ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΙΔΙΩΝ ΑΠΟ ΣΥΝΟΜΗΛΙΚΟΥΣ: «Ο σιωπηλός εφιάλτης» ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ ΠΑΙΔΙΩΝ ΑΠΟ ΣΥΝΟΜΗΛΙΚΟΥΣ: «Ο σιωπηλός εφιάλτης»

Συνήθως εκδηλώνονται με: • χειρονομίες, σπρωξιές, ξυλοδαρμούς, • φραστικές επιθέσεις, βρισιές, προσβολές, απειλές, • εκβιασμούς, • καταστροφή προσωπικών αντικειμένων, • κλοπές, • σεξουαλική παρενόχληση και κακοποίηση, • αποκλεισμό και απομόνωση από παρέες, ομαδικά παιχνίδια και κοινωνικές δραστηριότητες.

Ειδικότερα, ρόλο παίζουν: τα ατομικά χαρακτηριστικά των παιδιών, χαρακτηριστικά του οικογενειακού τους περιβάλλοντος, το φύλο· τα αγόρια σε σύγκριση με τα κορίτσια εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά βίας. διάφορες πτυχές του σχολικού περιβάλλοντος (ανεπαρκής εποπτεία, συνωστισμός μαθητών, ελλείψεις προσωπικού, φτώχεια ερεθισμάτων κτλ.)

το ψυχολογικό κλίμα του σχολείου (ανταγωνιστικό, ελεγκτικό, απρόσωπο, οριοθετεί με εχθρικό τρόπο, προσανατολισμένο στην επίδοση, όχι στις σχέσεις κτλ.), οι τακτικές του εκπαιδευτικού συστήματος (υπερβολική χρήση της τιμωρίας και της αποβολής ως μέσου πειθαρχίας, δυσανάλογη επιβράβευση κοινωνικά θετικών μορφών συμπεριφοράς κ.τ.λ.), η στάση των ίδιων των παιδιών, των γονέων και των εκπαιδευτικών απέναντι στη βία, ο τρόπος προβολής της βίας από τα ΜΜΕ, γενικότερα κοινωνικά προβλήματα που ενισχύουν την αντικοινωνική συμπεριφορά

Στην Ελλάδα, τα δεδομένα διαφόρων ερευνών δείχνουν ότι: Το 10-15% των μαθητών πέφτουν θύματα διαφόρων μορφών εκφοβισμού και βίας στο σχολείο. Οι μαθητές που εκφοβίζουν και ασκούν βία, δηλαδή οι θύτες, υπολογίζεται ότι ξεπερνούν το 5% του συνόλου των μαθητών. Έχει παρατηρηθεί ότι τα αγόρια εμπλέκονται περισσότερο σε περιστατικά σωματικής βίας σε σύγκριση με τα κορίτσια, τα οποία φαίνεται να εμπλέκονται πιο συχνά σε περιστατικά λεκτικής βίας, σε αναλογία 3 προς 1. Τα περιστατικά εκφοβισμού και βίας στο σχολείο εκδηλώνονται με μεγαλύτερη συχνότητα στο δημοτικό και στο γυμνάσιο και μειώνονται στο λύκειο. Οι μισοί από τους μαθητές-θύματα εκφοβισμού και βίας δεν αναφέρουν πουθενά το γεγονός, ενώ οι υπόλοιποι μισοί συνήθως το αναφέρουν σε φίλους τους και λιγότερο στους εκπαιδευτικούς ή στους γονείς τους.

Οι ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο έντονο άγχος και ανασφάλεια, άρνηση προς το σχολείο, πολλές απουσίες, σχολική αποτυχία, μαθησιακές δυσκολίες και ψυχοσωματικά προβλήματα, όπως πονοκεφάλους, πόνους στην κοιλιά, διαταραχές ύπνου, ενούρηση κ.ά., φοβίες, κατάθλιψη, απόπειρες αυτοκτονίας.

Τα παιδιά-θύτες, αυτά που ασκούν τον εκφοβισμό και τη βία, βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο: ν’ απομακρυνθούν από το σχολείο, να διακόψουν τη σχολική φοίτηση, να εμφανίσουν τάσεις φυγής από το σπίτι, να εξελιχθούν, σε ποσοστό που προσεγγίζει το 50%, σε ενήλικες με αντικοινωνική και παραβατική συμπεριφορά.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα παιδιά έχουν απόλυτο δικαίωμα σε ένα σχολικό περιβάλλον το οποίο να τους παρέχει ασφάλεια και προστασία.

Τα θύματα είναι συνήθως παιδιά: με περισσότερο άγχος και ανασφάλεια από τους άλλους μαθητές, ήσυχα και ευαίσθητα, εσωστρεφή και μοναχικά, με χαμηλή αυτό-εκτίμηση, φοβισμένα και με παθητική στάση απέναντι στη βία, που δύσκολα υπερασπίζονται τον εαυτό τους.

Όταν υφίστανται εκφοβισμό και βία, αντιδρούν με: έλλειψη αυτοπεποίθησης και αδυναμία αντιπαράθεσης, παθητική αποδοχή της βίας, φόβο για περαιτέρω βία ή τιμωρία από τους μεγάλους, σύγχυση, απόγνωση, έντονο άγχος και πανικό, απόσυρση και κλάμα, κατάθλιψη και απόπειρες αυτοκτονίας, πεποίθηση ότι η παρέμβαση ενός ενήλικα δε θα είναι αποτελεσματική, πεποίθηση ότι αν συζητήσουν το πρόβλημα με έναν ενήλικα, θα εισπράξουν περισσότερη βία από τους θύτες.

Τα παιδιά-θύτες, αυτά που ασκούν εκφοβισμό και βία σε άλλα, είναι συνήθως παιδιά: με χαμηλή αυτοεκτίμηση, ενώ φαίνονται σίγουρα για τον εαυτό τους, ενεργητικά και υπερδραστήρια, επιθετικά, επιρρεπή σε παραβίαση κανόνων και σε αντικοινωνικές συμπεριφορές, ικανά να ξεφεύγουν από δύσκολες καταστάσεις, δίχως ηθικούς ενδοιασμούς ή τύψεις για τις πράξεις τους.

Τα παιδιά-παρατηρητές περιστατικών εκφοβισμού και βίας διαχωρίζονται σε εκείνους που: υποστηρίζουν το θύτη με γέλια, χειροκροτήματα και άλλες μορφές επιδοκιμασίας, απομακρύνονται από τη σκηνή και κάνουν ότι δεν είδαν τίποτα, θυματοποιούνται, τρομοκρατούνται, «παγώνουν», δεν ξέρουν τι να κάνουν, είναι σε αμφιθυμία και δεν παίρνουν θέση, προσπαθούν να βοηθήσουν το θύμα, αποδοκιμάζουν το θύτη και τρέχουν να φέρουν βοήθεια.

Ενδείξεις ότι το παιδί έχει πέσει θύμα εκφοβισμού ή και βίας στο σχολείο αν έχει μειωμένη διάθεση ή αρνείται να έρθει στο σχολείο με πρόσχημα κάποια αδιαθεσία, αν κάνει αδικαιολόγητες απουσίες, αν έχει απροσδόκητη μαθησιακή πτώση που αποτυπώνεται σε χαμηλούς βαθμούς, αν στα διαλείμματα περνά το χρόνο του γύρω από τους εκπαιδευτικούς και τα γραφεία,

αν καθυστερεί να έρθει στο σχολείο ή αργεί να επιστρέψει στο σπίτι, αν αρχίζει να αλλάζει τους δρόμους μέσα από τους οποίους έρχεται στο σχολείο ή επιστρέφει από αυτούς στο σπίτι, αν τα ρούχα του συχνά είναι σκισμένα και κατεστραμμένα, αν έχει σημάδια και μελανιές στο σώμα ή άλλες ενδείξεις επίθεσης και αποφεύγει να εξηγήσει πώς συνέβησαν, αν συχνά χάνει τα πράγματά του, αν συχνά ζητά χρήματα από τους γονείς του γιατί έχασε αυτά που του έδωσαν, αν αρνείται να συμμετέχει σε σχολικές εκδηλώσεις και δραστηριότητες, αν υπάρξουν ξαφνικές αλλαγές στη διάθεσή του, που επιμένουν, αν παραπονιέται για ψυχοσωματικά προβλήματα.

Ενέργειες του εκπαιδευτικού για να προλάβει την εμφάνιση του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο να συζητά με τους μαθητές για τα δικαιώματά τους, τους κανόνες συμπεριφοράς, στο σχολείο και τους τρόπους αντιμετώπισης του εκφοβισμού και της βίας στο σχολείο, να παρέχει από νωρίς στους μαθητές κατάλληλους τρόπους έκφρασης της επιθετικότητας (όπως τα αθλήματα, οι τέχνες κτλ.) και ανάλογες ευκαιρίες για επιτεύγματα και καταξίωση, να ενισχύει τη φιλία μεταξύ των μαθητών και να αναδεικνύει την αλληλεγγύη της παρέας των φίλων ως το πλέον κατάλληλο μέσο για την αντιμετώπιση περιστατικών εκφοβισμού και βίας στο σχολείο, να ευαισθητοποιεί τους γονείς για το πρόβλημα, στις ατομικές και στις ομαδικές συνεργασίες, να αντιμετωπίζει τις αιτίες απομόνωσης και περιθωριοποίησης μαθητών, να δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για την ένταξη στη σχολική ομάδα των νεοφερμένων μαθητών ή των μαθητών με ειδικά προβλήματα και ανάγκες, να ασκεί ουσιαστική εποπτεία των χώρων του σχολείου στους οποίους πιθανολογείται εκδήλωση εκφοβισμού και βίας μεταξύ των μαθητών.

Ενέργειες του εκπαιδευτικού για την αντιμετώπιση περιστατικών εκφοβισμού και βίας στο σχολείο να διαβεβαιώσει το παιδί-θύμα ότι «δεν ευθύνεται το ίδιο για ό,τι έχει συμβεί», να του θυμίσει ότι το νοιάζεται και ότι ο εκπαιδευτικός μπορεί να το προστατεύει,    να του πει ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν μόνο αν «σπάσει η σιωπή» και να εξηγήσει ότι η κοινοποίηση των περιστατικών εκφοβισμού και βίας στο σχολείο δεν αποτελεί «κάρφωμα».

να συζητήσει το γεγονός στην ομάδα τάξης ως κάτι σοβαρό και ως ευθύνη όλων, να κινητοποιήσει την αλληλεγγύη των μαθητών, να προτείνει στο παιδί και στην ομάδα τάξης πρακτικούς τρόπους για την αντιμετώπιση δύσκολων καταστάσεων, να ενημερώσει αμέσως τους γονείς του παιδιού, να ενημερώσει παράλληλα την ομάδα των εκπαιδευτικών και το διευθυντή του σχολείου, εάν κρίνεται αναγκαίο, να ζητήσει τη βοήθεια ενός ειδικού ψυχικής υγείας.

ΠΩΣ Ν’ ΑΝΤΙΛΗΦΘΕΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ Ο ΓΟΝΙΟΣ; Τακτικά παρουσιάζει τραυματισμούς που δεν φαίνεται να είναι ατυχήματα. Έρχεται σπίτι με σκισμένα ρούχα ή φθαρμένα προσωπικά αντικείμενα. Δεν έχει στενές φιλίες. Δεν το καλούν σε πάρτυ και άλλες κοινωνικές εκδηλώσεις. Βρίσκει δικαιολογίες να μην πάει σχολείο, συχνά επικαλούμενο αδιαθεσία.

Συχνά δείχνει μελαγχολικό ή ανήσυχο και ευερέθιστο. Έχει αϋπνία, εφιάλτες ή νυχτερινή ενούρηση. Έχει συχνά πονοκέφαλους ή πόνους στην κοιλιά, χωρίς να διαγιγνώσκεται ιατρικό πρόβλημα. Έχει χάσει το ενδιαφέρον για την σχολική εργασία, με επακόλουθη πτώση επιδόσεων.

Μπορεί να χρειαστεί να ρωτήσετε το παιδί ευθέως για τις σχέσεις του με τα άλλα παιδιά • Μήπως σε πειράζουν τα παιδιά στο σχολείο; Πώς; • Τι σου λένε; Σου έχουν δώσει κάποιο παρατσούκλι; • Όταν σε πειράζουν, τι κάνεις; • Το έχεις πει σε κάποιους μεγάλους; Τι έκαναν; • Πειράζουν και άλλα παιδιά; • Στα διαλείμματα παίζεις με φίλους ή είσαι μόνος/μόνη σου;

ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΕΤΕ ΕΑΝ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΤΕ ΟΤΙ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΣΑΣ ΚΑΚΟΠΟΙΕΙΤΑΙ ΑΠΟ ΣΥΝΟΜΗΛΙΚΟΥΣ 1. Πάνω από όλα , επικεντρωθείτε στο παιδί. • Συλλέξτε στοιχεία για τα συγκεκριμένα συμβάντα: τι συνέβη, ποιοι εμπλέκονταν ως δράστες και μάρτυρες, πότε, σε ποιους χώρους. • Ποτέ μην του λέτε να αγνοήσει τις επιθέσεις, αυτό συχνά οδηγεί σε κλιμάκωση. • Μην ενοχοποιείτε το παιδί σας υποθέτοντας ότι το ίδιο προκαλεί το πρόβλημα.

• Εκφράστε τη συμπαράσταση σας • Εκφράστε τη συμπαράσταση σας. Εξηγήστε του ότι η κακομεταχείριση ενός ανθρώπου από άλλον είναι απαράδεκτη και ότι καλώς έκανε και βρήκε το θάρρος να σας το πει. • Εάν διαφωνείτε με τον τρόπο που αντιμετώπισε την κατάσταση, μην το κριτικάρετε. Συζητήστε μαζί για πιθανούς εναλλακτικούς χειρισμούς. • Οπωσδήποτε η κατάσταση αυτή θα σας αναστατώσει συναισθηματικά, αλλά προσπαθήστε να σκεφτείτε ψύχραιμα τι θα κάνετε.

2. Να έρθετε σε επαφή με το σχολείο. • Οι γονείς συχνά είναι απρόθυμοι να «ενοχλήσουν» τις σχολικές αρχές αλλά ενδέχεται να μην σταματήσει το πρόβλημα χωρίς την παρέμβαση τους. • Ελέγξτε τα συναισθήματα σας. Δώστε συγκεκριμένα στοιχεία για τα συμβάντα. • Τονίστε ότι θέλετε να συνεργαστείτε με το σχολείο για την καταπολέμηση του προβλήματος, για καλό του δικού σας παιδιού αλλά και των άλλων.

• Μην έρχεστε σε σύγκρουση με τα παιδιά που πειράζουν το παιδί σας ή τους γονείς τους. Είναι προτιμότερο να τους μιλήσουν οι σχολικές αρχές. • Μάθετε εάν άλλα παιδιά αντιμετωπίζουν το ίδιο πρόβλημα και ζητήστε από κοινού να ληφθούν μέτρα από το σχολείο.

3. Βοηθήστε το παιδί σας να γίνει πιο ανθεκτικό στον εκφοβισμό. • Βρείτε τρόπους να αναπτύξει τις ικανότητες του σε δραστηριότητες όπως η μουσική, οι καλές τέχνες και προπαντός ο αθλητισμός. Τα επιτεύγματα του μπορεί να ενισχύσουν την αυτοπεποίθηση του γενικώς. • Ενθαρρύνετε τις κοινωνικές επαφές με συμμαθητές, φιλοξενώντας τα στο σπίτι κ.τ.ό.. • Βοηθήστε το παιδί σας να αποκτήσει καινούργιες φιλίες έξω από το σχολείο, σε περιβάλλον που δεν έχει χαρακτηριστεί ως θύμα. • Κάνετε μαζί στο σπίτι «προπόνηση» στην αντιμετώπιση υποθετικών σεναρίων.

• Συμβουλέψτε το σε ποιόν να απευθύνετε όταν απειλείται από επιθετικά παιδιά. Διαβεβαιώστε το ότι η αναφορά ενός πραγματικού γεγονότος δεν είναι «κάρφωμα». • Αναρωτηθείτε εάν το παιδί σας είναι πολύ υπερκινητικό και παρορμητικό, προκαλώντας αρνητικές αντιδράσεις από άλλους. Αυτό δε δικαιολογεί τις επιθέσεις, αλλά μπορεί εν μέρει να εξηγεί γιατί συμβαίνουν. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπορεί να επωφεληθεί από συμβουλές ψυχολόγου για να βελτιώσει τις κοινωνικές δεξιότητες του.

• Εάν βλέπετε ότι η ψυχική διάθεση του παιδιού έχει επηρεαστεί δυσμενώς, μπορεί να χρειαστεί συμβουλευτική από υπηρεσίες ψυχικής υγείας. Ο παιδίατρος είναι σε θέση να σας παραπέμψει στο πιο κατάλληλο άτομο ή κέντρο στην περιοχή σας.

ΕΙΝΑΙ ΖΗΤΗΜΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΕΙΝΑΙ ΖΗΤΗΜΑ ΑΝΘΡΩΠΙΝΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ «Κάθε άτομο έχει το δικαίωμα να είναι ελεύθερο από εκφοβισμό και επανειλημμένη, εσκεμμένη ταπείνωση, τόσο στο σχολείο όσο και στην ευρύτερη κοινωνία. Κανένας μαθητής δεν πρέπει να φοβάται να πάει σχολείο λόγω απειλούμενης παρενόχλησης ή ταπείνωσης, και κανένας γονιός δεν πρέπει να έχει αγωνία ότι κάτι τέτοιο μπορεί να συμβεί στο παιδί του!»

Σας ευχαριστούμε.