1 Αν επιμένουμε να κοιτάζουμε το ουράνιο τόξο της ευφυΐας μέσα από ένα φίλτρο, θα νομίζουμε εσφαλμένα ότι πολλοί άνθρωποι δεν έχουν φως!

2 «Διερεύνηση των πολλαπλών ευφυϊών όπως αποτυπώνονται στο αναλυτικό πρόγραμμα του νηπιαγωγείου» Μητσιούλη Βασιλική, Παιδαγωγικό Τμήμα Προσχολικής Εκπαίδευσης Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας

3 Εμπνευστής της θεωρίας των πολλαπλών ευφυϊών: Howard Gardner Όλοι οι άνθρωποι αντιλαμβάνονται τον κόσμο με οκτώ διαφορετικούς τρόπους τους οποίους αποκαλεί: «πολλαπλούς τύπους ευφυΐας». Θεωρεί τις ευφυΐες ως δυναμικά τα οποία αν θα ενεργοποιηθούν ή όχι εξαρτάται από τις αξίες ενός συγκεκριμένου πολιτισμού, από τις διαθέσιμες ευκαιρίες σε αυτόν τον πολιτισμό και τις προσωπικές αποφάσεις που παίρνονται από τα άτομα και τις οικογένειές τους, τους δασκάλους κλπ.

4

5 Οργάνωση προγράμματος αξιολόγησης πολλαπλών ευφυϊών (ΠΑΠΕ) Spectrum: πρόγραμμα αναγνώρισης και καλλιέργειας των ικανοτήτων των παιδιών. Η ευφυΐα εκλαμβάνεται και αξιολογείται ως συνάρτηση του ενδιαφέροντος και της ικανότητας του παιδιού να ασχοληθεί με διάφορες δραστηριότητες. Πεδία γνώσης: γλώσσα, μαθηματικά, κίνηση, μουσική, επιστήμες, μηχανική και κατασκευές, κοινωνικές σχέσεις, εικαστικές τέχνες, φυσικό περιβάλλον. Δραστηριότητες: στόχος, υλικά, υλοποίηση, αξιολόγηση, (τεχνικές αξιολόγησης: βιντεοσκόπηση, φωτογραφίες, μαγνητοφώνηση, φάκελος υλικού, πίνακες διπλής εισόδου).

6 ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Ως στόχοι της έρευνας τέθηκαν: Α. Ο αναλυτικός σχεδιασμός, η συστηματική εφαρμογή και η κριτική ανάλυση ενός προγράμματος καλλιέργειας των πολλαπλών ευφυϊών σε παιδιά προσχολικής εκπαίδευσης. Β. Η αξιολόγηση της εφαρμογής του προγράμματος ανάπτυξης των ευφυϊών με βάση ένα πειραματικό σχέδιο με δύο μετρήσεις (πριν και μετά την εφαρμογή του προγράμματος) το οποίο περιελάμβανε μία πειραματική ομάδα και μία ομάδα ελέγχου.

7 ΥΠΟΘΕΣΕΙΣ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Α. Η εφαρμογή του ΠΑΠΕ θα επιφέρει αύξηση του επιπέδου των ευφυϊών, των παιδιών της Π.Ο. Β. Η επίδραση του ΠΑΠΕ θα είναι μεγαλύτερη στις ευφυΐες εκείνες που δεν καλλιεργούνται συστηματικά από το υπάρχον αναλυτικό πρόγραμμα.

8 Οργάνωση τάξης: κέντρα μάθησης Εννέα κέντρα μάθησης: κέντρο μάθησης με τη γλώσσα, με τα μαθηματικά με το σώμα με τη μουσική με τις επιστήμες με τις κατασκευές με τον εαυτό μου και τους άλλους (προσωπικών σχέσεων), με τις καλές τέχνες με το φυσικό περιβάλλον 6) Χωρισμός σε ομάδες: «μπομπομάστορες» και «λιονταράκια»

9 ΤΙΜΙ (Teele Inventory For Multiple Intelligences, TIMI, Teele, 1997): παιχνίδι γνωριμίας, τεστ-εργαλείο για την αναγνώριση των ΠΕ, μέσα από τις προσωπικές προτιμήσεις των παιδιών. Γονείς: άμεση εμπλοκή και ενεργητική συμμετοχή. Λεπτομερειακή ενημέρωση και διαρκής επικοινωνία. Εισαγωγή των πολλαπλών ευφυϊών στην τάξη: Ένας σοφός επιστήμονας ο «Εξυπνοχταπόδης» επισκέπτεται την τάξη μας, από το «σχολείο του βυθού», όπου κάθε πλοκάμι του είναι διαφορετικό.

10

11 ΜΕΘΟΔΟΣ Πειραματικό σχέδιο με δύο μετρήσεις (πριν και μετά την εφαρμογή του προγράμματος) και χρήση ομάδας ελέγχου.

12 ΜΕΣΑ ΣΥΛΛΟΓΗΣ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ Συλλογή δεδομένων από τρεις πηγές: Α) Από τα παιδιά (με το ΤΙΜΙ) Β) Από τους γονείς (με τους οδηγούς αξιολόγησης) Γ) Από τις νηπιαγωγούς (με τους οδηγούς αξιολόγησης)

13 Α) ΤΙΜΙ (Teele Inventory For Multiple Intelligences, TIMI, Teele, 1997) Χρησιμοποιήθηκε: ως παιχνίδι γνωριμίας και ως μέσο συλλογής δεδομένων. ΤΙΜΙ: τέστ-εργαλείο το οποίο αποτελείται από 28 ζεύγη ασπρόμαυρων εικόνων. Απεικόνιση: ένα «πάντα» (αρκουδάκι) ασχολείται με ποικίλες δραστηριότητες που αντανακλούν τα χαρακτηριστικά των ΠΕ, (πλην της νατουραλιστικής). Το τεστ δίνεται σε κάθε παιδί ατομικά το οποίο επιλέγει καθεμιά από τις εικόνες 8 φορές. Το σκορ μπορεί να κυμαίνεται για καθεμιά από τις ευφυΐες, από 0-8, ενώ το αποτέλεσμα προσδιορίζει τις κυρίαρχες ευφυΐες του κάθε παιδιού. Κυρίαρχη ευφυΐα: αυτή που συγκέντρωνε πέντε ή πάνω από πέντε προτιμήσεις. Μη κυρίαρχη αυτή που συγκέντρωνε κάτω από πέντε προτιμήσεις (Teele, 1995).

14

15 Β) Οδηγοί αξιολόγησης α) για το ενδιαφέρον των παιδιών να ασχοληθούν με μια δραστηριότητα και με ποια συχνότητα. β) για την ικανότητα των παιδιών να διεκπεραιώσουν μια δραστηριότητα και σε ποιο βαθμό. Αξιολόγηση οδηγών: με βάση μια πεντάβαθμη κλίμακα τύπου Likert. Κλίμακα για το ενδιαφέρον: (ποτέ, σπάνια,μερικές φορές, συχνά, πάντα) Κλίμακα: για την ικανότητα (καθόλου, μέτρια, καλά, πολύ καλά, άριστα). Οδηγοί συμπληρώθηκαν: από νηπιαγωγούς και γονείς όλων των παιδιών, πριν και μετά την εφαρμογή του ΠΑΠΕ.

16 Οι ερωτήσεις τις οποίες περιελάμβαναν οι οδηγοί αξιολόγησης στοιχειοθετήθηκαν με βάση τα χαρακτηριστικά των πολλαπλών ευφυϊών και ήταν συνολικά για το ενδιαφέρον και την ικανότητα, από 6 και πάνω, ανά ευφυΐα. Οδηγοί: μορφή καρτελών, όπου σε κάθε καρτέλα αναγράφονταν οι ερωτήσεις για την αξιολόγηση του ενδιαφέροντος και της ικανότητας, ανά ευφυΐα. Άρα: για κάθε παιδί συμπληρώθηκαν, από τις νηπιαγωγούς και τους γονείς, οκτώ καρτέλες, όσες και οι ευφυΐες.

17 ΟΔΗΓΟΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΛΩΣΣΙΚΗ ΕΥΦΥΙΑ Στο(ν)/στη(ν)………..( όνομα παιδιού )…………..αρέσει να: 1) διαβάζει; (ξεφυλλίζει βιβλία προσπαθώντας να τα διαβάσει; 2) λέει ιστορίες; 3) συζητάει; 4) παίζει με παιχνίδια λέξεων; 5) παίζει με παιχνίδια μνήμης; 6) ακούει τον προφορικό λόγο; (δηλ. ιστορίες, σχόλια στο ραδιόφωνο)

18 Ο/Η…….…..( όνομα παιδιού )…...…έχει την ικανότητα να: 1) χρησιμοποιεί πλούσιο λεξιλόγιο για να επικοινωνήσει; 2) γράφει καλύτερα από τους συνομηλίκους του; 3) απομνημονεύει τηλέφωνα, ονόματα, μέρη κλπ.;

19

20

21 Το δείγμα Η μέση ηλικία των παιδιών ήταν 5 και 6 χρονών.

22 ΤΟΠΟΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ Η έρευνα πραγματοποιήθηκε σε δύο μικτά (νηπίων-προνηπίων) ολοήμερα νηπιαγωγεία του Ν.Μαγνησίας.

23 ΧΡΟΝΙΚΗ ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ

24 ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

25 1) Συγκρίσεις μεταξύ των δύο ομάδων κατά τον προέλεγχο και τον μεταέλεγχο, (ΤΙΜΙ). 2) Συγκρίσεις μεταξύ των δύο μετρήσεων στις δύο ομάδες, (ΤΙΜΙ). 3) Μέσους όρους του ενδιαφέροντος και της ικανότητας των παιδιών για δραστηριότητες των ΠΕ, κατά τον προέλεγχο και τον μεταέλεγχο, (οδηγοί αξιολόγησης).

26

27

28

29

30

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45 ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ Από τα αποτελέσματα προκύπτει ότι επιβεβαιώθηκαν κατά το μεγαλύτερο μέρος τους οι υποθέσεις του ερευνητικού μας σχεδίου. Ειδικότερα, η εφαρμογή του ΠΑΠΕ στην πειραματική ομάδα είχε ως αποτέλεσμα την ενίσχυση του ενδιαφέροντος και τη βελτίωση των ικανοτήτων των παιδιών για δραστηριότητες οι οποίες αντανακλούν το φάσμα όλων των ευφυϊών. Επίσης, φάνηκε ότι η επίδραση του ΠΑΠΕ ήταν μεγαλύτερη στους τομείς εκείνους που δεν καλλιεργούνται συστηματικά από το επίσημο αναλυτικό πρόγραμμα που εφαρμόζονταν στο νηπιαγωγείο κατά την περίοδο πραγματοποίησης της έρευνας.

46 Γενικότερα από την παρούσα έρευνα συνάγεται ότι το μοντέλο των πολλαπλών ευφυϊών μπορεί να αποτελέσει το πλαίσιο για την δόμηση προγραμμάτων που θα μπορούσαν να συμπληρώσουν ή να διευρύνουν τη στοχοθεσία των επίσημων αναλυτικών προγραμμάτων. Να αποτελέσει έναν σκελετό μέσα από τον οποίο να παρέχεται η δυνατότητα στα παιδιά να εκδηλώσουν και να καλλιεργήσουν τα ιδιαίτερά τους ενδιαφέροντα και τις ατομικές τους ικανότητες.

47 Επισήμανση: η γλωσσική και η λογικομαθηματική ευφυΐα αναπτύχθηκαν σημαντικά και στην ομάδα ελέγχου. Αυτό συνεπάγεται ότι το πρόγραμμα που εφαρμόζεται στο νηπιαγωγείο δίνει μεγαλύτερη έμφαση σε δεξιότητες που καλλιεργούνται μέσα από τους τομείς της γλώσσας και των μαθηματικών με αποτέλεσμα να ενισχύονται οι δύο «παραδοσιακές» ευφυΐες, η γλωσσική και η λογικομαθηματική. Συμπεραίνουμε ότι ενώ η παρουσία όλων των ευφυϊών είναι σημαντική μετά την εφαρμογή του ΠΑΠΕ, αυτές οι οποίες ηγούνται είναι οι «προσωπικές ευφυΐες». Έτσι, από τις μεν εκτιμήσεις των γονέων και των νηπιαγωγών προβάλλεται η διαπροσωπική ευφυΐα, από δε τις προσωπικές επιλογές των παιδιών, η ενδοπροσωπική ευφυΐα.

48 Επομένως διαπιστώνουμε ότι το μοντέλο των πολλαπλών ευφυϊών ενισχύει σε μεγάλο βαθμό τις διαπροσωπικές σχέσεις, ένας τομέας ανεξερεύνητος ακόμη, μέσα από δραστηριότητες επικοινωνιακού χαρακτήρα που προτείνει. Επιπλέον εύκολα συνάγεται ότι με την ανάπτυξη της ενδοπροσωπικής ευφυΐας, τα παιδιά αποκτούν αυτοεπίγνωση, κατά συνέπεια αναγνώριση των δυνατοτήτων τους και των προσωπικών τους επιθυμιών. Βασικό στοιχείο για την οικοδόμηση ενός ισχυρού χαρακτήρα και μιας ολοκληρωμένης προσωπικότητας.

49 Τέλος ερμηνεύοντας την κυριαρχία των ευφυϊών μέσα από τις προτιμήσεις των παιδιών, διαπιστώνουμε ότι μετά τις «προσωπικές ευφυΐες», η χωρική ευφυΐα φαίνεται να ακολουθεί, συμβάλλοντας στο πνεύμα του μοντέλου των πολλαπλών ευφυϊών να διαρίξει το «δίπολο» της γλωσσικής και της μαθηματικής ευφυΐας και να εδραιώσει την πολλαπλότητα των δυνατοτήτων των παιδιών.

50 ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ *Αξιοσημείωτος ο ενθουσιασμός και το ενδιαφέρον των παιδιών. * Άμβλυνε ιδιαίτερες συμπεριφορές. * Ενθάρρυνε και ξεδίπλωσε με ευκολία τα συναισθήματα «κουμπωμένων» παιδιών. * Η χρησιμότητα του ΠΑΠΕ αποδείχτηκε μεγαλύτερη αφού το κοινωνικοοικονομικό επίπεδο των παιδιών που επελέγησαν για την έρευνα ήταν μέτριο προς χαμηλό, επειδή τους έδωσε άμεσα την ευκαιρία να ασχοληθούν με υλικά και δραστηριότητες, που διαφορετικά δεν θα είχαν την ευκαιρία να συναντηθούν μαζί τους.