Μαθήματα που περιλαμβάνονται: Αρμονία και Ακουστικά Θέματα Μουσικής Μάθημα Κατεύθυνσης (4ωρο) Β’ και Γ’ τάξη Ενιαίου Λυκείου Μαθήματα που περιλαμβάνονται: Αρμονία και Ακουστικά Ιστορία της Μουσικής Συγκεκριμένα έργα για ανάλυση ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ Ώρες διδασκαλίας 2 αρμονία ή ενότητα-ενότητα Εξετάσεις από διδάσκοντα στη Β’ Λυκείου ενώ Ενιαίες στη Γ’ λυκείου Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

Περιεχόμενα παρουσίασης Τελευταίες αλλαγές που αφορούν στο μάθημα Προτάσεις για μουσικές δραστηριότητες Ζητήματα που χρειάζονται προσοχή Εισηγήσεις για βελτίωση του μαθήματος Συζήτηση Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

1. Τελευταίες αλλαγές που αφορούν στο μάθημα Ι σ τ ο ρ ί α τ η ς Μ ο υ σ ι κ ή ς 1. Μείωση ύλης 2. Καθορισμός διδακτικού βιβλίου για την Ιστορία της Μουσικής: «Η απόλαυση της μουσικής» του Machlis, εκδ. Φαγκόττο Συνοδεύεται από CD με MP3s Θα διανέμεται δωρεάν στους μαθητές Επίκειται περαιτέρω υποστήριξη του ΑΠ με τα έργα ακρόασης που υπάρχουν στο διδακτικό βιβλίο. 3. Παραγωγή διδακτικού υλικού - αναλύσεις των υποχρεωτικών έργων της Γ’ Λυκείου - θα συνεχιστεί η προσπάθεια με έργα της Β’ Λυκείου. ΘΕΡΜΕΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΙΕΣ από την ΕΜΕ Μουσικής Άντρη Χατζηγεωργίου -Λυμπουρή Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

Beethoven: 9η Συμφωνία (4ο μέρος) Δημήτρης Ρεγγίνος Έλενα Μακρίδου Σ υ ν θ έ τ η ς - Έ ρ γ ο A ν ά λ υ σ η Beethoven: 9η Συμφωνία (4ο μέρος) Δημήτρης Ρεγγίνος Έλενα Μακρίδου Schubert: Ο βασιλιάς των ξωτικών Schubert: Το Κουϊντέτο της Πέστροφας (4ο κίνηση) Ιωάννα Σατραζάμη Σταύρια Κοτσώνη Mendelssohn: Κονσέρτο για βιολί (1η κίνηση) Χρίστος Χριστοφόρου Χρίστος Σταυρινίδης Berlioz: «Φανταστική Συμφωνία» Μαίρη Σιόκουρου Κούλα Θεοδώρου Chopin: Πολωνέζα σε λαb μείζονα, έργο 53, αρ. 8 Ιωάννα Ταλιώτου Verdi: Τραβιάτα Αγγελίνα Σπανού Dvorak: Η Συμφωνία του Νέου Κόσμου Θανάσης Αθανασίου Μιχαηλίδης: Ελληνική Σουίτα για τσέλο και πιάνο Ελένη Κυπριανού Σκαλκώτας: 5 Ελληνικοί Χοροί για έγχορδα Σοφία Συλλούρη Debussy: Prelude a l’ après midi d’ un Faune Αντριάνα Σεργίδου Schoenberg: Pierrot Lunaire Αντωνία Φοράρη Penderecki: Θρηνωδία για τα θύματα της Χιροσίμα Γεωργία Χαραλάμπους Ξενάκη: Ψάπφα για κρουστά σόλο Σπύρος Σπύρου Ευαγγελία Παναγή Stravinsky: Συμφωνία των Ψαλμών Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

2. Προτάσεις για μουσικές δραστηριότητες Α ρ μ ο ν ί α - Α κ ο υ σ τ ι κ ά Σκοπός του μαθήματος: οι μαθητές να γνωρίσουν μέσα από πρακτικές εφαρμογές την αρμονία της μουσικής που γράφτηκε κυρίως από το 1650-1900 (γνωστή ως τονική αρμονία). Η προσέγγιση θα πρέπει να γίνει λιγότερο θεωρητικά και περισσότερο εμπειρικά, δηλ. μέσω μουσικών δραστηριοτήτων στις οποίες οι ίδιοι οι μαθητές θα συμμετέχουν. Δραστηριότητες: τραγούδι αυτοσχεδιασμός - σύνθεση ακουστική αναγνώριση αρμονία στο πιάνο γραπτές ασκήσεις ακρόαση αυθεντικών μουσικών παραδειγμάτων από CDs και ανάλυσή τους από παρτιτούρες Βιβλίο για Β’ Λυκείου: Συγγραφή: Χρύσανθος Χαραλάμπους, εκδ. Υπηρεσίας Ανάπτυξης Προγραμμάτων, ΥΠΠ. σωστή λεκτική κατανόηση και χρήση των μουσικών όρων Μη καταγραφή της μουσικής, σημειογραφία της κάθε εποχής ) (βηματική κίνηση Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

Μάθημα με Θέμα: Είδη συγχορδιών Μείζονα-Ελάσσονα-Αυξημένη Ελαττωμένη Τραγούδι: δίνεται η θεμέλιος της συγχορδίας και οι μαθητές τραγουδούν πρώτα τη μείζονα συγχορδία και μετά την ελάσσονα ως άρπισμα τόσο σε ανιούσα όσο και σε κατιούσα κίνηση. Επαναλαμβάνεται το ίδιο με άλλες θεμέλιους καθώς και με αυξημένες και ελαττωμένες συγχορδίες Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

Χρήση μουσικής τεχνολογίας Αυτοσχεδιασμός: δίνεται μια συγχορδία και οι μαθητές αυτοσχεδιάζουν μια μουσική φράση μόνο με τις νότες αυτής της συγχορδίας. Ακουστική αναγνώριση: παίζεται η συγχορδία και οι μαθητές αναγνωρίζουν το είδος της. Χρήση μουσικής τεχνολογίας - Χρήση εξειδικευμένου λογισμικού για ακουστικά π.χ Auralia που υπάρχει ήδη εγκατεστημένο στους ηλεκτρονικούς υπολογιστές των Λυκείων. - Στο διαδίκτυο υπάρχουν freeware προγράμματα στα οποία μπορεί να ανατρέξει ο μαθητής για περαιτέρω εξάσκηση στο σπίτι του. Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

Αρμονία στο πιάνο Παράδειγμα #1: δίνεται το όνομα της συγχορδίας και στη συνέχεια ο μαθητής την εκτελεί στο keyboard. π.χ. Ζητείται η Μιb μείζονα  ο μαθητής εκτελεί στο keyboard Μιb-Σολ-Σιb Παράδειγμα #2: δίνεται μια νότα, διευκρινίζεται η θέση της στη συγχορδία (δηλ. αν είναι θεμέλιος, 3η, ή 5η) καθώς και το είδος της συγχορδίας στην οποία ανήκει. π.χ. Δίνεται: Ρε, 3η της συγχορδίας, μείζονα συγχορδία  ο μαθητής εκτελεί Σιb - Ρε - Φα Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

Παράδειγμα #3: αρμονία στο πιάνο Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

Παράδειγμα #4: αρμονία στο πιάνο Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

να αναγνωρίσει το είδος των πιο κάτω συγχορδιών. Γραπτές ασκήσεις να αναγνωρίσει το είδος των πιο κάτω συγχορδιών. να γράψει τη συγχορδία που του ζητείται. να δημιουργήσει το είδος της συγχορδίας που του ζητείται προσθέτοντας, διαγράφοντας ή αφήνοντας όπως είναι τις αλλοιώσεις. να συμπληρώσει τις υπόλοιπες δύο νότες της συγχορδίας σύμφωνα με τον χαρακτηρισμό της δοσμένης νότας. 1. 2. 3. 4. _____ Φα ελάσ. Σολ ελατ. 5η/μείζ. συγχ. Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

Ανάλυση έργου Η δραστηριότητα αυτή καλό είναι να γίνει αφού πρώτα οι μαθητές τραγουδήσουν και ακούσουν το έργο. Αναγνωρίστε τις συγχορδίες στο πιο κάτω απόσπασμα από Καντάτα του J.S. Bach «Wer weiss» Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

Κοινωνικός ρόλος του έργου, κοινωνικό πλαίσιο, κ.λπ. Ι σ τ ο ρ ί α τ η ς Μ ο υ σ ι κ ή ς Σκοπός του μαθήματος: οι μαθητές να γνωρίσουν τις αλλαγές που επήλθαν στη μουσική κατά τις διάφορες ιστορικές περιόδους της μουσικής όσον αφορά στα ακόλουθα: Ρυθμό - Μέτρο Αρμονία Μελωδία Υφή Μορφή Ενορχήστρωση Κοινωνικός ρόλος του έργου, κοινωνικό πλαίσιο, κ.λπ. Δραστηριότητες: ακρόαση, εκτέλεση, ανάλυση, τραγούδι, σύνθεση, αυτοσχεδιασμός, χρήση μουσικής τεχνολογίας, κ.λπ. Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

Θέμα: Ιμπρεσιονισμός - Debussy Ακρόαση «Το απομεσήμερο ενός φαύνου» Παράδειγμα #1 οι μαθητές, καθώς ακούνε το έργο, παρακολουθούν παρτιτούρα του έργου (ή γραφική παρτιτούρα) και εντοπίζουν τα ιμπρεσιονιστικά στοιχεία του έργου: χροιά οργάνων, αρμονία-χρωματική επέκταση συγχορδιών/χρωματική αρμονία, υφή, χρήση συγχορδιών (ανοικτή ή κλειστή θέση συγχορδιών, παράλληλη κίνηση συγχορδιών, Κρατημένες συγχορδίες, clusters), κλίμακες (ολοτονικές /πεντατονικές/τρόπους), δομή έργου, κ.λπ..  Οι μαθητές αντιλαμβάνονται με ποια μουσικά στοιχεία και ποιες τεχνικές κατάφερε ο Debussy να αποδώσει περιγραφικά το έργο, Παράδειγμα #2 Ακούνε πρελούδια για πιάνο του Debussy και στη συνέχεια αντιστοιχίζουν το κάθε ένα με τη γραφική παρτιτούρα που το αποδίδει καλύτερα. Παράδειγμα #3 Δίνονται οπτικά με γραφική μορφή διάφοροι τρόποι εκτέλεσης συγχορδιών και οι μαθητές αντιστοιχούν τον κάθε τρόπο με το αντίστοιχο μουσικό απόσπασμα. Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

Εκτέλεση: να εκτελέσουν πεντατονικές και χρωματικές κλίμακες που υπάρχουν στο έργο τόσο σε ανιούσα όσο και σε κατιούσα κίνηση. Αυτοσχεδιασμός: σε συγκεκριμένη κλίμακα οι μαθητές αυτοσχεδιάζουν σύντομες μελωδίες πάνω σε θέμα της επιλογής τους, π.χ. Χαμένος στο δάσος, Βόλτα στο φεγγάρι, Μέσα στις θαλασσινές σπηλιές. Σύνθεση: Συνθέστε σε ομάδες ένα σύντομο κομμάτι χρησιμοποιώντας τα ίδια μέσα και τεχνικές. Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

Χρήση μουσικής τεχνολογίας Ομάδα μαθητών κάθεται στη «γωνιά της μουσικής τεχνολογίας». Αποφασίζουν ένα θέμα για περιγραφή (π.χ. Νύχτα στο δάσος). Στο Sibelius ηχογραφούν μια βασική μελωδία και στη συνέχεια προσθέτουν για συνοδεία απλές μελωδικές γραμμές, οστινάτι, ισοκράτη, κλιμακες πεντατονικές, τρόπους (modes), whole-tone scales, χρωματισμούς, μορφή. Στη συνέχεια, ο κάθε μαθητής αναλαμβάνει ένα layer, και χρησιμοποιώντας τα κατάλληλα εφέ, όργανα, τεχνικές οργάνων, διαστήματα, κ.λπ., προσπαθεί να αποδώσει την ατμόσφαιρα, τα συναισθήματα ή οτιδήποτε άλλο έχει καθορίσει η ομάδα ως θέμα. Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

Μάθημα με θέμα: Η μουσική στο Μεσαίωνα - Όργκανουμ Τραγούδι Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες και για μερικά λεπτά κάνουν πρόβα μια φωνή του όργκανουμ. Στη συνέχεια, ενώνονται οι ομάδες και το τραγουδούν. Εκτέλεση Η πιο πάνω δραστηριότητα μπορεί να γίνει και με εκτέλεση στα όργανα. Κατανόηση - Αξιολόγηση (αυτοαξιολόγηση - ομαδική αξιολόγηση) Ακολουθεί αξιολόγηση από τους μαθητές τόσο όσον αφορά στην εκτέλεσή τους, αλλά και σε αυτή των υπόλοιπων ομάδων και του συνόλου. Αυτοσχεδιασμός Ο κάθε μαθητής αυτοσχεδιάζει μια μελωδία πάνω σε δοσμένες φράσεις. Η επένδυση του κειμένου μπορεί να είναι συλλαβική, νευματική ή μελισματική. Π.χ. Καλημέρα Μελισματικό ύφος Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

Δραστηριότητες - Γενικά Ανάρτηση διαγράμματος σε πινακίδα της τάξης όπου σημειώνονται σε κάθε μάθημα οι σημαντικότεροι συνθέτες, έργα, γεγονότα, κ.ά. ως ανακεφαλαίωση. Τύποι Ερωτήσεων: Ανοικτού τύπου: ανάπτυξη, κριτική σκέψη, σύγκριση. Συγκρίνετε την ορχήστρα της εποχής του κλασικισμού με αυτή του ρομαντισμού.Χρησιμοποιήστε συγκεκριμένα μουσικά παραδείγματα για να δικαιολογήσετε την απάντησή σας. Ποιες οι προεκτάσεις της θεωρίας του ήθους της Αρχαίας Ελληνικής Μουσικής στη μουσική σήμερα; Κλειστού τύπου: multiple choice, αντιστοιχία, σωστό-λάθος, να ονομάσουν κάτι (π.χ. συνθέτη, έργο, εθνικότητα συνθέτη, όργανα, κ.λπ.). Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

Φυλλάδιο ακρόασης Παράδειγμα #1 Μέτρα Θεματική επεξεργασία Αρμονική περιοχή Μέρος του έργου άλλα: ενορχήστρωση, κ.λπ. 13-28 μεγέθυνση δεσπόζουσα 4ο μέρος Από έγχορδα σε χάλκινα 29 - 40  Παράδειγμα #2 Απόσπασμα Περιγραφή Εποχή Συνθέτης/Έργο Άλλα 1 Θρησκευτική μουσική Μπαρόκ Χαίντελ, Ορατόριο… 2 Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

3. Ζητήματα που καλό είναι να προσεχθούν Αξιολόγηση: οι μαθητές θα πρέπει να αξιολογούνται τόσο στον γνωσιολογικό τομέα όσο και στις δεξιότητες που ανέπτυξαν (π.χ. σε γραπτές ασκήσεις που περιλαμβάνουν και ακουστική αξιολόγηση) Συστηματική προσπάθεια από τον εκάστοτε καθηγητή Μουσικής για δημιουργία τμήματος σε όλα τα Λύκεια «Εύρεση» μαθητών Συνεργασία με Διεύθυνση και Προγραμματιστή του σχολείου Υποστήριξη από ΕΜΕ Μουσικής - δεν ξέρουν νότες - καλά μωρά, τους θέλουμε! Καλούς βαθμούς, Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

4. Εισηγήσεις για βελτίωση του μαθήματος εμπλουτισμός διδακτικού υλικού από επίσημες ιστοσελίδες: αναλύσεις έργων (π.χ. από ιστοσελίδες πανεπιστημίων), MP3s (π.χ. LimeWire), παρτιτούρες, βίντεο (π.χ. youtube) κ.ά. διαθεματικές προσεγγίσεις με διάφορες τέχνες, ποίηση-λογοτεχνία, αρχιτεκτονική, κ.λπ. (π.χ. σύνδεση εξπρεσιονισμού - Schoenberg - πίνακας «Η Κραυγή» του Munch) σύνδεση του μουσικού έργου με το κοινωνικοπολιτικό πλαίσιο της εποχής που γράφτηκε (π.χ. Wagner - Νίτσε - αντισημιτισμός - συνθέτες εβραϊκής καταγωγής) επαφή με πρωτογενείς ιστορικές πηγές: π.χ. γράμμα του Prokofiev προς τον Σύνδεσμο Συνθετών με το οποίο υπερασπιζόταν το έργο του (βλ. Φορμαλισμός και Σοβιετική Ένωση) προεκτάσεις που έχει η ιστορία της μουσικής στη σύγχρονη μουσική: σύγκριση της άξιας της χειρόγραφης παρτιτούρας με αυτή των μεταγραφών. Αλλοιώνεται η αισθητική αξία του έργου; αναγκαιότητα πριν τη δυνατότητα ηχογράφησης; ποιο αντίστοιχο φαινόμενο συμβαίνει στη ροκ μουσική (και γενικότερα στη popular music): πώς το κοινωνικό πλαίσιο και η περιρρέουσα κατάσταση επηρέασε τον συνθέτη; π.χ. Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

5. Συζήτηση Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08

Ευχαριστώ για την προσοχή σας Ευπρόσδεκτα τα σχόλια και οι εισηγήσεις σας στο Forari@cytanet.com.cy Α. Φοράρη - Σεμινάρια 09/08