Γ΄ τάξη Δημιουργικότητα και σχολική εγγραμματοσύνη Άννα Γεωργίου Υποψήφια διδάκτορας στη Διδακτική της Γλώσσας

Αντικείμενο προβληματισμού στο χώρο → κατάκτηση σχολικού γραμματισμού της Εφαρμοσμένης Γλωσσολογίας Καλλιέργεια προφορικού και γραπτού λόγου των μαθητών/τριών → κατάκτηση σχολικού γραμματισμού 2 μοντέλα γραμματισμού (Αϊδίνης και Κωστούλη (2001) Γνωστικό Κοινωνικοπολιτισμικό Γλώσσα αποπλαισιωμένο σύστημα γλωσσικών μονάδων Επικοινωνιακός και λειτουργικός χαρακτήρας της γλώσσας κοινωνική διάσταση της γλώσσας, της νοηματοδότησης και της μάθησης (Vygotsky 1962, 1978) μεταγλωσσική φύση του γραμματισμού

ΑΠΟ ΤΟ ΓΝΩΣΤΙΚΟ ΣΤΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΕΓΓΡΑΜΜΑΤΟΣΥΝΗΣ Γνωστικό μοντέλο: Γλώσσα θεωρείται ως ένα οργανωμένο σύστημα όπου όλα τα στοιχεία του συνδέονται μεταξύ τους με ορισμένες σχέσεις → επίπεδα της γλώσσας Ανώτερο επίπεδο οργάνωσης λόγου καθίσταται η πρόταση Παραγωγή γραπτού κειμένου → αποτέλεσμα παράθεσης γραμματικών και σημασιολογικά αποδεκτών προτάσεων Ανάπτυξη ικανότητας για παραγωγή γραπτού λόγου: σταδιακά ευρύτερη χρήση πιο σύνθετων, γλωσσικών, γραμματικο-συντακτικών στοιχείων → έμπειροι γραφείς (Flower & Hayes, 1977) Σφοδρή κριτική → απογύμνωση γραμματισμού από τα κοινωνικοπολιτισμικά πλαίσια στα οποία επιτελείται (Gee, 1996)

Ιδεολογικό-Κοινωνικοπολιτισμικό μοντέλο Κατανόηση γραμματισμού με όρους συγκεκριμένων κοινωνικών πρακτικών και ιδεολογιών στις οποίες οι άνθρωποι είναι μαθητευόμενοι ως μέλη μιας κοινωνικής ομάδας, είτε ως μαθητές/τριες στο σχολείο είτε ως μέλη μιας τοπικής κοινότητας ή μιας θρησκευτικής ομάδας (Scribner και Cole, 1981) → δεν υπάρχουν συνταγές Η σχολική τάξη = μαθησιακή κοινότητα (learning community) της οποίας κάθε μέλος συμβάλλει με το δικό του τρόπο-εμπειρίες στην οικοδόμηση της κουλτούρας των νοημάτων (Discourse) (Swales, 1990 ; Kostouli 2005) Αμφισβήτηση ελλείμματος των μαθητών/τριών που προέρχονται από εθνικές και γλωσσικές «μειονότητες» χαμηλού κοινωνικο-οικονομικού επιπέδου (Heath, 1983) →πλεονέκτημα στη μαθησιακή διαδικασία (Cook-Gumperz, 2005) Διάφορα πλαίσια επικοινωνίας σχετίζονται με διαφορετικές μορφές εγγραμματοσύνης → πολυγραμματισμοί ή ποικίλες μορφές εγγραμματοσύνης (Αϊδίνης, Κωστούλη; 2001)

Σχολικές τάξεις Γνωστικό μοντέλο Κοινωνικοπολιτισμικό μοντέλο Γνωστικό μοντέλο Κοινωνικοπολιτισμικό μοντέλο Μονομερή δόμηση της επικοινωνιακή δόμηση της σχολικής εγγραμματοσύνης σχολικής εγγραμματοσύνης Μαθητοκεντρικές, ολιστικές προσεγγίσεις- περιφερειακός ο ρόλος του δασκάλου χρήση διάλεξης από το/τη δάσκαλο/α + απομνημόνευσης από μαθητές/τριες «Η μάθηση είναι εκ φύσεως αλληλεπιδραστική τόσο μέσα στον ίδιο το μαθητή, αλλά και μεταξύ μαθητών – δασκάλου»(Wells, 1986) «αποταμιευτική» αντίληψη της εκπαίδευσης (Φρέιρε, 1976) Κονιορτοποίηση της δημιουργικότητας της μοναδικότητας, του κριτικού στοχασμού των παιδιών Ανάπτυξη δημιουργικότητας και κριτικού γραμματισμού παθητικά, άβουλα όντα εύκολα χειραγωγήσιμα

Κοινωνικοπολιτισμική - Κειμενοκεντρική προσέγγιση Δυναμική κοινωνικοπολιτισμικά καθορισμένη διαδικασία παραγωγής και διαπραγμάτευσης θεμάτων μέσα από ποικίλα κειμενικά είδη σε αυθεντικά επικοινωνιακά πλαίσια για συν-οικοδόμηση γνωστικών στρατηγικών και των δομικών κατηγοριών που αφορούν τα διάφορα κειμενικά είδη Ευελιξία στον καθένα για το ποιες δομικές κατηγορίες επιλέγει και πώς τις οργανώνει για να αναδείξει συγκεκριμένες πτυχές του υπό διαπραγμάτευση θέματος Χρήση ΤΠΕ Διαθεματικότητα Μέθοδος Project Καλλιέργεια δημιουργικότητας

Ενδεικτικές δημιουργικές δραστηριότητες για την Γ΄ τάξη Δραματοποίηση - Θεατρικό παιχνίδι- Αλλαγή οπτικής γωνίας Κείμενο: Ο εγωιστής Γίγαντας Τα παιδιά καλούνται να υποδυθούν το ρόλο των παιδιών και να εκφράσουν την προσωπική τους άποψη για το αν έφταιγαν κι αυτά για τη δημιουργία της παρεξήγησης και να προτείνουν τρόπους για το πώς θα μπορούσε να επιλυθεί το εν λόγω πρόβλημα Τα παιδιά επισκέπτονται το Γίγαντα ώστε να του ζητήσουν συγνώμη. Κύρια όμως επιδίωξή τους είναι να τον πείσουν να τους επιτρέψει να παίζουν στον κήπο του. Το ρόλο του Γίγαντα διαδραματίζει η δασκάλα→προηγουμένως τα παιδιά στις ομάδες τους προετοιμάζονται για αυτή τους την επίσκεψη συλλέγοντας επιχειρήματα ώστε να στηρίξουν τη θέση τους και να καταφέρουν να πείσουν το Γίγαντα να αλλάξει γνώμη

Κείμενο: Το χαρούμενο λιβάδι Τα παιδιά συμμετέχουν σ’ ένα παιχνίδι ρόλων, στο οποίο καλούνται να υποδυθούν το ρόλο των μαργαριτών του λιβαδιού και να πουν την άποψή τους για το θέμα που προέκυψε με την κόκκινη παπαρούνα. Τα μισά παιδιά υποδύονται το ρόλο των μαργαριτών που δεν ήθελαν να μείνει στο λιβάδι η κόκκινη παπαρούνα, ενώ τα υπόλοιπα υποδύονται το ρόλο των μαργαριτών που υποστήριζαν ότι δεν υπήρχε κανένας λόγος να φύγει η παπαρούνα κι ότι όλες θα έπρεπε να ζουν μαζί αγαπημένες → χρήση χάρτινων μαργαρίτων για συλλογή επιχειρημάτων Εισαγωγή στο επιχειρηματολογικό κειμενικό είδος

Τα παιδιά καλούνται να αφηγηθούν προφορικά την ιστορία ενστερνιζόμενα την οπτική ηρωίδων, όπως της παπαρούνας ή της ψηλομύτας Μαργαρίτας «Υποδύομαι το ρόλο της κόκκινης παπαρούνας και αφηγούμαι στα παιδιά μου την περιπέτεια που είχα κατά τις πρώτες μέρες της ζωής μου στο λιβάδι» «Υποδύομαι το ρόλο της ψηλομύτας Μαργαρίτας και αφηγούμαι σε φίλους την επεισοδιακή γνωριμία μου με την κόκκινη παπαρούνα» Παραγωγή και επεξεργασία αφηγηματικών κειμένων Κείμενο: Φτιάξε μου ένα σιδερένιο άνθρωπο Δημιουργία θεατρικού διαλόγου από τα παιδιά: «Είμαστε στην αυλή του βασιλιά και συζητούμε τη δημιουργία ενός σιδερένιου ανθρώπου» Ακολουθεί η δραματοποίηση κάποιων από των παραχθέντων διαλόγων

Συμπληρώνω ή αλλάζω τα δομικά στοιχεία μιας ιστορίας Μάντεμα τέλους ιστορίας ή αλλαγή του τέλους μιας ιστορίας Κείμενο: Ο εγωιστής Γίγαντας Τα παιδιά προβλέπουν την εξέλιξη της ιστορίας και ανακοινώνουν τις προβλέψεις τους σε επίπεδο ολόκληρης τάξης→ Έπειτα τα παιδιά συγκρίνουν τις προβλέψεις τους με την εξέλιξη της ιστορίας όπως αυτή καταγράφεται από το συγκεκριμένο συγγραφέα. Κείμενο: Η πόλη χάθηκε στο χιόνι Συνεχίζω την ιστορία του Μαρκοβάλντο και την αφηγούμαι στους συμμαθητές μου Κείμενο: Ο χιονάνθρωπος και το κορίτσι Γράφω τη συνέχεια της ιστορίας του Τουρτούρι προσθέτοντας το δικό μου ρόλο Αλλάζω το χαρακτήρα του πρωταγωνιστή της ιστορίας Τι θα συνέβαινε αν...

Δημιουργώ ένα διάλογο μεταξύ δύο ηρώων της ιστορίας → Δραματοποίηση Άλλες δημιουργικές δραστηριότητες με ιστορίες Δημιουργώ ένα διάλογο μεταξύ δύο ηρώων της ιστορίας → Δραματοποίηση Δημιουργώ σενάριο για παντομίμα με μια σκηνή της ιστορίας Φτιάχνω διαφήμιση παραμυθιού Βρίσκω όσο πιο πολλούς τίτλους μπορώ για την ιστορία 1) Φτιάχνω ακροστιχίδα επιλέγοντας στοιχεία και λέξεις από την ιστορία 2) Φτιάχνω κρυπτόλεξο με λέξεις-κλειδιά της ιστορίας 3) Χρησιμοποιώ από την ιστορία λέξεις που με εντυπωσίασαν ή λέξεις των αισθήσεων για να φτιάξω μια δική μου εντελώς διαφορετική ιστορία Παίζοντας με ιστορίες και λέξεις

Τα παιδιά δημιουργούν τα δικά τους παραμύθια Διασκευή ιστοριών- παραμυθιών Story Book Weaver Χρήση τεχνολογίας Powerpoint Λογισμικά Γλώσσας που συνοδεύουν τα νέα βιβλία

Κείμενο: H πόλη χάθηκε στο χιόνι Τα παιδιά φαντάζονται και δημιουργούν τη δική τους περιπέτειά τους Κείμενο: Τα ταξίδια του παππού μου Τα παιδιά φτιάχνουν τις δικές τους ιστορίες με βάση κάποιες εικόνες Αυθεντικοί επικοινωνιακοί στόχοι Επεξεργασία των δικών τους αφηγηματικών κειμένων για ανάπτυξη της αποτελεσματικότητάς τους Εκδίδουμε τα παραμύθια μας και τα πωλούμε σε φιλανθρωπικό παζαράκι Υιοθετούμε παιδιά πιο μικρών τάξεων και τους διαβάζουμε τα παραμύθια μας θέλοντας να τους περάσουμε κάποια μηνύματα (π.χ.σεβασμός στη διαφορετικότητα)

Διερεύνηση προβλημάτων που ταλανίζουν την ανθρωπότητα - Εισηγήσεις για λύσεις Κείμενο: Οι ακροβάτες της θάλασσας Διερεύνηση στο διαδίχτυο για τα ζώα που απειλούνται με εξαφάνιση → Προτάσεις για λύση του προβλήματος

Κείμενο: Τα χαρτιά ανακυκλώνονται Τα παιδιά της Γ τάξης ασχολούνται με το θέμα της ανακύκλωσης και πιο συγκεκριμένα με την ανακύκλωση χαρτιού. Δουλεύοντας ομαδικά, ψάχνουν και βρίσκουν από το διαδίχτυο σχετικές πληροφορίες και ακολούθως συζητούν για τη σπουδαιότητα της ανακύκλωσης χαρτιού Σχεδιάζουν αφίσες και μετά τις αναρτούν σε περίοπτη θέση στο σχολείο με σκοπό την προώθηση της ανακύκλωσης στα μέλη της μαθησιακής κοινότητας Αποφασίζουν να γράψουν γράμμα στη διευθύντρια για να της ζητήσουν την τοποθέτηση κάδου ανακύκλωσης χαρτιού στο σχολείο μας, ώστε να λυθεί το πρόβλημα της άσκοπης ρίψης χαρτιού στα σκουπίδια. Η δουλειά τους δημοσιεύεται και στη δίμηνη εφημερίδα που εκδίδεται στο σχολείο μας στα πλαίσια της συμμετοχής μας στο Ευρωπαϊκό Δίκτυο Σχολείων Προαγωγής Υγείας

Δημιουργία αφισών

Κόμικς Ενότητα: Το νερό - Πρόβλημα λειψυδρίας

Κείμενο: Το ηλιακό λεωφορείο Παρουσιάζω στους συμμαθητές και στις συμμαθήτριές μου το δικό μου φανταστικό λεωφορείο Παραγωγή και επεξεργασία περιγραφικών κειμένων

Κείμενο: Μηχανές του μέλλοντος Τα παιδιά δημιουργούν τα δικά τους ρομπότ που θα ευκολύνουν την καθημερινή τους ζωή και δεν θα μολύνουν το περιβάλλον

Κείμενο: Η φίλη μας η Αργυρώ Τα παιδιά στις ομάδες τους βγαίνουν έξω από τις τάξεις τους και καταγράφουν ποιες δυσκολίες θα συναντούσαν παιδιά με κινητικές δυσκολίες αν επισκέφτονταν ή φοιτούσαν στο σχολείο μας. Μετά την έρευνά τους τα παιδιά προτείνουν λύσεις για να αρθούν αυτά τα εμπόδια Κείμενο: Βοηθάμε να γίνει καλύτερος ο κόσμος μας Μετά από έρευνα στο διαδίχτυο για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι στις «τριτοκοσμικές» χώρες, τα παιδιά εισηγούνται τρόπους με τους οποίους μπορούν τόσο οι ενήλικες όσο και τα παιδιά να τους βοηθήσουν →Φτιάχνουν τα δικά τους αντιπολεμικά μηνύματα Μέσα από τις έρευνές τους τα παιδιά έρχονται σε επαφή με ποικίλα κειμενικά είδη

Άλλοι τύποι κειμένων και δημιουργικότητα Κείμενο: Ο χιονάνθρωπος και το κορίτσι Ετοιμάζω το δελτίο καιρού για τις ειδήσεις των 8:00 το οποίο θα παρουσιάσω στην τάξη Διερεύνηση περιεχομένου και συμβάσεων που διέπουν ένα δελτίο καιρού

Οι μικροί μετεωρολόγοι παρουσιάζουν τα δικά τους δελτία καιρού... και προβλέπουν του καιρού γυρίσματα...

Κείμενο: Φτιάχνουμε προσκλήσεις 1) Πρόσκληση για τη συγγραφέα κ. Χατζήμιχαηλ με την ευκαιρία της γιορτής των γραμμάτων 2) Πρόσκληση για φίλους σε πάρτυ γενεθλίων Κατάκτηση των συμβάσεων που διέπουν τις επίσημες και φιλικές προσκλήσεις

Κείμενο: Στο νησί του Αιόλου Δημιουργία διαφημιστικών αφισών για την περιοχή μας

Κυκλοφοριακή αγωγή- Οπτικός γραμματισμός Τα παιδιά δημιουργούν τα δικά τους χριστουγεννιάτικα σήματα τροχαίας χρησιμοποιώντας τα τρία είδη σημάτων

Ποίηση και δημιουργικότητα 1) Φτιάχνω το δικό μου ποίημα για να εκφράσω με στίχους συναισθήματα, σκέψεις, αξίες (π.χ για οικολογικά προβλήματα, τη διαφορετικότητα, το δωμάτιό μου, το κατοικίδιό μου) 2) Φτιάχνουμε τα δικά μας χαϊκού με οδηγό τη φαντασία 3) Φτιάχνουμε λίμερικς

4) Φτιάχνουμε τα δικά μας σχηματοποιήματα

Ενότητα Του κόσμου το ψωμί Projects Ενότητα Του κόσμου το ψωμί 1) Διατροφή και υγεία → Μελέτη της Μεσογειακής διατροφής → Διερεύνηση των αποτελεσμάτων της κακής διατροφής → Συνέντευξη από διατροφολόγο → Στατιστική έρευνα για τις διατροφικές συνήθειες των παιδιών του σχολείου μας Projects Projects

Τα παιδιά μελετούν το θέμα της διατροφής και δημιουργούν... Διερεύνηση περιεχομένου και συμβάσεων που διέπουν τις συνταγές → Παραγωγή και επεξεργασία διαδικασιακών κειμένων

→ Μετά από διερεύνηση διαφόρων υγιεινών εδεσμάτων τα παιδιά στις ομάδες επιλέγουν ένα από αυτά και το διαφημίζουν με τη δημιουργία αφισών

2) Ρατσισμός και διαφορετικότητα Projects- Παρουσιάσεις (χρήση Powerpoint) π.χ. Κείμενο: Το χαρούμενο λιβάδι 2) Ρατσισμός και διαφορετικότητα

3) Ο οικισμός της Χοιροκοιτίας

Δημιουργικότητα + Εκπαίδευση = Παιδιά... εφευρετικά αποφασιστικά διαλλαχτικά ενεργητικά κριτικά σκεπτόμενα παραγωγικά περίεργα ευέλικτα χαρούμενα