνος, χρήση ζώνης ασφαλείας, χρήση κράνους, χρήση προφυλακτικού, προληπτικοί ιατρικοί έλεγχοι (πχ τεστ παπ, επίσκεψη σε οδοντίατρο, περιοδικά τσεκ απ, εμβολιασμοί), κλπ Επιβλαβείς (health-risk) κάπνισμα, κατάχρηση οινοπνεύματος, χρήση εθιστικών ουσιών, οδήγηση υπό την επίρρεια αλκοόλ, υπερκατανάλωση fast food, λιπαρών τροφών, αλατιού, κλπ Βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην υγεία

Alameda County Study (USA) Επτά συμπεριφορές συνιστούν ένα γενικότερο υγιεινό στυλ ζωής και συμβάλλουν στην υγεία και μακροζωία: 1. Αποφυγή καπνίσματος 2. Όχι κατάχρηση αλκοόλ 3. Συστηματική φυσική άσκηση ώρες ύπνου καθημερινά 5. Διατήρηση κανονικού βάρους 6. Αποφυγή σνακ 7. Συστηματική κατανάλωση πρωινού (Belloc & Breslow, 1972; Belloc, 1973; Breslow & Enstrom, 1980)

1. Κάπνισμα Συσχετίζεται με: - καρδιαγγειακές παθήσεις (πχ αθηροσκλήρωση, θρομβώσεις) - Ποικίλες μορφές καρκίνου (λάρυγγα, πνευμόνων,αλλά και τραχήλου μήτρας) - ασθένειες του αναπνευστικού (π.χ χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, εμφύσημα, βρογχίτιδα) - Προβλήματα των δοντιών και των ούλων - προβλήματα στο έμβρυο - Μειωμένη παραγωγή σπέρματος - Κλπ American Cancer Society (2003): το 30% θανάτων στις ηλικίες οφείλονται στο κάπνισμα

2. Κατάχρηση αλκοόλ Συνδέεται με: - Οξεία τοξίκωση λόγω κατάχρησης - Διάφορες μορφές καρκίνου (στόματος, λάρυγγα, παχέως εντέρου και πρωκτού) - Κίρρωση ύπατος - Υψηλή αρτηριακή πίεση - Εκφύλιση εγκεφάλου - Υψηλό ποσοστό ατυχημάτων και επιθέσεων - Γύρω στο 10-15% του πληθυσμού κάνουν κατάχρηση αλκοόλ, με συνεχώς αυξανόμενα ποσοστά μεταξύ των εφήβων θάνατοι νέων κάθε χρόνο στην Ευρώπη αποδίδονται στο αλκοόλ - Η μέτρια κατανάλωση αλκοόλ μπορεί να έχει προστατευτική επίδραση

3. Συστηματική φυσική άσκηση Προστασία: - Κατάθλιψη - Άγχος - Καρδιαγγειακά νοσήματα - Υπέρταση - Διαβήτης τύπου ΙΙ - Πρόωρος θάνατος - Οστεοπόρωση - Καρκίνος του εντέρου Η εξάλειψη της φυσικής αδράνειας θα οδηγούσε σε μείωση: 15-39% διαβήτη, 22-33% καρκίνο παχέος εντέρου, 5-12% καρκίνο μαστού, 18% κατάγματα λόγω οστεοπόρωσης

4. Διατροφή και έλεγχος βάρους Διατροφή με φρούτα και λαχανικά – προστασία από διάφορες μορφές καρκίνου, έλεγχος βάρους Παχυσαρκία – υπέρταση, διαβήτης, καρδιαγγειακές παθήσεις

5. Ατυχήματα (τροχαία) Από νεκροί τραυματίες από τροχαία ατυχήματα στην ελλάδα Κάθε ώρα: 10 νεκροί 30 παραπληγικοί 120 τραυματίες

Τροχαία ατυχήματα Υπερβολική ταχύτητα Παραβίαση στοπ, φωτεινών σηματοδεκτών κλπ Μή χρήση ζώνης ασφαλείας Μή χρήση κράνους Χρήση κινητού τηλεφώνου κατά την ώρα της οδήγησης Οδήγηση υπό την επίρρεια αλκοόλ ή ουσιών κ.α.

Συμπέρασμα Η μελέτη των συμπεριφορών υγείας μπορεί να προσφέρει στην βελτίωση της υγείας του πληθυσμού - ποιότητα και ποσότητα ζωής, (Sarafino, 1999) Αλλά και Καλύτερη υγεία – μείωση των δαπανών υγείας Μείωση του αριθμού των χαμένων εργατικών ωρών κλπ