Η ΝΕΑ ΑΠΕΙΛΗ ΟΙ ΑΡΑΒΕΣ

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ 7ος – 11ος αιώνας ( 600 – 700 μ.Χ. ) Γέννηση Χριστού 7 8 9 10 11 μ. Χ. π.Χ 7ος αιώνας 10 ος αιώνας 11 ος αιώνας 8ος αιώνας Παλιούρας Κων/νος Ε’ – ΣΤ’ 9ος αιώνας

Μωάμεθ Ο Μωάμεθ ήταν ο ιδρυτής της μονοθεϊστικής θρησκείας που λέγεται «μωαμεθανισμός» Ο Μωάμεθ ανήκε σε σπουδαία εμπορική οικογένεια των Χασιμιτών και είχε πατέρα τον Αμπντ-Αλλάχ, που πέθανε στη Μεδίνα αφήνοντας το γιο του σε πολύ μικρή ηλικία ορφανό και χωρίς περιουσία. Έξι χρονών έχασε τη μητέρα του Αμινάν και τότε τον πήρε ο παππούς του και ύστερα ο θείος του Αβντούλ Ταρίμπ που είχε γιο τον Αλή, σύντροφο των παιδικών χρόνων του Μωάμεθ. Γύρω από τη γέννησή του δημιουργήθηκαν παράδοξοι θρύλοι. Ενώ ακόμα ήταν παιδί, δύο άγγελοι λέει άνοιξαν το στήθος του, τον εξάγνισαν και τον σφράγισαν με τη θεϊκή σφραγίδα της προφητείας. Όταν μεγάλωσε πήγε στη Μέκκα και έβοσκε πρόβατα. Όταν πέθανε η γυναίκα του η Χάντζα, παντρεύτηκε πολλές άλλες γυναίκες, για πολιτικούς λόγους. Η επιφανέστερη ήταν η Αϊσά. Ήταν πολύ έξυπνος αν και όλοι λένε ότι έμαθε γράμματα στο τέλος της ζωής του. Βλέποντας τη σύγχυση που επικρατούσε τότε στις αραβικές θρησκείες και επηρεασμένος από τον ιουδαϊσμό και τον χριστιανισμό, αποφάσισε να ιδρύσει μια νέα θρησκεία, μα βρήκε μεγάλη αντίδραση ιδιαίτερα στη Μέκκα που επικρατούσε η πολυθεΐα. Για να σώσει τη ζωή του αναγκάστηκε να καταφύγει στη Μεδίνα, το 622 στις 16 Ιουλίου .

Η χρονολογία αυτή της φυγής του Μωάμεθ ονομάστηκε «εγίρα», και θεωρείται πια η αρχή της χρονολογίας για τους μουσουλμανικούς λαούς. Η Μεδίνα ήταν πολύ πιο κοσμοπολίτικη προοδευτική και ανεκτική, στις θρησκευτικές ιδέες από τη Μέκκα. Οι κάτοικοί της, που είχαν ανάγκη από έναν ικανό ηγέτη, τον κάλεσαν οι ίδιοι να πάει στην πόλη τους και τον υποδέχθηκαν με ενθουσιασμό. Αυτή η μετοικεσία του νέου θρησκευτικού αρχηγού με τους οπαδούς του στάθηκε η αφετηρία για τη διάδοση του Ισλάμ. Για την άλλη Αραβία χρειάστηκε να γίνει πόλεμος για να επικρατήσει τελικά ο ισλαμισμός το 631. Το 632, ο Μωάμεθ πέθανε στη Μεδίνα. Τον έθαψαν στο ίδιο σπίτι που είχε ζήσει και που αργότερα έγινε τέμενος ιερό, το οποίο αποτελεί σήμερα ακόμη προσκύνημα για τους μωαμεθανούς.

Μωαμεθανισμός Η θρησκεία που ίδρυσε ο Μωάμεθ λέγεται και ισλαμισμός από την αραβική λέξη «Ισλάμ» που σημαίνει πιστός στο θεό. Λέγεται επίσης μουσουλμανισμός από το «μουσλίμ» που σημαίνει «παραδομένος στο θεό». Το Κοράνιο που είναι το ιερό βιβλίο του μωαμεθανισμού, αποτελείται από114 κεφάλαια. Παραδέχεται ένα θεό παντοδύναμο τον Αλλάχ, που έπλασε μέσα σε έξι μέρες τον κόσμο, είναι πολυέλαιος, πανάγαθος και στέλνει τη βροχή που φέρνει καρποφορία στη γη. Κήρυκες και ιερείς του θεού, φρουρά του ουρανού, είναι οι άγγελοι. Αυτοί φυλάνε τον παράδεισο και την κόλαση. Γιατί οι μωαμεθανοί παραδέχονται πως υπάρχει ανάσταση των νεκρών, ανταμοιβή και τιμωρία. Στη γη όμως κυκλοφορούν και τα «τζιν», πνεύματα δαιμονικά μ' αρχηγό τους το σατανά. Οι υποχρεώσεις των μουσουλμάνων είναι κατά το Κοράνι 5 .

Το πιστεύω που κλείνεται σ' αυτή τη φράση: «Ένας είναι ο θεός, ο Αλλάχ και προφήτης αυτού ο Μωάμεθ". Πηγή της μωαμεθανικής θρησκείας εκτός από τα γραπτά κείμενα είναι και η ιερή παράδοση που περιλαμβάνει ρητά και παραδείγματα από τη ζωή του προφήτη και κοινές δοξασίες που περιέχουν παλιούς λατρευτικούς τύπους και λαϊκές γνώμες. Μερικές αιρέσεις θεωρούν υποχρέωση τον ιερό πόλεμο κατά των απίστων, θεωρία που υιοθέτησαν οι σουλτάνοι για τα πολεμικά επεκτατικά σχέδιά τους. Γιατί όπως έλεγαν, όποιος έχανε τη ζωή του πολεμώντας τους απίστους πήγαινε ολόισια στον παράδεισο.

Κοράνι Ιερό βιβλίο των μουσουλμάνων που αποτελεί την πηγή της μωαμεθανικής θρησκείας και του μωαμεθανικού δικαίου. Οι πιστοί του Ισλάμ θεωρούν ότι το περιεχόμενό του είναι θεόπνευστο γιατί πιστεύουν ότι το υπαγόρευσε ο θεός στο Μωάμεθ μέσω του αρχάγγελου Γαβριήλ. Ο Μωάμεθ δημιούργησε το Κοράνιο, παίρνοντας στοιχεία από τον ιουδαϊσμό και τον χριστιανισμό και σμίγοντας τις τοπικές δοξασίες των συμπατριωτών του. Το Κοράνιο όμως εκτός από τα στοιχεία αυτά, περιέχει και θρύλους για τον Μ. Αλέξανδρο. Χωρίζεται σε 114 κεφάλαια (σούρασι) που το καθένα χωρίζεται σε παραγράφους (αγιάτ). Είναι γραμμένο στην αραβική γλώσσα και ο χαλίφης Οσμάν του έδωσε την τελική του μορφή. Η πρώτη μετάφραση στα ελληνικά έγινε από τον Γ. Πεντάκη στην Αλεξάνδρεια που κυκλοφόρησε το 1928 στην Αθήνα.

Μέκκα Ιερή πόλη των Μωαμεθανών στη Σαουδική Αραβία πρωτεύουσα της Χετζάζης. Απέχει 95 χλμ. από την Ερυθρά θάλασσα. Ο σημερινός της πληθυσμός είναι 200.000 κατ. Στη Μέκκα γεννήθηκε ο Μωάμεθ ο ιδρυτής του Μουσουλμανισμού. Εκεί υπάρχει το μεγάλο τέμενος που περιέχει τον ιερόλιθο Κόαβα και κατά την ώρα της προσευχής τους οι μωαμεθανοί προσανατολίζονται προς την κατεύθυνσή της. Κάθε πιστός του Ισλάμ ονειρεύεται μια τουλάχιστον επίσκεψη και προσκύνημα στην ιερή πόλη. Πάνω από 100.000 προσκυνητές καταφτάνουν εκεί κάθε χρόνο. Η Μέκκα είναι χτισμένη μέσα σε κοιλάδα, αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα εμπορικά κέντρα της Αραβίας. Έχει πλατείες λιθόστρωτους δρόμους και εκτός από το τέμενος άλλα έξι τζαμιά. Αλλά έχει και σύγχρονες βιβλιοθήκες με σπάνια αραβικά χειρόγραφα.

AΡΑΒΕΣ Οι Άραβες απέκτησαν αρκετή δύναμη και , ασπαζόμενοι την νέα θρησκεία που θεωρούσε υποχρέωση των πόλεμο ενάντια στους άπιστους , ξεκίνησαν τα επεκτατικά τους σχέδια . Τον 7ο αιώνα κατέκτησαν την Ρόδο και την Κύπρο και το 674 έφτασαν μέχρι την Κωνσταντινούπολη , την οποία και πολιόρκησαν. Τον 5ο χρόνο της πολιορκίας , οι βυζαντινοί κατάφεραν να κερδίσουν τους Άραβες και η πολιορκία να λυθεί . Ένα νέο όπλο έκανε την εμφάνιση του , που βοήθησε πολύ στις ναυμαχίες και έγειρε τον πόλεμο υπέρ των βυζαντινών . Το νέο όπλο ονομαζόταν « υγρό πυρ » ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ 636: Οι 'Aραβες καταστρέφουν τα βυζαντινά στρατεύματα κοντά στο Γιαρμούκ. 638: Η Συρία και η Παλαιστίνη κατακτώνται από τους 'Aραβες. Η Ιερουσαλήμ καταλαμβάνεται από το χαλίφη Ομάρ. 674-678: Πρώτη πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τους 'Aραβες.

ΤΟ ΥΓΡΟ ΠΥΡ Στα παλαιότερα χρόνια η έννοια του υγρού πυρός συνδεόταν με μια μυστική φόρμουλα, που όπως φαίνεται δεν ήταν απόλυτα μυστική γιατί όπως θα δούμε πιο κάτω, αυτή η φόρμουλα ήταν γνωστή σε όλη περίπου την Μικρά Ασία, αλλά και την Καρχηδόνα. Παρόλα αυτά όμως, η σύνθεση της εκτοξευόμενης εμπρηστικής ύλης (δηλ. η σύνθεση του υγρού πυρός) δεν παύει να προβληματίζει ακόμα και σήμερα τους ερευνητές. Το εύφλεκτο μείγμα, που ανακάλυψε ο Καλλίνικος τον 7ο μ.Χ. αιώνα δεν ξαναναφέρεται μέχρι το 10 αιώνα, που γίνεται η πολιορκία της Θεσσαλονίκης. Το υγρό πυρ το συναντάμε με πολλά ονόματα: «Αυτόματο Πυρ», «Ελληνικό Πυρ», «Θαλάσσιο Πυρ», «Μηδικό Λάδι» και «Θείον Άπυρον».

ΤΑ ΣΥΣΤΑΤΙΚΑ ΤΟΥ ΥΓΡΟΥ ΠΥΡΟΣ Πολυαριθμούν οι εκδοχές για τα συστατικά του υγρού πυρός. Τον 3ο μ.Χ. αιώνα, το υγρό πυρ περιείχε θειάφι, υγρή άσφαλτο, ασβέστη, ρυτίνη, πυρίτη και ορυκτό αλάτι. Τον 4ο, 5ο και 6ο αιώνα έχουμε παρόμοιες μαρτυρίες, με τη διαφορά ότι στην πιθανή σύσταση δεν περιλαμβανόταν πυρίτης και ορυκτό αλάτι αλλά αντ' αυτών περιλαμβανόντουσαν βότανα άγνωστης προέλευσης και κοινό λάδι. Τον 10ο αιώνα ο Ιωάννης Καμινιάτης με αφορμή την πολιορκία της Θεσσαλονίκης αναφέρει ότι στη σύσταση υπάρχει και το δαδί. Τέλος από τον 9ο έως τον 13ο αιώνα μαθαίνουμε από τον Marcus Graecus ότι το υγρό πυρ περιείχε: Θειάφι, Νάφθα, Ρητινόκοκκους, Πίσσα, Περσικό Κόμι από το φυτό Astragalus Fasciculitolious, Νιτρικό Κάλιο και Οξινο Τρυγικό Κάλιο.

Ο ΚΑΛΛΙΝΙΚΟΣ Ο Καλλίνικος είναι ο εφευρέτης του Υγρού Πυρός. Ηταν Βυζαντινός μηχανικός, που γεννήθηκε το 620 μ.Χ. στην Ηλιούπολη της Συρίας, αλλά είναι άγνωστο πότε και πού πέθανε. Δεν υπάρχουν σαφείς πληροφορίες για τη ζωή του πριν την εμφάνισή του στην Κωνσταντινούπολη. Η κατασκευή του Υγρού Πυρός, που εφευρέθηκε από τον Καλλίνικο, στη συνέχεια αποδείχθηκε πολύ χρήσιμη, ιδιαίτερα στην εποχή που η Πόλη κινδύνευε από τους ΄Αραβες. Λέγεται επίσης ότι ο Καλλίνικος ανακάλυψε και τον τρόπο εκτόξευσης του υγρού πυρός

ΤΡΟΠΟΙ ΕΚΤΟΞΕΥΣΗΣ ΤΟΥ ΥΓΡΟΥ ΠΥΡΟΣ Ενα από τα κύρια θέματα, που προβληματίζει τους ερευνητές μέχρι και σήμερα, είναι ο τρόπος εκτόξευσης του Υγρού Πυρός. Για το λόγο αυτό οι επιστήμονες μπορούν να κάνουν μόνο εικασίες. Βασικά πιστεύουν ότι το Υγρό Πυρ εκτοξευόταν από μακριούς σωλήνες, που βρίσκονταν στην πλώρη καραβιού. Αυτό το πλοίο το ονόμαζαν «δρόμωνα». Μιά άλλη θεωρία είναι ότι το Υγρό Πυρ διέφευγε από κάποιους πολυσύνθετους καταπέλτες. Κάποιοι υποστηρίζουν επίσης ότι ότι το Υγρό Πυρ κατά την εκτόξευσή του συνοδευόταν από μια μεγάλη έκρηξη. ΄Αλλοι πάλι πιστεύουν ότι εκτιναζόταν λόγω των χημικών αντιδράσεων του μείγματος. Τέλος μερικοί θεωρούν ότι το εκτοξευόταν όχι με σωλήνες αλλά με μια μηχανή περίπου, που είχε ένα αναμμένο δαδί, ώστε το το Υγρό Πυρ να εκτοξεύεται και να καίγεται ταυτόχρονα.

ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΥΓΡΟΥ ΠΥΡΟΣ ΣΕ ΝΑΥΜΑΧΙΕΣ Από τις πληροφορίες των ερευνητών φαίνεται ότι το Υγρό Πυρ μπορούσε να χρησιμοποιηθεί σε ναυμαχίες, κάτω από ευνοϊκές καιρικές συνθήκες και αφού το επέτρεπε και η τακτική της μάχης, που ακολουθούσαν οι αντίπαλες δυνάμεις. Σε αυτά τα δύο σημεία βασιζόντουσαν οι Βυζαντινοί για να χρησιμοποιήσουν το Υγρό Πυρ. Το Υγρό Πυρ γνωρίζουμε ότι χρησιμοποιήθηκε σε ναυμαχία το 514 μ.Χ. κατά του Κουταλιανού. ΄Αλλη αναφορά στο Υγρό Πυρ σε ναυμαχία έγινε από το Θεοφάνη, την περίοδο που οι ΄Αραβες πολιορκούσαν την Κωνσταντινούπολη. ΄Ενα από τα πλέον ενδιαφέροντα σημεία η χρήση των δρομώνων ως επιθετικές αιχμές, δηλ. σαν το κέντρο της επίθεσης, για τη διάσπαση της εχθρικής παράταξης. Υπήρχαν δρόμωνες και στην αμυντική γραμμή του στόλου σε περίπτωση που εχθρικά πλοία πέρναγαν για να τα κάψουν σε απόσταση ασφαλείας. ΧΡΗΣΗ ΤΟΥ ΥΓΡΟΥ ΠΥΡΌΣ ΣΤΗΝ ΞΗΡΑ Από ότι απέδειξαν οι ερευνητές και οι ιστορικοί μέχρι τώρα, το υγρό πυρ χρησιμοποιούταν κυρίως στις θαλάσσιες επιθέσεις. Τον 9ο αιώνα ο χρονογράφος Θεοφάνης, μας διηγείται ότι οι Βούλγαροι του Κρούμου, κατάλαβαν μια Βυζαντινή περιοχή, που λεγόταν Μεσημβρία και ανάμεσα στα λάφυρα βρήκαν μια ποσότητα υγρού πυρός και 36 χάλκινους σωλήνες. Αλλά οι Βούλγαροι δεν χρησιμοποίησαν το υγρό πυρ όχι γιατί δεν γνώριζαν πώς να το μεταχειριστούν αλλά επειδή είχαν πιο αποτελεσματικά όπλα για τις χερσαίες επιθέσεις τους. Τον 10 μ.Χ. αιώνα ο Ιωάννης Καμινιάτης περιγράφει την πολιορκία της Θεσσαλινίκης από τους Σαρακινούς πειρατές το 904 μ.Χ., το οποίο δεν το ονομάζει όμως υγρό πυρ. Εκεί, ο Ιωάννης Καμινιάτης αναφέρει δύο είδη μειγμάτων που χρησιμοποίησαν οι Θεσσαλονικείς και μοιάζουν με το υγρό πυρ. Εδώ πρέπει να προσέξουμε ότι κατά τις πολιορκίες που έγινε χρήση υγρού πυρός, οι πολιορκητές προσπαθούσαν με αυτό να κάψουν τα ξύλινα μέρη των τειχών και οι πολιορκούμενοι να μομβαρδίζουν τα πλοία των εχθρών τους (άν η πόλη ήταν παραθαλάσσια). Τέλος ο Βυζαντινός στρατός δεν είχε χρησιμοποιήσει ποτέ στην ξηρά το υγρό πυρ.