Θέματα Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Δρ. Χριστίνα Χατζησωτηρίου Συνάντηση 8η

Συνθήκες Διγλωσσίας Στην οικογένεια η επικοινωνία γίνεται στη μητρική γλώσσα, ενώ στους υπόλοιπους τομείς της ζωής (π.χ. σχολείο) η επικοινωνία ΠΡΕΠΕΙ να γίνεται στην ελληνική γλώσσα. «Τα παιδιά πληροφορούνται καθημερινά τη χαμηλή εκτίμηση της καταγωγής και της γλώσσας τους μέσω του ελληνόφωνου περιβάλλοντος» (Δράκος, 1999) Πώς; Στο νηπιαγωγείο πολλές φορές απαγορεύεται στα παιδιά από μειονοτικές ομάδες να συνομιλούν στη μητρική τους γλώσσα  λόγω της πίεσης που νιώθουν οι νηπιαγωγοί για την επικείμενη είσοδο των παιδιών στο δημοτικό σχολείο και επομένως την εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας.

Μονοπολιτισμικό μοντέλο τα σχολικά προγράμματα διγλωσσίας παρεμποδίζουν την ανάπτυξη δεξιοτήτων στους αλλοδαπούς μαθητές προκείμενου να γίνουν αποτελεσματικοί πολίτες του έθνους-κράτους (Banks, 1988: 106) . Κυπριακή Πραγματικότητα Έκθεση ECRI  Διδασκαλία των μειονοτικών γλωσσών, αλλά και διδασκαλία στη μειονοτική γλώσσα. Προγράμματα ενισχυτικής διδασκαλίας  Οι μαθητές για κάποιες ώρες της εβδομάδας παρακολουθούν ξεχωριστές τάξεις για την εντατική διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας.

Απόψεις Κύπριων Εκπ/κών Συνήθως εγώ όταν είχα 2-3 παιδιά αλλόγλωσσων μαθητών ήταν οι άταχτοι και το απέδιδα στο γεγονός ότι δεν μπορούσαν να συνεννοηθούν, να εκφράσουν αυτό που ήθελαν, να παίξουν όπως ήθελαν με τα άλλα παιδιά και τούτη η άρνηση να τα δεχθούν, να ενταχθούν στην ομάδα τα παιδιά τούτα. (Εκπ/κός - Πάφος) Πολλές φορές είναι απίστευτο αυτό που γίνεται. Πολλές φορές έρχονται παιδάκια από ξένες χώρες χωρίς να ξέρουν όχι μόνο Ελληνικά, ούτε καν Αγγλικά και ο δάσκαλος έχει το παιδάκι εκεί και δεν μπορεί να επικοινωνήσει μαζί του. Μου έχει τύχει. Να έχω παιδάκι από Περσία και να μη ξέρει ούτε το γεια, τίποτα και απλά μου το ρίξανε στη τάξη. Και να προσπαθείς δεν με ενδιέφερε εννοείται να του διδάξω, να μάθει, να πάρει γνώσεις, με ενδιέφερε να μάθει να επικοινωνεί και με μας και με τα άλλα τα παιδάκια. (Εκπ/κός - Λευκωσία)

Δίλημμα Διγλωσσίας Αποτελεί η μητρική γλώσσα εμπόδιο στην εκμάθηση της ελληνικής γλώσσας; Συχνά οι αλλοδαποί γονείς, με βάση τις υποδείξεις των εκπαιδευτικών, συνομιλούν με τα παιδιά τους στα Ελληνικά (Ατελή γλωσσικά πρότυπα). «Οι γλωσσικές ικανότητες της μητρικής γλώσσας αποτελούν τη βάση για την εκμάθηση της δεύτερης γλώσσας» (Δράκος, 1999)

Μητρική γλώσσα (συχνά) η πρώτη γλώσσα που μαθαίνουμε οικοδόμηση σχέσεων εμπιστοσύνης με τους γονείς έκφραση συναισθηματικών διανοήσεων οικειοποίηση των χειρονομιών, της έκφρασης και της μη-λεκτικής συμπεριφοράς Παιδιά στα οποία έχει ολοκληρωθεί η ανάπτυξη στη μητρική γλώσσα μπορούν να προχωρήσουν ευκολότερα στην καλή κατοχή και χρήση και των δύο γλωσσών. Η προχωρημένη εξέλιξη στη μητρική γλώσσα δύναται να οδηγήσει στην υπερπήδηση μερικών σταδίων στην εκμάθηση της δεύτερης γλώσσας. «Φυσική εκμάθηση της γλώσσας»  μέσα από την καθημερινή επικοινωνία και όχι με βάση τη συστηματική διδασκαλία.

Ισορροπημένη Διγλωσσία Ένα άτομο κατέχει σε ικανοποιητικό βαθμό και τις δύο γλώσσες ώστε να χρησιμοποιεί την κάθε μία σε όλους τους τομείς της ζωής. Ο ομιλητής μπορεί να εναλλάσσει τη μια γλώσσα με την άλλη ανάλογα με τη γλωσσική περίσταση. «Ισόβαθμη διγλωσσία» ή διγλωσσία ως αποτέλεσμα δίγλωσσης αγωγής. Ισόβαθμη διγλωσσία  ένα παιδί ανατρέφεται από τη γέννησή του με δύο γλώσσες. («Μια γλώσσα ένα πρόσωπο)

Διαταραχές του Λόγου και της Ομιλίας «Διπλή Ημιγλωσσία»  το παιδί δεν κατέχει σωστά ούτε τη μητρική ούτε τη νέα γλώσσα και αναμειγνύει συχνά τις δύο γλώσσες. Περιορισμένο λεξιλόγιο, διαταραχές της ροής του λόγου, δυσχέρειες στην άρθρωση και στην απόδοση της χρονικής σειράς. Παράγοντες που επηρεάζουν: δυσμενείς συνθήκες κοινωνικοποίησης, απαγόρευση της μητρικής γλώσσας στο νηπιαγωγείο, ασυνεπής χρήση των δύο γλωσσών από τους γονείς, πρώιμη προσφορά της δεύτερης γλώσσας σε παιδιά με γενικότερη αναπτυξιακή καθυστέρηση, επιβάρυνση εξαιτίας της πολυγλωσσίας.

Πρακτικές για προαγωγή της διγλωσσίας Διαμόρφωση θετικής στάσης για τη μητρική γλώσσα και τη διγλωσσία. Προώθηση της μητρικής γλώσσας: «Οι γονείς πρέπει από κοινού να μιλούν τη μητρική γλώσσα στην οικογένεια. Καλοπροαίρετη αλλά ατελής παροχή γλωσσικών ερεθισμάτων στα ελληνικά...δεν πρέπει να γίνεται» (Δράκος, 1999: 312) Προώθηση της χαράς της ομιλίας  «Ο ενήλικος πρέπει να απευθύνεται πάντα εκ νέου στην περιέργεια του παιδιού και να παρέχει συγκεκριμένες και σαφείς αφορμές για ομιλία, που να συνδέονται με τις προσωπικές εμπειρίες και τα ενδιαφέροντα του παιδιού» (Δράκος, 1999: 313) Μέθοδος της διορθωμένης επανάληψης αντί της διόρθωσης και της κριτικής.

Δραστηριότητες Για την επίτευξη του στόχου διαχωρισμού των δύο γλωσσών (Δράκος, 1999): Το παιδί μπορεί να χρησιμοποιεί και τις δύο γλώσσες, αρκεί κάθε φορά να δηλώνει σε ποια γλώσσα μιλάει (π.χ. Με γαντόκουκλες διαφορετικού χρώματος) Το παιδί μπορεί να μάθει να γνωστοποιεί πότε αλλάζει γλώσσα σε μια αυθόρμητη συνομιλία (π.χ. με καμπανάκι, τύμπανο, χειρονομία). Σε κατοπινά στάδια μπορούμε να μην επιτρέπουμε τη μεταπήδηση σε άλλη γλώσσα για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα.

Λεκτική απόδοση μιας εικονογραφημένης ιστορίας στη μητρική του γλώσσα (έστω κι αν εμείς δεν καταλαβαίνουμε) Παιχνίδι ρόλων, π.χ. «Ψώνια σε ένα κατάστημα τροφίμων», όπου το παιδί καλείται να εκφράσει όλες τις επιθυμίες του πρώτα στη μητρική του γλώσσα και μετά στα ελληνικά. Κατάκτηση των δεξιοτήτων γραφής και ανάγνωσης και στις δύο γλώσσες. Όπου δεν υπάρχουν δίγλωσσοι εκπ/κοί, το σχολείο μπορεί να οργανώσει εθελοντικές δραστηριότητες από δίγλωσσους γονείς της ίδιας εθνικότητας.

Βιβλιογραφία Banks, J. A. (1988) Multiethnic Education. Theory and Practice. Second Edition, Newton, MA: Allyn and Bacon. Δράκος, Γ. Δ. (1999) Ειδική Παιδαγωγική των Προβλημάτων Λόγου και Ομιλίας, Αθήνα: «Περιβολάκι» και Ατραπός.

Ευχαριστώ!