ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΟΛΙΚΗ ΠΡΟΣΦΟΡΑ 11η Διάλεξη

Στόχοι Να κατανοήσουμε τη χρήση της ανάλυσης προσφοράς και ζήτησης που εφαρμόζεται στο σύνολο της οικονομίας Να κατανοήσουμε ότι η συνολική προσφορά και ζήτηση σχετίζεται με το πραγματικό ΑΕΠ και το επίπεδο των τιμών Να είμαστε σε θέση να παρουσιάσουμε με διαγραμματικούς όρους : Τις συνθήκες συνολικής προσφοράς και ζήτησης που οδηγούν σε αυξημένη παραγωγή και απασχόληση χωρίς αυξημένες τιμές Τις συνθήκες συνολικής προσφοράς και ζήτησης που οδηγούν σε αυξημένες τιμές χωρίς αυξημένη παραγωγή

Εισαγωγή Πριν τον Keynes οι οικονομολόγοι (κλασσικοί) πίστευαν ότι η οικονομία λειτουργούσε ως μια τεράστια αγορά προϊόντων Πίστευαν ότι όταν ζήτηση = προσφορά, υπάρχει ισορροπία και όταν υπάρχει υπερβάλλουσα ζήτηση ή προσφορά στην οικονομία, το γενικό επίπεδο τιμών θα προσαρμοσθεί κατάλληλα ώστε να επανέλθει σε κατάσταση ισορροπίας η οικονομία Ο Keynes απέδειξε ότι αυτό το υπόδειγμα δεν ήταν ρεαλιστικό και δεν απαντούσε στο ερώτημα γιατί οι τιμές είχαν την τάση να μη μειώνονται τόσο γρήγορα όσο αυξάνονται

Συνολική ζήτηση Συνολική ζήτηση : η συνολική ποσότητα αγαθών και υπηρεσιών την οποία σχεδιάζουν να αγοράσουν τα νοικοκυριά, οι επιχειρήσεις, οι αγοραστές του εξωτερικού και η Κυβέρνηση, στα διάφορα επίπεδα τιμών Η καμπύλη συνολικής ζήτησης έχει αρνητική κλίση και μοιάζει με εκείνην ενός προϊόντος Υπάρχουν όμως σημαντικές διαφορές

Στοιχεία του Σχήματος της προηγούμενης διαφάνειας Επίπεδο τιμών : μέσος όρος όλων των τιμών της οικονομίας (μετράται μέσω αριθμοδεικτών) Πραγματικό ΑΕΠ :το εθνικό εισόδημα χωρίς μεταβαλλόμενα επίπεδα πληθωρισμού Συρρίκνωση και επέκταση της συνολικής ζήτησης : η κίνηση πάνω στην καμπύλη ζήτησης ως αποτέλεσμα μιας μεταβολής του μέσου επιπέδου τιμών και μόνο

Στοιχεία του Σχήματος της προηγούμενης διαφάνειας Αύξηση τιμών : 3 βασικά αποτελέσματα Μείωση του πραγματικού εισοδήματος και άρα, μείωση της αγοραστικής δύναμης Αύξηση του τρέχοντος κόστους αγαθών και υπηρεσιών, που οδηγεί σε αναβολή των τρεχουσών δαπανών, με την ελπίδα ότι τα μελλοντικά κόστη θα είναι μικρότερα Το κόστος των αγαθών εγχώριας παραγωγής αυξάνεται σε σχέση με των ξένων, γεγονός που οδηγεί σε μια τάση για αγορά περισσότερων εισαγόμενων αγαθών

Στοιχεία του Σχήματος της προηγούμενης διαφάνειας Μείωση τιμών : 3 βασικά αποτελέσματα Αύξηση του πραγματικού εισοδήματος και άρα, αύξηση της αγοραστικής δύναμης Μείωση του τρέχοντος κόστους αγαθών και υπηρεσιών, που οδηγεί σε μια τάση για δαπάνες τώρα αφού τα μελλοντικά κόστη μπορεί να είναι υψηλότερα Το κόστος των αγαθών εγχώριας παραγωγής μειώνεται σε σχέση με των ξένων, γεγονός που οδηγεί σε μια τάση για αγορά περισσότερων εγχώριων αγαθών και ακόμη μπορεί να αυξηθεί η πώληση ξένων αγαθών καθώς θα είναι σχετικά φθηνότερα στις αγορές του εξωτερικού

Στοιχεία του Σχήματος της προηγούμενης διαφάνειας Αυξήσεις και μειώσεις της συνολικής ζήτησης : Όταν ολόκληρη η καμπύλη ζήτησης μετατοπίζεται, τότε κάτι άλλο, πέραν του μέσου επιπέδου τιμών την έχει προκαλέσει Οι κύριες επιδράσεις που ασκούνται στη συνολική ζήτηση και προκαλούν μετατόπιση της καμπύλης της είναι οι προσδοκίες, η Δημοσιονομική Πολιτική, η Νομισματική Πολιτική και οι Εξωτερικές ή Διεθνείς Επιδράσεις Συγκεκριμένα :

Προσδοκίες Οι άνθρωποι έχουν την τάση να προσαρμόζουν την καταναλωτική τους συμπεριφορά στις προσδοκίες τους για το μέλλον Τρείς (3) είναι οι τομείς προσδοκιών που έχουν μεγάλη σημασία για τους ανθρώπους : Προσδοκώμενος πληθωρισμός : (α) όταν οι άνθρωποι πιστεύουν ότι ο πληθωρισμός θα αυξηθεί → αυξάνουν την τρέχουσα ζήτηση → αύξηση της συνολικής ζήτησης (β) όταν ο πληθωρισμός αυξάνεται → οι μελλοντικές τιμές αυξάνονται → η αξία του μελλοντικού εισοδήματος σε πραγματικούς όρους μειώνεται

Προσδοκίες 2. Προσδοκώμενα μελλοντικά εισοδήματα : (α) αν οι άνθρωποι περιμένουν τα μελλοντικά εισοδήματά τους να αυξηθούν έχουν την τάση να αυξάνουν την τρέχουσα ζήτηση αναμένοντας αυξημένο μελλοντικό εισόδημα (β) αν οι άνθρωποι περιμένουν τα μελλοντικά εισοδήματά τους να μειωθούν ή αν πιστεύουν ότι οι προοπτικές απασχόλησής τους είναι κακές, θα έχουν την τάση να μειώσουν την τρέχουσα κατανάλωσή τους, αναμένοντας μειωμένη μελλοντική εισροή εισοδήματος 3. Προσδοκώμενα μελλοντικά κέρδη : η προσδοκία αυξημένων μελλοντικών κερδών → αύξηση των επενδύσεων (ισχύει και το αντίστροφο)

Δημοσιονομική πολιτική Η κυβερνητική δράση είτε μέσω της δαπάνης είτα μέσω της επιβολής φόρων Δημόσιες Δαπάνες : είτε άμεση προσφορά χρημάτων στους καταναλωτές (συντάξεις, επιδόματα ανεργίας κτλ), είτε δημόσιες επενδύσεις (κατασκευή δρόμων, νοσοκομείων κτλ) Η αύξηση των δημοσίων δαπανών → αύξηση ζήτησης για αγαθά και υπηρεσίες → αύξηση της συνολικής ζήτησης Κρατικοί φόροι : (α) αν έχουμε αύξηση των αμέσων φόρων → λιγότερα χρήματα για να δαπανηθούν (β) αν έχουμε αύξηση των εμμέσων φόρων → αύξηση των τιμών και μείωση της δαπάνης Άρα, αυξημένοι φόροι → μείωση συνολικής ζήτησης ενώ μειωμένοι φόροι → αύξηση της συνολικής ζήτησης

Νομισματική πολιτική Η επίδραση στην οικονομία από τις μεταβολές στην προσφορά χρήματος και στα επιτόκια Όσο μεγαλύτερη η ποσότητα χρήματος που κυκλοφορεί τόσο μεγαλύτερη και η συνολική ζήτηση Κάθε κίνηση που αυξάνει την προσφορά χρήματος αυξάνει τη ζήτηση (ισχύει και το αντίστροφο) Η αύξηση των επιτοκίων οδηγεί σε μείωση της ζήτησης πολλών αγαθών και υπηρεσιών (κυρίως σπιτιών)-ισχύει και το αντίθετο

Διεθνείς επιδράσεις Η κύρια διεθνής επίδραση είναι η συναλλαγματική ισοτιμία (ΣΙ) Η ΣΙ του εγχώριου νομίσματος καθορίζει την τιμή που θα πληρώνουν οι ξένοι για τα εγχώρια αγαθά και υπηρεσίες, αλλά και οι καταναλωτές της χώρας για τα εισαγόμενα Αν η αξία του νομίσματος αυξηθεί → οι εξαγωγές είναι πιο ακριβές για τους ξένους και οι εισαγωγές πιο φθηνές → μείωση των εξαγωγών και αύξηση των εισαγωγών (ισχύει και το αντίθετο) Τα παραπάνω παρουσιάζονται στην επόμενη διαφάνεια

Συνολική προσφορά Το σύνολο της προγραμματισμένης παραγωγής από όλες τις επιχειρήσεις και τους κρατικούς οργανισμούς μιας οικονομίας Μετράται ως το πραγματικό ΑΕγχΠ (=πραγματικό εθνικό εισόδημα) Η συνολική προσφορά υφίσταται σε 2 μακροοικονομικές χρονικές περιόδους, στη βραχυχρόνια και στη μακροχρόνια

Βραχυχρόνια περίοδος Η περίοδος κατά την οποία οι τιμές αγαθών και υπηρεσιών μεταβάλλονται ως αντίδραση στις μεταβολές της ζήτησης και των συνθηκών προσφοράς, αλλά οι τιμές κάποιων παραγωγικών συντελεστών (ημερομίσθια, α’ ύλες) δε μεταβάλλονται

Μακροχρόνια περίοδος Η περίοδος κατά την οποία οι τιμές όλων των παραγωγικών συντελεστών έχουν προσαρμοσθεί σύμφωνα με οποιαδήποτε διαταραχή της αγοράς έτσι ώστε η συνολική προσφορά και ζήτηση να συμπίπτουν σε όλες τις αγορές συντελεστών Δηλαδή, μακροχρόνια υπάρχει πλήρης απασχόληση των παραγωγικών συντελεστών

Βραχυχρόνια συνολική προσφορά Η καμπύλη της βραχυχρόνιας συνολικής προσφοράς δεν έχει θετική κλίση (όπως συμβαίνει με την αντίστοιχη μιας επιχείρησης). Έχει 3 φάσεις και παρουσιάζεται στην επόμενη διαφάνεια Φάση Α-φάση ύφεσης Φάση Β-ενδιάμεση φάση Φάση Γ-φυσικός περιορισμός του πραγματικού ΑΕΠ ή του πραγματικού εθνικού εισοδήματος

Μακροχρόνια ισορροπία Πρόκειται για το σημείο όπου η συνολική ζήτηση (AD) είναι ίση με τη βραχυχρόνια προσφορά (SAS) Η ισορροπία δεν βρίσκεται απαραίτητα στο επίπεδο πλήρους απασχόλησης Σε συνθήκες πλήρους απασχόλησης η οικονομία βρίσκεται πάνω στην καμπύλη μακροχρόνιας συνολικής προσφοράς, αλλά η μακροοικονομική ισορροπία βρίσκεται στο σημείο όπου η AD τέμνει τη βραχυχρόνια καμπύλη AS Το σημείο αυτό μπορεί να είναι πάνω ή κάτω από το επίπεδο πλήρους απασχόλησης ή ίσο με αυτό Στο Σχήμα της επόμενης διαφάνειας το επίπεδο ισορροπίας του πραγματικού εθν. εισοδήματος είναι OY στο μέσο επίπεδο τιμών OP

Το ζήτημα της πλήρους απασχόλησης Σε κατάσταση πλήρους απασχόλησης, η οικονομία βρίσκεται πάνω στην καμπύλη μακροχρόνιας συνολικής προσφοράς (LRAS)- Βλ. επόμενη διαφάνεια Η LRAS δείχνει τη σχέση μεταξύ της ποσότητας του προσφερόμενου πραγματικού ΑΕΠ και του επιπέδου τιμών όταν υπάρχει πλήρης απασχόληση

Το ζήτημα της πλήρους απασχόλησης Υπάρχουν 3 εκδοχές για την ισορροπία της χώρας οι οποίες απεικονίζονται στο Σχήμα της επόμενης διαφάνειας Στην καμπύλη SAS έχει προστεθεί η LRAS που δείχνει το επίπεδο πλήρους απασχόλησης του πραγματικού ΑΕΠ, ήτοι OYF Σε επίπεδο συνολικής ζήτησης AD → η οικονομία ισορροπεί σε ένα πραγματικό επίπεδο ΑΕΠ ίσο με OY (το οποίο είναι κάτω από το επίπεδο πλήρους απασχόλησης, οπότε το προϊόν μπορεί να αυξηθεί)

Το ζήτημα της πλήρους απασχόλησης Σε επίπεδο ζήτησης AD1, το μέσο επίπεδο τιμών θα αυξηθεί σε p1 και το πραγματικό ΑΕΠ σε OYF (επίπεδο πλήρους απασχόλησης του ΑΕΠ) Αν η συνολική ζήτηση αυξηθεί σε AD2, το πραγματικό ΑΕΠ μπορεί να αυξηθεί βραχυπρόθεσμα πέραν του OYF (αυξάνοντας τις ώρες εργασίας των εργατών και καθυστερώντας τη συντήρηση των μηχανημάτων-αφού οι επιχειρήσεις λειτουργούν στο επίπεδο της πλήρους απασχόλησης) Όμως μετά από λίγο καιρό οι εργάτες θα ζητήσουν αύξηση μισθών οπότε τα κόστη θα αυξηθούν και η SAS θα μετατοπισθεί προς τα αριστερά

Πληθωρισμός Στην προηγούμενη διαφάνεια η τελική θέση είναι μια θέση όπου το πραγματικό ΑΕΠ δεν έχει αυξηθεί αλλά, απεναντίας, έχει αυξηθεί το μέσο επίπεδο των τιμών Δηλαδή οι άνθρωποι πληρώνουν περισσότερο για την ίδια ποσότητα προϊόντος Πρόκειται για το φαινόμενο του πληθωρισμού που θα εξετάσουμε αργότερα