ΕΥΡΩΠΑΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΜΗΜΑ 7ο Εθνικό Συνέδριο «Περιφερειακή Επιστήμη & Πολιτική» Αθήνα, 7-8 Μαϊου ΑΝΙΧΝΕΥΟΝΤΑΣ ΤΗ ΝΕΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΤΩΝ ΣΥΝΟΡΩΝ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ Τοπάλογλου Λευτέρης & Πετράκος Γιώργος ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΘΕΣΣΑΛΙΑΣ Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας Πολεοδομίας & Περιφερειακής Ανάπτυξης

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ 1. ΕΙΣΑΓΩΓΗ 2. ΘΕΩΡΙΑ 3. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ 4. ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ 5. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Τα Βασικά Ερωτήματα 1.Ποια είναι τα χαρακτηριστικά της Νέας Οικονομικής Γεωγραφίας στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ; 2.Σε ποιο βαθμό το μέγεθος των πόλεων και η απόσταση από τα σύνορα προσδιορίζουν τη μορφή και την ένταση της οικονομικής αλληλεπίδρασης; 3.Ο βαθμός ολοκλήρωσης με την ΕΕ-15 επηρεάζει τη δυναμική των περιφερειών στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ-25;

ΘΕΩΡΙΑ Επισκόπηση Βιβλιογραφίας ΘΕΩΡΙΑ Επισκόπηση Βιβλιογραφίας Η οικονομική ολοκλήρωση εξαλείφει τα συνοριακά εμπόδια στη μετακίνηση των παραγωγικών συντελεστών, επιδρώντας σημαντικά στο κόστος του εμπορίου (McCallum, 1995; Βrocker, 1998; Wei, 1996; Helliwell, 1998) H ολοκλήρωση αν και ζήτημα α-χωρικό προκαλεί χωρικές επιπτώσεις (Amin et al., 1992; Baldwin et. al., 1997; Barbone and Zalduendo, 1997; Fischer et. al., 1998; Jacson and Petrakos, 1999) Mέσα από τα μοντέλα NEG «κέντρο-περιφέρεια» το ζήτημα της πρόσβασης συνδέεται με την περιφερειακή ανάπτυξη ως εξής: Η μείωση του μεταφορικού κόστους, ελευθερώνει forward and backward linkages σε σχέση με τη προσφορά και ζήτηση καθώς και οικονομίες κλίμακας. To αποτέλεσμα: Οικονομίες συγκέντρωσης στο χώρο (Monfort and Ypersele, 2003; Mion, 2003; Brakman et al., 2000, Niebuhr, 2004) Τα σύνορα, περιοχές χαμηλών ευκαιριών και ελκυστικότητας (Hoover, 1963; Hansen, 1977; Dimitrov et al., 2002) H ολοκλήρωση επαναπροσδιορίζει το μέγεθος αγοράς (Cristaller, 1933; Losch, 1944) Οι συνοριακές περιφέρειες με μικρό μέγεθος αγοράς αποκομίζουν περισσότερα κέρδη από την ολοκλήρωση (Damijan and Kostevc, 2002; Amity, 1998; Hanson, 1997; Hanson and Krugman, 1993; Resmini, 2003; Fazekas, 2003; Deichman and Henderson, 2000) Έλλειμμα μιας συστηματικής θεωρίας των συνόρων. Ειδικότερα οι επιπτώσεις της ολοκλήρωσης στις συνοριακές περιφέρειες δεν έχουν αναλυθεί ικανοποιητικά

ΘΕΩΡΙΑ Ένα Θεωρητικό Υπόδειγμα (α)

ΘΕΩΡΙΑ Ένα Θεωρητικό Υπόδειγμα (β)

ΘΕΩΡΙΑ Ένα Θεωρητικό Υπόδειγμα (γ)

ΘΕΩΡΙΑ Συμπεράσματα από το Υπόδειγμα ΘΕΩΡΙΑ Συμπεράσματα από το Υπόδειγμα 1.Η αστική ιεραρχία κοντά στα σύνορα αντανακλά σε διαφορετικές οικονομίες συγκέντρωσης, άρα σε διαφορετικές τιμές προϊόντων, άρα σε διαφορετικό μέγεθος αγοράς 2.Οι κλάδοι έντασης εργασίας της Δύσης είτε θα μετακινηθούν στην Ανατολή είτε θα λειτουργούν συρρικνωμένοι στη Δύση μακριά από τα σύνορα. Αντίστροφες ροές αναμένονται για κλάδους έντασης κεφαλαίου 3.Το συγκριτικό πλεονέκτημα μιας χώρας σ’ έναν κλάδο, δεν οδηγεί σε πλήρη εξαφάνιση του κλάδου στην άλλη χώρα όπως ισχυρίζεται η Ρικαρντιανή θεωρία 4.Το κόστος μεταφοράς επηρεάζει το μέγεθος αγοράς των επιχειρήσεων κοντά στα σύνορα 5.Το Υπόδειγμα συμβατό με το θεώρημα Η-Ο περί μερικής εξειδίκευσης, εισάγοντας επιπλέον τη χωρική διάσταση στη σχετική ανάλυση

ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ Τα Νέα Εξωτερικά Σύνορα της ΕΕ Υποψήφιες Χώρες Δυτικά Βαλκάνια Ευρωπαϊκός Οικονομικός Χώρος Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτονίας Β. Αφρική Μ. Ανατολή Ρωσία & χώρες δυτικά Καύκασος Η ΕΕ δε μιλά την ίδια φωνή παντού στα εξωτερικά της σύνορα

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Γενικές Πληροφορίες Ερευνητικό Πρόγραμμα ΕΧLINEA

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Μεθοδολογία-Επίπεδα Ανάλυσης 1.Μορφή Οικονομικής αλληλεπίδρασης  Διασυνοριακές εξαγωγές  Διασυνοριακές εισαγωγές  Επενδύσεις επιχειρήσεων στην άλλη πλευρά των συνόρων  Επενδύσεις στην τοπική οικονομία από την άλλη πλευρά των συνόρων 2.Χώρος: Απόσταση και αστικό σύστημα  Η πιο κοντινή πόλη της όμορης χώρας  Η πιο κοντινή μεγαλύτερη πόλη της όμορης χώρας  Οι πιο κοντινές αγορές της όμορης χώρας  Πιο απομακρυσμένες αγορές της όμορης χώρας  Η πρωτεύουσα της όμορης χώρας  Οι τρίτες χώρες 3.Βαθμός οικονομικής & θεσμικής εγγύτητας με την ΕΕ-15  ΕΕ-15 (ΕΕ) – Εξωτερικές Χώρες (ΕΞΧ)  Νέα Κράτη Μέλη (ΝΚΜ) – Εξωτερικές Χώρες (ΕΞΧ)  ΕΕ-15 (ΕΕ) – Χώρες με Οικονομίες σε Μετάβαση (ΧΜΤ)  ΕΕ-15 (ΕΕ) – Νέα Κράτη Μέλη (ΝΚΜ) - Εξωτερικές Χώρες (ΕΞΧ)

EMΠΕΙΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Διασυνοριακές Εξαγωγές Παρατηρήσεις: Χαμηλή ένταση εξαγωγικών ροών, μικρή διαφοροποίηση των εξαγωγικών επιδόσεων Συμπέρασμα: Αδύναμη παραγωγική και εξαγωγική βάση των συνοριακών περιφερειών ανεξάρτητα με το επίπεδο ανάπτυξης ή θεσμικής ολοκλήρωσης με ΕΕ-15

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Διασυνοριακές Εισαγωγές Παρατηρήσεις: Χαμηλό επίπεδο εισαγωγών, υψηλότερες οι εισαγωγές από χώρες εκτός ΕΕ, συσχέτιση εισαγωγών με θεσμική ολοκλήρωση και οικονομική ανάπτυξη Συμπέρασμα: Εμπορικές ανταλλαγές (εισαγωγές) μεταξύ άνισων εταίρων παρά το χαμηλό επίπεδο

ΕΜΠΕΙΡΙΚΗ ΕΡΕΥΝΑ Επενδύσεις Τοπικών Επιχειρήσεων στην άλλη πλευρά των συνόρων Παρατηρήσεις: Χαμηλό επίπεδο επενδύσεων Συμπέρασμα: Τα σύνορα δεν αποτελούν το βασικό τόπο προέλευσης των επενδύσεων

ΕΜΠΕΙΡΙΑ Επενδύσεις στην τοπική οικονομία από επιχειρήσεις της άλλης πλευράς Παρατηρήσεις: Χαμηλό επίπεδο επενδύσεων Συμπέρασμα: Τα σύνορα δεν αποτελούν το βασικό τόπο προορισμού των επενδύσεων

ΕΜΠΕΙΡΙΑ Διασυνοριακή Αλληλεπίδραση Μέγεθος & Απόσταση πόλεων Παρατηρήσεις: Σημαντικός σχετικά ο ρόλος της μεγαλύτερης κοντινής πόλης κοντά στα σύνορα Συμπέρασμα: Ρόλο στις χωρικές δυναμικές που ελευθερώνονται λόγω οικονομικής ολοκλήρωσης εκτός από τις πρωτεύουσες (που είναι ήδη γνωστός) φαίνεται να διεκδικούν και οι μεγάλες πόλεις κοντά στα σύνορα

ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ 1.Αίσθηση «ενσωμάτωσης» & «αποκλεισμού». Στο εσωτερικό της ΕΕ-25 η πρόσβαση βελτιώνεται και το μέγεθος αγοράς μεγεθύνεται. Ωστόσο οι φραγμοί στα εξωτερικά σύνορα αποθαρρύνουν την εγκατάσταση οικονομικών δραστηριοτήτων & αποτρέπουν τη μετακίνηση των παραγωγικών συντελεστών. 2.Το χαμηλό επίπεδο εμπορίου και επενδύσεων αντανακλά στον περιφερειακό χαρακτήρα των συνοριακών περιφερειών επιβεβαιώνοντας το μοντέλο «κέντρο-περιφέρεια» 3.Εμπόριο και επενδύσεις πραγματοποιούνται μεταξύ άνισων εταίρων στα εξωτερικά σύνορα. Τα εμπορικά ελλείμματα από τη μια και η προσέλκυση επενδύσεων από την άλλη καθορίζουν την ισορροπία μεταξύ οφέλους και ζημίας στις χώρες εκτός ΕΕ. 4.Το μεγάλο αστικό κέντρο κοντά στα σύνορα, «ανάχωμα» (υπό προϋποθέσεις) στις δυναμικές συγκέντρωσης που απελευθερώνονται από την κατάργηση των συνοριακών φραγμών

Ευχαριστούμε για την προσοχή σας!