ΕΠΑ 488: Σyγχρονεσ Εκπαιδευτικεσ Διαστασεισ τησ Βιολογιασ ΕΡΕΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ιατροπούλου Μαρία Πηλαβάκη Δέσποινα

ΦΥΣΙΚΕΣ ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Δ’ Τάξη Δημοτικού Ενότητα : Ερειστικό Σύστημα Χρόνος 2Χ80΄ Σκοπός: Τα παιδιά να κατανοήσουν τη χρησιμότητα του σκελετού, να γνωρίσουν τα κύρια μέρη του ανθρώπινου σκελετού και να αντιληφθούν την ανάγκη για ορθή ανάπτυξη και προστασία του ερειστικού συστήματος.

Περιεχομενα: Γενικά για το ερειστικό σύστημα Χρησιμότητες Συστατικά οστών Δομή οστού Ανάλυση δομής οστού Κατηγορίες οστών Σύνδεση οστών Μέρη σκελετού Ανάλυση μερών σκελετού Τραυματισμοί οστών Παραμορφώσεις σκελετού Νόσοι οστών Υγιεινή ερειστικού συστήματος Κριτική σχεδίου μαθήματος

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΕΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Το ερειστικό σύστημα αποτελεί το στηρικτικό υπόστρωμα του ανθρώπινου σώματος. Συγκροτείται από τα οστά και τις αρθρώσεις τα οποία σχηματίζουν το σκελετό του ανθρώπινου σώματος. Το σκελετικό σύστημα κατέχει το 24,5% περίπου της συνολικής μάζας του ανθρώπινου σώματος.

ΓΕΝΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ ΕΡΕΙΣΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Ενώ τα οστά σταματούν να αυξάνονται σε μήκος στην ηλικία των 16-18 ετών, η πυκνότητά τους συνεχίζει να αυξάνεται περίπου μέχρι την ηλικία των 30 που κατακτάται η μέγιστη οστική μάζα. Η οστική μάζα είναι μεγαλύτερη στους άνδρες απ´ ότι στις γυναίκες. Μετά την επίτευξη της μέγιστης οστικής μάζας, η πυκνότητα των οστών αρχίζει να μειώνεται.

Ηξερεσ οτι οταν ησουν βρεφοσ ειχεσ περισσοτερα κοκαλα παρα τωρα; Ηξερεσ οτι οταν ησουν βρεφοσ ειχεσ περισσοτερα κοκαλα παρα τωρα; Τότε είχες 270 "μαλακά" κόκαλα, ενώ τώρα που έγινες ενήλικας έχεις πια μόνο 206 "σκληρά" κόκαλα, επειδή όσο αναπτύσσεσαι, αυτά μεγαλώνοντας ενώνονται μεταξύ τους και γίνονται πιο δυνατά.

Σε τι χρησιμευει ο σκελετοσ; Στηρίζει το ανθρώπινο σώμα. Σχηματίζει κοιλότητες, μέσα στις οποίες προστατεύονται τα ζωτικά όργανα (π.χ. ο εγκέφαλος, οι πνεύμονες, η καρδία κτλ.) Έχει ρόλο αιμοποιητικό, γιατί στον μυελό των οστών παράγονται τα ερυθρά αιμοσφαίρια. Αποτελεί αποθήκη αλάτων, κυρίως ασβεστίου, φωσφόρου, μαγνησίου και καλίου. Χρησιμεύει ως πρόσφυση των μυών (από εκεί αρχίζουν και καταλήγουν οι μύες). Σχηματίζει τις αρθρώσεις οι οποίες προσφέρουν ευκινησία και ευλυγισία στο ανθρώπινο σώμα. Καθορίζει τα σωματομετρικά στοιχεία (ύψος, διάπλαση, σχήμα) του ανθρώπινου σώματος.

Συστατικα οστων Οστεΐνη (Κολλαγόνο) Μεταλλικά άλατα (ασβεστίου) Νερό Το κολλαγόνο κάνει τα οστά εύκαμπτα (ελαστικότητα). Τα μεταλλικά άλατα κάνουν τα οστά ανθεκτικά. Το νερό στα διάμεσα κενά αποθηκεύει θρεπτικά συστατικά. - Εάν απομακρύνουμε τα μεταλλικά άλατα, το οστό γίνεται πολύ εύκαμπτο. - Εάν απομακρύνουμε το κολλαγόνο, το οστό γίνεται πολύ εύθραυστο.

Δομη οστου Τα οστά μας περιβάλλονται από το περιόστεο. Στο εσωτερικό μέρος του οστού βρίσκεται το συμπαγές οστό και πιο μέσα και προς τα δύο άκρα το σπογγώδες οστό που έχει πολλές κοιλότητες. Μέσα σ’ αυτές υπάρχει ο ερυθρός μυελός των οστών, που παράγει κύτταρα του αίματος. Στο μεσαίο τμήμα των μακρών οστών υπάρχει μια κοιλότητα, που περιέχει στους ενήλικες τον ωχρό μυελό των οστών που αποτελείται από λίπος.

Δομη οστου Περιόστεο Mία μεμβράνη που περιβάλλει τα οστά. Στην εξωτερική του στοιβάδα υπάρχουν τα αγγεία και τα νεύρα, ενώ στην εσωτερική οι οστεοβλάστες. Τα αιμοφόρα αγγεία διαπερνούν το περιόστεο και φτάνουν στο εσωτερικό του οστού μεταφέροντας θρεπτικές ουσίες και οξυγόνο. Στην περίοδο ανάπτυξης του οργανισμού βοηθά στην αύξηση των οστών κατά πάχος, ενώ σε περίπτωση που το οστό σπάσει (κάταγμα) οι οστεοβλάστες βοηθούν στην επούλωση του.

Δομη οστου Το οστό δεν είναι όλο συμπαγές στο εσωτερικό του. Αν ήταν φανταστείτε πόσο βαρύς θα ήταν ο σκελετός μας. Θα ήταν δύσκολα να τρέξουμε.

Δομη οστου Οστιτησ ιστοσ Δομη οστου Οστιτησ ιστοσ Ο οστίτης ιστός ανάλογα με τη θέση των κυττάρων και της βασικής του οστικής ουσίας εμφανίζει δύο διαφορετικές μορφές. συμπαγής ή φλοιώδης οστίτης ιστός σπογγώδης ή δοκιδωτός οστίτης ιστός. Το 80% περίπου του σκελετού αποτελείται από συμπαγής και το υπόλοιπο 20% από σπογγώδης.

ΟΣΤΙΤΗΣ ΙΣΤΟΣ Συμπαγής οστίτης ιστός: Η βασική του ουσία είναι ιδιαίτερα πυκνή και οι οστικές του δοκίδες έχουν τέτοια στενή επαφή μεταξύ τους, ώστε να σχηματίζουν ένα οστό παχύ, ομοιογενές και στέρεο. Σπογγώδης οστίτης ιστός: Λιγότερο πυκνός και επομένως πιο ελαφρύς. Οι οστικές δοκίδες μεταξύ τους σχηματίζουν κοιλότητες (μυελοκυψέλες), στο εσωτερικό των οποίων υπάρχει ο ερυθρός μυελός, ο οποίος σχηματίζει τα ερυθρά αιμοσφαίρια του αίματος. Η μορφή του σπογγώδη οστίτη ιστού θυμίζει σπόγγο και από αυτό ακριβώς παίρνει και το όνομα του.

Στον οστιτη ιστο συνανταμε 4 ειδη κυτταρων: Οστεοπρογονικά (πρόδρομα) Οστεοβλάστες Οστεοκύτταρα Οστεοκλάστες

Κύτταρα οστίτη ιστού Τα οστά δε βρίσκονται ποτέ σε μεταβολική αδράνεια. Σε όλη την διάρκεια της ζωής υφίστανται συνεχώς ένα είδος αποδόμησης και ανακατασκευής. Tα κύτταρα μετατρέπονται σε οστεοκλάστες και διαλύουν το οστό, τότε τα κύτταρα από το μυελό μετατρέπονται σε οστεοβλάστες για την κατασκευή νέου οστού.

ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΟΣΤΩΝ Μακρά Πλατιά Τα οστά από τα οποία αποτελείται το ερειστικό σύστημα διαφέρουν μεταξύ τους ως προς το μέγεθος, το σχήμα και την ύφη. Με κριτήριο το σχήμα τους τα οστά διακρίνονται σε: Βραχέα Μακρά Πλατιά

Μακρά οστά: Οστά στα οποία η μια διάσταση είναι πολύ μεγαλύτερη από τις άλλες δύο. Βρίσκονται στα άνω και κάτω άκρα. Μηριαίο Βραχιόνιο κ.α. Αποτελούνται από: Το μεσαίο τμήμα: τη διάφυση ή το σώμα, που είναι συμπαγές, με αυλό στον οποίο υπάρχει άφθονος μυελός των οστών. Τα δύο άκρα: τις επιφύσεις που είναι σπογγώδεις.

Πλατιά οστά: Οστά κρανίου (μετωπιαίο, ινιακό, βρεγματικό) Ανώνυμα οστά βρεγματικό)   Ανώνυμα οστά (λεκάνης) Ωμοπλάτη Ο συμπαγής οστίτης ιστός σχηματίζει δύο πλάκες, την εσωτερική και την εξωτερική, μεταξύ των οποίων βρίσκεται ο σπογγώδης ιστός τους.

Βραχέα οστά: Έχουν περίπου ίσες και τις τρεις διαστάσεις τους. Έχουν περίπου ίσες και τις τρεις διαστάσεις τους. Σπόνδυλοι Ταρσός Καρπός κ.α.

Πωσ συνδεονται τα οστα μεταξυ τουσ Τα οστά συνδέονται μεταξύ τους με αρθρώσεις, που ανάλογα με το τι υπάρχει στο μεσοδιάστημα, διακρίνονται σε συναρθρώσεις και διαρθρώσεις. Στη συνάρθρωση ο μαλακότερος ιστός παρεμβάλλεται μεταξύ των δύο οστών και έτσι δεν υπάρχει κενό. Ενώ στη διάρθρωση ο μαλακότερος ιστός περιβάλλει τα οστά στην περιοχή της άρθρωσης, τα οστά δεν έρχονται σε άμεση επαφή, αλλά οι αρθρικές επιφάνειες καλύπτονται από αρθρικό χόνδρο.

ΑΡΘΡΩΣΗ ΣΥΝΑΡΘΡΩΣΗ καμία κινητικότητα π.χ. λεκάνη ή πολύ περιορισμένες κινήσεις π.χ. σπονδυλική στήλη ΔΙΑΡΘΡΩΣΗ μεγάλη κινητικότητα

Ο σκελετοσ χωριζεται σε δυο τμηματα Σκελετός κορμού (Αξονικός): - Κεφαλή (Κρανίο) - Σπονδυλική στήλη - Θώρακας αποτελείται συνολικά από 80 οστά και προφυλάσσει τον εγκέφαλο, το νωτιαίο μυελό, την καρδιά και τους πνεύμονες. Σκελετός άκρων: Άνω άκρων (ωμικής ζώνης, βραχίονα, πήχη, άκρων χεριού) Κάτω άκρων (πυελικής ζώνης, μηρού, κνήμης, άκρων ποδιού) αποτελείται συνολικά από 126 οστά

Άνω άκρα Κάτω άκρα

Σκελετός Κεφαλής (Κρανίο) Σκελετοσ κορμου Σκελετός Κεφαλής (Κρανίο) Το πιο σημαντικό μέρος του σώματος μας είναι ο εγκέφαλος, σωστά; Άρα και το πιο σημαντικό μέρος του σκελετού θα είναι το κρανίο, δηλαδή το σύνολο των κοκάλων που προστατεύουν τον εγκέφαλο μας από χτυπήματα. Μπορείς να νιώσεις το κρανίο σου αν ακουμπήσεις τα δάκτυλα σου στον αυχένα.

Οστά εγκεφαλικού κρανίου Οστά προσωπικού κρανίου Σκελετός κεφαλής Οστά εγκεφαλικού κρανίου Οστά προσωπικού κρανίου

Οστά εγκεφαλικού κρανίου Κροταφικό Σφηνοειδές Ηθμοειδές Ινιακό Μετωπιαίο Βρεγματικό

ΟΣΤΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΥ ΚΡΑΝΙΟΥ ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΚΕΦΑΛΗΣ ΟΣΤΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΥ ΚΡΑΝΙΟΥ Μετωπιαίο οστό: Βρίσκεται στη πρόσθια επιφάνεια του κρανίου, σχηματίζοντας το μέτωπο. Βρεγματικό οστό: Τα 2 βρεγματικά οστά βρίσκονται στην άνω και την πλάγια επιφάνεια του κρανίου ΜΕΤΩΠΙΑΙΟ ΟΣΤΟ ΒΡΕΓΜΑΤΙΚΟ ΟΣΤΟ

ΟΣΤΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΥ ΚΡΑΝΙΟΥ ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΚΕΦΑΛΗΣ ΟΣΤΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΥ ΚΡΑΝΙΟΥ Ινιακό οστό: Βρίσκεται στην οπίσθια επιφάνεια και σχηματίζει τη βάση του κρανίου. Κροταφικό οστό: Τα 2 κροταφικά οστά βρίσκονται στην πλάγια επιφάνεια του κρανίου. Στο κροταφικό οστό βρίσκεται ο έξω ακουστικός πόρος από όπου ακούμε. Στην κροταφική κοιλότητα προστατεύονται τα όργανα της ακοής και της ισορροπίας. ΙΝΙΑΚΟ ΟΣΤΟ ΚΡΟΤΑΦΙΚΟ ΟΣΤΟ

ΟΣΤΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΥ ΚΡΑΝΙΟΥ ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΚΕΦΑΛΗΣ ΟΣΤΑ ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΥ ΚΡΑΝΙΟΥ Σφηνοειδές οστό: Βρίσκεται στη βάση του εγκεφαλικού κρανίου. Ηθμοειδές οστό: Είναι ένα μικρό οστό που βρίσκεται στην οροφή της κοιλότητας της μύτης. ΣΦΗΝΟΕΙΔΕΣ ΟΣΤΟ ΗΘΜΟΕΙΔΕΣ

Τα οστά του κρανίου συνδέονται μεταξύ τους σε σημεία που ονομάζονται ραφές του κρανίου. Λαμδοειδής ραφή: Συνδέει τα δύο βρεγματικά οστά με το ινιακό οστό. Οβελιαία ραφή: Συνδέει τα δύο βρεγματικά οστά μεταξύ τους. Στεφανιαία ραφή: Συνδέει τα δύο βρεγματικά οστά με το μετωπιαίο οστό. ΣΤΕΦΑΝΙΑΙΑ ΡΑΦΗ ΛΑΜΔΟΕΙΔΗΣ ΡΑΦΗ ΟΒΕΛΙΑΙΑ ΡΑΦΗ

Οστά προσωπικού κρανίου Ρινικές κόγχες Ρινικά οστά Ανω γνάθοι Ζυγωματικά οστά Υπερώια οστά Κάτω γνάθος Δακρυϊκά οστά Ύνιδα

ΟΣΤΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΡΑΝΙΟΥ ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΚΕΦΑΛΗΣ ΟΣΤΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΡΑΝΙΟΥ Ρινικές κόγχες: Βρίσκονται στο εσωτερικό της ρινικής θαλάμης. Ρινικά οστά: Βρίσκονται στη ράχη της μύτης και συνδέονται μεταξύ τους. Δακρυϊκά οστά: Βρίσκονται στο εσωτερικό τοίχωμα του οφθαλμικού κόγχου. Ύνιδα: Συμμετέχει στο σχηματισμό του ρινικού διαφράγματος. ΡΙΝΙΚΕΣ ΚΟΓΧΕΣ ΡΙΝΙΚΑ ΟΣΤΑ ΔΑΚΡΥΙΚΑ ΟΣΤΑ ΥΝΙΔΑ

ΟΣΤΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΡΑΝΙΟΥ ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΚΕΦΑΛΗΣ ΟΣΤΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΚΡΑΝΙΟΥ ΑΝΩ ΓΝΑΘΟΣ ΚΑΤΩ ΓΝΑΘΟΣ ΖΥΓΩΜΑΤΙΚΑ Άνω γνάθοι: Τα δύο οστά της άνω γνάθου συμμετέχουν στο σχηματισμό του οφθαλμικού κόγχου, της ρινικής θαλάμης και της κοιλότητας του στόματος. Ζυγωματικά οστά: Σχηματίζουν τα μήλα του προσώπου. Υπερώια οστά: Βρίσκονται στην οροφή της στοματικής κοιλότητας και συμμετέχουν στο σχηματισμό της ρινικής θαλάμης και της κοιλότητας του στόματος. Κάτω γνάθος: Είναι το μοναδικό οστό του κρανίου το οποίο εμφανίζει κινητικότητα.

ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗ ΣΤΗΛΗ Σκελετοσ κορμου Η σπονδυλική στήλη είναι κάτι σαν μια μεγάλη ρίγα μόνο που δεν είναι τόσο ίσια, επειδή έχει κάποιες φυσικές καμπύλες. Αποτελείται από μια σειρά από κόκαλα που έχουν το σχήμα δακτυλιδιών και ξεκινά από τον αυχένα (όπου ενώνεται με το κρανίο), συνεχίζει προς τα κάτω και ενώνεται με το πίσω μέρος του θώρακα και πολύ πιο κάτω ενώνεται με την λεκάνη όπου και σταματά. Η σπονδυλική στήλη βρίσκεται στο μέσο και πίσω επίπεδο του σώματος, αποτελώντας τον κύριο στηρικτικό σκελετικό άξονα του σώματος.

Χρησιμοτητεσ Σπονδυλικησ στηλησ Στηρίζει το κεφάλι. Παρέχει επιφάνειες για πρόσφυση: πλευρών και μυών. Το βάρος του σώματος μέσω αυτής μεταβιβάζεται από τη λεκάνη στα πόδια. Προστατεύει τον νωτιαίο μυελό.

ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΚΟΡΜΟΥ Σπονδυλικη στηλη ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΚΟΡΜΟΥ Σπονδυλικη στηλη Παρουσιάζει 4 κυρτώματα 2 προς τα εμπρός και 2 προς τα πίσω: Αυχενικό Θωρακικό Οσφυϊκό Ιεροκοκκυγικό

Μεσοσπονδύλιος δίσκος Σκελετοσ κορμου ΣΠΟΝΔΥΛΟΣ ΝΩΤΙΑΙΟΣ ΜΥΕΛΟΣ Μεσοσπονδύλιος δίσκος ΣΠΟΝΔΥΛΙΚΗ ΣΤΗΛΗ Αποτελείται από 33-34 βραχέα οστά, τους σπόνδυλους. Είναι τοποθετημένοι ο ένας πάνω από τον άλλο και χωρίζονται μεταξύ τους με τους μεσοσπονδύλιους δίσκους. Σχηματίζουν τον σπονδυλικό σωλήνα, στο εσωτερικό του οποίου προφυλάσσεται ο νωτιαίος μυελός.

Σπονδυλοι 5 Ιεροί: Σχηματίζουν το ιερό οστό. 7 Αυχενικοί 5 Οσφυϊκοί: Μεγαλύτεροι. Υποβαστάζουν το μεγαλύτερο βάρος. 4-5 Κοκκυγικοί: Σχηματίζουν τον κόκκυγα. 12 Θωρακικοί: Αρθρώνονται με τις πλευρές.

Σπονδυλικη στηλη Σπονδυλοι Κάθε γνήσιος σπόνδυλος εμφανίζει το σώμα, το τόξο, τις αποφύσεις και το σπονδυλικό τρίμμα.

Σκελετοσ κορμου Σκελετοσ Θωρακα Σκελετοσ κορμου Σκελετοσ Θωρακα 12 ζεύγη πλευρών Ενώνονται στο ένα τους άκρο με τους 12 θωρακικούς σπονδύλους και στο άλλο τους άκρο άμεσα ή έμμεσα με το στέρνο σχηματίζοντας τη θωρακική κοιλότητα, μέσα στην οποία προστατεύονται οι πνεύμονες, η καρδιά και τα μεγάλα αγγεία. Στέρνο

ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ Ανω ακρων ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ Ανω ακρων Μετά από το κρανίο και το θώρακα, ακολουθούν δεξιά και αριστερά τα 2 σου άνω μέλη, τα οποία ενώνονται στον υπόλοιπο σκελετό με τις ωμοπλάτες. Παρόλο που τα κόκαλα σ' αυτή την περιοχή δεν προστατεύουν οποιαδήποτε όργανα σου, είναι πολύ σημαντικά γιατί στηρίζουν τους μυς και τους δίνουν την ευκινησία.

ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ ανω ακρων ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ ανω ακρων Σκελετός πήχη: Κερκίδα Ωλένη Σκελετός βραχίονα: Βραχιόνιο Σκελετός άκρων χεριών: Οστά καρπού Οστά μετακαρπίου Φάλαγγες δακτύλων Σκελετός ωμικής ζώνης: Ωμοπλάτη Κλείδα

ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ ανω ακρων ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ ανω ακρων ΩΜΟΠΛΑΤΗ ΚΛΕΙΔΑ Σκελετός ωμικής ζώνης Ωμοπλάτη: Πλατύ και λεπτό οστό τριγωνικού σχήματος που βρίσκεται πίσω από τον θώρακα και συγκρατείται με μυς. Αρθρώνεται με το βραχιόνιο, ώστε να σχηματίσουν την άρθρωση του ώμου. Κλείδα: Στο ένα της άκρο συνδέεται με το στέρνο και στο άλλο της άκρο συνδέεται με την ωμοπλάτη.

ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ ανω ακρων ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ ανω ακρων ΒΡΑΧΙΟΝΙΟ ΟΣΤΟ Σκελετος βραχίονα Βραχιόνιο οστό: Το πάνω άκρο αρθρώνεται με την ωμοπλάτη. Το κάτω άκρο αρθρώνεται με την κερκίδα και την ωλένη στην άρθρωση του αγκώνα.

ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ ανω ακρων ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ ανω ακρων ΚΕΡΚΙΔΑ ΩΛΕΝΗ Σκελετος πήχη Κερκίδα: Ξεκινά από τον αγκώνα και φτάνει στον καρπό, στην πλευρά του αντίχειρα.  Ωλένη: Ξεκινά από τον αγκώνα και καταλήγει στον καρπό, στην πλευρά του μικρού δακτύλου. Η ωλένη έχει μεγαλύτερο μήκος από την κερκίδα.

ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ ανω ακρων ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ ανω ακρων Σκελετός άκρων χεριού Οστά καρπού: Είναι 8 και βρίσκονται σε δύο σειρές. Μετακάρπια οστά: Είναι 5 και αντιστοιχούν ένα οστό σε κάθε δάχτυλο. Φάλαγγες: Κάθε δάχτυλο έχει τρεις φάλαγγες εκτός από τον αντίχειρα που έχει δύο. ΜΕΤΑΚΑΡΠΙΑ ΟΣΤΑ ΦΑΛΑΓΓΕΣ ΟΣΤΑ ΚΑΡΠΟΥ

ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετός Κάτω άκρων Λίγο πιο κάτω από τον θώρακα ακολουθούν τα 2 σου κάτω μέλη. Όμως και αυτά πρέπει να ενώνονται κάπως με τον υπόλοιπο σκελετό, σωστά; Αυτό το "κάπως" ονομάζεται λεκάνη και βρίσκεται μεταξύ θώρακα και ποδιών. Έχει το σχήμα μιας μεγάλης κούπας και προστατεύει και αυτή όπως ο θώρακας κάποια όργανα όπως είναι τα έντερα. Τα κάτω μέλη είναι πολύ πιο μεγάλα και δυνατά αφού είναι αναγκασμένα να κουβαλούν όλο το βάρος του σώματος σου!

ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ κατω ακρων ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ κατω ακρων Σκελετός κνήμης: Κνήμη Περόνη Σκελετός μηρού: Μηριαίο Επιγονατίδα Άκρων ποδιών: Ταρσός Μετατάρσιο Φάλαγγες Σκελετός πυελικής ζώνης: 2 ανώνυμα

ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ κατω ακρων ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ κατω ακρων Σκελετός πυελικής ζώνης Ανώνυμα οστά: Συνδέονται μεταξύ τους μπροστά στην ηβική σύμφυση και πίσω με το ιερό οστό σχηματίζοντας την πύελο ή λεκάνη. Κάθε ανώνυμο οστό αποτελείται από τρία επί μέρους οστά το λαγόνιο, το ηβικό και το ισχιακό. Αρθρώνονται με την κεφαλή του μηριαίου οστού και σχηματίζουν την άρθρωση του ισχίου. Κοτύλη: Είναι το σημείο όπου πραγματοποιείται η σύνδεση της πυέλου με το μηριαίο οστό σχηματίζοντας την άρθρωση του ισχίου. ΚΟΤΥΛΗ

ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ κατω ακρων ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ κατω ακρων Σκελετός πυελικής ζώνης Το σχήμα και οι διαστάσεις της λεκάνης διαφέρουν ανάμεσα στους άνδρες και στις γυναίκες. Το σχήμα και οι διαστάσεις της γυναικείας πυέλου έχουν μεγάλη σημασία στη μαιευτική, επειδή η πύελος αποτελεί τον σωλήνα από όπου διέρχεται το έμβρυο κατά τον τοκετό.

Σκελετός μηρού ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ κατω ακρων Μηριαίο οστό: ΜΗΡΙΑΙΟ ΟΣΤΟ ΕΠΙΓΟΝΑΤΙΔΑ ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ κατω ακρων Σκελετός μηρού Μηριαίο οστό: Είναι το ισχυρότερο και το μεγαλύτερο οστό του σώματος και από το μήκος του εξαρτάται το ύψος του ανθρώπου. Το πάνω άκρο αρθρώνεται με το ανώνυμο Επιγονατίδα: Βραχύ οστό που συμμετέχει στην άρθρωση του γόνατος.

Σκελετός κνήμης ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ κατω ακρων Κνήμη: ΚΝΗΜΗ ΠΕΡΟΝΗ Μηριαίο οστό Άρθρωση του γόνατος ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ κατω ακρων Σκελετός κνήμης Κνήμη: Το άνω άκρο αρθρώνεται με το μηριαίο οστό και σχηματίζουν την άρθρωση του γόνατος. Το κάτω άκρο της αρθρώνεται μαζί με την περόνη και τον αστράγαλο (σχηματισμός ποδοκνημικής διάρθρωσης). Περόνη: Αρθρώνεται με τον αστράγαλο. ΠΕΡΟΝΗ ΚΝΗΜΗ Αστράγαλος

Σκελετός άκρων ποδιού ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ κατω ακρων Ταρσός: ΣΚΕΛΕΤΟΣ ΑΚΡΩΝ Σκελετοσ κατω ακρων ΜΕΤΑΤΑΣΙΑ ΟΣΤΑ ΦΑΛΑΓΓΕΣ ΤΑΡΣΟΣ Σκελετός άκρων ποδιού Ταρσός: Έχει 7 οστά. Τα κυριότερα οστά του είναι ο αστράγαλος και η πτέρνα που υποβαστάζει το βάρος του σώματος. Μετατάρσια οστά: Είναι 5 και αντιστοιχούν ένα οστό σε κάθε δάχτυλο. Φάλαγγες: Κάθε δάχτυλο έχει τρεις φάλαγγες εκτός από το μεγάλο δάκτυλο που έχει δύο.

Τραυματισμοι των οστων 1. Κάταγμα (σπάσιμο ή ράγισμα) 2. Εξάρθρωση (βγάλσιμο) 3. Διάστρεμμα (στραμπούληγμα)

Τραυμαυισμοι των οστων Κάταγμα Είναι σπάσιμο ή ράγισμα του οστού ή του χόνδρου. Είναι συνήθως αποτέλεσμα τραύματος. Μπορεί, να είναι αποτέλεσμα ασθένειας του οστού που οδηγεί στην αποδυνάμωσή του, όπως η οστεοπόρωση και η ατελής οστεογένεση (ο ανώμαλος σχηματισμός του οστού από ασθένειες στη γέννηση).

Κάταγμα Τραυματα των οστων Στο κάταγμα έχουμε καταστροφή της μεσοκυττάριας ουσίας, καθώς και νέκρωση των γειτονικών οστεοκυττάρων. Τα αιμοφόρα αγγεία καταστρέφονται και προκαλείται τοπική αιμορραγία και σχηματισμός πήγματος αίματος. Κατά την αποκατάσταση οι οστεοκλάστες απομακρύνουν την κατεστραμμένη μεσοκυττάρια ουσία και τα νεκρά κύτταρα. Οι οστεοβλάστες του περιόστεου και του ενδόστεου γύρω από το κάταγμα πολλαπλασιάζονται και σχηματίζουν αρχικά σπογγώδη οστίτη ιστό, ο οποίος στη συνέχεια μετατρέπεται σε συμπαγή. http://depts.washington.edu/bonebio/bonAbout/remod/remod.html

Τραυματισμοι των οστων Κάταγμα Η ταχύτητα επιδιόρθωσης εξαρτάται από: Την απόσταση μεταξύ των τμημάτων του σπασμένου οστού (για τμήματα τα οποία βρίσκονται κοντά απαιτείται μικρό χρονικό διάστημα), Την ηλικία (γίνεται με μικρότερη ταχύτητα σε μεγάλη ηλικία). Το οστό (τα τραύματα στα άνω άκρα επουλώνονται με μεγαλύτερη ταχύτητα απ' ότι αυτά στα κάτω).

Τραυματισμοι των οστων Εξάρθρωση Είναι η μετακίνηση ενός οστού σε μία άρθρωση. Μπορεί να προκληθεί από ισχυρή δύναμη που τραβά το οστό προς μη φυσιολογική θέση ή μια βίαιη μυϊκή συστολή. Οι κλειδώσεις που εξαρθρώνονται συνήθως είναι ο ώμος, τα δάκτυλα και το σαγόνι. Συχνά είναι δύσκολο να διακρίνουμε την εξάρθρωση από το κάταγμα.

Τραυματισμοι των οστων Διάστρεμμα Είναι το συνηθισμένο στραμπούληγμα και προκαλείται από προσωρινή μετατόπιση των οστών στο σημείο της άρθρωσης με άμεση επαναφορά στην κανονική τους θέση. Ο βαθμός σοβαρότητας του διαστρέμματος μπορεί να υπολογιστεί από το πόσο έχουν τραυματιστεί οι σύνδεσμοι μεταξύ των οστών. Οι πιο ευπαθείς αρθρώσεις στο διάστρεμμα είναι ο αστράγαλος, το γόνατο, η ωμοπλάτη, ο καρπός και το μετατάρσιο.

Παραμορφωσεισ του σκελετου Οι πιο γνωστές, οι οποίες οφείλονται κυρίως στην κακή διατροφή ή στην κακή στάση του σώματος είναι: Σκολίωση Κύφωση (καμπούριασμα) Λόρδωση

Παραμορφωσεισ του σκελετου Σκολιωση Παραμορφωσεισ του σκελετου Σκολιωση

Παραμορφωσεισ του σκελετου Κυφωση Παραμορφωσεισ του σκελετου Κυφωση

Παραμορφωσεισ του σκελετου Λορδωση Παραμορφωσεισ του σκελετου Λορδωση

Νοσοι οστων Οστεοπόρωση Ραχίτιδα Οστεομαλακία Οστεογένεση

Οστεοπόρωση Νοσοι οστων Είναι μία νόσος κατά την οποία η πυκνότητα και η ποιότητα του οστού μειώνεται, οδηγώντας έτσι σε αδυναμία του σκελετού και σε αυξημένο κίνδυνο καταγμάτων (κυρίως στην σπονδυλική στήλη, στον καρπό, στο ισχίο , στη λεκάνη και στο βραχιόνιο οστό). Εμφανίζεται συχνότερα σε ηλικιωμένους, σε γυναίκες μετά την εμμηνόπαυση και σε ασθενείς που βρίσκονται σε κατάκλιση για μεγάλο χρονικό διάστημα. Παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση της οστεοπόρωσης μπορεί να είναι το φύλο, η έλλειψη ασβεστίου και βιταμίνης D, η πρώιμη εμμηνόπαυση, η καθιστική ζωή, το κάπνισμα και ορισμένες ουσίες όπως το αλκοόλ, η κορτιζόνη κ.ά.

Ραχίτιδα και Οστεομαλακία Νοσοι οστων Ραχίτιδα και Οστεομαλακία Είναι διαφορετικές μορφές της ανεπαρκούς ασβέστωσης του οστού. Η ραχίτιδα αφορά τα παιδιά και η οστεομαλακία τους ενήλικες. Συνήθως οφείλεται στην έλλειψη βιταμίνης D. Στην οστεομαλακία εμφανίζεται λέπτυνση και εξασθένιση των οστών, ενώ μπορούν να εμφανιστούν και αυτόματα κατάγματα.

Οστεογένεση Νοσοι οστων Είναι μια γενετική διαταραχή που χαρακτηρίζεται από τα οστά που σπάζουν εύκολα, συχνά από ελάχιστη ή καμία προφανή αιτία.

Υγιεινη του ερειστικου συστηματοσ Χρειάζεται να κάνουμε γυμναστική. Να τρώμε πλούσιες τροφές σε ασβέστιο όπως γαλακτοκομικά προϊόντα για να παίρνουμε τα άλατα ασβεστίου που κάνουν σκληρά τα οστά. Να καθόμαστε σωστά στην καρέκλα. Να μην καμπουριάζουμε. Να μην σηκώνουμε βαριά αντικείμενα. Να προσέχουμε από επικίνδυνες κινήσεις που μπορεί να σπάσουν τα κόκαλά μας. Να μας βλέπει όσο περισσότερο γίνεται ο ήλιος.

ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ μαθημα 2 ΚΡΙΤΙΚΗ ΣΧΕΔΙΟΥ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ μαθημα 2 Στόχοι: Να διαπιστώνει πειραματικά ότι τα οστά αποτελούνται από άλατα, οστεΐνη και νερό. Να αναγνωρίζει και ονομάζει τα κύρια μέρη του ανθρώπινου σκελετού: α) οστά της κεφαλής (κρανίο, πρόσωπο) β) οστά του κορμού (σπονδυλική στήλη, θώρακας) γ) οστά των άκρων (ώμος- χέρια, λεκάνη-πόδια). 3. Να αναφέρει 3 τουλάχιστον μέτρα που αποσκοπούν στην ορθή ανάπτυξη και προστασία των οστών (υγιεινές συνήθειες). Θετικά: Οι στόχοι αντιστοιχούν σε δραστηριότητες. Εύστοχοι στόχοι. Αρνητικά: Ο στόχος 1 είναι λάθος διατυπωμένος αφού θα έπρεπε να γράφει: να γνωρίζουν τα συστατικά των οστών και όχι τον τρόπο που θα τα μάθουν (πειραματικά).

Αφορμηση Ο εκπαιδευτικός θέτει την εξής ερώτηση στους μαθητές: «Γιατί έχει μεγάλη σημασία ο σκελετός;» ώστε να γίνει σύνδεση με το προηγούμενο μάθημα. Γίνεται αναφορά στο πείραμα που ετοιμάστηκε στο προηγούμενο μάθημα (ζύγισμα κοκάλων, ένα στο ξύδι και ένα στη φωτιά). Λέει στους μαθητές ότι στη συνέχεια του μαθήματος θα βρουν την λύση του προβλήματος «Από ποια υλικά είναι κατασκευασμένα τα κόκαλα». Θετικά: Γίνεται σύνδεση με το προηγούμενο μάθημα. Θέτει ένα προβληματισμό στην αρχή του μαθήματος. Αρνητικά: Για σύνδεση με το προηγούμενο μάθημα θέτει απλά μια ερώτηση. Δεν προκαλεί την περιέργεια των παιδιών για τη συνέχεια του μαθήματος. Ο προβληματισμός θα μπορούσε να τεθεί με πιο ελκυστικό τρόπο στα παιδιά.

Δραστηριοτητα 1 Θετικά: Αντιστοιχεί σε στόχο. Συμμετέχουν οι μαθητές ενεργητικά στο πείραμα και καταγράφουν τις παρατηρήσεις τους. Επεξεργάζονται πραγματικά κόκαλα. Με διάφορες ερωτήσεις προσπαθεί να προβληματίσει τα παιδιά και να κάνει συζήτηση. Αρνητικά: Δεν κάνουν υποθέσεις για το τι συνέβηκε στο κόκαλο που ήταν στο ξύδι. Η ερώτηση είναι άσκοπη αφού ήδη έχει απαντηθεί με την ανακοίνωση των παρατηρήσεων τους. Θα μπορούσε αντί να τους πει από μόνος του ότι η ουσία που χάθηκε είναι τα άλατα να βρει ένα πιο δημιουργικό τρόπο έτσι ώστε τα παιδιά να ανακαλύψουν μόνα τους την ουσία. Μπορούσε να μην αναφέρει εδώ τροφές αφού τα παιδιά πρέπει να το σκεφτούν μόνα τους στη δραστηριότητα 5. Τα παιδιά κάθε ομάδας παίρνουν το δικό τους κόκαλο που είχαν βάλει για μια εβδομάδα στο ξύδι, το ζυγίζουν και συγκρίνουν τη νέα μέτρηση με αυτή του προηγούμενου μαθήματος. Περιεργάζονται το κόκαλο και συμπληρώνουν την εργασία 1 του φύλλου εργασίας 4. Τα παιδιά ανακοινώνουν τις παρατηρήσεις τους και ο δάσκαλος θέτει την ερώτηση: «Πώς ήταν πριν το κόκαλο της ομάδας σας και πώς είναι τώρα;» Με βάση τις απαντήσεις των παιδιών γίνεται συζήτηση και διαπιστώνουν ότι κάτι λείπει από το κόκαλο αφού είναι πιο ελαφρύ άρα χάθηκε κάποια ουσία. Ο δάσκαλος τους λέει ότι εκείνο που χάθηκε, που φαγώθηκε από το ξύδι, είναι τα άλατα (ασβεστίου) και τους προβληματίζει σε τι χρησιμεύουν τα άλατα για να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι τα άλατα κάνουν τα κόκαλα σκληρότερα. Ο δάσκαλος αναφέρει με συντομία ότι στα μικρά παιδιά τα οστά είναι μαλακά και εύκαμπτα και ότι χρειάζονται τροφές πλούσιες σε άλατα ώστε να γίνονται σκληρότερα και δίνει παραδείγματα.

ΕΡΓΑΣΙΑ 1 Ζυγίστε πάλι το κόκαλο της ομάδας σας που ήταν στο δυνατό ξύδι και γράψτε τη μέτρηση σας. Το κόκαλο ζυγίζει τώρα ……… g ή ……. πινέζες. Περιεργαστείτε το κόκαλο με προσοχή. Σημειώστε με √ τα ορθά: α) το σχήμα του άλλαξε δεν άλλαξε β) ζυγίζει λιγότερο από πριν περισσότερο από πριν το ίδιο γ) είναι μαλακό σκληρό δ) λυγίζει δύσκολα εύκολα πολύ εύκολα ε) σπάζει ναι όχι

Δραστηριότητα 2 Θετικά: Αντιστοιχεί σε στόχο. Συμμετέχουν οι μαθητές ενεργητικά στο πείραμα και καταγράφουν τις παρατηρήσεις τους. Αρνητικά: Δεν κάνουν υποθέσεις για το τι συνέβηκε στο κόκαλο που πυρώθηκε. Η ερώτηση είναι άσκοπη αφού ήδη έχει απαντηθεί με την ανακοίνωση των παρατηρήσεων τους. Δεν αναφέρεται με ποιό τρόπο τα παιδιά θα καταλάβουν ποιες ουσίες χάθηκαν. Τα παιδιά κάθε ομάδας παίρνουν το δικό τους κόκκαλο που έχει ήδη πυρώσει ο δάσκαλος, το ζυγίζουν και συγκρίνουν τη νέα μέτρηση με αυτή του προηγούμενου μαθήματος. Περιεργάζονται το κόκαλο και συμπληρώνουν την εργασία 2 του φύλλου εργασίας 4. Τα παιδιά ανακοινώνουν τις παρατηρήσεις τους και ο δάσκαλος θέτει την ερώτηση: «Ποιες διαφορές παρουσιάζει το κόκαλο τώρα;» Τα παιδιά καλούνται να ερμηνεύσουν το γεγονός ότι το κόκαλο ζυγίζει λιγότερο τώρα άρα πάλι κάτι λείπει. Δεν είναι τα άλατα αφού το κόκαλο είναι σκληρό. Με τη συζήτηση τα παιδιά θα καταλάβουν ότι χάθηκε το νερό (πιο ξηρό τώρα) και η οστεΐνη (μια ουσία που κάνει το κόκαλο μαλακό και ευλύγιστο). Τα παιδιά καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τα οστά απότελούνται από άλατα (ασβεστίου), νερό και οστεΐνη.

ΕΡΓΑΣΙΑ 2 Ζυγίστε πάλι το κόκαλο της ομάδας σας που πυρώθηκε (θερμάνθηκε μέχρι να κοκκινίσει) στη φωτιά. Το κόκαλο ζυγίζει τώρα ……… g ή ……. πινέζες. Περιεργαστείτε το κόκαλο με προσοχή. Σημειώστε με √ τα ορθά: α) το σχήμα του άλλαξε δεν άλλαξε β) ζυγίζει λιγότερο από πριν περισσότερο από πριν το ίδιο γ) είναι μαλακό σκληρό δ) λυγίζει ναι οχι ε) σπάζει όχι δύσκολα εύκολα Συμπληρώστε το συμπέρασμα μετά τη συζήτηση των Εργασιών 1 και 2 στην τάξη.

Δραστηριότητα 3 Θετικά: Παρατηρούν πραγματικό κόκαλο. Αρνητικά: Από την μια λένε ότι το κόκαλο από μέσα είναι κούφιο και από την άλλη παρατηρούν ότι μέσα υπάρχει μια ουσία (μυελός των οστών). Άρα δεν έπρεπε να χρησιμοποιήσει την λέξη «κούφιο» αλλά να τους πει ότι δεν είναι συμπαγές από μέσα. Το παράδειγμα με το ποδήλατο είναι άτοπο. Καταλήγουν σε συμπέρασμα για τα μακρά οστά του σκελετού χωρίς να έχει αναφερθεί ξανά ο όρος μακρά οστά. Τα πειράματα τα εκτελεί μόνο μία ομάδα και οι υπόλοιποι παρακολουθούν. Η δραστηριότητα δεν αντιστοιχεί σε στόχο. Ο δάσκαλος παρουσιάζει στα παιδιά 2 κυλίνδρους (από χαρτί) ένα κούφιο και ένα γεμάτο και τους ζητά να προβλέψουν ποιος από τους 2 μπορεί να σηκώσει μεγαλύτερο φορτίο χωρίς να διπλωθεί. Εκτελούν το πείραμα τα παιδιά μιας ομάδας και οι άλλοι παρακολουθούν. Παρατηρούν ότι ο κούφιος κύλινδρος αντέχει περισσότερο από τον γεμάτο. Ρωτά τα παιδιά πώς είναι ο σκελετός του ποδηλάτου για να καταλάβουν ότι το κούφιο είναι πιο ανθεκτικό και πιο ελαφρύ. Δείχνει το σπασμένο ψημένο πόδι όρνιθας για να δουν ότι είναι κούφιο από μέσα, θα προσέξουν όμως ότι μέσα υπάρχει μια ουσία και ο δάσκαλος τους λέει ότι ονομάζεται μυελός των οστών. Με τη βοήθεια του δασκάλου καταλήγουν σε κάποια συμπεράσματα για τα μακρά οστά του σκελετού.

Δραστηριότητα 4 Θετικά: Αντιστοιχεί σε στόχο. Χωρίζουν το σκελετό στα τρία μέρη και αναφέρουν τα οστά του κάθε μέρους. Τους ζητά να δώσουν πρώτα δικές τους ονομασίες στα μέρη. Αρνητικά: Δεν έπρεπε να συμπληρώσουν το φύλλο εργασίας με τις δικές τους ονομασίες και μετά να τις σβήνουν και να τις αντικαθιστούν με τις ορθές αλλά θα μπορούσαν να κάνουν υποθέσεις προφορικά για το πώς μπορεί να λέγονται τα μέρη και να γράψουν μόνο τις επιστημονικές. Στο φύλλο εργασίας 5 τα παιδιά καλούνται να δώσουν μια δική τους ονομασία για το σκελετό της κεφαλής, του κορμού και των άκρων. Κάνουν συζήτηση για να καταλήξουν στις επιστημονικές ονομασίες για τα τρία μέρη του σκελετού και θα επισημανθούν το κρανίο, το πρόσωπο, η σπονδυλική στήλη, ο θώρακας, τα οστά του ώμου και η λεκάνη. Τα παιδιά αντικαθιστούν στο φύλλο εργασίας τις ονομασίες που έδωσαν με τις ορθές επιστημονικές ονομασίες.

σπονδυλικής στήλης κρανίου των άκρων (χέρια, ώμοι, πόδια, λεκάνη)

Δραστηριότητα 5 Θετικά: Αντιστοιχεί σε στόχο. Αρνητικά: Στο φύλλο εργασίας δεν υπάρχει φωτογραφία για το στραμπούληγμα και ο δάσκαλος απλά το αναφέρει στις βλάβες των οστών. Οι εργασίες 1 και 2 δεν είναι προκλητικός τρόπος για να βρουν τις βλάβες και τις αιτίες των παραμορφώσεων. Δεν αναφέρονται οι ονομασίες των παραμορφώσεων. Ο δάσκαλος καθοδηγεί τη συζήτηση ενώ θα μπορούσαν να συζητήσουν σε ομάδες και να σκεφτούν μόνοι τους τις αιτίες και τους τρόπους αποφυγής των βλαβών και των παραμορφώσεων και έπειτα να γίνει η συζήτηση σε όλη την τάξη. Στην εργασία 1 του φύλλου εργασίας 6 τα παιδιά θα σχολιάσουν σχεδιαγράμματα που παρουσιάζουν βλάβη οστών και αναμένεται να αναφέρουν σε ποια υπάρχει ράγισμα, βγάλσιμο ή σπάσιμο. Ο δάσκαλος εξηγεί ότι τα σπασίματα ή ραγίσματα ονομάζονται κατάγματα και ότι το κάταγμα, το βγάλσιμο και το στραμπούληγμα είναι βλάβες οστών. Στην εργασία 2 τα παιδιά παρατηρούν τα σχεδιαγράμματα που παρουσιάζουν παραμορφώσεις τις σπονδυλικής στήλης και προσπαθούν με τη βοήθεια του δασκάλου, να βρουν τις αιτίες που πιθανόν να τις προκάλεσε. Ο δάσκαλος συζητά με τα παιδιά πως μπορούν να αποφευχθούν τέτοιου είδους βλάβες ή παραμορφώσεις του σκελετού.

Επαναφορα - Ολοκληρωση Ο δάσκαλος με κατάλληλες ερωτήσεις επαναφέρει τα πιο κάτω σημεία: α) Τα συστατικά του οστού. β) Τα μακρά οστά είναι κούφια από μέσα και έτσι είναι ανθεκτικά και ελαφρά. γ) 3 κύρια μέρη ανθρώπινου σκελετού. δ) Αιτίες βλαβών ή παραμορφώσεων σκελετού. Θετικά: Επανάληψη. Αρνητικά: Δεν είναι δημιουργική και ενδιαφέρουσα η ολοκλήρωση. Αναφέρονται μόνο τα τρία μέρη του σκελετού χωρίς τα επιμέρους οστά που τα αποτελούν.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ Βιβλία Διαδίκτυο Νεοφύτου Π. Ε. (2010). Πειραματική βιολογική ανθρωπολογία. Ζήτη: Θεσσαλονίκη. Μαλλιαρής παιδεία / mfg education (2008). Το ανθρώπινο σώμα ανάμεσα από διαφάνειες. Deagostini τεύχος 32 (2006). Μια συναρπαστική εξερεύνησστο ανθρώπινο σώμα. Deagostini Hellas, (1995) Πως λειτουργεί το σώμα μου, οσκελετός. http://www.stivoz.com/forum/showthread.php?1251%CA%E1%F4%DC%E3%EC%E1%F4%E1%EA %E1%E9%E5%EE%E1%F1%E8%F1%DE%EC%E1%F4%E1EA%DC%F4%F9%DC%EA%F1%F9%E D http://depts.washington.edu/bonebio/bonAbout/remod/remod.html http://1gym-el-kordel.thess.sch.gr/prwtew.htm http://pelmasoft.com/article.php?id=207 http://www.medlook.net/kids/bones.asp http://www.google.com.cy/url?sa=t&rct=j&q=%CE%B5%CF%81%CE%B5%CE%B9%CF%83%CF%8 4%CE%B9%CE%BA%CE%BF+%CF%83%CF%85%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1&s ource=web&cd=12&ved=0CCgQFjABOAo&url=http%3A%2F%2Fwww.schools.ac.cy%2Fklimakio% 2FThemata%2Fepistimi%2Fparousiaseis%2FD_ereistiko.pptx&ei=ZKpLT6nuDejT4QSlrtnqAw&us g=AFQjCNHo8AHJI5dYLHI0ly8z3FQBfx3R0w http://digitalschool.minedu.gov.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-A105/321/2155,7810/ http://www.schools.ac.cy/constantinoupoleos-dim/15-science/science0809/grade4/grade4-osta.htm http://www.livepedia.gr/index.php/%CE%95%CF%81%CE%B5%CE%B9%CF%83%CF%84%CE%B9 %CE%BA%CF%8C_%CE%A3%CF%8D%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BC%CE%B1 Διαδίκτυο