Η κατάθλιψη στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας Βάιος Κ. Περιτογιάννης Ψυχίατρος ΚΜΨΥ Ιωαννίνων-Θεσπρωτίας Κληματιά 30/5/2010

Επιδημιολογία Περίπου 15-20% των ανθρώπων θα περάσουν τουλάχιστον ένα καταθλιπτικό επεισόδιο στη ζωή τους Οι γυναίκες προσβάλλονται 2-3 φορές συχνότερα από τους άντρες Σήμερα η κατάθλιψη αποτελεί την 4η σε συχνότητα αιτία αναπηρίας και αναμένεται να βρεθεί στη 2η θέση το 2020 Η σημαντικότερη επιπλοκή είναι η αυτοκτονία (10-15%) Rihmer and Angst, 2005

Επιδημιολογία Η ηλικία πρώτης εμφάνισης της κατάθλιψης μειώνεται συνεχώς Ο μ.ο. ηλικίας εμφάνισης του πρώτου καταθλιπτικού επεισοδίου είναι τα 27 χρόνια 40% των καταθλιπτικών ασθενών παρουσιάζουν για πρώτη φορά κατάθλιψη σε ηλικία μικρότερη των 20 χρόνων, ενώ άλλοι 50% μεταξύ 30 και 50 χρόνων Lam and Mok, 2008

Παράγοντες κινδύνου Βιολογικοί (π.χ. οικογενειακό ιστορικό καταθλιπτικών διαταραχών) Ψυχολογικοί (ψυχοτραυματικές εμπειρίες) Κοινωνικοί (κοινωνικοοικονομική κατάσταση, κοινωνικές πιέσεις κλπ) Nihalani et al, 2009

Κόστος Το οικονομικό κόστος της κατάθλιψης είναι τεράστιο Άμεσο κόστος: χρήση υπηρεσιών υγείας, έξοδα φαρμακευτικής αγωγής Έμμεσο κόστος: μειωμένη παραγωγικότητα (απουσίες από την εργασία, μειωμένη απόδοση), αυξημένη θνησιμότητα Gilbody and Gask, 2009

Πορεία Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων η κατάθλιψη έχει την τάση να υποτροπιάζει Περίπου σε έναν στους τέσσερις ασθενείς η πορεία είναι χρόνια, χωρίς υφέσεις Grunze et al, 2008; Perahia et al, 2009

Χαρακτηριστικά συμπτώματα Κακή διάθεση Απώλεια ενδιαφερόντων Απώλεια ευχαρίστησης (ανηδονία) Απαισιοδοξία-αίσθημα ματαιότητας Ενοχή, αυτομομφή Κόπωση και μειωμένη ενεργητικότητα Ανορεξία και απώλεια βάρους Διαταραχές ύπνου WHO, 1992; APA, 2000

Κατάθλιψη με άτυπα γνωρίσματα Αντιδραστικότητα της διάθεσης Υπερφαγία-αύξηση βάρους Υπερυπνία «Μολυβδώδης παράλυση» Υπερευαισθησία στην απόρριψη APA, 2000

Κατάθλιψη με μελαγχολικά στοιχεία Ανηδονία-απάθεια Δεν υπάρχει αντιδραστικότητα του συναισθήματος Χειρότερη διάθεση το πρωί Πρώιμη αφύπνιση Ψυχοκινητική επιβράδυνση ή διέγερση Ανορεξία και απώλεια βάρους Αισθήματα ενοχής ΑΡΑ, 2000

Κατάθλιψη με ψυχωτικά στοιχεία Παραληρητικές ιδέες και/ή ακουστικές ψευδαισθήσεις Σύντονες με το συναίσθημα, π.χ. σχετικές με ασθένειες, θάνατο, ενοχή, καταστροφή κλπ Με περιεχόμενο διαφορετικό από το συναίσθημα, π.χ. παραληρητικές ιδέες δίωξης, ελέγχου, αναμετάδοσης σκέψεων κλπ ΑΡΑ, 2000

Χαρακτηριστικά ΠΦΥ Πρώτη επαφή των ασθενών με το σύστημα υγείας-άμεση πρόσβαση Συνεχιζόμενη φροντίδα που επικεντρώνεται στον ασθενή Επιλογή περιστατικών που θα παραπεμφθούν για εξειδικευμένες παρεμβάσεις Συντονισμός φροντίδας

Θεραπεία κατάθλιψης στην ΠΦΥ Οι γιατροί της ΠΦΥ είναι σε καλύτερη θέση από τους ψυχιάτρους στο να θεραπεύσουν την κατάθλιψη, διότι γνωρίζουν τη συνολική κατάσταση του ασθενούς, τη θεραπεία που λαμβάνει για άλλα νοσήματα κλπ Αν η βαρύτητα των συμπτωμάτων είναι μεγάλη, υπάρχει κίνδυνος αυτοκτονίας ή δεν υπάρχει βελτίωση έπειτα από 8 εβδομάδες θεραπείας, απαιτείται ψυχιατρική εκτίμηση Grunze et al, 2008

Ψυχικές διαταραχές στην ΠΦΥ Δυσχέρεια στην αναγνώριση, ανεπαρκής αντιμετώπιση (υποδιάγνωση, υποδοσολόγηση φαρμάκων, ανεπαρκές διάστημα θεραπείας) Χαμηλή προτεραιότητα στα ψυχικά προβλήματα Μειωμένοι πόροι Gilbody and Gask, 2009

Συνήθη ζητήματα στην ΠΦΥ Απροθυμία γιατρών ΠΦΥ να συζητήσουν ψυχολογικά θέματα Περιορισμένος χρόνος Εστίαση στη σωματική νοσηρότητα Διστακτικότητα ασθενών να ξεκινήσουν θεραπεία Alexopoulos, 2005

Η κατάθλιψη στην ΠΦΥ Περίπου οι μισοί ασθενείς με κατάθλιψη παραμένουν αδιάγνωστοι Ο βασικότερος λόγος για την υποδιάγνωση είναι η επικράτηση στην κλινική εικόνα σωματικών αιτιάσεων και όχι της τυπικής καταθλιπτικής διάθεσης Akiskal, 2005

Σωματικά συμπτώματα κατάθλιψης Στις υπό ανάπτυξη χώρες το 66% των γυναικών και το 25% των ανδρών με αγχώδεις και καταθλιπτικές διαταραχές εμφανίζουν κυρίως σωματικά συμπτώματα (Minhas and Nizami, 2006) Τα σωματικά συμπτώματα είναι επώδυνα σε 50-69% των ασθενών (Garcia-Cebrian et al, 2007)

Σωματικά συμπτώματα κατάθλιψης- κλινική εικόνα Πόνοι στις αρθρώσεις και μυϊκοί πόνοι Κοιλιακό άλγος Πόνος στη μέση Κεφαλαλγία Ασαφείς, διάχυτοι πόνοι Wise et al, 2007; Lee et al, 2009

Σωματικά συμπτώματα κατάθλιψης-κλινική σημασία Τα σωματικά συμπτώματα σχετίζονται με χειρότερη έκβαση Συχνές επισκέψεις σε γιατρούς άλλων ειδικοτήτων Ορισμένοι ασθενείς εμφανίζουν σημαντικού βαθμού αναπηρία Επιβάρυνση για το σύστημα υγείας Πιθανότητα πρόκλησης ιατρογενούς βλάβης Goodwin, 2006; Hatcher and Arroll, 2008

Επώδυνα σωματικά συμπτώματα κατάθλιψης-κλινική σημασία Παρατείνουν τη διάρκεια του καταθλιπτικού επεισοδίου Αυξάνουν τη βαρύτητα των επεισοδίων Καθυστερούν την αναζήτηση ψυχιατρικής βοήθειας Διπλασιάζουν τις χαμένες μέρες εργασίας Greist et al, 2008

Άλλες εκδηλώσεις της κατάθλιψης Ευερεθιστότητα Οικογενειακές και συζυγικές συγκρούσεις Αδικαιολόγητες απουσίες από τη δουλειά Κοινωνική απόσυρση Dubovsky and Dubovsky, 2002

Κατάχρηση ουσιών στην κατάθλιψη Πολλοί ασθενείς καταφεύγουν στη χρήση αλκοόλ ή άλλων ουσιών ως μια μορφή αυτοθεραπείας (Dubovsky and Dubovsky, 2002) Συχνή σε ηλικιωμένους καταθλιπτικούς ασθενείς (Blazer et al, 2007) Στην πραγματικότητα η κατάχρηση ουσιών επιδεινώνει την προϋπάρχουσα καταθλιπτική συμπτωματολογία (Gelder et al, 2006)

Κατάθλιψη και χρόνια νοσήματα Υπάρχει σαφής σχέση ορισμένων νοσημάτων και κατάθλιψης Στεφανιαία νόσος Νεοπλάσματα Αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια Σκλήρυνση κατά πλάκας Αρθρίτιδα Sachdeva et al, 2009

Κατάθλιψη και χρόνια νοσήματα Αυξημένη νοσηρότητα και θνητότητα Αύξηση κόστους ασθενειών Περισσότερα σωματικά συμπτώματα Ελλιπής συμμόρφωση με τη θεραπεία Μειωμένη λειτουργικότητα Κακή ποιότητα ζωής Sachdeva et al, 2009

Κατάθλιψη σε ηλικιωμένους Οι τυπικές μορφές της κατάθλιψης μπορεί να απουσιάζουν από την κλινική εικόνα ή να υπάρχουν λίγα σχετικά συμπτώματα που όμως προκαλούν υποκειμενική δυσφορία και μείωση της λειτουργικότητας Πολλές φορές τα καταθλιπτικά συμπτώματα των ηλικιωμένων αποδίδονται λανθασμένα στη φυσιολογική φθορά της ηλικίας ή σε σωματικά νοσήματα Nemeroff and Schatzberg, 1999

Κατάθλιψη σε ηλικιωμένους Οι συγκαλυμμένες μορφές κατάθλιψης είναι συχνές στους ηλικιωμένους ασθενείς Σωματικά συμπτώματα Ψευδοάνοια σε 15% των ασθενών Alexopoulos, 2005 Sadock and Sadock, 2007

Θεραπεία της κατάθλιψης Οι περισσότερες περιπτώσεις αντιμετωπίζονται σε επίπεδο ΠΦΥ Αν υπάρχει κίνδυνος αυτοκτονίας απαιτείται νοσηλεία Οι σοβαρές, χρόνιες, ανθεκτικές στη θεραπεία περιπτώσεις απαιτούν εξειδικευμένη θεραπεία Ομοίως οι περιπτώσεις με ψυχιατρική ή σωματική συννοσηρότητα Paykel and Scott, 2009

Ψυχοθεραπεία της κατάθλιψης Η γνωσιακή και η διαπροσωπική ψυχοθεραπεία είναι πολύ αποτελεσματικές στην ήπια και μέτριας βαρύτητας κατάθλιψη Απαιτούν ειδικά εκπαιδευμένους θεραπευτές Οι άλλες μορφές ψυχοθεραπείας δεν έχουν αξιολογηθεί επαρκώς Paykel and Scott, 2009

Φαρμακευτική θεραπεία Τα νεώτερα αντικαταθλιπτικά φάρμακα είναι πολύ αποτελεσματικά στη θεραπεία των καταθλιπτικών συμπτωμάτων και έχουν λιγότερες παρενέργειες σε σχέση με τα παλαιότερα Η επιλογή ενός αντικαταθλιπτικού εξαρτάται από ατομικούς παράγοντες του ασθενούς, π.χ. σωματική νοσηρότητα, συγχορήγηση άλλων φαρμάκων κλπ

Θεραπεία κατάθλιψης Στις περιπτώσεις που δεν ανταποκρίνονται στη θεραπεία πρέπει να επανεξετάζεται η διάγνωση Να διερευνάται πιθανή κατάχρηση ουσιών, ύπαρξη διαταραχής προσωπικότητας ή αγχώδους διαταραχής Απαιτείται προσοχή για πιθανή εμφάνιση συμπτωμάτων υπομανίας Grunze et al, 2008

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι ασθενείς Το καταθλιπτικό επεισόδιο πρέπει να θεραπεύεται για επιπλέον 6 μήνες από την ανάρρωση Ο κίνδυνος υποτροπής είναι σημαντικός και αυξάνεται με κάθε νέο επεισόδιο Οι ασθενείς που έχουν περάσει πολλά καταθλιπτικά επεισόδια μπορεί να χρειαστούν θεραπεία για χρόνια

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι ασθενείς Τα αντικαταθλιπτικά είναι πολύ αποτελεσματικά Δεν προκαλούν εξάρτηση Δε χάνουν την αποτελεσματικότητά τους με τη συνεχιζόμενη χορήγηση Δεν έχουν μακροπρόθεσμες παρενέργειες

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι ασθενείς Οι ήπιες ανεπιθύμητες ενέργειες των αντικαταθλιπτικών είναι συχνές αλλά προσωρινές και αυτοπεριοριζόμενες. Σε περίπτωση που γίνουν προβληματικές πρέπει να ενημερώνεται ο γιατρός Βελτίωση θα παρατηρηθεί έπειτα από 2-4 εβδομάδες Για τη συνέχιση της θεραπείας χρησιμοποιείται η δόση που έφερε τη βελτίωση των συμπτωμάτων Taylor et al, 2007

Συμμόρφωση με τη θεραπεία Τα ποσοστά πρόωρης διακοπής της αντικαταθλιπτικής θεραπείας είναι πολύ υψηλά, 50-70% Παράγοντες που σχετίζονται με την ανεπαρκή συμμόρφωση είναι η μη παρακολούθηση από ειδικό, η νεαρή ηλικία, η συνοσηρότητα με κατάχρηση ουσιών και η θεραπεία με παλαιότερα αντικαταθλιπτικά Mitchell, 2009

Συνεργατική φροντίδα στην ΠΦΥ Το μοντέλο της συνεργατικής φροντίδας αφορά στη συνεργασία διαφορετικών ειδικοτήτων για την παροχή υπηρεσιών υγείας Φαίνεται ότι αποτελεί τον πιο αποτελεσματικό τρόπο θεραπείας των καταθλιπτικών ασθενών στην ΠΦΥ Gilbody et al, 2003, 2006; Simon, 2008

Ιστοσελίδα ΚΜΨΥ Ι-Θ www.mpuioa.gr Επισκεφτείτε την ιστοσελίδα μας στην ηλεκτρονική διεύθυνση www.mpuioa.gr