Πρακτικά Βήματα Υλοποίησης μιας Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Πρακτικά Βήματα Υλοποίησης μιας Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Δρ. Εμμανουήλ Γαρουφάλλου e-mail: garoufallou@yahoo.co.uk Δρ. Αλέξανδρος Κουλούρης e-mail: koulouris.a@gmail.com 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: workshop Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010

Διάγραμμα παρουσίασης (1) Σχεδιασμός και ροή εργασίας Μοντέλο λειτουργίας, οικονομικά ζητήματα Επιλογή περιεχομένου Εξοπλισμός, λογισμικό Πρότυπα μεταδεδομένα, διαλειτουργικότητα, κ.λπ. Πνευματικά δικαιώματα 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Διάγραμμα παρουσίασης (2) Διάθεση περιεχομένου και πολιτικές (π.χ. πρόσβαση, διάθεση, αναπαραγωγή) Διατήρηση Προσωπικό Αξιολόγηση και χρηστικότητα Europeana και μοντέλο αυτόματης συγκομιδής μεταδεδομένων σε κατανεμημένα αποθετήρια 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Περιεχόμενο Ψηφιοποιημένο Περιεχόμενο Μετατροπή του συμβατικού σε ψηφιακό Όλο και πιο πολύ η ψηφιοποίηση υλοποιείται σε ιδρύματα πολιτιστικής κληρονομιάς, τοπικού χαρακτήρα Πρωτογενώς ψηφιακό Περιεχόμενο Αυτό που παράγεται ηλεκτρονικά (π.χ. βάσεις δεδομένων, περιεχόμενο ιστοτόπων, το περιεχόμενο του Διαδικτύου) 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Ψηφιοποίηση και Ευρωπαϊκή Ένωση Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) έχει δηλώσει ότι «η ψηφιοποίηση είναι ένα ουσιαστικό πρώτο βήμα για τη δημιουργία ψηφιακού περιεχομένου, που θα υποστηρίζει μια πλήρως ψηφιακή Ευρώπη. Είναι μια ζωτική δραστηριότητα για τη διατήρηση της συλλογικής πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης, παρέχοντας στους πολίτες πρόσβαση στην κληρονομιά αυτή για να ενισχυθούν η εκπαίδευση και ο τουρισμός και για να αναπτυχθούν βιομηχανίες ηλεκτρονικού περιεχομένου». 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Σχεδιασμός και ροή εργασίας (1) Λόγοι ψηφιοποίησης: τι πρέπει να ψηφιοποιηθεί ή τι πρέπει από πρωτογενώς ψηφιακό περιεχόμενο να διατεθεί Σε μεγάλο βαθμό το τι θα ψηφιοποιηθεί θα καθοριστεί από τους λόγους για την ψηφιοποίηση και αν μπορεί να αποκτηθεί άδεια για ψηφιοποίηση από τους κατόχους δικαιωμάτων 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Σχεδιασμός και ροή εργασίας (2) Ποιος θα υλοποιήσει το έργο: μπορεί να είναι προσωπικό του ιδρύματος, εξειδικευμένο προσωπικό με προσωρινό συμβόλαιο, προσωπικό από συνεταιρικό οργανισμό ή εμπορικό ανάδοχο Πού θα γίνει το έργο: σε τι χώρο, με τι συνθήκες φωτισμού, θερμοκρασίας, υγρασίας, ιδιαίτερα όταν ψηφιοποιείται ευαίσθητο υλικό 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Σχεδιασμός και ροή εργασίας (3) Πότε θα πραγματοποιηθεί: Πρέπει να ληφθούν υπόψη: περίοδοι αιχμής, διακοπές του προσωπικού, ειδικές εκθέσεις ή άλλες εκδηλώσεις ή προγράμματα Πώς θα γίνει η οργάνωση της εργασίας: ροή εργασίας, υλικό που ψηφιοποιείται, πρόοδος του έργου και σύστημα καταγραφής, σήμανσης ή χρονολόγησης όλων των κινήσεων 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Σχεδιασμός και ροή εργασίας (4) Στρατηγική διατήρησης: βιωσιμότητα και μακρόχρονη χρήση της συλλογής Άλλοι παράγοντες: πνευματικά δικαιώματα, επιλογή ψηφιακής μορφής, μηχανολογικός εξοπλισμός, λογισμικό, κόστος, πολιτικές πρόσβασης και διάθεσης περιεχομένου, κ.ά. 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Οικονομικά ζητήματα Αύξηση της βασικής χρηματοδότησης με: άσκηση πίεσης, επηρεασμό της κοινής γνώμης, σχηματισμό ομάδων φίλων, επιχορηγήσεις για συγκεκριμένο έργο ψηφιοποίησης από το Ελληνικό Κράτος (κάποιο Υπουργείο ή οργανισμό), την ΕΕ, από κοινωφελή ιδρύματα, συμπράξεις-κοινοπραξίες, χρέωση υπηρεσιών (ανάλογα με το επιχειρησιακό μοντέλο), κ.ά. 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Κριτήρια επιλογής περιεχομένου Νομικά θέματα, όπως αν είναι δυνατόν να αποκτηθεί άδεια για αντιγραφή Το σκοπούμενο ακροατήριο Η σπουδαιότητα, η σπανιότητα, η κατάσταση και η ανάγκη διατήρησης των τεκμηρίων Με τη μετατροπή τους σε ψηφιακή μορφή ως εναλλακτική μορφή διατήρησης Συνδεσιμότητα με άλλα έργα 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Εξοπλισμός Πρέπει να επιλεχθεί κατά το στάδιο σχεδιασμού, λαμβάνοντας υπόψη την αξιοπιστία, το κόστος, την ευκολία χρήσης, τις ανάγκες κατάρτισης του προσωπικού, το κόστος συντήρησης, τον διαθέσιμο χώρο, τις πιθανότητες ενοικίασης, κ.λπ. 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Εξοπλισμός: βασική προϋπόθεση Αποθήκευση με την υψηλότερη δυνατή ανάλυση, επειδή μια εικόνα μικρότερης ανάλυσης ή μικρότερο αρχείο μπορούν να αποσπαστούν από μια εικόνα καλύτερης ποιότητας και ανάλυσης, αλλά ποτέ δεν μπορεί να γίνει το αντίθετο Αυτό δημιουργεί μεγαλύτερα αρχεία και απαιτεί περισσότερο αποθηκευτικό χώρο 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Είδη εξοπλισμού Σαρωτές Τρισδιάστατες συσκευές σάρωσης Ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές Βιντεοκάμερες Εξοπλισμός καταγραφής ήχου … π.χ. σαρωτής φιλμ, φωτογραφικών διαφανειών, μικροφίλμ, φακοί φωτογραφικών μηχανών (τηλεφακοί, ευρυγώνιοι φακοί), GIS (Γραφική ταμπλέτα απεικόνισης/ψηφιοποίησης χαρτών… 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Σαρωτές Επίπεδοι σαρωτές για έντυπο υλικό σε φύλλα ή έγγραφα Face-up σαρωτές (π.χ. BookEye) ψηφιακή μηχανή για βιβλιοδετημένους τόμους Ίδιου μεγέθους με το μεγαλύτερο τεκμήριο που θα σαρωθεί για να αποφεύγονται οι πτυχές Τρισδιάστατες συσκευές σάρωσης για αντικείμενα μουσείων ή ιστορικά κτήρια 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές Για αντικείμενα μουσείων ή για βιβλιοδετημένους τόμους, καταγραφή γεγονότων και εκδηλώσεων, κτηρίων, τοποθεσιών ή τοπίων Απαιτούνται: πολλά pixel, καλή ποιότητα του οπτικού φακού, στήριγμα για το υλικό, τρίποδο για τη φωτογραφική μηχανή, συμπληρωματικός φωτισμός και φίλτρα για τη μείωση της παραμόρφωσης του χρώματος 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Βιντεοκάμερες (1) Για την αποτύπωση του ψηφιακού παραγομένου έργου από συμβατική ταινία και βίντεο Εξοπλισμός εγγραφής βίντεο χρειάζεται για την αποτύπωση κινουμένων εικόνων και αυτές θα χρειάζονται για έργα δημιουργίας περιεχομένου, από τα οποία προκύπτει «πρωτογενώς» ψηφιακό υλικό 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Βιντεοκάμερες (2) Για την παρουσίαση τρισδιάστατου χώρου Καλή οικονομικά λύση για μικρότερα ιδρύματα, κυρίως μουσεία ή πινακοθήκες, που δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν στο κόστος του εξοπλισμού για να δημιουργήσουν πλήρες περιεχόμενο εικονικής πραγματικότητας 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Εξοπλισμός καταγραφής ήχου Χρειάζεται εξοπλισμός που παράγει ψηφιακό έργο από αναλογικά μέσα Χρειάζεται επίσης για την αποτύπωση ήχου (ομιλία, μουσική) και για έργα δημιουργίας περιεχομένου, που έχουν ως αποτέλεσμα το «πρωτογενώς» ψηφιακό περιεχόμενο 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Λογισμικό (1) Ανοίγει πολύ μεγάλα αρχεία Τροποποιεί την ανάλυση και το βάθος του χρώματος Αποθηκεύει διαφορετικές εκδόσεις σε διαφορετικά μεγέθη αρχείων Αντιγράφει τμήμα μιας εικόνας ή το αποθηκεύει ως άλλο αρχείο 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Λογισμικό (2) Εξάγει εικόνες σε διαφορετικές μορφές αρχείων Η επιλογή του κατάλληλου λογισμικού πρέπει να λάβει υπόψη το υλικό που ψηφιοποιείται. Για παράδειγμα αν τα τεκμήρια περιέχουν χειρόγραφο υλικό, τότε θα απαιτείται πακέτο οπτικής ανάγνωσης χαρακτήρων (OCR) 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα ΛΑΚ ή ΕΛΑΚ (Ελεύθερο Λογισμικό Ανοικτού Κώδικα) Οι προγραμματιστές μπορούν να διαβάζουν, αναδιανέμουν και τροποποιούν τον πηγαίο κώδικα για ένα τμήμα λογισμικού Πλεονεκτήματα: εξέλιξη, παραμετροποίηση, βελτίωση (με εκπληκτική ταχύτητα) και διαλειτουργικότητα 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Παραδείγματα ΛΑΚ Linux, λειτουργικό σύστημα Koha, ολοκληρωμένο σύστημα αυτοματισμού βιβλιοθηκών Το πιο διαδεδομένο ΛΑΚ για ψηφιακές βιβλιοθήκες και αποθετήρια DSpace, www.dspace.org Fedora, http://fedora-commons.org/ Greenstone, http://www.greenstone.org/ 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Πρότυπα για κείμενο Αποτύπωση, αποθήκευση και διάθεση κειμένου Κωδικοποίηση χαρακτήρων (π.χ. UTF-8, Unicode) Τύποι τεκμηρίων (HTML, XHTML, PDF, RTF, κ.ά.) 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Πρότυπα για εικόνες Αποτύπωση και αποθήκευση ακίνητων εικόνων: TIFF για υψηλή ανάλυση, PNG για μη διανυσματικές εικόνες, SVG για διανυσματικές εικόνες Διάθεση: JPEG, JPEG 2000 για φωτογραφικές εικόνες, GIF, PNG, SVG για διανυσματικές εικόνες 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Πρότυπα για βίντεο και ήχο Αποτύπωση και αποθήκευση βίντεο: AVI για τη μη συμπιεσμένη ανεπεξέργαστη μορφή και MPEG για ποιότητα συνεχούς ροής εικόνων Διάθεση: AVI και MPEG-1 για βίντεο που προορίζεται για «κατέβασμα» WAV για μη συμπιεσμένη μορφή ήχου και MP3 για συμπιεσμένη (που είναι και το πιο διαδεδομένο) 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Μεταδεδομένα Μεταδεδομένα = «δομημένα δεδομένα για δεδομένα» Περιγραφικά: περιγράφουν πηγές και διευκολύνουν την ανάκτηση (π.χ. MARC, Dublin Core) Μεταδεδομένα διατήρησης: υποστηρίζουν δραστηριότητες διατήρησης και αρχειοθέτησης (π.χ. RLG, OCLC, PREMIS, OAIS) 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Μεταδεδομένα Διοικητικά μεταδεδομένα: διαχειρίζονται τις ψηφιακές πηγές και παρέχουν πληροφορίες για τη δημιουργία τους και για περιορισμούς που διέπουν τη χρήση τους Δομικά μεταδεδομένα: περιγράφουν τις λογικές ή φυσικές σχέσεις μεταξύ των μερών ενός σύνθετου αντικειμένου 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Πρότυπα μεταδεδομένων Για αρχεία: ISAD, ISAAR, EAD & EAC Για μουσεία: CIDOC, CDWA, VRA Για βιβλιοθήκες: Dublin Core, UNIMARC, MARC 21, κ.ά. 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Dublin Core (http://dublincore.org/) Απλό, επεκτάσιμο, εξελίξιμο Αναπτύχθηκε για την περιγραφή ψηφιακών πηγών Δεν είναι τόσο πλούσιο όσο άλλα πρότυπα περιγραφής συμβατικών τεκμηρίων, π.χ. UNIMARC, MARC 21 Αποτελεί όμως ένα κοινό πλαίσιο συναίνεσης μεταξύ διαφορετικών σχημάτων μεταδεδομένων 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Πνευματικά δικαιώματα Πολύπλοκο, χρονοβόρο ζήτημα Οι δύο απόψεις: Απόκτηση πνευματικών δικαιωμάτων. Κατέχει το ίδρυμα τα δικαιώματα για να δημιουργήσει ψηφιακά αντίγραφα; Ασφάλεια πνευματικών δικαιωμάτων. Τί δικαιώματα σκοπεύει το ίδρυμα να επιβάλει στο ψηφιακό περιεχόμενο; 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Τεχνικά μέσα προστασίας Ορατά υδατογραφήματα Αόρατα ψηφιακά υδατογραφήματα Κρυπτογράφηση εικόνων Χαμηλή ανάλυση εικόνων Περιορισμός της δημοσίευσης αποσπασμάτων μόνο μιας εικόνας Περιορισμός της παρουσίασης μόνο σε εγγεγραμμένους εξουσιοδοτημένους χρήστες 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Νομικές παραδόσεις Οι χώρες της ηπειρωτικής Ευρώπης ακολουθούν το αστικό δίκαιο, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο και η Δημοκρατία της Ιρλανδίας μαζί με άλλα αγγλόφωνα έθνη (ΗΠΑ, Αυστραλία, Νότιος Αφρική) ακολουθούν το εθιμικό δίκαιο (δηλ. η πνευματική ιδιοκτησία δεν είναι απόλυτο δικαίωμα χορηγείται μόνο από τον νόμο) Βασική αιτία που απαιτεί την εναρμόνιση της νομοθεσίας στην ΕΕ 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Πνευματικά δικαιώματα και βιβλιοθήκες στην Ελλάδα Επηρεάζουν, ψηφιοποίηση, πρόσβαση, διάθεση, δανεισμό και διατήρηση ψηφιακού περιεχομένου 2001/29/ΕΕ, 92/100/ΕΚ Ν. 2121/1993 Ν. 3057/2002, με την ενσωμάτωση της 2001/29 οδηγίας της ΕΕ 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Συναφή θέματα (1) Πνευματικά δικαιώματα, πρόσβαση και δημόσιος δανεισμός Εφαρμογή της Οδηγίας για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας Βάσεις δεδομένων Δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στα μεταδεδομένα 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Συναφή θέματα (2) Πνευματικά δικαιώματα, αρχειοθέτηση, διατήρηση και συντήρηση Καθοδήγηση στην ψηφιοποίηση Χορήγηση αδειών Προστασία δεδομένων και ιδιωτική ζωή Μοίρασμα δεδομένων Ελευθερία της πληροφόρησης Ηλεκτρονικό εμπόριο 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Creative commons (1) Πρόσφατη εξέλιξη Το Creative Commons είναι ένας μη κερδοσκοπικός οργανισμός Προσφέρει έναν τρόπο για τους δημιουργούς ψηφιακού περιεχομένου (μουσική, φωτογραφίες, κινηματογραφικές ταινίες, γραπτά, εκπαιδευτικό υλικό) να διαθέτουν το έργο με άδεια 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Creative commons (2) Οι δημιουργοί διατηρούν τα πνευματικά δικαιώματα, αλλά επιτρέπουν σε άλλους να χρησιμοποιούν το έργο τους κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες. Π.χ. η άδεια επιτρέπει σε ανθρώπους να αντιγράφουν, διανέμουν, εκθέτουν και εκτελούν το έργο που προστατεύεται από δικαιώματα του δημιουργού, με την προϋπόθεση ότι αναγνωρίζουν το δημιουργό 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Creative commons (3) Η ιδέα είναι να επιτρέπουν στους δημιουργούς να επιλέγουν να διαθέτουν το έργο τους κάτω από λιγότερο αυστηρούς όρους από αυτούς που επιτρέπονται από το πλήρες δίκαιο περί πνευματικών δικαιωμάτων Ίδρυση στις ΗΠΑ το 2001, επέκταση σε Αυστρία, Γερμανία, Ισπανία, Ολλανδία, Φινλανδία, Βέλγιο, Γαλλία, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Ιταλία, Κροατία, Σουηδία και Ελλάδα 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Διάθεση περιεχομένου Πολιτικές πρόσβασης, διάθεσης, αναπαραγωγής Μοντέλο και δέντρο αποφάσεων πολιτικών στη διδακτορική διατριβή: «Πολιτικές πρόσβασης και διάθεσης του ψηφιακού περιεχομένου βιβλιοθηκών», στο http://thesis.ekt.gr/15039 και στο http://dlib.ionio.gr/en/lab/ptheses.htm (PDF) 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Διατήρηση Επιλογή περιεχομένου Μετανάστευση δεδομένων: αντιγραφή δεδομένων από μια γενιά εξοπλισμού/λογισμικού σε νεότερη, αποθηκεύοντάς το έτσι σε σύγχρονη μορφή, που συνεχώς ακολουθεί τις αλλαγές στην τεχνολογία Πρότυπα διατήρησης στο περιεχόμενο και στα μεταδεδομένα 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Αποθήκευση και διατήρηση Περιβαλλοντικές συνθήκες Αρχειακά μέσα: CD, DVD, DAT, DLT Δύο τουλάχιστον αρχειακά αντίγραφα Ανανέωση των μέσων Έλεγχος ποιότητας 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Διαδικασία επανόρθωσης από καταστροφή, διαχείριση κινδύνου Είναι πάντοτε λογικό να υπάρχει σχέδιο καταστροφών το οποίο να προβλέπει για: Δημιουργία αρχειακών αντιγράφων Χρήση προτύπων μέσων και μορφών αποθήκευσης Αποθήκευση αρχειακών αντιγράφων εντός και εκτός κτηρίου Ύπαρξη πολιτικής διαχείρισης κινδύνου, Βλ. ERPANET 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Εκπαίδευση Προσωπικού (1) «Εσωτερική» εκπαίδευση και κατάρτιση του προσωπικού Εκπαίδευση από εξωτερικούς συνεργάτες και ειδικούς σε κάθε θέμα Συνεχιζόμενη εκπαίδευση και κατάρτιση «Γενική» και «Εστιασμένη» εκπαίδευση του προσωπικού σε θέματα ψηφιακών βιβλιοθηκών, αποθετηρίων, ψηφιοποίησης, κ.λπ. 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Εκπαίδευση Προσωπικού (2) Παρακάτω παρουσιάζεται μια λίστα από δεξιότητες και ικανότητες που χρειάζονται το προσωπικό των βιβλιοθηκών, αρχείων, μουσείων, κ.λπ. Με σκοπό να δημιουργήσουν και να αναπτύξουν ψηφιακό περιεχόμενο στο πλαίσιο μιας ψηφιακής βιβλιοθήκης (Πρόγραμμα accessIT-ΔΚΒΒ): 1. Εμπειρία στην Ψηφιοποίηση διαφορετικού περιεχομένου (audio, video, text, etc.) 2. Μεταδεδομένα 3. Ανάκτηση Πληροφοριών και Σημασιολογία (Semantics) 4. Οργάνωση της Ψηφιοποίησης 5. Χρηστικότητα, Προσβασιμότητα και Αξιολόγηση Ικανοποίησης Χρηστών 6. Θέματα Διατήρησης Ψηφιακού Υλικού 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Εκπαίδευση Προσωπικού (3) 1. Experience in digitization of various content types (audio, video, text, etc.) 2. Metadata 2.1 Metadata schemes knowledge for diverse content types 2.2 Metadata and interoperability standards (e.g. Dublin Core) 2.3 Metadata mapping skills 2.4 Applying Metadata schema knowledge 3. Information retrieval and semantics 3.1. Thesauri knowledge 3.2. Information retrieval techniques 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Εκπαίδευση Προσωπικού (4) 4. Organization of digitization 4.1 Methodology issues 4.2 Policy development and administration (e.g. access, reproduction) 4.3 Intellectual property policy knowledge 4.4 Funding issues 5. Usability, Accessibility, User satisfaction evaluation 5.1. Impact on People, in order to evaluate the impact on users 5.2. User survey 5.3. Usability issues 5.4. Accessibility issues 5.5. Interface design 5.6. User centred DL design 6. Long term digital preservation issues 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Αξιολόγηση και χρηστικότητα (1) Εστιασμένη πάντα στο χρήστη Αξιολόγηση σε όλο το φάσμα των «δραστηριοτήτων» μιας ΨΒ, και σε όλους τους πιθανούς χρήστες, όπως για παράδειγμα: ΨΒ: διεπαφή, λειτουργίες του συστήματος, εξέταση βασικών χαρακτηριστικών χρηστικότητας όπως ο χρόνος κατανόησης της λειτουργίας του συστήματος, λάθη στη χρήση, ικανοποίηση χρήστη, τεστ συστήματος Χρήστες: με εμπειρία, χωρίς εμπειρία, ηλικιομένοι, παιδιά, κ.ά. 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Αξιολόγηση και χρηστικότητα (2) Σχεδιασμός και πλάνο αξιολόγησης τόσο του εργαλείου όσο και του προσωπικού Δείτε τα άρθρα: Γαρουφάλλου, Ε., Σιάτρη, Ρ. και Μπαλατσούκας, Π. (2006). Ψηφιοποίηση συλλογών πολιτιστικού περιεχομένου: η αξιολόγηση της χρηστικότητας του online συστήματος VeriaGrid, Στο: 15ο Πανελλήνιο Συνέδριο Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, Ακαδημαϊκές Βιβλιοθήκες και Κοινωνίες των Πολιτών: Δημιουργώντας δεσμούς γνώσης, δημοκρατίας και πολιτισμού στο ψηφιακό περιβάλλον, 1-3 Νοεμβρίου 2006, Βιβλιοθήκη & Υπηρεσία Πληροφόρησης, Πανεπιστήμιο Πατρών. Διαθέσιμό στο: http://conference.lis.upatras.gr/files/3.03.FullText.pdf Bertot, J.C., J.T. Snead, P.T. Jaeger και C.R. McClure (2006). Functionality, usability, and accessibility: iterative user-centered evaluation strategies for digital libraries. Performance Measurement and Metrics 7, (1): 17-28. eEurope 2001. The LUND principles: conclusions of experts meeting, Lund, Sweden, 4 April 2001, http://dhc2006.salzburgresearch.at/images/stories/lund_principles_e.pdf MINERVA Working Group 5 (2003). Handbook for quality in cultural websites improving quality for citizens: version 1.2–Draft, http://www.minervaeurope.org/publications/qualitycriteria1_2draft/qualitypdf1103.pdf 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Αξιολόγηση και χρηστικότητα (3) Δείτε τα άρθρα: Emmanouel Garoufallou, Rania Siatri, Panagiotis Balatsoukas (2008). Virtual maps-virtual worlds: Testing the usability of a Greek virtual cultural map, Journal of the American Society for Information Science and Technology, 59(4), pp.591-601. Marchionini, G. (2001). Evaluating digital libraries: a longitudinal and multifaceted view. Library Trends 49, (2): 304-333. Nielsen, Jacob (1993). Usability engineering. London: Morgan Kaufmann. Shneiderman, B. και C. Plaisant (2004). Designing the user interface. London: Pearson. Tsakonas, G. and Papatheodorou, C. (2009). Evaluation of Digital Libraries: an insight into useful applications and methods. Oxford: Chandos Publishing Garoufallou, E., Siatri, R. and Hartley, R.J. (2009). Users and Digital libraries: an insightful story. In: Tsakonas, G. and Papatheodorou, C. Evaluation of Digital Libraries: an insight into useful applications and methods. Oxford: Chandos Publishing, pp. 75-92. 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Ευρωπαϊκή Ψηφιακή Βιβλιοθήκη (Europeana) Αποδεικνύει την πολυγλωσσική και πολυπολιτισμική ποικιλομορφία της Ευρώπης Προβάλει την εθνική κληρονομιά διεθνώς Τα Ιδρύματα και ιδιαίτερα οι δημοτικές βιβλιοθήκες επωφελούνται από τη συμμετοχή στο πρόγραμμα: π.χ. ενισχυμένα μεταδεδομένα, διάχυση της πληροφορίας, άνοιγμα σε νέους χρήστες, ανάπτυξη νέων υπηρεσιών, χρήση νέων τεχνολογιών πληροφόρησης 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

EuropeanaLocal (EDLocal) http://www.edlocal.eu Δίκτυο κατανεμημένων αποθετηρίων ορθής πρακτικής και βέλτιστων πρακτικών Ανάδειξη ψηφιακού περιεχομένου τοπικών οργανισμών, βιβλιοθηκών, μουσείων, αρχείων, κ.λπ., μέσω της πύλης Europeana Προώθηση προτύπων μέσω της Europeana OAI-PMH Ελληνικός εταίρος προγράμματος: Δημόσια Βιβλιοθήκη Βέροιας 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Στόχοι EuropeanaLocal Τοπική υποδομή περιεχομένου για συγκομιδή και ευρετηρίαση μεταδεδομένων Σε ευρωπαϊκό δίκτυο αποθετηρίων OAI-PMH Βελτίωση διαλειτουργικότητας σε ψηφιακό περιεχόμενο αρχείων βιβλιοθηκών και μουσείων Βελτίωση διαθεσιμότητας στο περιεχόμενο 20.000.000 αντικείμενα μόνο από τους εταίρους 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Χρήσιμες πληροφορίες http://www.europeana.eu, Europeana http://www.version1.europeana.eu/, EuropeanaGroup, με δεδομένα για το Europeana Content Strategy, ESE, κ.ά. http://www.libver.gr/edlocal/, ΔΚΒΒ για το EuropeanaLocal http://www.edlocal.eu, EuropeanaLocal 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

Δώστε έμφαση για τη συμμετοχή σας! European Semantic Elements, σχετικά με το προφίλ μεταδεδομένων της Europeana Το αρχείο ενημερώνεται σε τακτά χρονικά διαστήματα European Content Strategy Σχετικά με τη στρατηγική περιεχομένου της Ευρωπαϊκής Ένωσης 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Συμπεράσματα Για μια πετυχημένη Ψηφιακή Βιβλιοθήκη χρειάζονται να συμβάλουν όλοι οι προαναφερθέντες παράγοντες, και όχι μόνο, αλλά… Δώστε έμφαση στο ανθρώπινο δυναμικό σας, στην εκπαίδευσή και κατάρτισή του και έπειτα στην τεχνολογία. Η τεχνολογία υπάρχει και εξελίσσετε, αλλά μπορείτε να την αποκτήσετε, το πλούσιο περιεχόμενο το έχετε ως οργανισμός ή δεν το έχετε, Το ανθρώπινο, όμως, δυναμικό είναι αυτό που θα σας «κτήση» το μέλλον και θα εξελίξει & οδηγήσει τον Οργανισμό σας σε μια πιο ψηφιακή εποχή 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 Βιβλιογραφία AccessIT (www.libver.gr) Calimera guidelines, http://www.calimera.org/Lists/Guidelines/Forms/default.aspx eEurope 2001. The LUND principles: conclusions of experts meeting, Lund, Sweden, 4 April 2001, http://dhc2006.salzburgresearch.at/images/stories/lund_principles_e.pdf MINERVA Working Group 5 (2003). Handbook for quality in cultural websites improving quality for citizens: version 1.2–Draft, http://www.minervaeurope.org/publications/qualitycriteria1_2draft/qualitypdf1103.pdf 3ο Συνέδριο Βιβλιοθηκών Τέχνης: Workshop - Αθήνα, 5-6 Φεβρουαρίου 2010 5/2/2010

ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΟΥΜΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ Δρ. Εμμανουήλ Γαρουφάλλου Καθηγητής Εφαρμογών Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης ΑΤΕΙ Θεσσαλονίκης e-mail: garoufallou@yahoo.co.uk, mgarou@libd.teithe.gr Δρ. Αλέξανδρος Κουλούρης Επιστημονικός Συνεργάτης Τμήμα Βιβλιοθηκονομίας και Συστημάτων Πληροφόρησης ΤΕΙ Αθήνας e-mail: koulouris.a@gmail.com, akoul@teiath.gr www: http://users.teiath.gr/akoul/