Διερεύνηση παραγόντων ανθεκτικότητας και ψυχικής λειτουργικότητας σε μαθητές δημοτικού σχολείου Νίκη Νεάρχου* & Αριάδνη Στογιαννίδου Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης * n_nearchou@yahoo.gr 13ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ψυχολογικής Έρευνας της ΕΛ.Ψ.Ε. «Από τις Ατομικές Διαφορές στη Διαφορετικότητα» Αθήνα, 25-29 Μαΐου 2011

Εισαγωγή Η Παρούσα έρευνα είναι τμήμα ευρύτερης έρευνας στα πλαίσια εκπόνησης Διδακτορικής Διατριβής Εξετάζει περιβαλλοντικούς και ενδοατομικούς παράγοντες ανθεκτικότητας σε σχέση με συγκεκριμένες αρνητικές εμπειρίες ( συναισθηματική κακοποίηση/παραμέληση στο σχολείο) Συγκρίνονται δυο μέθοδοι μελέτης ανθεκτικότητα Σύγχρονη μέθοδος Αναδρομική Μέθοδος

Εισαγωγή

Ορισμός συναισθηματικής κακοποίησης μέσα στην τάξη Εισαγωγή Ορισμός συναισθηματικής κακοποίησης μέσα στην τάξη οποιαδήποτε πράξη ή συμπεριφορά με σκοπό κυρίως την πειθαρχία του παιδιού, η οποία μπορεί να έχει ψυχολογικές επιπτώσεις στο παιδί και να προκαλέσει τον ψυχικό (μη σωματικό) εκφυλισμό του εαυτού- non physical degradation of the self (Aluede, 2004) «ένα μοτίβο συμπεριφορών, το οποίο πηγάζει από μια θέση δύναμης και απειλεί, βλάπτει, προκαλεί φόβο ή σημαντική συναισθηματική καταπόνηση στους μαθητές» (McEvoy ,2005)

Εισαγωγή Ανθεκτικότητα Δυναμική διεργασία μέσω της οποίας το παιδί, παρά τις αρνητικές συνθήκες που βιώνει, συνεχίζει να επιδεικνύει επάρκεια στην λειτουργικότητα του σε διάφορους τομείς (Kinard, 1998) Μη διχοτομικό, πολυδιάστατο εννοιολογικό κατασκεύασμα (Reivich & Shatte, 2003) Προϊόν αλληλεπίδρασης Ενδοατομικών παραγόντων- πχ αυτό -αποτελεσματικότητα Περιβαλλοντικών παραγόντων- σχολείο, οικογένεια, δίκτυο συνομηλίκων

Εισαγωγή ΠΑΡΟΥΣΑ ΕΡΕΥΝΑ Σύγχρονη μέθοδος μελέτης ανθεκτικότητας Εξωτερικός παράγοντας: αντιλήψεις μαθητών για συναισθηματική σύνδεση με το σχολείο (school connectedness) Αρνητική εμπειρία: συναισθηματική κακοποίηση/παραμέληση από εκπαιδευτικό Επίδραση: ψυχική λειτουργικότητα και προσαρμογή

Μέθοδος Δείγμα: Μαθητές και μαθήτριες Δ’ , Ε’ και ΣΤ’ τάξης Δημοτικών Σχολείων Ανατολικής και Δυτικής Θεσσαλονίκης Διαδικασία: Έγκριση έρευνας από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Διασφάλιση συγκατάθεσης από γονείς μαθητών για συμμετοχή στην έρευνα Συμπλήρωση ερωτηματολογίων από μαθητές κατά τη διάρκεια μίας διδακτικής ώρας

Μέθοδος Φύλο συμμετεχόντων Αγόρια Κορίτσια Σύνολο Ν % 171 49.3 176 50.7 347 Ηλικία συμμετεχόντων Ν Μ SD Minimum Maximum 347 10.81 έτη .915 9 12

Μέθοδος ΕΡΓΑΛΕΙΑ Psychological Maltreatment Subscale of the revised Student Alienation Trauma Scale (SATS; Whitted & Dupper, 2008): Περιλαμβάνει 9 στοιχεία που αξιολογούν ένταση εμπειριών κακοποίησης/παραμέλησης από εκπαιδευτικό (πχ. « Σου συνέβη τον τελευταίο χρόνο ή σου συμβαίνει τώρα, ο δάσκαλος ή η δασκάλα σου να σε προσβάλει μπροστά στους συμμαθητές σου;») School Connectedness Scale (Resnick et al., 1997): 5 στοιχεία αξιολογούν τις αντιλήψεις των μαθητών σχετικά με το πώς αντιλαμβάνονται το σχολικό περιβάλλον (πχ «Είμαι χαρούμενος που βρίσκομαι σε αυτό το σχολείο»). Ερωτηματολόγιο Δυνατοτήτων και Δυσκολιών-Φόρμα αυτό- αναφοράς (SDQ: Goodman, 1997.ΕΔΔ: Μπίμπου, Κιοσσέογλου & Στογιαννίδου, 2001)

Psychological Maltreatment Subscale Μέθοδος Συντελεστής Αξιοπιστίας Cronbach’s Alpha (Ν=347) Κλίμακα Cronbach’s Alpha Psychological Maltreatment Subscale .70 School Connectedness .71 ΕΔΔ .72

Αποτελέσματα 1. 2. 1. Psychological Maltreatment Subscale _____ Συσχετίσεις κλιμάκων 1. 2. 1. Psychological Maltreatment Subscale _____ 2. School Connectedness -.413* 3. ΕΔΔ .409* -.200* * P < 0.001

T-tests ανεξάρτητων δειγμάτων Αποτελέσματα T-tests ανεξάρτητων δειγμάτων Φύλο και Σύνδεση με το σχολείο Τα κορίτσια έχουν στατιστικώς σημαντικό υψηλότερο σκορ, δηλώνοντας ότι αντιλαμβάνονται πιο θετικό σχολικό περιβάλλον σε σχέση με τα αγόρια t (342) = 5.29, p=.014 Εμπειρία κακοποίησης και σύνδεση με το σχολείο Τα παιδιά που αναφέρουν έστω και μία εμπειρία συναισθηματικής κακοποίησης αντιλαμβάνονται το σχολικό τους περιβάλλον ως λιγότερο θετικό. t (344) = 2.46, p< 0.001

Γραμμική παλινδρόμηση Αποτελέσματα Γραμμική παλινδρόμηση Σύνδεση με το σχολείο και ψυχική λειτουργικότητα Η αντίληψη ενός θετικού σχολικού περιβάλλοντος συμβάλλει σε υψηλότερα επίπεδα ψυχικής λειτουργικότητας σε παιδιά που ανέφεραν έστω και μια εμπειρία συναισθηματικής κακοποίησης /παραμέλησης από εκπαιδευτικό (Ν= 219) Η γραμμή παλινδρόμησης στο δείγμα είναι: R2 = .03, F(1/214) = 6.49, p = .012 Β= 26, 17, Beta= -.17, p<0.001 Η αντικατάσταση των τιμών στην εξίσωση Υ = βο + β1(Χ) μας δίνει κατάλοιπο (residual) ή απόκλιση u= +3.

Συζήτηση Ένα μεγάλο ποσοστό ελλήνων μαθητών (63.5 %) αναφέρει έστω και μια εμπειρία συναισθηματικής κακοποίησης/ παραμέλησης από εκπαιδευτικό Τα παιδιά που αναφέρουν εμπειρίες συναισθηματικής κακοποίησης από εκπαιδευτικό τείνουν να αντιλαμβάνονται το κλίμα στο σχολείο λιγότερο θετικό και να έχουν χαμηλότερα επίπεδα ψυχικής λειτουργικότητας σε σχέση με τους συμμαθητές τους που δεν αναφέρουν αντίστοιχες εμπειρίες

Συζήτηση Συμπέρασμα: Η παρούσα προκαταρκτική έρευνα Η σύνδεση με το σχολείο δρα ως προστατευτικός παράγοντας ανθεκτικότητας στην ψυχική λειτουργικότητα και προσαρμογή των παιδιών σε σχέση με συγκεκριμένες αρνητικές/ τραυματικές εμπειρίες (συναισθηματική κακοποίηση στο σχολικό πλαίσιο) Συμπέρασμα: Η παρούσα προκαταρκτική έρευνα Α. υπογραμμίζει τη σημασία εμπειριών συναισθηματικής κακοποίησης από εκπαιδευτικούς στην ψυχική υγεία των παιδιών και Β. καθορίζει την αντίληψη σύνδεσης με το σχολείο ως έναν από τους προστατευτικούς παράγοντες ανθεκτικότητας ενάντια στις εμπειρίες συναισθηματικής κακοποίησης/παραμέλησης στο σχολικό πλαίσιο.

Σας ευχαριστΩ για την προσοχΗ σας!! H παρούσα έρευνα έχει συγχρηματοδοτηθεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο - ΕΚΤ) και από εθνικούς πόρους μέσω του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση» του Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ) – Ερευνητικό Χρηματοδοτούμενο Έργο: Ηράκλειτος ΙΙ . Επένδυση στην κοινωνία της γνώσης μέσω του Ευρωπαϊκού Κοινωνικού Ταμείου.