Ευρωπαϊκή & Νεοελληνική Λογοτεχνία Ευρωπαϊκή & Νεοελληνική Λογοτεχνία Θεματικές ενότητες

Κάποιοι προβληματισμοί Οι προσδοκίες μας από το μάθημα Υπάρχει προηγούμενη εμπειρία από το Λύκειο ή το Πανεπιστήμιο;

Η εμπειρία του Λυκείου Νεότερη Ευρωπαϊκή Λογοτεχνία (Ανθολόγιο Μεταφράσεων, Β΄ Ενιαίου Λυκείου, μάθημα επιλογής) Επιμελητές: Νάσος Βαγενάς, Τάκης Καγιαλής, Λάμπρος Πόλκας, Νίκος Ταμαράς, Γιώργος Φράγκογλου Αθήνα 1998;

Μερικά κεφάλαια του βιβλίου Φρίντριχ Σίλλερ, Το δαχτυλίδι του Πολυκράτη Ούγκο Φόσκολο, Ύμνος στη Ζάκυνθο Τζ. Γκ. Μπάυρον, Τα νησιά της Ελλάδας Όσκ. Ουάιλντ, Ελλάς Αλμπ. Σαμαίν, Ελένη Φιλ. Τομ. Μαρινέττ, Στον Πήγασό μου Ζαν Πιέρ Ζουβ, Ελένη

Μοντάλε, Μεσόγειος Ζμπιγκ. Χέρμπερτ, Ομιλεί ο Δαμαστής (Προκρούστης) Φρ. Κάφκα, Η Σιωπή των Σειρήνων Δημοτικό, Το τραγούδι του Νεκρού Αδερφού Κ. Βάρναλης, Το «αν» του Kipling Κ.Π. Καβάφης, Τα παράθυρα

Κρίμα δεν έχουν οι Αχαιοί, δεν έχουν κρίμα οι Τρώες ΟΜΗΡΟΥ ΙΛΙΑΔΑ Κρίμα δεν έχουν οι Αχαιοί, δεν έχουν κρίμα οι Τρώες χάριν όμοιας γυναικός τόσον καιρόν να πάσχουν*· τωόντι* ομοιάζει ωσάν θεάς η τρομερή θωριά* της· αλλά και ως είναι ασύγκριτη καλύτερα να φύγει παρά να μένει συμφορά σ’ εμάς και στα παιδιά μας.

ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ ἡ Ἑλένη ἀπὸ τ' ἀνώγια της τὰ μοσκομυρισμένα προβάλλει σὰν τὴν Ἄρτεμη τὴ χρυσοσαγιτοῦσα ὅλοι τους, καὶ μονάχη ἐγὼ τὸν ἔνιωσα ποιός ἦταν, καὶ τόνε ρώτηξα, κι αὐτὸς μοῦ ξέφυγε μὲ τέχνη. Μὰ ὅταν ἐγὼ τὸν ἔλουσα, τὸν ἄλειψα μὲ λάδι, καὶ τοῦ 'δωσα φορέματα, καὶ τοῦ 'κανα ὅρκο μέγα ἀνάμεσά τους νὰ μὴν πῶ πὼς φάνηκε ὁ Ὀδυσσέας ὅμως ἐγὼ χαιρόμουνα, γιατ' ἡ καρδιά μου πίσω στὸ σπίτι μου μὲ τράβαγε, καὶ στέναζα ὁλοένα γιὰ τὴν τυφλάδα ποὺ ἔβαλε στὸ νοῦ μου ἡ Ἀφροδίτη, ἀπὸ τὴ γῆς μου τὴ γλυκειὰ σὰ μ' ἔφερε στὰ ξένα, καὶ χώρισα ἀπ' τὴν κόρη μου, τὴν κλίνη μου, τὸν ἄντρα, ποὺ ἄλλος στὸ νοῦ καὶ στὴ μορφιὰ κανεὶς δὲν τὸν περνοῦσε

ποὺ νὰ χαρίση γύρευε στοὺς Τρωαδῖτες δόξα· σιμά σου κι ὁ θεόμοιαστος Δῄφοβος. Καὶ κάνεις τρεῖς γύρους πασπατεύοντας τὸν κουφωτὸ κρυψώνα, καὶ κράζοντας τὰ ὀνόματα τῶν Ἀργιτῶνε μέσα, καθένα μὲ τὴν ξέχωρη λαλιὰ τῆς σύγκοιτής του. Κι ἔτσι ὅλα τ' Ἀχαιόπουλα σωπάσαν ἐκεῖ μέσα. Ἕνας μονάχα, ὁ Ἄντικλος ζητάει νὰ σ' ἀπαντήση, μὰ ὁ Δυσσέας τοῦ 'σφιξε τὸ στόμα μὲ τὶς δυό του χεροῦκλες, καὶ κρατώντας τον τοὺς Ἀχαιοὺς γλυτώνει, ὥσπου ἡ Παλλάδα ἡ Ἀθηνᾶ σὲ τράβηξε ἀποκεῖθε.” Στὴν Αἴγυπτο, σὰ γύρευα γιὰ ἐδῶ νὰ ξεκινήσω, μὲ κράτησαν οἱ ἀθάνατοι, τὶ δὲν τοὺς εἶχα κάνει τὴν ταχτικὴ ἑκατοβοδιά, κι ἐκεῖνοι πάντα θέλουν τὶς προσταγὲς ποὺ ἀφήνουνε νὰ μὴν τὶς ἀστοχοῦμε. Εἶναι νησὶ στὴ θάλασσα τὴν πολυκυματοῦσα,

Ακέρια μες στα στήθη μας μαζώχτηκε η πατρίδα· κι έργο της, λόγος, όνειρο βαθειά τους αντηχεί, σαν από δόρυ ορμητικό, βογκώντας μιαν ασπίδα που πίσωθέ της άγρυπνηπαραφυλάει ψυχή! Άγγελος Σικελιανός Η γης όλη μου φαίνεται, ασκητή, σα νιολουσμένη Ελένη, πέπλα φοράει με ξόμπλια θάλασσες και ξενιτιές και κάστρα Νίκος Καζαντζάκης, Οδύσσεια

Ευριπίδη Ελενη Tα βάσανά μου θα σας ιστορήσω. Oι τρεις θεές, η Κύπριδα κι η Ήρα κι η Αθηνά, του Δία η θυγατέρα, σε μια βραχοσπηλιά πήγαν της Ίδης την πιο όμορφη να κρίνει ο Πάρης. Όμως την ομορφιά μου τάζοντάς του η Κύπρη –αν όμορφο λογιέται ό,τι σου φέρνει τη δυστυχία– και ταίρι του πως θα 'μαι, κερδίζει το βραβείο. Και της Ίδης30αφήνοντας τις στάνες φτάνει ο Πάρης γοργά στη Σπάρτη, για να με κερδίσει.

Οργίστηκ' η ΄Ηρα που έτσι τη νικήσαν κι εμπόδισε το γάμο μου μ' εκείνον. Στου Πρίαμου το γιο δε δίνει εμένα, παρά το είδωλό μου, φτιάχνοντάς το σαν πλάσμα ζωντανό από τον αιθέρα κι αυτός θαρρεί πως μ' έχει –κούφια ιδέα ενώ δε μ' έχει καν. Έπειτα οι γνώμες του Δίαστα πάθη αυτά σωριάσαν κι άλλα ·γιατί σήκωσε πόλεμο αναμέσο στη χώρα των Ελλήνων και στους δόλιους τους Τρωαδίτες, για να ξαλαφρώσει τη μάνα γη απ' το πλήθος των ανθρώπων κι ο πιο μεγάλος άντρας της Ελλάδας

να γίνει ξακουστός. Εγώ βραβείο παλικαριάς στους Έλληνες και Τρώες ποτέ δεν ήμουν, ήταν τ' όνομά μου. Mε πήρε στις πτυχές ο Ερμής του αιθέρα και σκεπασμένη σε θαμπή νεφέλη –δε μ' άφησε χωρίς φροντίδα ο Δίας– μ' έφερε στου Πρωτέα εδώ τα σπίτια, κρίνοντας πως αυτός απ' όλους ήταν πιο γνωστικός κι αγνό το γάμο μου έτσι για το Μενέλαο θα κρατούσα.

Κωστή Παλαμά, Ελένη Είμ’ η Ελένη· από του Ήλιου την πηγή χυμένη εγώ, το χρυσόνειρο είμαι του Ήλιου και στον Ήλιο, εκεί γυρνώ· γύρω μου, όχι· σε είδωλό μου θεόπλαστο ολοζωντανό θεοί και ήρωες γύρω αψήφησαν πόλεμο και χαλασμό. Όχι εμένα! Τον υπέρκαλο νυχτανεβασμένο ίσκιο μου σε γη και ώρα στοιχειωμένη πήρε ταίρι ο γόης Κιμμέριος·* είμ’ η ανέγγιχτη κ’ η αχάλαστη, κ’ η άφταστη. Και είμ’ η Ελένη.

Ες γην εναλίαν Κύπρον, ου μ’ εθέσπισεν οικείν Απόλλων, όνομα νησιωτικόν Σαλαμίνα θέμενον της εκεί χάριν πάτρας Ουκ ήλθον ες γην Τρωάδ’ αλλ’ είδωλον ην ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΕΛΕΝΗ

"Τ' αηδόνια δε σ' αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες''.   Αηδόνι ντροπαλό, μες στον ανασασμό των φύλλων, σύ που δωρίζεις τη μουσική δροσιά του δάσους στα χωρισμένα σώματα και στις ψυχές αυτών που ξέρουν πως δε θα γυρίσουν. Τυφλή φωνή, που ψηλαφείς μέσα στη νυχτωμένη μνήμη βήματα και χειρονομίες. δε θα τολμούσα να πω φιλήματα. και το πικρό τρικύμισμα της ξαγριεμένης σκλάβας. "Τ' αηδόνια δε σ' αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες".

"Τ' αηδόνια δε σ' αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες".   "Τ' αηδόνια δε σ' αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες". Ποιες είναι οι Πλάτρες; Ποιος το γνωρίζει τούτο το νησί; Έζησα τη ζωή μου ακούγοντας ονόματα πρωτάκουστα: καινούργιους τόπους, καινούργιες τρέλες των ανθρώπων ή των θεών. η μοίρα μου που κυματίζει ανάμεσα στο στερνό σπαθί ενός Αίαντα και μιαν άλλη Σαλαμίνα μ' έφερε εδώ σ' αυτό το γυρογιάλι.

βγήκε απ' το πέλαγο σαν Αφροδίτη. Το φεγγάρι βγήκε απ' το πέλαγο σαν Αφροδίτη. σκέπασε τ' άστρα του Τοξότη, τώρα πάει να 'βρει την καρδιά του Σκορπιού, κι όλα τ' αλλάζει. Πού είναι η αλήθεια; Ήμουν κι εγώ στον πόλεμο τοξότης. το ριζικό μου, ενός ανθρώπου που ξαστόχησε.

Με το βαθύ στηθόδεσμο, τον ήλιο στα μαλλιά, κι αυτό το ανάστημα Αηδόνι ποιητάρη, σαν και μια τέτοια νύχτα στ’ ακροθαλάσσι του Πρωτέα σ’ άκουσαν οι σκλάβες Σπαρτιάτισσες κι έσυραν το θρήνο, Κι ανάμεσό τους – ποιος θα το ’λεγε; - η Ελένη! Αυτή που κυνηγούσαμε χρόνια στο Σκάμαντρο. Ήταν εκεί, στα χείλια της ερήμου∙ την άγγιξα, μου μίλησε: Με το βαθύ στηθόδεσμο, τον ήλιο στα μαλλιά, κι αυτό το ανάστημα

«Δεν είν’ αλήθεια, δεν είν’ αλήθεια» φώναζε. «Δεν μπήκα στο γαλαζόπρωρο καράβι. Ποτέ δεν πάτησα την αντρειωμένη Τροία.» Με το βαθύ στηθόδεσμο, τον ήλιο στα μαλλιά, κι αυτό το ανάστημα ίσκιοι χαμόγελα παντού Στους ώμους στους μηρούς στα γόνατα∙ ζωντανό δέρμα, και τα μάτια Με τα μεγάλα βλέφαρα, ήταν εκεί, στην όχθη ενός Δέλτα.

Και στην Τροία; Τίποτε στην Τροία – ένα είδωλο Έτσι το θέλαν οι θεοί. Κι ο Πάρης, μ’ έναν ίσκιο πλάγιαζε σαν να ήταν πλάσμα ατόφιο∙ Κι εμείς σφαζόμασταν για την Ελένη δέκα χρόνια. Δεν τόχει μες στη μοίρα του ν’ ακούσει μαντατοφόρους που έρχονται να πούνε πως τόσος πόνος τόση ζωή πήγαν στην άβυσσο για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη

τ' είναι θεός; τι μη θεός; και τι τ' ανάμεσό τους; Κι ο αδερφός μου; Αηδόνι αηδόνι αηδόνι, τ' είναι θεός; τι μη θεός; και τι τ' ανάμεσό τους;   "Τ' αηδόνια δε σ' αφήνουνε να κοιμηθείς στις Πλάτρες". Δακρυσμένο πουλί, στην Κύπρο τη θαλασσοφίλητη που έταξαν για να μου θυμίζει την πατρίδα, άραξα μοναχός μ' αυτό το παραμύθι, αν είναι αλήθεια πως αυτό είναι παραμύθι, αν είναι αλήθεια πως οι άνθρωποι Δε θα ξαναπιάσουν τον παλιό δόλο των θεών.

πως κάποιος άλλος Τεύκρος, ύστερα από χρόνια, αν είναι αλήθεια πως κάποιος άλλος Τεύκρος, ύστερα από χρόνια, ή κάποιος Αίαντας ή Πρίαμος ή Εκάβη ή κάποιος άγνωστος, ανώνυμος που ωστόσο είδε ένα Σκάμαντρο να ξεχειλάει κουφάρια, δεν το 'χει μες στη μοίρα του ν' ακούσει μαντατοφόρους που έρχουνται να πούνε πως τόσος πόνος τόση ζωή πήγαν στην άβυσσο για ένα πουκάμισο αδειανό για μιαν Ελένη.

Γ. Mανουσάκη, Ελένη Περπάτησα έξι μέρες ώσπου να ’ρθω στην πύλη αυτού του παλατιού. Ήθελα ν’ αντικρίσω μια φοράν εκείνη που η ομορφιά της θόλωσε τα φρένα τόσων παλικαριών και γέμισε με θρήνους τις χώρες της Ελλάδας και την Τροία. Βαρέθηκα πια να μετρώ τις μέρες που σέρνομαι εδώ γύρω. Δούλες πονόψυχες μου δίνουν πότε – πότε λίγο φαΐ και δούλοι βλοσυροί με διώχνουν, με χτυπούν με τα ραβδιά τους.

Μα εγώ όλο και ξαναγυρίζω προσδοκώντας να ιδώ τον ήλιο που θα μου θαμπώσει τα μάτια. Σήμερα το πρωί δε βάσταξα και ρώτησα την πιο γριά υπηρέτρα γιατί δε βγαίνει η Ελένη απ’ το παλάτι να λάμψει η πόλη, να χαρούν οι ανθρώποι το θείο δώρο της μορφής της. Γέλασε εκείνη ένα στριγγό κακόηχο γέλιο και μου ’πε: Ποιαν Ελένη θέλεις να δεις; Σ’ ένα δωμάτιο με κλειστά τα παραθύρια, δίχως τους καθρέφτες της, μακριά απ’ τον κόσμο, ζει μια γυναίκα όμοια μ’ εμένα.

Άσπρα μαλλιά, στόμα ξεδοντιασμένο, σακκουλιασμένα μάτια δίχως λάμψη, κι η σάρκα πλαδαρή, νερου- λιασμένη. Έξω δε βγαίνει και κανένα πια δε θέλει να δεί. Εγώ μόνο μπαίνω στο μισοσκότεινο δωμάτιο και τη φροντίζω. Ξένε, δε συλλογίστηκες σαν πόσα χρόνια να ’χουν περάσει απ’ όταν άρχισε ο πόλεμος της Τροίας.

Γιάννη Ρίτσου, Ελένη Τώρα ξεχνώ τα πιο γνωστά μου ονόματα ή τα συγχέω μεταξύ τους - Πάρις, Μενέλαος, Αχιλλέας, Πρωτέας, Θεοκλύμενος, Τεύκρος, Κάστωρ και Πολυδεύκης - οι αδελφοί μου, ηθικολόγοι· αυτοί, νομίζω, έγιναν άστρα - έτσι λένε, - οδηγοί καραβιών· - Θησέας, Πειρίθους, Ανδρομάχη, Κασσάνδρα, Αγαμέμνων, - ήχοι, μόνον ήχοι χωρίς παράσταση, χωρίς το είδωλό τους γραμμένο σ’ ένα τζάμι, σ’ έναν μετάλλινο καθρέπτη ή στα ρηχά, στ’ ακρογιάλι, όπως τότε μιαν ήσυχη μέρα με λιακάδα, με πολλά κατάρτια, όταν η μάχη είχε κοπάσει, και το τρίξιμο των βρεγμένων σκοινιών στις τροχαλίες κρατούσε τον κόσμο ψηλά, σαν τον κόμπο ενός λυγμού σταματημένον μέσα σ’ ένα κρυστάλλινο λαρύγγι – κ’ έβλεπες τον κόμπο να σπιθίζει, να τρέμει χωρίς να γίνεται κραυγή, και ξαφνικά όλο το τοπίο με τα καράβια, τους ναύτες και τ’ αμάξια, βούλιαζε μέσα στο φως και στην ανωνυμία.

Η εμπειρία του Πανεπιστημίου L. Carroll, Alice in the Wonderland Καταβάσεις, Το Σπήλαιο της Πλατωνικής Πολιτείας, οι μεταμορφώσεις, το παραμυθιακό στοιχείο Πηνελόπη Δέλτα, Το Παραμύθι χωρίς Όνομα Το παραμυθιακό στοιχείο, η περιπλάνηση, η περιπέτεια, οι σύντροφοι και το παλάτι Ο Τηλέμαχος