ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΒΑΣΙΚΑ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι΄

Εκπαίδευση & Κοινωνικός αποκλεισμός Περιθωριοποίηση: επινοήθηκε κοντά στα 1960, όταν το φαινόμενο αυτό ξεκίνησε να απασχολεί τους κοινωνικούς επιστήμονες.  Συνήθως παρουσιάζονται τέσσερεις μορφές κοινωνικού αποκλεισμού, που σε αρκετές περιπτώσεις αλληλοεπικαλύπτονται: 1. Οστρακισμός, με τη μορφή της εξορίας από μία δεδομένη ανθρώπινη κοινότητα. 2. Κοινωνικός αποκλεισμός μέσα στα όρια μια δεδομένης κοινότητας που μπορεί να πάρει και τη μορφή της διαπάλης ανάμεσα σε διαφορετικές τάξεις ανθρώπων. 3. Απόρριψη του ατόμου από την ομάδα στην οποία λειτουργούσε για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. 4. Παρενόχληση ως μορφή επίδειξης κοινωνικού αποκλεισμού. Χιλιάδες άνθρωποι υποφέρουν, εξαιτίας του στιγματισμού και  καταλήγουν να επιβιώνουν στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής. Τα άτομα που βιώνουν τον αποκλεισμό δοκιμάζονται σκληρά, συναντούν συνεχώς εμπόδια στην άσκηση των φυσικών δικαιωμάτων τους, όπως είναι η ελευθερία και η αυτοπραγμάτωση, μέσα στην κοινωνία, που ζουν. Η παραβίαση των ατομικών και ανθρώπινων δικαιωμάτων τους είναι γι' αυτούς μια διαρκής τραυματική εμπειρία, που τα αναγκάζει να ζουν σε συνθήκες κυριολεκτικά ανεπίτρεπτης εξαθλίωσης. Ο ρατσισμός οδηγεί στον κοινωνικό αποκλεισμό αλλά και τρέφεται από αυτόν Τα ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις σε όλους τους κατοίκους μιας χώρας ανεξάρτητα από εθνική καταγωγή, πολιτισμική ανάπτυξη, θρησκευτική πίστη και γλώσσα είναι έργο της κοινωνίας των πολιτών, ευθύνη της πολιτικής, πρέπει να είναι όραμα της νέας γενιάς.

«αυτοεκπληρούμενη προφητεία» Τι προσδοκίες έχουμε ή προβλέψεις κάνουμε για κάποιον άλλον. Πώς δηλαδή πιστεύουμε εμείς ότι ο άλλος θα συμπεριφερθεί, πώς θα ανταποκριθεί σε ένα γεγονός. Τόσο πολύ μάλιστα μπορεί να μας επηρεάσει μία πρόγνωση για ένα συμβάν ώστε η προφητεία να θεωρηθεί αληθινή.  Στην τάξη μέσα ο δάσκαλος κατηγοριοποιεί τους μαθητές- ικανός, πολύ ικανός, λιγότερο ικανός κ.λπ. Αυτή η κατηγοριοποίηση φαίνεται από τη συμπεριφορά του δασκάλου και ο μαθητής εισπράττει τις προσδοκίες του δασκάλου. Ο πιο συναισθηματικός μαθητής, αυτός που είναι πιο ευάλωτος, αφομοιώνει τις προβλέψεις του δασκάλου και ανταποκρίνεται σε αυτό. Έτσι η προφητεία του δασκάλου εκπληρώνεται. Αν δώσουμε σε ένα παιδί την "ταμπέλα" του αποτυχημένου, τότε το κάνουμε να πιστέψει πως υστερεί, δεν είναι έξυπνο και το ωθούμε να μην προσπαθήσει για τα μέγιστα δυνατά, να μην εξαντλήσει τις ικανότητες του. Η προσπάθεια του δεν έχει ικανοποιητικό αποτέλεσμα, το παιδί χρεώνεται ακόμη μια αποτυχία και "εκπληρώνεται" ο τίτλος του αποτυχημένου.

Προκατάληψη: εκδήλωση εύνοιας ή συνηθέστερα δυσμένειας, όχι με βάση αντικειμενικά κριτήρια και δεδομένα αλλά προσωπικές συμπάθειες, ατομικά συμφέροντα ή αστήριχτες στερεοτυπικές αντιλήψεις. Η προκατάληψη δεν είναι μόνο μια δεδηλωμένη άποψη ή πεποίθηση, αλλά και μια τοποθέτηση που περιλαμβάνει συναισθήματα όπως η περιφρόνηση και η απέχθεια.  Η διάκριση εμφανίζεται όταν αντιμετωπίζεται ένα πρόσωπο λιγότερο ευνοϊκά έναντι κάποιου άλλου και η στάση αυτή δεν μπορεί να δικαιολογηθεί αλλιώς, παρά μόνο ως ένα άμεσο αποτέλεσμα της προκατάληψής. Στερεότυπα: Το στερεότυπο είναι μια απλουστευμένη ή/και τυποποιημένη αντίληψη ή μια εικόνα, που συχνά κατέχουν από κοινού οι άνθρωποι για μια άλλη ομάδα.  Τα στερεότυπα μπορούν να είναι θετικά ή αρνητικά και είναι χαρακτηριστικές γενικεύσεις βασισμένες στην ελάχιστη ή περιορισμένη γνώση για μια ομάδα ανθρώπων.  Τέτοιες υπεραπλουστευμένες αντιλήψεις, απόψεις, ή εικόνες, είναι βασισμένες στην υπόθεση ότι υπάρχουν κοινές ιδιότητες και κοινά χαρακτηριστικά που τα μέλη της άλλης ομάδας έχουν.  Τα στερεότυπα είναι ενάντια στα δικαιώματα των άλλων, και τους βλάπτουν με την ενθάρρυνση της προκατάληψης και της διάκρισης. 

Αναλφαβητισμός Εγγραμματοσύνη/Αγγραμματοσύνη Οργανικός αναλφαβητισμός Λειτουργικός αναλφαβητισμός Ψηφιακός εγγραμματισμός Ψηφιακός αναλφαβητισμός

Ισότητα στην εκπαίδευση “Από το δικαίωμα στην εκπαίδευση για το οποίο πρόωρα περηφανεύτηκε ο σύγχρονoς κόσμος, έχουν κατά κάποιο τρόπο άδικα αποκλειστεί κυρίως οι μη προνομιούχοι στις φτωχές κοινωνίες και μόνο αυτοί (μη προνομιούχοι) στις πλούσιες κοινωνίες» (UNESCO) Δημοκρατικοποίηση της εκπαίδευσης Απόλυτη ισότητα των υποκειμένων της εκπαίδευσης Εξασφάλιση πρόσβασης των μαθητών στην κατοχή των αγαθών Αντισταθμιστική εκπαίδευση Απάλειψη ανεπαρκώς επιδράσεων από το κοινωνικό περιβάλλον Διόρθωση των διαφορών και αντιστάθμιση των ανισοτήτων στο σχολείο, π.χ. Ενισχυτική διδασκαλία Τάξεις εισαγωγής Φροντιστηριακές τάξεις Προγράμματα Banneker Project of St Louis Missouri Ανάπτυξη κινήτρων & έλκυση ενδιαφέροντος Βελτίωση σχολικής επίδοσης Γλωσσικής εκπαίδευσης Περιγραφικής γλωσσικής άσκησης (διδασκαλία προφοράς γλώσσας μέσω επανάληψης & άσκησης)) Εξελικτικής μάθησης (προσφορά ερεθισμάτων βασισμένων στις δικές του εμπειρίες)

Πολυπολιτισμική Αγωγή Πολυπολιτισμική Αγωγή Παρελθόν Παρόν Ομογενοποίηση Πολυμορφισμός Μονοπολιτισμική Πολυπολιτισμική Κοινωνία Κοινωνία Στόχοι: Διαμόρφωση των αυριανών πολιτών που θα ζήσουν την πολυπολιτισμική κοινωνία Ανάπτυξη θετικής αυτοεκτίμησης στα παιδιά που είναι φορείς ενός άλλου πολιτισμού

Διδακτικά μοντέλα στα σημερινά πολυπολιτισμικά περιβάλλοντα Αφομοιωτικό μοντέλο:  Ανυπαρξία εθνικών ή φυλετικών χαρακτηριστικών των εθνοτικών/μεταναστευτικών ομάδων. Τα παιδιά επιβάλλεται να μάθουν την επίσημη γλώσσα και πολιτισμό της χώρας που ζουν, παραμελώντας τη διαδικασία της εκμάθησης της μητρικής γλώσσας και του δικού τους πολιτισμού. Μοντέλο ενσωμάτωσης: Αναγνώριση πολιτισμικής ετερότητας, σεβασμός και ανεκτικότητα των πλευρών που δεν είναι ουσιαστικές στη διαμόρφωση της κοινωνίας (θρησκεία, ήθη-έθιμα, παραδόσεις, εορτές, κ.λ.π.). Κάθε μεταναστευτική ομάδα είναι φορέας του πολιτισμού, δέχεται της επιδράσεις της χώρας, υποδοχής, ασκεί όμως επίδραση σ’ αυτήν. Πολυπολιτισμικό μοντέλο: Η γνώση των πολιτισμών των «άλλων» θα περιορίσει προκαταλήψεις και άγνοια. Συνύπαρξη όλων των πολιτισμών. Προβάλλει το δικαίωμα της κατανόησης των πολιτισμών. Αναγνωρίζει την αναγκαιότητα της γνώσης του εθνικού πολιτισμού και παράδοσης των μεταναστών. βασικό κριτήριο αποτελεί κάθε πολιτισμός χωριστά και όλοι μαζί ως σύνολο. Αντιρατσιστικό μοντέλο: Κυριαρχία έννοιας «θεσμικού ρατσισμού». Διαφορετική μεταχείριση των μελών των ομάδων μέσα από κρατικούς θεσμούς (νόμους, διατάγματα). Αλλαγή ριζική στις κοινωνικές και κρατικές δομές, ισότητα στην εκπαίδευση για όλα τα παιδιά, παροχή ίσων ευκαιριών στη ζωή. Υποστηρίζει την αλλαγή των κοινωνικών δομών, ώστε να εξαλειφθούν οι διακρίσεις σε βάρος των παιδιών των μεταναστών. Καταπολέμηση ρατσισμού: ισότητα στην εκπαίδευση, δικαιοσύνη και χειραφέτηση. Κίνδυνος μετατροπής του σχολείου σε πεδίο ανταγωνισμών κοινωνικών πολιτικών δυνάμεων. Διαπολιτισμικό μοντέλο : Διαλεκτική σχέση, διαδικασία αλληλεπίδρασης, αναγνώρισης και συνεργασίας ανάμεσα σε άτομα μεταναστευτικών ομάδων. ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ: Τάξεις Υποδοχής που λειτουργούν παράλληλα με τις «κανονικές» τάξεις. Φροντιστηριακά τμήματα που λειτουργούν ενισχυτικά μετά το πέρας των μαθημάτων. ΕΚΤΟΣ ΤΟΥ ΣΧΟΛΕΙΟΥ: Ταχύρυθμα τμήματα εκμάθησης της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας. Παραγωγή υλικού για τη διδασκαλία της ελληνικής ως δεύτερης γλώσσας. Προγράμματα επιμόρφωσης εκπαιδευτικών, φοιτητών, μαθητών.

Ρόλος εκπαιδευτικού Οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να :  Λαμβάνουν υπόψη & να χρησιμοποιούν τα διαπολιτισμικά χαρακτηριστικά κάθε μαθήματος  Τονίζουν στους μαθητές να «μάθουν πώς να μαθαίνουν»  Είναι ικανοί να αλλάζουν τις μεθόδους τους σύμφωνα με τις ανάγκες των μαθητών Δίνουν προτεραιότητα στην «διαθεματική» προσέγγιση μιας ολιστικής προσέγγισης της γνώσης  Δίνουν ευκαιρίες για δράση (μαθαίνω ενεργώντας) (learning by doing)  Δημιουργούν επικοινωνία μέσα στις ομάδες  Προωθούν εξωσχολικές δραστηριότητες

Ελεύθερος χρόνος Εξαρτημένος χρόνος Δεσμευμένος χρόνος Ελεύθερος χρόνος υπό στενή έννοια Ελεύθερος χρόνος και μαθητές Ως πρώτιστη επιλογή «ισορροπία» «αποκλεισμός» Ελεύθερος χρόνος & Μέσα ψυχαγωγίας Τηλεόραση Ραδιόφωνο Ηλεκτρονικός υπολογιστής/διαδίκτυο Κινηματογράφος Ελεύθερος χρόνος & Νεανικές συντροφιές/φιλίες