Ετήσια έκθεση 2005 Η κατάσταση του προβλήματος των ναρκωτικών στην Ευρώπη Name, place, date and time

Τελευταίες εξελίξεις σχετικά με το πρόβλημα των ναρκωτικών στην Ευρώπη Επισκόπηση του φαινομένου των ναρκωτικών σε 29 ευρωπαϊκές χώρες Στοιχεία και αναλύσεις στην Ευρώπη και ανά χώρα Πρόσφατες τάσεις και τρόποι αντιμετώπισης Ειδικά θέματα: δημόσια παρενόχληση από τα ναρκωτικά εναλλακτικά μέτρα αντί της φυλάκισης βουπρενορφίνη

Πολύγλωσσο ενημερωτικό υλικό με χρήση της σύγχρονης τεχνολογίας Ετήσια έκθεση 2005: Σε έντυπη μορφή και στο διαδίκτυο σε 22 γλώσσες Πρόσθετο υλικό στο διαδίκτυο στην αγγλική: Ειδικά θέματα Δελτίο στατιστικών στοιχείων Εθνικές εκθέσεις δικτύου Reitox

Κύρια σημεία 2005 Μέρος I

Κύρια σημεία 2005 Η κοκαΐνη γίνεται η δημοφιλέστερη διεγερτική ουσία για πολλούς νέους σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες Αυξητική τάση της χρήσης αμφεταμινών και ουσίας «Έκσταση» Η κάνναβη παραμένει το πιο διαδεδομένο ναρκωτικό στην Ευρώπη. Η εικόνα γίνεται πιο ομοιογενής καθώς μειώνονται οι εθνικές διαφορές. Έως 2 εκατ. προβληματικοί χρήστες ναρκωτικών στην ΕΕ Κύριο χαρακτηριστικό του φαινομένου των ναρκωτικών στην ΕΕ η πολυχρήση

Κύρια σημεία 2005 (συνέχεια) Οι ετεροφυλόφιλες επαφές ξεπερνούν την ενέσιμη χρήση ουσιών ως τρόπος μετάδοσης του HIV σε νεοδιαγνωσθέντα κρούσματα AIDS Γενικά χαμηλός επιπολασμός HIV στους ΧΕΝ H ηπατίτιδα B και C παραμένει μείζον αίτιο νοσηρότητας στους ΧΕΝ Κύρια αιτία θανάτου των χρηστών οπιούχων η υπερβολική δόση, ωστόσο μειώνεται ο αριθμός των νεαρών θυμάτων

Κοκαΐνη – η δημοφιλέστερη διεγερτική ουσία για πολλούς νέους σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες Κοκαΐνη: κυρίαρχο στοιχείο της εικόνας των ναρκωτικών στην Ευρώπη σήμερα Οι δείκτες διακίνησης και κατανάλωσης φανερώνουν αύξηση των εισαγωγών και της χρήσης της ουσίας Εξακολουθούν να παρατηρούνται μεγάλες διαφορές από χώρα σε χώρα Μεταξύ 2002 και 2003, οι κατασχέσεις κοκαΐνης στην ΕΕ σχεδόν διπλασιάστηκαν (από 47 τόνους ξεπέρασαν τους 90)

Περίπου 9 εκατ. Ευρωπαίοι έχουν δοκιμάσει κοκαΐνη σε όλη τη ζωή τους (3% του συνόλου των ενηλίκων) Μεταξύ 3 και 3,5 εκατ. έχουν πιθανόν δοκιμάσει την ουσία το τελευταίο δωδεκάμηνο (1% του συνόλου των ενηλίκων) Περίπου 1,5 εκατ. χαρακτηρίζονται ενεργοί χρήστες (χρήση τον τελευταίο μήνα) (0,5% του συνόλου των ενηλίκων) Μεταξύ 1% και 11,6% των νεαρών ενηλίκων έχουν δοκιμάσει κοκαΐνη. Οι χρήστες είναι κυρίως νεαροί άνδρες, κάτοικοι αστικών περιοχών. Η κοκαΐνη με αριθμούς

Η κοκαΐνη με αριθμούς (συνέχεια) Ισπανία και Ηνωμένο Βασίλειο έχουν τα υψηλότερα ποσοστά πρόσφατης χρήσης από νεαρούς ενηλίκους (άνω του 4%, αντίστοιχα με των ΗΠΑ) Περίπου 10% των αιτήσεων για θεραπεία απεξάρτησης στην ΕΕ αφορούν χρήση κοκαΐνης «Καθοριστικό ρόλο» σε περίπου 10% των θανάτων από ναρκωτικά, αν και σπάνιοι οι θάνατοι που οφείλονται αποκλειστικά στην κοκαΐνη Ανησυχητικά νέα: σύνδεση με καρδιαγγειακά προβλήματα Χρήση κρακ σε μικρό αριθμό μεγαλουπόλεων (Κάτω Χώρες, Ηνωμένο Βασίλειο)

Πρόσφατη χρήση κοκαΐνης (τελευταίο δωδεκάμηνο) από νεαρούς ενηλίκους (15-34 ετών)

Άλλες διεγερτικες ουσίες – κύριες τάσεις Αυξητική τάση της χρήσης αμφεταμινών και ουσίας «Έκσταση» στις περισσότερες χώρες της ΕΕ (στους νεαρούς ενηλίκους) Δανία, Εσθονία και Ηνωμένο Βασίλειο έχουν τα υψηλότερα ποσοστά πρόσφατης χρήσης αμφεταμινών από νεαρούς ενηλίκους (+/-3%). Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι το μόνο κράτος μέλος της ΕΕ στο οποίο σημειώνεται σημαντική μείωση της πρόσφατης χρήσης. Εσθονία, Ισπανία, Τσεχική Δημοκρατία και Ηνωμένο Βασίλειο έχουν τα υψηλότερα ποσοστά πρόσφατης χρήσης της ουσίας «Έκσταση» από νεαρούς ενηλίκους. Σταθεροποίηση σε Γερμανία, Ελλάδα και Ηνωμένο Βασίλειο.

Άλλες διεγερτικές ουσίες (συνέχεια) Η Ευρώπη παραμένει πολύ σημαντικό κέντρο παραγωγής της ουσίας «Έκσταση», παρότι η παρασκευή της επεκτείνεται και σε άλλα σημεία του πλανήτη Αμφεταμίνες: η Ευρώπη παραμένει στο παγκόσμιο επίκεντρο όσον αφορά τις παραχθείσες και κατασχεθείσες ποσότητες Αυξανόμενα προβλήματα χρήσης μεθαμφεταμινών σε Αφρική, Ασία, Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία και ΗΠΑ. Σημαντικά ποσοστά χρήσης στην ΕΕ, ιδίως στην Τσεχική Δημοκρατία Η πειραματική χρήση «μαγικών μανιταριών» είναι πλέον σχετικά σύνηθες φαινόμενο σε νέους ηλικίας 15–16 ετών

Πρόσφατη χρήση αμφεταμινών και ουσίας «Έκσταση» (τελευταίο δωδεκάμηνο) από νεαρούς ενηλίκους (15–34 ετών)

Η κάνναβη παραμένει η πιο διαδεδομένη ουσία στην ΕΕ Πάνω από 62 εκατ. Ευρωπαίοι έχουν δοκιμάσει κάνναβη (πάνω από 20% του συνόλου των ενηλίκων) Περίπου 20 εκατ. έχουν κάνει χρήση κάνναβης το τελευταίο δωδεκάμηνο (πάνω από 6% του συνόλου των ενηλίκων) Περίπου 9,5 εκατ. είναι ενεργοί χρήστες (περίπου 4% του συνόλου των ενηλίκων) Σχεδόν 3 εκατ. νεαροί ενήλικες, κυρίως άνδρες, εκτιμάται ότι κάνουν χρήση καθημερινά ή σχεδόν καθημερινά

Κάνναβη – μειώνονται οι εθνικές διαφορές Στοιχεία από τις έρευνες του ESPAD κατά τα έτη 1995 και 2003 για τη χρήση ναρκωτικών στο μαθητικό πληθυσμό της Ευρώπης (μαθητές 15–16 ετών) 1995 (επικράτηση χρήσης κάνναβης σε όλη τη ζωή): τεράστιες διαφορές από χώρα σε χώρα (Ηνωμένο Βασίλειο 41%, Ιρλανδία 37%, αλλά στις περισσότερες χώρες ποσοστά μικρότερα του 10%) 2003: σε εννέα κράτη μέλη της ΕΕ αναφέρονται εκτιμώμενα ποσοστά άνω του 20% σχετικά με τη χρήση κάνναβης σε όλη τη ζωή Τα στοιχεία των ερευνών του ESPAD και άλλων ερευνών δίνουν ορισμένες ενδείξεις σύγκλισης. Η μεγαλύτερη αύξηση σημειώνεται στα νέα κράτη μέλη της ΕΕ στην κεντρική και στην ανατολική Ευρώπη.

Πρόσφατη χρήση κάνναβης (τελευταίο δωδεκάμηνο) από νεαρούς ενηλίκους (15–34 ετών)

Έως 2 εκατ. προβληματικοί χρήστες στην ΕΕ Από 1,2 έως 2,1 εκατ. προβληματικοί χρήστες ναρκωτικών και από έως 1,3 εκατ. ΧΕΝ Οι εκτιμήσεις επικράτησης από τα μέσα έως τα τέλη της δεκαετίας του 1990 δείχνουν αύξηση του αριθμού των προβληματικών χρηστών σε Δανία, Αυστρία, Φινλανδία, Σουηδία και Νορβηγία Σταθεροποίηση ή μείωση σε Τσεχική Δημοκρατία, Γερμανία, Ελλάδα και Ιρλανδία Στις άλλες χώρες δεν διακρίνονται σαφείς τάσεις

Προβληματική χρήση ναρκωτικών (συνέχεια) Ο αριθμός των νέων χρηστών ηρωίνης πιθανολογείται ότι μειώθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη (στις περισσότερες χώρες έφθασε σε ύψος ρεκόρ στις αρχές της δεκαετίας του 1990) Το ποσοστό ενέσιμης χρήσης σε χρήστες ηρωίνης υπό θεραπεία μειώθηκε σε αρκετές χώρες Σε Δανία, Ελλάδα, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία και Ηνωμένο Βασίλειο, ενέσιμη χρήση αναφέρεται από ποσοστό μικρότερο του 50% των χρηστών οπιούχων που ξεκινούν θεραπεία

Πολυχρήση ουσιών Σήμερα αποτελεί το κυριότερο χαρακτηριστικό του φαινομένου των ναρκωτικών στην ΕΕ Η ανάλυση ανά ουσία δεν απηχεί πλέον την πραγματικότητα Για την ανάλυση των συνεπειών της χρήσης ναρκωτικών στη δημόσια υγεία πρέπει πλέον να συνεκτιμάται η περίπλοκη εικόνα της παράλληλης χρήσης διαφόρων ψυχοτρόπων ουσιών, μεταξύ αυτών αλκοόλ και καπνού

Οι ετεροφυλόφιλες επαφές ξεπερνούν την ενέσιμη χρήση ουσιών ως τρόπος μετάδοσης του HIV σε νεοδιαγνωσθέντα κρούσματα AIDS Τα περισσότερα νέα κρούσματα AIDS στην ΕΕ έως το 2001 αποδίδονταν σε ενέσιμη χρήση ουσιών. Πλέον πρώτος τρόπος μετάδοσης καθίστανται οι ετεροφυλόφιλες επαφές. Ο λόγος είναι η βελτίωση της πρόσβασης των οροθετικών ΧΕΝ στην υψηλής δραστικότητας αντιρετροϊκή θεραπεία (HAART). Στις περισσότερες χώρες της Δυτικής Ευρώπης, πρόσβαση σε HAART έχει πάνω από 75% των ατόμων που την έχουν ανάγκη. Καλύτερη πρόσβαση των ΧΕΝ σε υπηρεσίες θεραπείας/μείωσης της βλάβης. Μικρή μείωση της ενέσιμης χρήσης.

Κρούσματα AIDS ανά ομάδα μετάδοσης και έτος διάγνωσης (1987–2003), αναπροσαρμοσμένα ώστε να συνεκτιμούνται τα στοιχεία που υποβλήθηκαν με καθυστέρηση, ΕΕ

Γενικά χαμηλός επιπολασμός του ιού HIV στους ΧΕΝ Επιπολασμός οροθετικότητας στους ΧΕΝ σε χαμηλά επίπεδα στην πλειονότητα των κρατών μελών και των υποψηφίων χωρών Ποσοστά μόλυνσης κάτω από ή γύρω στο 1% των ΧΕΝ σε Τσεχική Δημοκρατία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Σλοβενία, Σλοβακία, Φινλανδία, Ηνωμένο Βασίλειο, Βουλγαρία και Ρουμανία Υψηλότερα ποσοστά (+/- 10%) σε Εσθονία, Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία, Λετονία, Κάτω Χώρες, Πολωνία και Πορτογαλία Η ηπατίτιδα B και C παραμένει μείζον αίτιο νοσηρότητας στους ΧΕΝ στην Ευρώπη

Κύρια αιτία θανάτου των χρηστών οπιούχων η υπερβολική δόση, ωστόσο μειώνεται ο αριθμός των νεαρών θυμάτων Μείωση του ποσοστού θανάτων χρηστών κάτω των 25 ετών από υπερβολική δόση έναντι της προηγούμενης δεκαετίας στις περισσότερες χώρες της ΕΕ των 15, γεγονός που υποδηλώνει μείωση του αριθμού των νεαρών τοξικομανών και του αριθμού των νεαρών ΧΕΝ Η εικόνα διαφέρει στα νέα κράτη μέλη και τις υποψήφιες χώρες. Εκεί οι θάνατοι χρηστών κάτω των 25 ετών αυξήθηκαν από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 έως το 2002 Ο συνολικός αριθμός των αναφερθέντων θανάτων που συνδέονται με τα ναρκωτικά στην ΕΕ των 15 και τη Νορβηγία μειώθηκε από 8394 το 2001 σε 7122 το 2002 –μείωση της τάξης του 15% Σε επίπεδο ΕΕ, οι θάνατοι που συνδέονται με τα ναρκωτικά παραμένουν σε πρωτοφανή υψηλά επίπεδα, ωστόσο υπάρχουν ενδείξεις ότι η αυξητική τάση δεν θα συνεχιστεί

Μακροχρόνια τάση των αιφνίδιων θανάτων που συνδέονται με τα ναρκωτικά στην ΕΕ, 1985–2003

Κύρια σημεία 2005 Μέρος II

Κύρια σημεία 2005 Πάνω από μισό εκατομμύριο Ευρωπαίοι υποβάλλονται σήμερα σε θεραπεία υποκατάστασης. Συχνότερη είναι πλέον η χρήση βουπρενορφίνης. Πιο περιορισμένες οι δυνατότητες θεραπείας για προβληματικούς χρήστες άλλων ουσιών Ανησυχία για τον αντίκτυπο της χρήσης ναρκωτικών στις τοπικές κοινωνίες Αυξημένες παραβάσεις των νόμων περί ναρκωτικών στα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ Οι περισσότερες χώρες προκρίνουν τη θεραπεία έναντι της φυλάκισης

Πάνω από μισό εκατομμύριο Ευρωπαίοι υποβάλλονται σήμερα σε θεραπεία υποκατάστασης Σημαντικότατη αύξηση των υπηρεσιών για την αντιμετώπιση της οπιοεξάρτησης (επταπλασιασμός κατά την τελευταία δεκαετία) +/ άτομα υποβάλλονται σε θεραπεία υποκατάστασης στις 28 χώρες (ΕΕ των 25, Νορβηγία, Βουλγαρία, Ρουμανία) Μεγάλες διαφορές παραμένουν όσον αφορά τη διαθεσιμότητα σε ευρωπαϊκή κλίμακα, ιδίως μεταξύ της ΕΕ των 15 και των νέων και μελλοντικών κρατών μελών Στα 10 νέα κράτη μέλη, τη Βουλγαρία και τη Ρουμανία, οι χρήστες σε θεραπεία υποκατάστασης αντιπροσωπεύουν ποσοστό ελαφρώς μεγαλύτερο του 1% του συνόλου στην Ευρώπη

Βουπρενορφίνη, μια όλο και πιο συνήθης θεραπευτική επιλογή Περίπου 80% των ατόμων που υποβάλλονται σε θεραπεία υποκατάστασης λαμβάνουν μεθαδόνη Σήμερα υπάρχει ένα ευρύτερο φάσμα θεραπευτικών επιλογών. Περίπου 20% των ατόμων που υποβάλλονται σε θεραπεία υποκατάστασης λαμβάνουν πλέον βουπρενορφίνη. Έως τα τέλη του 2004, όλες οι χώρες της ΕΕ των 15 ανέφεραν χρήση της βουπρενορφίνης στη θεραπεία σε κάποιο/περιορισμένο βαθμό Μεταξύ των 10 νέων κρατών μελών της ΕΕ, η χρήση της είναι διαδεδομένη μόνο στην Τσεχική Δημοκρατία

Περιορισμένες θεραπευτικές επιλογές για προβληματικούς χρήστες άλλων ουσιών Παρά την επέκταση της θεραπείας υποκατάστασης για την αντιμετώπιση της οπιοεξάρτησης, οι θεραπευτικές επιλογές για τους χρήστες άλλων ουσιών παραμένουν περιορισμένες Γενικά δεν έχουν αναπτυχθεί επαρκώς θεραπείες για προβληματικούς χρήστες κοκαΐνης Σε ελάχιστες χώρες παρέχονται εξειδικευμένες υπηρεσίες σε προβληματικούς χρήστες κάνναβης, παρά τις αυξανόμενες αιτήσεις θεραπείας Απαιτούνται μεγαλύτερες επενδύσεις ώστε να διασφαλιστεί ότι οι θεραπευτικές επιλογές είναι διαθέσιμες σε όλους όσοι τις έχουν ανάγκη, ανεξαρτήτως τόπου κατοικίας ή χρησιμοποιούμενης ουσίας

Ο αντίκτυπος της χρήσης ουσιών στις κοινωνίες μας Οι πολιτικές ελέγχου των ναρκωτικών εμφανίζουν μια νέα τάση να επικεντρώνονται σε συμπεριφορές που συνδέονται με τη χρήση ουσιών και έχουν αρνητικό αντίκτυπο στο σύνολο της κοινωνίας Δημόσια παρενόχληση: μια νέα συνολική έννοια που καλύπτει τις αντικοινωνικές συμπεριφορές και δραστηριότητες που παρενοχλούν (π.χ. χρήση ναρκωτικών σε δημόσιο χώρο, διακίνηση στο δρόμο) Η μείωση της δημόσιας παρενόχλησης που συνδέεται με τα ναρκωτικά αποτελεί σήμερα κεντρικό στόχο της εθνικής πολιτικής για τα ναρκωτικά πέντε χωρών. Άλλες αντιμετωπίζουν το φαινόμενο στο ευρύτερο πλαίσιο της ασφάλειας ή της δημόσιας τάξης. Άλλοι τρόποι αντιμετώπισης: νομοθεσία κατά της δημόσιας παρενόχλησης από τα ναρκωτικά, τοπική αστυνόμευση κλπ.

Αυξημένες παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών στις περισσότερες χώρες της ΕΕ Οι παραβάσεις του νόμου περί ναρκωτικών (αδικήματα που εμπίπτουν στην εθνική νομοθεσία περί ναρκωτικών) εμφανίζουν αυξητικές τάσεις σε 20 χώρες (1998–2003) Η χρήση ή κατοχή ναρκωτικών (για προσωπική χρήση) αντιπροσωπεύουν το μεγαλύτερο ποσοστό των εν λόγω αδικημάτων Το ποσοστό των παραβάσεων που συνδέονται με την κοκαΐνη παρουσιάζει γενικά αυξητικές τάσεις (1998–2003). Στις περισσότερες χώρες της ΕΕ, οι παραβάσεις εξακολουθούν να αφορούν με μεγαλύτερη συχνότητα την κάνναβη. Οι παραβάσεις που συνδέονται με την ηρωίνη μειώθηκαν σε όλες τις χώρες που υπέβαλαν στοιχεία (1998–2003), με εξαίρεση την Αυστρία και το Ηνωμένο Βασίλειο

Οι περισσότερες χώρες προκρίνουν τη θεραπεία έναντι της φυλάκισης Για πολλούς προβληματικούς χρήστες ναρκωτικών, το σωφρονιστικό περιβάλλον μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα επιζήμιο Ευρεία πολιτική συναίνεση όσον αφορά την παροχή δυνατότητας θεραπείας στους τοξικομανείς παραβάτες αντί του σωφρονιστικού εγκλεισμού Στις φυλακές επικρατεί συμφόρηση – η επιλογή της θεραπείας μπορεί να αποτελέσει αποδοτικότερο τρόπο σωφρονισμού Το νέο σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά για την περίοδο 2005–2008 καλεί τα κράτη μέλη να «αξιοποιήσουν αποτελεσματικά και να αναπτύξουν περαιτέρω εναλλακτικά μέτρα αντί του εγκλεισμού για τους τοξικομανείς που διαπράττουν αδικήματα συνδεόμενα με τα ναρκωτικά»

Οι αρμόδιοι για τη χάραξη πολιτικής στηρίζουν τη συλλογή δεδομένων Το ΕΚΠΝΤ συνεργάζεται για περισσότερο από μία δεκαετία με τα κράτη μέλη με στόχο να αποτυπώσει την πλήρη εικόνα του φαινομένου των ναρκωτικών στην Ευρώπη Τα ποσοτικά και ποιοτικά δεδομένα της ετήσιας έκθεσης του 2005 αντικατοπτρίζουν τη δέσμευση των αρμόδιων για τη χάραξη πολιτικής σε ολόκληρη την ΕΕ για στήριξη και επενδύσεις στη διαδικασία συλλογής δεδομένων Ευρεία συναίνεση σχετικά με την ανάγκη η δράση να βασίζεται στην ορθή κατανόηση της κατάστασης των ναρκωτικών και να υπάρχει ανταλλαγή εμπειριών όσον αφορά τους επιτυχημένους τρόπους αντιμετώπισης Αυτές τις φιλοδοξίες απηχεί η νέα στρατηγική και το νέο σχέδιο δράσης της ΕΕ για τα ναρκωτικά