επιμέλεια: Μακρής Κώστας1 Η ΑΓΡΟΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Ήταν έργο της ΕΑΠ και απέβλεπε στη δημιουργία μικρών γεωργικών ιδιοκτησιών. Η εγκατάσταση των προσφύγων έγινε σε εγκαταλελειμμένα χωριά, σε νέους συνοικισμούς προσαρτημένους σε χωριά και σε νέους συνοικισμούς αμιγώς προσφυγικούς. Ο κλήρος ποίκιλλε ανάλογα με το μέγεθος της οικογένειας των προσφύγων, την ποιότητα του εδάφους, το είδος της καλλιέργειας και τη δυνατότητα άρδευσης. Συνήθως ο κλήρος δεν αποτελούσε ενιαία έκταση, αλλά τεμάχια αγρών που βρίσκονταν σε διαφορετικές τοποθεσίες.

επιμέλεια: Μακρής Κώστας2 Στην αρχή η διανομή από τις υπηρεσίες εποικισμού είχε προσωρινό χαρακτήρα. Οριστική διανομή θα γινόταν μετά την κτηματογράφηση από την τοπογραφική υπηρεσία του Υπουργείου Γεωργίας. Παραχωρούνταν ακόμη στέγη, εργαλεία, σπόροι, λιπάσματα και ζώα. Για τη στέγαση εφαρμόστηκε το σύστημα της ανέγερσης των οικιών απευθείας από την ΕΑΠ (εργολαβία) ή της ανέγερσης σπιτιών από τους ίδιους τους πρόσφυγες με τη χορήγηση όλων των οικοδομικών υλικών (αυτεπιστασία). Τα κτίσματα ήταν συνήθως δύο δωμάτια, μία αποθήκη και ένας στάβλος. Την αξία του παραχωρούμενου κλήρου θα τον πλήρωναν οι πρόσφυγες με δόσεις. Ο τίτλος που δινόταν στους κληρούχους ήταν τίτλος απλής κατοχής και θα γινόταν τίτλος πλήρους κυριότητας μετά την αποπληρωμή του χρέους. Μετά τη διάλυση της ΕΑΠ, το 1930, τα χρέη των αγροτών ανέλαβε να εισπράξει η Αγροτική Τράπεζα.

επιμέλεια: Μακρής Κώστας3 Η ΑΣΤΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ Την αστική αποκατάσταση ανέλαβε περισσότερο το κράτος και λιγότερο η ΕΑΠ η οποία πρόσφερε οικονομική βοήθεια σε περιορισμένο αριθμό επιχειρήσεων, οικοτεχνικών και βιοτεχνικών δραστηριοτήτων (π.χ. ταπητουργία). Η αστική αποκατάσταση περιελάμβανε μόνο στέγαση και όχι πρόνοια για εύρεση εργασίας. Η αστική αποκατάσταση συνάντησε περισσότερα εμπόδια από την αγροτική. 1.Ο αριθμός των προσφύγων ήταν μεγάλος και τα ανταλλάξιμα (μουσουλμανικά) σπίτια στις πόλεις λίγα 2.Τα οικιστικά προγράμματα του κράτους καθυστερούσαν (λόγω πολιτικών ανωμαλιών και κακής οικονομικής κατάστασης) 3.Η περιπλάνηση των αστών προσφύγων από πόλη σε πόλη για μεγάλο χρονικό διάστημα. 4.Πολλοί εργάζονταν στις πόλεις τα πρώτα χρόνια περιστασιακά (π.χ. «μεροκάματα» στις οικοδομές, εργοστάσια, βιοτεχνίες, πλανόδιοι μικροπωλητές, μικροκαταστηματάρχες). 5.Άλλοι δούλεψαν ως ναυτεργάτες και εργάτες σε δημόσια έργα στις πόλεις ή στην ύπαιθρο (αρδευτικά και αποστραγγιστικά έργα, διάνοιξη δρόμων, κατασκευή ή επέκταση λιμανιών).

επιμέλεια: Μακρής Κώστας4 Η αστική στέγαση ξεκίνησε από την Αθήνα με τη δημιουργία 4 συνοικισμών: της Καισαριανής, του Βύρωνα, της Νέας Ιωνίας και της Κοκκινιάς στον Πειραιά. Για τη στέγαση των αστών προσφύγων δημιουργήθηκαν συνοικισμοί με επέκταση των πόλεων στις οποίες ήταν προσωρινά εγκατεστημένοι. Προκρίθηκε το σύστημα της ανέγερσης μικρών κατοικιών, μονοκατοικιών, διπλοκατοικιών, τετρακατοικιων (μονώροφων, ή διώροφων με ένα ή δύο δωμάτια, κουζίνα και τους αναγκαίους αποθηκευτικούς χώρους). Η ανέγερση των συνοικισμών γινόταν με εργολαβία ή αυτεπιστασία. Συνήθως η οικοδόμηση των συνοικισμών δεν συνδυαζόταν με έργα υποδομής (ύδρευση, αποχέτευση, οδικό δίκτυο, χώροι πρασίνου) ελλείψει χρόνου και χρημάτων. Παρά την ομοιομορφία που επικρατούσε υπήρχαν και διαφοροποιήσεις ανάμεσα στις κατοικίες των διαφόρων συνοικισμών ως προς το εμβαδόν την ποιότητα κατασκευής και τη λειτουργικότητα. Ιδρύθηκαν προσφυγικοί οικοδομικοί συνεταιρισμοί και χορηγήθηκαν άτοκα δάνεια σε προσφυγικές οικογένειες για τη στέγασή τους.

επιμέλεια: Μακρής Κώστας5 Οι εύποροι πρόσφυγες Είχαν την οικονομική δυνατότητα να φροντίσουν μόνοι τους για τη στέγασή τους. Είχαν την ευχέρεια στην αρχή να νοικιάσουν ή να αγοράσουν κατοικίες μέσα στις πόλεις και να συνυπάρξουν με τους ντόπιους χωρίς προβλήματα. Αργότερα ανέλαβαν οι ίδιοι πρωτοβουλίες για την ίδρυση οικισμών. Η διαδικασία ήταν η ακόλουθη: 1.Ίδρυαν έναν οικοδομικό συνεταιρισμό 2.Αγόραζαν μια έκταση σε προνομιούχο περιοχή και 3.Οικοδομούσαν αστικές κατοικίες καλής ποιότητας Τέτοιοι οικισμοί ήταν η Νέα Σμύρνη στην Αθήνα και η Καλλίπολη στον Πειραιά.

επιμέλεια: Μακρής Κώστας6 Οι άποροι πρόσφυγες Εγκαταστάθηκαν σε καλύβες, χαμόσπιτα και άλλες πρόχειρες κατασκευές στις παρυφές παλαιών οικισμών ή δημιούργησαν παραγκουπόλεις γύρω από τους προσφυγικούς συνοικισμούς. Έτσι σε άθλιες συνθήκες θα ζούσαν για αρκετά χρόνια.

επιμέλεια: Μακρής Κώστας7

8

9