Ο Ιωάννης Βαρβάκης και ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός Ο Ιωάννης Βαρβάκης και ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός Πειραματικό Γενικό Λύκειο Βαρβακείου Σχολής

Ψαρά (Τόπος γέννησης του Ι. Βαρβάκη) Ψαρά (Τόπος γέννησης του Ι. Βαρβάκη)

Ιωάννης Ανδρέα (Λεοντή) Βαρβάκης γέννηση στα Ψαρά 24.06.1745 διαμονή στη Ρωσία 1775-1824 (αυτοκρατορία Μεγάλης Αικατερίνης της Β΄ 1762-1796) θάνατος στη Ζάκυνθο 12.01.1825

Νεοελληνικός Διαφωτισμός 1770-1821 Χαρακτηριστικά: Επίδραση δυτικοευρωπαϊκών κοσμικών αντιλήψεων (δημοκρατία, φιλελευθερισμός, ανεξιθρησκεία, ανθρώπινα δικαιώματα, αμφισβήτηση παγιωμένων αντιλήψεων) Ανάδειξη του κομβικού ρόλου της παιδείας/εκπαίδευσης Δύο τάσεις: (α) κοσμική, με θετικιστική ερμηνεία του κόσμου (β) εκκλησιαστική, με πιο παραδοσιακή, «βυζαντινοκεντρική» ερμηνεία του κόσμου – ο λεγόμενος «Εκκλησιαστικός διαφωτισμός ή ουμανισμός», μέσα στο πλαίσιο του οποίου διαμορφώθηκαν και πάλι δύο τάσεις, η συντηρητική και η προοδευτική

Εκκλησιαστικός Διαφωτισμός Εκπρόσωποι της προοδευτικής τάσης: Kύριλλος Λούκαρις, Ευγένιος Βούλγαρις, Νικηφόρος Θεοτόκης Οι δύο τελευταίοι έζησαν και έδρασαν ως πνευματικοί και εκκλησιαστικοί ηγέτες στη νότια Ρωσία κατά το τελευταίο τέταρτο του 18ου αιώνα, όπως και ο Βαρβάκης ως επιχειρηματίας

Ευγένιος Βούλγαρις – Κύριλλος Λούκαρις

Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός (1648-1789) Πρωταγωνιστές: 1. Tζων Λοκ (Αγγλία), Βολταίρος, Μοντεσκιέ, Ρουσσώ, Ντιντερό (Γαλλία) κ. ά. 2. Ισχυροί ηγεμόνες κρατών της Ανατολικής Ευρώπης, όπως ο Μέγας Φρειδερίκος της Πρωσίας και η Μεγάλη Αικατερίνη η Β’ της Ρωσίας (1762-1796) [φωτισμένη δεσποτεία]

Aικατερίνη Β΄ της Ρωσίας

Η πολιτική της Αικατερίνης της Ρωσίας Υπό την επίδραση του ευνοούμενού της Γρηγορίου Ποτέμκιν είχε υιοθετήσει το «βυζαντινό σχέδιο» της ανασυστάσεως της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας υπό ρωσική κυριαρχία Επίσης υπό την ιδία επίδραση είχε αποδυθεί στο τιτάνιο έργο της ανάπτυξης και του εκρωσισμού της «Νέας Ρωσίας» (Ουκρανίας, Κριμαίας, Βορείου Καυκάσου, Νοτίου Βόλγα-Κασπίας θάλασσας)

Γρηγόριος Ποτέμκιν και η «Νέα Ρωσία»

Η ελληνική συμμετοχή στην πολιτική της Αικατερίνης της Ρωσίας Και στις δύο πτυχές του σχεδίου η ελληνική συμμετοχή ήταν σημαντική Πολλοί Έλληνες πολέμησαν στο πλευρό των Ρώσων στο ρωσοτουρκικό πόλεμο (1769-1774, «Ορλωφικά») Πολλοί Έλληνες έδρασαν ως εκπρόσωποι της ρωσικής πολιτικής στη «Νέα Ρωσία» Ο Ιωάννης Βαρβάκης συμμετείχε καθοριστικά και στις δύο πτυχές της ρωσικής πολιτικής: ως κουρσάρος-πυρπολητής πολέμησε στα «Ορλωφικά» και ως επιχειρηματίας έγινε ο κυριότερος αναπτυξιακός παράγοντας στη «Νέα Ρωσία»

Πολεμικό πλοίο της εποχής

Πολεμικό πλοίο της εποχής

Η επιχειρηματική και κοινωνική δράση του Ιωάννη Βαρβάκη στη «Νέα Ρωσία» Επιχειρηματικά: Ίδρυσε την πιο ανθηρή αλιευτική επιχείρηση στην περιοχή με ειδίκευση στην παραγωγή και εμπορία χαβιαρίου Oργάνωσε τους συναφείς επιχειρηματίες, Έλληνες και Ρώσους, σε αντίστοιχο συνεταιρισμό, με ισότιμη συμμετοχή και δημοκρατική λειτουργία για την καλύτερη προώθηση των συμφερόντων Χρηματοδότησε την οικιστική-χωροταξική ανάπλαση και ανάπτυξη του Αστραχάν, ενώ επίσης συνέβαλε στην ανάδειξη του Ταγκανρόκ (Ταϊγανίου) και του Χατζήμπεη (Οδησσού) ως σημαντικών αστικών κέντρων

Όψεις του Αστραχάν

Κοινωνικά: - Xρηματοδότησε την επισκευή και την ανέγερση πλήθους χριστιανικών ναών, αλλά και ενός μουσουλμανικού τεμένους για τις θρησκευτικές ανάγκες των συμπολιτών και των εργατών των επιχειρήσεών του (ανεξιθρησκεία) Ίδρυσε πλήθος κοινωφελών ιδρυμάτων εκπαιδευτικού και φιλανθρωπικού χαρακτήρα (στη Ρωσία και στην Ελλάδα) Συμπαραστάθηκε υλικά και ηθικά στο έργο του αρχιεπισκόπου Σταυρουπόλεως και Αστραχανίου Νικηφόρου Θεοτόκη

Νικηφόρος Θεοτόκης – Ιωάννης Βαρβάκης

Νικηφόρος Θεοτόκης και Ιωάννης Βαρβάκης Ο Νικηφόρος Θεοτόκης (1731-1800) ήταν φίλος και συνεργάτης του Ευγενίου Βουλγάρεως, κορυφαίος εκπρόσωπος της προοδευτικής εκδοχής του Εκκλησιαστικού Διαφωτισμού, και διετέλεσε αρχιεπίσκοπος Σταυρουπόλεως και Αστραχανίου μεταξύ 1786-1792 Κατά την περίοδο αυτή συνεργάστηκε στενά με τον Βαρβάκη, στον οποίο φαίνεται ότι άσκησε μεγάλη πνευματική επίδραση ώστε να διαπιστώνεται ότι τότε πολλαπλασιάστηκε και κορυφώθηκε η κοινωνική δράση (εκπαιδευτική και φιλανθρωπική) του ψαριανού επιχειρηματία

Σχέση του Ιωάννη Βαρβάκη με τον Νεοελληνικό Διαφωτισμό Ως προς αυτό το ζήτημα πρέπει να συνεκτιμηθούν τα εξής: O Βαρβάκης ήταν άνθρωπος της δράσης και των επιχειρήσεων, όχι των κοινωνικών και πολιτικών ιδεών Διέθετε χαρακτηριστικά φιλανθρωπίας και συναλληλίας ως απόγονος μίας τοπικής κοινωνίας με έντονα στοιχεία κοινοτικής δημοκρατικής οργάνωσης (Δημογεροντία των Ψαρών) Ενστερνίστηκε τις απόψεις του ρωσικού καθεστώτος (Αικατερίνη και Ποτέμκιν) για την ανάπτυξη της «Νέας Ρωσίας» και αναδείχθηκε στον κυριότερο εκπρόσωπό τους

Επηρεάστηκε από το πνεύμα του Εκκλησιαστικού Διαφωτισμού που εκπροσωπούσε ο Νικηφόρος Θεοτόκης, δηλαδή από την τάση που ισορροπούσε ανάμεσα στη βυζαντινή παράδοση σκέψης και στη δυτικότροπη εκκοσμικευμένη αντίληψη Ο Βαρβάκης γνώρισε το έργο του Ρήγα Φεραίου και ήταν σε επαφή με ελληνικά έντυπα της Διασποράς, όπως ο Λόγιος Ερμής.

Η ψαριανή σημαία

Η σημαία και ο θυρεός της Ρωσικής Αυτοκρατορίας Η σημαία και ο θυρεός της Ρωσικής Αυτοκρατορίας