ΠΟΝΤΙΑΚΑ ΗΘΗ ΚΑΙ ΕΘΙΜΑ ΚΑΘΗΓΗΤΕΣ Αποστολίδου Ελένη Μαγκάτη Ελένη

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ ΟΜΑΔΑ ΠΡΑΝΤΣΙΔΟΥ ΠΕΛΑΓΙΑ ΤΟΥΡΑΤΖΙΔΟΥ ΝΙΚΟΛΕΤΑ ΣΥΛΛΕΚΤΗΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΠΑΥΛΙΔΗΣ ΗΛΙΑΣ ΚΕΛΕΣΙΔΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ

Πόντιοι ονομάζονται οι Έλληνες που κατάγονται από τα νότια παράλια της Μαύρης θάλασσας. Η λέξη Πόντος, έχει την έννοια του υγρού στοιχείου, της θάλασσας. Η ιστορία του ελληνισμού στον Πόντο έχει ως αφετηρία την ίδρυση της Σινώπης στα βόρεια παράλια της Μικράς Ασίας από Ίωνες ναυτικούς το 800 π.Χ. Κατά την διάρκεια του 8ου-7ου αιώνα π.Χ μια σειρά από αποικίες ξεφυτρώνουν στα παράλια του Εύξεινου Πόντου όπως των Μεγαρέων, της Σινώπης, της Τραπεζούντας, της Κερασούντας κ.α.

Αξιοσημείωτο κομμάτι της ποντιακής ιστορίας είναι η ίδρυση μοναστηριών Αξιοσημείωτο κομμάτι της ποντιακής ιστορίας είναι η ίδρυση μοναστηριών. Τα πιο γνωστά από αυτά είναι της Παναγίας Σουμελάς, του Αγίου Περιστερεώτα και της μονής Θεοσκέπαστου. Από τα μέσα του 5ου αιώνα ο Πόντος γνώρισε τις οδυνηρές συνέπειες των επιδρομών των Περσών οι οποίες έγιναν απειλητικότερες κατά τον 6ο και 7ο αιώνα. Τον 8ο αιώνα η περιοχή του Πόντου εντάχθηκε στη θεματική οργάνωση της διοίκησης του Βυζαντίου. Μετά την άλωση της Πόλης το 1204 ο Αλέξιος Κομνηνός ίδρυσε την αυτοκρατορία της Τραπεζούντας. Η Τραπεζούντα έφτασε στο απόγειο της δύναμής της την περίοδο που την κυβερνούσε ο Αλέξιος Β΄. Όμως στις 15 Αυγούστου του 1961 η πόλη καταλαμβάνεται από τον Μωάμεθ Β΄.

Κατά τα μέσα του 19ου αιώνα παρατηρείται οικονομική ανάπτυξη στα παράλια του Πόντου. Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας μπορεί να υποδουλώθηκαν, αλλά οι βιοτεχνίες, οι βιομηχανίες, η διαχείριση των λιμανιών ελέγχονταν απόλυτα από Έλληνες. Ωστόσο παρουσιάστηκε και κοινωνική ανάπτυξη. Έτσι νέα σχολεία ιδρύθηκαν και εκδόθηκαν εφημερίδες. Τα επόμενα όμως χρόνια έρχεται η μικρασιατική καταστροφή, που είναι η μεγαλύτερη εθνική συμφορά του νεότερου ελληνισμού. Η μικρασιατική καταστροφή ήταν αποτέλεσμα αντικρουόμενων συμφερόντων, αντικειμενικών δυσκολιών, λαθών ενίοτε και μικροπολιτικών συμφερόντων και παθών. Την περίοδο αυτή έγιναν σφαγές, λεηλασίες και άλλες φρικαλεότητες όπως η εξόντωση εκατοντάδων χιλιάδων Ελλήνων και η εκδίωξη των υπολοίπων από τις πατρογονικές τους εστίες, χωρίς τις περιουσίες τους από το μικρασιατικό έδαφος και προπάντων το ξερίζωμα του Ελληνισμού από την Μικρά Ασία και την ανατολική Θράκη.

Έτσι μετά από αυτά τα γεγονότα πολλοί Πόντιοι εγκαταστάθηκαν στον ελλαδικό χώρο και κυρίως στο βόρειο τμήμα του. Όμως η αντιμετώπισή τους από τους ντόπιους κατοίκους και από το κράτος δεν ήταν η καλύτερη δυνατή.

‘’ΧΟΡΟΣ ΚΑΙ ΕΝΔΥΜΑΣΙΑ’’ Ενδυμασία Γυναικεία και Ανδρική ΟΜΑΔΑ Αλουτζανίδου Γεωργία Δεληπαναγιώτου Ευαγγελία Καλλιανίδου Δέσποινα Μιχαηλίδου Δέσποινα Δημητριάδης Νικόλαος

Γυναικεία Ενδυμασία Η γυναικεία ενδυμασία φορέθηκε μέχρι και τη μικρασιάτικη καταστροφή του 1922, ιδιαίτερα στα χωριά του Πόντου, ενώ στις μεγάλες πόλεις από τις αρχές του 20ου αιώνα, επηρεάστηκε από το ευρωπαϊκό στυλ ντυσίματος. Το όνομα της το πήρε από το τυπικό ρούχο, το φόρεμα της γυναίκας, Ζουπούνα ή Ζυπούνα, η οποία έδωσε το όνομα της σε ολόκληρη την ενδυμασία.

Τα μέρη της γυναικείας ενδυμασίας είναι: ΚΑΜΙΣ ΣΠΑΛΕΡ ΣΑΛΒΑΡ ΛΑΧΩΡ ΤΡΑΠΟΛΟΖ ΧΡΥΣΟΝ ΚΑΤΙΦΕ ΚΟΝΤΕΣ ή ΓΙΛΕΚ ΦΟΤΑ ΠΙΣΤΑΜΠΑΛΙΝ ΟΡΤΑΡΙΑ ΓΕΜΕΝΙΑ ή ΠΟΣΤΑΛΙΑ

ΚΟΝΤΕΣ ή ΓΙΛΕΚ ΦΟΤΑ ΠΙΣΤΑΜΠΑΛΙΝ ΟΡΤΑΡΙΑ ΓΕΜΕΝΙΑ ή ΠΟΣΤΑΛΙΑ ΚΟΥΝΤΟΥΡΑΣ ΜΕΣΤΙΑ ή ΛΑΜΨΙΑ ΝΑΛΙΑ ΖΟΥΛΟΥΦΑ ΤΑΠΛΑ ή ΤΕΠΕΛΙΚΙ ΚΟΣΜΗΜΑΤΑ

Ανδρική Ενδυμασία

Τα μέρη της ανδρικής ενδυμασίας: ΣΑΛΒΑΡΙΝ ΚΟΝΤΕΣΙΝ ΖΙΠΚΑ ΚΑΜΙΣ ΖΩΝΑΡ ΣΙΛΑΧΛΙΚ ή ΣΕΡΑΧΛΙΚ ΜΕΣΧΙΑ ΓΙΛΕΚ ΚΟΝΤΕΣ ή ΜΙΝΤΑΝ

ΚΑΡΑΚΟΥΛΑΚ ή ΚΑΜΑ ΕΓΚΟΛΠΙΟ ΦΥΛΑΧΤΟΝ ή ΧΑΪΜΑΛΙ ΦΥΣΕΚΛΙΚΙΑ ΟΡΤΑΡΙΑ ΤΖΑΡΟΥΧΙΑ ΠΑΠΑΧ ή ΓΟΥΝΑ ΠΑΣΛΟΥΚ ή ΚΟΥΚΟΥΛΑ ΜΑΤΑΡΑΝ ΚΑΡΑΚΟΥΛΑΚ ή ΚΑΜΑ ΕΓΚΟΛΠΙΟ ΦΥΛΑΧΤΟΝ ή ΧΑΪΜΑΛΙ

‘’ΧΟΡΟΙ ΠΟΝΤΙΩΝ’’ Στους ποντιακούς χορούς, οι άνδρες και οι γυναίκες σχηματίζουν συνήθως κύκλο και πιάνονται από τους καρπούς. Χορεύουν με στητό το σώμα, τα πόδια ελαφρά ανοιχτά και τα χέρια άλλοτε υψωμένα και άλλοτε με λυγισμένους τους αγκώνες. Το σώμα ακολουθεί, με πιστά ρυθμικές και συγχρονισμένες κινήσεις.

Κάποιοι χαρακτηριστικοί χοροί είναι: Ανεφορίτσα Από παν και κα Ούτσαϊ Ατσαπάτ Κότσαρι Σερρα

ΧΟΡΟΣ ΜΑΧΑΙΡΙΑ: Δεν υπάρχουν πολλές αναφορές για τον συγκεκριμένο χορό όπως στην περίπτωση του χορού Σέρρα. Μία αναφορά όμως που υπάρχει μας λέει ότι καθώς οι χορευτές ( πυρριχιστές ) χόρευαν, δύο από αυτούς ξέφευγαν από τον κύκλο και συνέχιζαν με έναν χορό στον οποίο έκαναν θεαματικές κινήσεις με τα ξίφη τους. Το τέλος του χορού με σπαθιά μας δίνει ζωντανή την εικόνα της μάχης.

Η ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ Η ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΤΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΟΜΑΔΑ ΠΟΛΥΤΙΔΗΣ ΕΥΘΥΜΗΣ ΠΟΤΟΥΡΙΔΟΥ ΡΑΝΙΑ ΤΣΑΤΣΑΝΙΔΗΣ ΑΒΡΑΑΜ ΤΣΙΦΛΙΔΟΥ ΣΟΦΙΑ ΧΑΤΖΗΙΩΑΝΝΙΔΟΥ ΕΛΕΝΗ

Λόγω της γεωγραφικής του θέσης ο Πόντος αποτέλεσε προπύργιο του Ελληνισμού και ανέπτυξε ενδιαφέρουσα μουσική παράδοση. Τα ποντιακά τραγούδια δημιουργήθηκαν όπως ακριβώς και τα δημοτικά. Δημιουργός ενός ποντιακού τραγουδιού είναι ένα άτομο το οποίο μαθαίνει για κάποιο συγκλονιστικό γεγονός, ευχάριστο ή δυσάρεστο, και δοκιμάζει να το εκφράσει. Έτσι δημιουργείται η έμπνευση και κατασκευάζεται το τραγούδι. Αν είναι πολύ πετυχημένο ο λαός το μαθαίνει και το διαδίδει, έτσι μεταδίδεται από γενιά σε γενιά προφορικά. Οι λαϊκοί οργανοπαίκτες του Πόντου, με πρώτο τον λυράρη, είναι οι δημιουργοί των περισσότερων ποντιακών τραγουδιών. Στα ποντιακά τραγούδια υμνείται ο έρωτας, ο θρίαμβος της φυλής και οι συμφορές της. Επίσης προβάλλεται η ποντιακή γη και οι ομορφιές της, εκφράζεται η εναντίωση στον θάνατο, η ομορφιά και η χαρά της ζωής και ο πόνος. Τραγουδιέται ο ξεριζωμός από την πατρίδα και η αγάπη για το ωραίο, το γνήσιο, το παραδοσιακό. Το ποντιακό τραγούδι μένει διαχρονικό.

ΠΟΝΤΙΑΚΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΠΟΝΤΙΑΚΗ ΛΥΡΑ Η Ποντιακή λύρα είναι το κατ΄ εξοχήν μουσικό λαϊκό όργανο των Ελλήνων του Πόντου. Το μήκος του κυμαίνεται από 55 μέχρι 60 εκατοστά. Η Ποντιακή λύρα διακρίνεται σε: κυρίως σώμα εξαρτήματα τόξο. Το Τόξο ή "τοξάρ" ή "δοξάρι", μακρύ ξύλινο όργανο μήκους περίπου 60 εκατοστών, είναι ξεχωριστό εργαλείο και απαραίτητο για τη χρήση του οργάνου. Αναρίθμητο είναι το πλήθος των λυράρηδων του Πόντου, ωστόσο ελάχιστοι διατηρήθηκαν στη μνήμη του ποντιακού λαού, όπως ο Αντώντς από την Κρώμνη, ο Κωφόγλης από τη Ματσούκα, ο Σαμάλογλης από τα Μεσαρέας κ.ά.

Αγγείον ή τουλούμ’ ή τουλούμ ζουρνά(τσαμπούνα ή γκάιντα) Αγγείον ή τουλούμ’ ή τουλούμ ζουρνά(τσαμπούνα ή γκάιντα) Eίναι το κατεξοχήν μουσικό όργανο για ανοιχτούς χώρους και μετά την κεμεντζέ ήταν το πιο διαδεδομένο και το πιο αγαπητό όργανο. Το όργανο αυτό αποτελείται από τα εξής μέρη: Το παστ΄ (δέρμα ζώου, ασκί) Τη στομωτήρα ή φυσερόν (επιστόμιο) Το αγγόξυλον ή νάβ Το όργανο αυτό το κατασκεύαζε συνήθως ο ίδιος ο οργανοπαίχτης – και απαιτούσε ιδιαίτερες γνώσεις και μεγάλη υπομονή. Το καταλληλότερο δέρμα για την κατασκευή του ήταν της κατσίκας, σπανίως χρησιμοποιούσαν του προβάτου. Το αγγείον παίζεται με το πόστ` κρατημένο από την μασχάλη και ο οργανοπαίχτης που λέγεται τουλουμτζής παίρνει αναπνοή με το διάφραγμα και όχι με το στήθος, γι αυτό και μπορεί να φυσάει πολλές ώρες χωρίς να κουράζεται.

Η ζουρνά ή ο ζουρνάς Το όργανο αποτελείται από τα εξής μέρη: κυρίως ζουρνά (σωλήνας). Ο κλέφτες (κλέφτης). Ο λουλάς. Το τσιμπόν (τσαμπούνα). Το σπαρέλ΄(φούρλα). Λόγω της μεγάλης ηχητικής έντασης ακουγόταν σε μεγάλη απόσταση και έδινε τη δυνατότητα να χορεύουν πάρα πολλά άτομα ακούγοντάς το, κάτι που δεν μπορούσε να συμβεί με τον κεμεντζέ(λύρα). Το όργανο αυτό παρουσίαζε ένα μειονέκτημα. Λόγω της ιδιομορφίας του ήχου ήταν πολύ δύσκολο το τραγούδι ,γι αυτό τα άτομα που μπορούσαν να τραγουδήσουν συνοδεία με ζουρνά ήταν πολύ περιορισμένα. Καλός ζουρνατζής ήταν εκείνος που δεν σταματούσε καθόλου το σκοπό για να πάρει αναπνοή. Το μέγεθος του οργάνου αυτού διαφέρει από περιοχή σε περιοχή. Κατασκευαστής του οργάνου ήταν συνήθως ο ίδιος ο οργανοπαίχτης.

Φλογέρα ή γαβάλ Η φλογέρα είναι ένα όργανο τύπου φλάουτου: ένας μακρόστενος κοίλος κύλινδρος, ανοιχτός και στα δυο του άκρα φτιαγμένος από διάφορα υλικά: καλάμι, ξύλο, μπρούντζο, ή σίδερο, κόκαλο και στα μεταπολεμικά χρόνια από πλαστική ύλη. Φτιάχνεται σε διάφορα μεγέθη, από 15 έως 20εκ. Η φλογέρα κρατιέται λίγο λοξά, προς τα δεξιά, έτσι όταν ο φλογεροπαίχτης φυσάει, ο αέρας να χτυπάει στην απέναντι οξεία κόχη του χείλους της φλογέρας και να δημιουργεί τον ήχο. Κρατιέται προς τα δεξιά, όταν ο παίχτης είναι δεξιόχειρας, με τα δάχτυλα του δεξιού χεριού στο κάτω μέρος της φλογέρας και τα ίδια δάχτυλα του αριστερού χεριού, επάνω, προς την μεριά του στόματος. Το αντίθετο γίνεται όταν ο παίχτης είναι αριστερόχειρας.

Ταούλ` (νταούλι) Το νταούλι – ένας ξύλινος κύλινδρος, σκεπασμένος στις δύο παράλληλες βάσεις του με δέρμα, τεντωμένο με σκοινί – είναι ένα ρυθμικό, κυρίως, όργανο, που παίζεται με δύο ειδικά φτιαγμένα νταουλόξυλα. Φτιάχνεται σε διάφορα μεγέθη. Το μέγεθος του νταουλιού το καθορίζουν δύο κυρίως παράγοντες: η παράδοση, που ποικίλει από περιοχή σε περιοχή και ο νταουλιέρης, που «φτιάχνει το νταούλι στα μέτρα του», ανάλογα με το μπόι και το πάχος του, τα μακριά ή κοντά χέρια του κλπ. Το νταούλι παίζεται με δύο ξύλα – ένα στο κάθε χέρι – τα νταουλόξυλα ή ταμπουνόξυλα ή νταουλόβεργες. Το ξύλο του αριστερού χεριού, ή βέργα ή βίτσα, είναι πολύ λεπτό και ελαφρύ, ενώ του δεξιού είναι κοντύτερο και βαρύτερο, και φτιάχνεται σε διάφορα σχήματα και διαστάσεις. Ο νταουλιέρης,ο οποίος είναι συνήθως και ο κατασκευαστής του οργάνου, παίζει όρθιος, με το νταούλι του κρεμασμένο απ' τον αριστερό ώμο, προσέχοντας να έχει δεξιά του τη δερμάτινη επιφάνεια που δίνει το βαρύτερο ήχο, στην οποία χτυπά το χοντρό ξύλο.

Η ποντιακή κουζίνα και η ποντιακή γλώσσα. Ποντιακά Η ποντιακή κουζίνα και η ποντιακή γλώσσα.

ΟΜΑΔΑ: Κουκλατζή Νατάσα Διδωνάκη Άννα Καμπούρης Θωμάς Καϊσίδης Άγγελος Κασαμπαλίδης Μιχάλης

Ποντιακή κουζίνα Η διατροφή στον Πόντο αποτελούσε σταθερό παράγοντα υγείας και ευεξίας του Ελληνισμού. Η αγνότητα των υλικών διατροφής, σε συνδυασμό με το ιδανικό κλίμα και την απουσία άγχους, προσέδιδαν ποιότητα και μακροζωία στους κατοίκους. Τα εύγευστα δημητριακά, λαχανικά, γαλακτοκομικά, κρεατικά, ψαρικά, το κρυστάλλινο νερό και το καθαρό φυσικό περιβάλλον ήταν θετικοί δείκτες ισορροπημένης διατροφής. Τα παραδοσιακά ποντιακά φαγητά ανέκαθεν κατείχαν ποιοτική και διαιτητική θέση. Το 60% των κατοίκων του Πόντου ασχολούνταν με την γεωργία. Η αλιεία αποτελούσε την Τρίτη κατά σειρά ασχολία των ποντίων, μετά την γεωργία και την κτηνοτροφία. Σήμερα, παλιές διατροφικές συνήθειες παρατηρούνται σε πολλά ποντιακά χωριά.

Αξιόλογα φαγητά του Πόντου είναι τα εξής: Ταρχανάς: Σούπα από τραχανά, βούτυρο και αλάτι. Πισία: Πίτες με ζύμη από σιταρένιο αλεύρι, αλάτι, καλό βούτυρο, ζάχαρη ή μέλι. Σουτζουκάκια: Γέμιζαν τα έντερα του ίδιου σφαχτού με κιμά, αλάτι, πιπέρι, σκόρδο και διάφορα μπαχαρικά. Ωτία: Γλύκισμα σε σχήμα αυτιού από ζύμη με αλεύρι, αυγά, γάλα, σόδα φαγητού, ζάχαρη ή μέλι και τηγανίζονται σε άφθονο σπορέλαιο.

Η οργάνωση της ποντιακής κουζίνας: Η προετοιμασία του φαγητού γινόταν στο μαγειρίο. Υπήρχε η εστία-τζάκι όπου γευμάτιζαν οι πόντιοι σε χαμηλά τραπέζια. Τα αγαθά φυλάσσονταν σε κελάρι και από το καλοκαίρι και το φθινόπωρο γέμιζε. Τα σκεύη αποτελούνταν από χαλκό, πηλό, ξύλο και γυαλί.

Ποντιακή γλώσσα Γεωγραφική εξάπλωση Ήταν αρχικά η γλώσσα των Ελλήνων (Πόντιοι) που κατοικούσαν στις νότιες ακτές της Μαύρης Θάλασσας, κυρίως στην σημερινή Τουρκία αλλά και στην Αρμενία και την Γεωργία. Ο 18ος και ο 19ος αιώνας χαρακτηρίζονται από μεταναστευτικά ρεύματα στη νότια Ρωσία, στον Καύκασο. Μετά τη Συνθήκη της Λωζάνης οι Έλληνες των ακτών της Τουρκίας μετανάστευσαν κυρίως στην Ελλάδα, αλλά και σε χώρες της Σοβιετικής Ένωσης ή της Δυτικής Ευρώπης. Παρέμειναν στην Τουρκία οι ελληνόφωνοι μουσουλμάνοι, οι απόγονοι των οποίων μιλούν μέχρι σήμερα τα ελληνικά της περιοχής του 'Οφεως της Τραπεζούντας, μια υποδιάλεκτο της ποντιακής. Στην Ελλάδα μιλιέται σήμερα σε διάφορες περιοχές, σε μεγαλύτερο βαθμό στην Μακεδονία (π.χ. Θεσσαλονίκη, Κιλκίς, Δράμα, Πτολεμαΐδα).

Η Ποντιακή γλώσσα στη σημερινή Τουρκία Η Ποντιακή γλώσσα στη σημερινή Τουρκία Υπάρχουν αναφορές, όπως η πρόσφατη (1996) του Τούρκου συγγραφέα Ομέρ Ασάν, σχετικά με την ύπαρξη σημαντικού αριθμού μουσουλμάνων ομιλητών της γλώσσας στον σύγχρονο Πόντο. Σύμφωνα με τον παραπάνω συγγραφέα, ο οποίος είναι επίσης ομιλητής της Ποντιακής, σήμερα στον Πόντο η γλώσσα μιλιέται από τουλάχιστον 300.000 άτομα σε 60 περίπου χωριά της περιοχής της Τραπεζούντας, αλλά και αλλού, από εσωτερικούς μετανάστες της Τουρκίας.

Η Ρωμανία κι αν πέρασε ανθεί και φέρει κι άλλο!! Η Ρωμανία κι αν πέρασε ανθεί και φέρει κι άλλο!!

Βιβλιογραφία http://www.dreampontos.com/forum/index.php?topic=720.0 http://eoellas.org/index.php?option=com_content&view=article&id=1122:2011-01-24-20-14-30&catid=54:2010-10-13-09-41-42&Itemid=117 www.pontioimenemenis.gr www.ipet.gr/momi/models/ntaouli_info.html www.pontios1923.com/pages/pontmousiki.html www.akrites.com http://pontiosakritas.blogspot.com/2011/02/blogspot_25.html http://pontiosakritas.blogspot.com/p/blog-page_07.html http://www.pontos.gr/default.aspx?pageid=1097 http://www.ogdoo.gr/porta/index.php?option=ozo_content&perform=view&id=1027&Itemid=44 http://news.kathimerini.gr/4dcgil_w_articles_civ_2_o1/04/2005_139053 www.e-istoria.com/po33_html www.e-istoria.com/pontos.html www.bikipaideia.gr