ΠΑΙΔΙΚΗ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ Δρ. Δημοσθένης Παναγιωτάκος Δρ. Δημοσθένης Παναγιωτάκος Αναπληρωτής Καθηγητής Βιοστατιστικής –Επιδημιολογίας Τμήμα Επιστήμης Διαιτολογίας –Διατροφής Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο

Ορισμός Το υπέρβαρο και η παχυσαρκία ορίζονται ως η υπερβολική συσσώρευση λίπους. Η αύξηση της ποσότητας του σωματικούς λίπους, συνεπάγεται και αύξηση του σωματικού βάρους. Από το 1948 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας την έχει εντάξει στον κατάλογο των παθήσεων (ICD-9 code 278). Το υπερβολικό σωματικό βάρος είναι σήμερα ο 6ος πιο σημαντικός παράγοντας κινδύνου άλλων ασθενειών.

Κατανομή δείκτη μάζας σώματος Η κατανομή του βάρους, και ο προσδιορισμός του ως «μη επιθυμητού», πρέπει να λαμβάνει υπόψη και το ύψος των ατόμων. Γι’ αυτό το λόγο προτάθηκε η χρήση του - Δείκτη Μάζα Σώματος = βάρος (σε κιλά) / ύψος (σε μέτρα) ^2 Λιποβαρές άτομο Φυσιολογικού βάρους άτομο Μη επιθυμητό βάρος

Γιατί να ασχολούμαστε με την παχυσαρκία; Και ειδικότερα την παιδική παχυσαρκία;

Οι συνέπειες της παιδικής παχυσαρκίας είναι πολυδιάστατες Οργανικές Ψυχολογικές Οικονομικές

Οργανικά προβλήματα Αυξημένη αρτηριακή πίεση Αυξημένη αρτηριακή πίεση Αυξημένη χοληστερόλη & τριγλυκερίδια Αντίσταση στην ινσουλίνη Αναπνευστικά προβλήματα Μυοσκελετικά προβλήματα Δερματικά προβλήματα Παθήσεις της ουροδόχου κύστης WHO, 2006

Επιπτώσεις παιδικής παχυσαρκίας Ο κίνδυνος τα παχύσαρκα παιδιά να γίνουν παχύσαρκοι ενήλικες είναι 2,5-6,0 φορές μεγαλύτερος από ότι στα μη παχύσαρκα παιδιά. Η παιδική παχυσαρκία συνδέεται με υψηλότερο κίνδυνο πρόωρου θανάτου και ανικανότητα στην ενήλικη ζωή (WHO, 2006).

Επιπτώσεις παιδικής παχυσαρκίας Η συχνότητα του μεταβολικού συνδρόμου είναι υψηλότερη στα παχύσαρκα παιδιά και στους παχύσαρκους εφήβους και αυξάνεται όσο αυξάνει το σωματικό βάρος Weiss et al, 2004 Το 45% των περιπτώσεων σακχαρώδη διαβήτη στα παιδιά είναι επακόλουθο της παχυσαρκίας British Medical Association 2005

Ψυχο-κοινωνικά προβλήματα Χαμηλή αυτοεκτίμηση Κατάθλιψη Υπερφαγία Ψυχογενή ανορεξία Επιθετικότητα Αντικοινωνικότητα Χαμηλή σχολική απόδοση & οικονομικά προβλήματα λόγω επαγόμενων καταστάσεων υγείας Falkner et al, 2001; Goodman & Whitaker, 2002

Οι διαστάσεις του προβλήματος στην παιδική ηλικία Παγκοσμίως 22 εκατομμύρια παιδιά προσχολικής ηλικίας (<6 ετών) θεωρούνται «υπέρβαρα», 155 εκατομμύρια παιδιά σχολικής ηλικίας (6-14 ετών) World Heart Federation, 2006

Διαχρονικές τάσεις παιδικής παχυσαρκίας (IOTF 2005)

Kosti & Panagiotakos, CEJPH 2007

Διαστάσεις του προβλήματος στην παιδική ηλικία Ευρωπαϊκή Ένωση Tο 2010 υπολογίζεται ότι 26 εκατομμύρια παιδιά προσχολικής ηλικίας (<6 ετών) θα είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα, αυξανόμενων κατά 1,3 εκατομμύρια παιδιά ανά έτος.

Επιπολασμός παιδικής παχυσαρκίας σε παιδιά 6-17 ετών, στην Ελλάδα

Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας (ΕΙΕΠ), 2003 2-19 ετών Μελέτη Δείγμα Κριτήρια % παχύσαρκα- υπέρβαρα Mamalakis et al, 2000 6-12 ετών Κρήτη (n=1046) 95o & 85o εκατοστημόριο CDC 6 ετών Α: 23.2% -10.9% Κ: 28.8%-9.2% 12 ετών Α: 24.0%-8.2% Κ: 19.2%-5.0% Krassas et al, 2001a 6-17 ετών Θεσσαλονίκη (n=2458) Οριακές τιμές IOTF 19.0%-2.6% Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας (ΕΙΕΠ), 2003 2-19 ετών Πανελλαδική (n= 18045) 2-6 ετών Α: 6.9%-11.2% Κ: 4.9 %-11.4% 7-12 ετών Α: 12.7%-10.0% Κ: 11.1%-7.2% 13-19 ετών Α: 20.7%-8.9% Κ: 12.5%-3.6% Karayiannis et al, 2003 11-16 ετών (n= 4299) Α: 21.7%-2.5% Κ: 9.1%-1.2% Georgiades et al, 2007 πανελλαδική (n= 6448) 6-9 ετών Α: 12.1%-5.9% Κ: 23.2%-6.7% 10-17 ετών Α: 19.3%-2.7% Κ: 14.8%-1.6%

Τάσεις παιδικής παχυσαρκίας σε 4131 παιδιά Δημοτικών σχολείων (1994-2005), στην Ελλάδα

Επιπολασμός παιδικής παχυσαρκίας σε παιδιά & εφήβους, σε επιλεγμένες Ευρωπαϊκές χώρες

Παράγοντες που ευνοούν την ανάπτυξη της παχυσαρκίας (WHO, 2002) Γενετική προδιάθεση Παράγοντες πρώιμης ανάπτυξης Φυσική δραστηριότητα Διατροφικοί παράγοντες Ψυχοκοινωνικά προβλήματα Μάκρο-περιβάλλον ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ

Αίτια εμφάνισης παχυσαρκίας Η παχυσαρκία είναι πολύ-παραγοντική κατάσταση Κληρονομικότητα Περι-γενετικοί παράγοντες Διατροφικές συνήθειες Μη υγιεινός τρόπος ζωής Αλλαγές στο οικογενειακό περιβάλλον Επαγόμενα ψυχολογικά προβλήματα Αλλαγές στο μάκρο-περιβάλλον Καταναλωτική αγορά

Κληρονομικότητα Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, όταν ο ένας από τους δύο γονείς είναι παχύσαρκος, η πιθανότητα παχυσαρκίας στα παιδιά αυξάνεται κατά 40%, ενώ στην περίπτωση που και οι δύο γονείς είναι παχύσαρκοι, η πιθανότητα σχεδόν διπλασιάζεται. Kosti, Panagiotakos, Tountas et al, 2008;

Περιγενετικοί παράγοντες Αλλαγές στην διατροφή της μητέρας σε συγκεκριμένα στάδια της κύησης επηρεάζουν την παροχή θρεπτικών συστατικών στο έμβρυο, με σημαντική αύξηση κινδύνου εμφάνισης παχυσαρκίας Budge et al, 2005 Θετική συσχέτιση μεταξύ του σωματικού βάρους του βρέφους στη γέννηση και του Δ.Μ.Σ. που αποκτάται στην μετέπειτα ζωή του Parsons et al, 1999; Panagiotakos et al, 2006 Διατροφή βρεφών με μητρικό θηλασμό, έχει προστατευτική δράση στην ανάπτυξη παχυσααρκίας Kvaavik et al, 2005; Weyermann et al, 2006; Panagiotakos et al, 2006

Αλλαγή διατροφικών συνηθειών που προάγουν την παχυσαρκία Απομάκρυνση από τη Μεσογειακή Δίαιτα προς όφελος των βιομηχανοποιημένων προϊόντων Panagiotakos D et al., 2006 Τα παιδιά τρώνε σε ταχυφαγεία Bowman et al, 2004 Μεγάλο ποσοστό των παιδιών παραλείπει την κατανάλωση πρωινού Fernandez San Juan, 2006 Μείωση της ημερήσιας πρόσληψης φρούτων και λαχανικών και η αυξημένη κατανάλωση αναψυκτικών Lobstein et al, 2004

Αλλαγές στο οικογενειακό περιβάλλον Η πλειοψηφία των παιδιών δεν τρώει σχεδόν ποτέ μαζί με τους γονείς του και περνάει πολλές ώρες μόνο του στο σπίτι. Το φαγητό στα ταχυφαγεία είναι περίπου 2πλάσιο σε θερμίδες από το φαγητό στο σπίτι. Koletzko et al, 2004 Το "σπιτικό" φαγητό αποτελεί για πολλά νοικοκυριά μια συνήθεια όχι καθημερινή, η ακόμα και μια πολυτέλεια Rodriguez & Moreno, 2006 Περιορισμένη κατανάλωση οικογενειακού πρωινού Serra et al, 2003

Αλλαγές στο περιβάλλον/αγορά Διπλασιασμός του μεγέθους των μερίδων στα ταχυφαγεία Orlet Fisher et al, 2003 Η παρακολούθηση τηλεόρασης συνδέεται θετικά με την κατανάλωση αναψυκτικών, κέικ, γλυκών, σοκολάτας, και chips Yiannakoulia et al, 2004 Οι διαφημίσεις τροφίμων κατά την διάρκεια που οι έφηβοι παρακολουθούν τηλεόραση δεσπόζουν και αφορούν τρόφιμα υψηλής ενεργειακής αλλά χαμηλής διατροφικής αξίας Utter et al, 2006 Έλλειψη ειδικά διαμορφωμένων χώρων άσκησης (πεζόδρομοι, ποδηλατοδρόμοι κλπ) Lichtenstein, 2006

Μη υγιεινός τρόπος ζωής Δραματική μείωση του επιπέδου της φυσικής δραστηριότητας κατά την μετάβαση τους από την παιδική στην εφηβική ηλικία Kimm et al, 2000

Κοινωνικοί παράγοντες Χαμηλό επίπεδο μόρφωσης των γονέων Χαμηλό επίπεδο εισοδήματος Η διαβίωση σε αστικές περιοχές προωθούν την παιδική παχυσαρκία. Mamalakis et al, 2000

ΣΥΜΒΟΥΛΕΣ ΣΩΣΤΗΣ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ

1/3 των παιδιών της Ελλάδας Συμπεράσματα Η παιδική παχυσαρκία συνδέεται πολλές ασθένειες της ενήλικης ζωής & είναι ιδιαίτερα διαδεδομένη στις αναπτυγμένες κοινωνίες 1/3 των παιδιών των HΠA και του Καναδά 1/4 των παιδιών της Ευρώπης 1/3 των παιδιών της Ελλάδας είναι υπέρβαρα/ παχύσαρκα.

Προτάσεις Κανόνες σωστής διατροφής Φυσική δραστηριότητα Περιορισμός των ωρών της τηλεόρασης και των video games Παράδειγμα για τα παιδιά είναι οι γονείς Προώθηση οικογενειακών γευμάτων Συμβουλή πάντα από διαιτολόγο Εκπαίδευση Εμπλοκή πολιτείας