Νεοπλασίες

Συχνότητα Ευρώπη: > 24% των θανάτων στους άνδρες,  20% των θανάτων στις γυναίκες  H πιο συχνή μορφή καρκίνου στους άνδρες είναι ο καρκίνος του λάρυγγα και στις γυναίκες ο καρκίνος του μαστού. Και στα δύο φύλα έπεται ο καρκίνος του εντέρου.  Μια ανάλυση στις 15 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης πριν την τελευταία διεύρυνση έδειξε ότι ο αριθμός των θανάτων εξαιτίας του καρκίνου αυξήθηκε κατά 12% στους άνδρες και 9% στις γυναίκες στο διάστημα μεταξύ 1985 και 2000.

 Στον καρκίνο του μαστού μόνο το 41% των περιπτώσεων μπορεί να ερμηνευτεί από τους υπάρχοντες αναγνωρισμένους παράγοντες επικινδυνότητας.

 Οι μέχρι στιγμής έρευνες δεν μπορούν να προσφέρουν ουσιαστική στήριξη για μια σχέση μεταξύ προσωπικότητας και κινδύνου για ανάπτυξη καρκίνου,  αν και υπάρχουν κάποια στοιχεία, δεν έχει τεκμηριωθεί σχέση μεταξύ κοινωνικής υποστήριξης και έναρξης της νόσου,  όσον αφορά το ρόλο του στρες και των αρνητικών συναισθημάτων (κατάθλιψης κυρίως) τα δεδομένα δείχνουν ότι πιθανώς αποτελούν ανεξάρτητους παράγοντες επικινδυνότητας,  υπάρχουν επαρκή στοιχεία που δείχνουν τη σημασία μεταβλητών όπως το κάπνισμα, η διατροφή (π.χ., μικρή κατανάλωση φρούτων και λαχανικών), η έκθεση στον ήλιο κ.ά. ως παραγόντων επικινδυνότητας (Henderson & Baum, 2002)

Η επίδραση των παραγόντων αυτών στη νόσο ασκείται μέσω τριών ‘οδών’: άμεσα, επηρεάζοντας το νευρικό, το ορμονικό και το ανοσοποιητικό σύστημα ή επηρεάζοντας το γενετικό κώδικα και τους μηχανισμούς αυτο-επιδιόρθωσης που διαθέτει, έμμεσα, επιδρώντας στις συμπεριφορές και τις συνήθειες υγείας (π.χ., η διάθεση επηρεάζει το είδος της διατροφής), αλλά και στην αντίληψη των συμπτωμάτων και της ασθένειας και, συνακόλουθα, στη συμπεριφορά (π.χ., τήρηση των ιατρικών οδηγιών).

Επιπτώσεις  Νεοπλασίες με καλή πρόγνωση σχετίζονται με την εκδήλωση λιγότερων ψυχολογικών προβλημάτων, ενώ εκείνες με χειρότερη πρόγνωση ή με πιο επώδυνη θεραπεία συσχετίζονται με χειρότερα επίπεδα προσαρμογής και μεγαλύτερες ψυχολογικές δυσκολίες.

 Υπολογίζεται ότι το 40% περίπου των ασθενών στα ενδιάμεσα στάδια ανάπτυξης της ασθένειας και το 70-90% των ασθενών με προχωρημένο καρκίνο, αντιμετωπίζουν σημαντικό βαθμό πόνου. Επίσης, το 25-50% των ασθενών σε χημειοθεραπεία αναπτύσσουν σειρά προβλημάτων (π.χ., ναυτία).

 Τα ποσοστά κατάθλιψης ή σχετικών συμπτωμάτων φτάνουν το 15-25% μετά τη διάγνωση ενώ ως και το 40-45% των ασθενών αναφέρουν σημαντική δυσφορία. Επιπλέον, ως και 30% εκδηλώνουν συμπτώματα PTSD. Λιγότερο όμως από 10% των ασθενών παραπέμπονται για ψυχολογική φροντίδα.

Επιπλέον δυσκολίες:  μειωμένη ψυχολογική και κοινωνική προσαρμογή,  εργασιακές και επαγγελματικές δυσκολίες,  έλλειψη ενέργειας,  αντίληψη μειωμένης φυσικής ή σεξουαλικής γοητείας,  σεξουαλική δυσλειτουργία,  απώλεια της γονιμότητας,  ιατρική και ασφαλιστική διαφοροποίηση ή και προκατάληψη,  προβλήματα στις σχέσεις με τους οικείους, την οικογένεια, τους φίλους και τους συναδέλφους.

Ψυχολογικές αντιδράσεις των ασθενών και τα ζητήματα που αντιμετωπίζουν στις διάφορες φάσεις της εξέλιξης της ασθένειας (Knight, 2004): Κατά τη διαδικασία της διάγνωσης:  σημαντικό άγχος, καθυστέρηση στην αναζήτηση ιατρικής γνώμης εξαιτίας του φόβου τους για μια άσχημη διάγνωση. Αμέσως μετά τη διάγνωση και πριν την έναρξη της θεραπείας:  σοκ, λύπη, άγχος, θυμός, αλλά τώρα λαμβάνεται και η απόφαση για την έναρξη της θεραπείας και η σταδιακή προσαρμογή στην κατάσταση.

Κατά τη διάρκεια της θεραπείας:  οι ασθενείς εξακολουθούν να βιώνουν αρνητικά συναισθήματα, όπως άγχος για το πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα και λύπη για την απώλεια της ευεξίας. Παράλληλα, έχουν να αντιμετωπίσουν τις παρενέργειες της θεραπείας και την εξάρτηση από το προσωπικό υγείας και το υποστηρικτικό δίκτυο. Στη φάση της αποθεραπείας:  οι ασθενείς αισθάνονται φόβο για τυχόν επανεμφάνιση της νόσου, μια αίσθηση πλήρωσης, διαπραγματεύονται νέους ρόλους και υποχρεώσεις, επανεξετάζουν τις προτεραιότητές τους.

Στη φάση της επανεμφάνισης της νόσου ή της επιδείνωσης της ασθένειας:  απογοήτευση, ενοχές, φόβος, πένθος, ενώ πολλές φορές αναζητούνται νέες ιατρικές γνώμες και συμμετοχή σε πειραματικές και εναλλακτικές ιατρικές θεραπείες

Karademas, E.C., Argyropoulou, A., & Karvelis, S. (2007). Journal of Psychosocial Oncology, 25, Karademas, E.C., Karvelis, S., & Argyropoulou, K. (2007). Stress and Health, 23,  Περισσότερες του 1/3 (36.6%) αξιολόγησαν τον φόβο και την αβεβαιότητα ως προς το μέλλον ως πολύ στρεσογόνο, έναντι 23.3% που το αξιολόγησαν ως μη στρεσογόνο.  Περισσότερες του 20% αξιολόγησαν τους περιορισμούς στον τρόπο ζωής, τα υπάρχοντα συμπτώματα, και προβλήματα με οικογένεια και φίλους ως πολύ στρεσογόνα (21.3%, 27%, και 31.5%, αντίστοιχα).  Από την άλλη πλευρά, 41.6%, 38.2% και 47.2%, αντίστοιχα, τα αξιολόγησαν ως μη στρεσογόνα.  Τέλος, 51% των γυναικών δήλωσαν τουλάχιστον μία σημαντική ανησυχία κατά τους τελευταίους 6 μήνες.

Σε αυτή την έρευνα μεγάλο ρόλο φάνηκαν να παίζουν:  Η θετική νοηματοδότηση  Η κοινωνική υποστήριξη  Η αισιοδοξία  Οι προσδοκίες αυτο-αποτελεσματικότητας  Η αποφυγή  Το στρες  Ο χρόνος

Γενικά, όμως Παρ’ όλες αυτές τις δυσκολίες, οι περισσότεροι ασθενείς επιδεικνύουν σημαντική ανθεκτικότητα και τελικά προσαρμόζονται επαρκώς. Στα δύο περίπου χρόνια η ψυχοκοινωνική λειτουργία των ασθενών σταθεροποιείται σε επίπεδα περίπου όμοια με αυτά που είχαν πριν τη διάγνωση. Ευκαιρία για προσωπική ανάπτυξη και επαναξιολόγηση της ζωής και της υφιστάμενης ιεραρχίας των προσωπικών αξιών. Στόχος είναι να τεθούν ρεαλιστικοί στόχοι.

Παρεμβάσεις Υποστηρικτικές – εκφραστικές  με στόχο τη στήριξη του ασθενούς και της οικογένειάς του και την παροχή βοήθειας στην έκφραση συναισθημάτων, στην ανεύρεση νοήματος και στη ‘διαπραγμάτευση’ με τον εαυτό και την ασθένεια Γνωσιακές – συμπεριφοριστικές  π.χ., διαχείριση του στρες, εκπαίδευση στην επίλυση προβλήματος, τεχνικές απόσπασης της προσοχής, καθοδηγούμενη φαντασία, χρήση μοντέλων, εξατομικευμένη πληροφόρηση κλπ.

Επιπλέον απαιτείται  αντιμετώπιση ειδικών ζητημάτων όπως ναυτίας, πόνου, σεξουαλικής δυσλειτουργίας ή διαταραχών στον ύπνο (περίπου το 50% παίρνει φάρμακα για τον ύπνο), θεμάτων συνεργασίας με το προσωπικό υγείας κ.ά.

Η συνεργασία με πάσχοντες από καρκίνο απαιτεί:  ευελιξία,  υψηλή ανοχή στη ματαίωση,  ικανότητα για γρήγορη διαμόρφωση σχέσης,  δεξιότητες αλληλεπίδρασης με διεπιστημονικές ομάδες,  ικανότητα διαχείρισης των αντιδράσεων που προκαλούνται από τον πόνο που αντικρίζουν, από την πορεία προς το θάνατο και τον ίδιο το θάνατο,  ικανότητα αντιμετώπισης της ασάφειας και του απρόβλεπτου ή ανεξέλεγκτου,  ικανότητα να διαβλέπουν οι ειδικοί την δυνατότητα προσωπικής ανάπτυξης, έστω και μέσω των αντιξοοτήτων μιας τόσο σοβαρής ασθένειας.

Ανακουφιστική φροντίδα  προσφέρει ανακούφιση από τον πόνο και τα άλλα αρνητικά συμπτώματα,  αντιμετωπίζει το θάνατο ως φυσιολογική διαδικασία,  δεν επισπεύδει, αλλά και δεν αναβάλει το θάνατο,  ενσωματώνει τα ψυχοκοινωνικά και τα πνευματικά ζητήματα της φροντίδας του ασθενούς,  προσφέρει ένα σύστημα υποστήριξης για να βοηθήσει τους ασθενείς να ζήσουν όσο πιο ενεργητικά είναι δυνατό ως το θάνατό τους,

 προσφέρει ένα σύστημα υποστήριξης για να βοηθήσει την οικογένεια να αντιμετωπίσει την ασθένεια του μέλους της και το πένθος της,  υιοθετεί μια ομαδική προοπτική για να αντιμετωπίσει τις ανάγκες των ασθενών και των οικογενειών τους,  βελτιώνει την ποιότητα ζωής και πιθανώς επιδρά στην πορεία της νόσου,  εφαρμόζεται νωρίς και σε συνδυασμό με άλλες θεραπείες που έχουν ως στόχο την επιμήκυνση της ζωής, ενώ περιλαμβάνει εκείνες τις παρεμβάσεις που απαιτούνται τόσο για την καλύτερη κατανόηση της κατάστασης όσο και για τη διαχείριση των δυσάρεστων κλινικών επιπλοκών.