Άννα Σολωμού, ψυχολόγος οικογενειακή θεραπεύτρια Παραμύθι 2011 – 2012 Άννα Σολωμού, ψυχολόγος οικογενειακή θεραπεύτρια «Μαλώματα ή χάδια; Αναζητώντας την ισορροπία ανάμεσα στα όρια και στους ρόλους της σύγχρονης οικογένειας»

η σχέση των γονέων και η αυτοπεποίθηση τους συντελούν ουσιαστικά στον βαθμό που τα παιδιά τηρούν τα όρια Η αυτοπεποίθηση προωθεί την αποτελεσματική πειθαρχία, που βελτιώνει τη συμπεριφορά των παιδιών και σταδιακά σχηματίζει το πλαίσιο της αυτοπεποίθησης του ίδιου του παιδιού.

ΔΙΑΛΟΓΟΣ : Δασκάλα: Γιώργο, πες μας κάτι πολύ σημαντικό που δεν υπήρχε πριν 5 χρόνια.. Γιώργος: Εγώ κυρία !! «Θα συγυρίσεις το δωμάτιο σου; Τα παιχνίδια σου είναι διασκορπισμένα παντού!», «Κλείσε, σε παρακαλώ, την τηλεόραση, είναι ώρα να πας για ύπνο». Όποιες και αν είναι τώρα τελευταία οι υποδείξεις, οι επιθυμίες ή εντολές σας προς το παιδί σας, η απάντησή του παραμένει σταθερή: Όχι!

Αυτό το όχι, βέβαια, μπορεί να πάρει πολλές μορφές, Αυτό το όχι, βέβαια, μπορεί να πάρει πολλές μορφές,! Μπορεί να είναι ένα τσιριχτό όχι συνοδευόμενο από γοερό κλάμα, ένα σούφρωμα των χειλιών ή μια απλή αγνόηση στα λεγόμενά σας, εκφραζόμενη με ένα απαθέστατο βλέμμα από το παιδί σας! Λογικό είναι, λοιπόν, μπροστά σε ένα πεισμωμένο παιδί να αισθάνεστε συχνά αβοήθητοι και αμήχανοι.

Για τα παιδιά, η νηπιακή ηλικία έχει να κάνει με τον έλεγχο του σώματος τους και της συμπεριφοράς τους δηλαδή με το ΈΛΕΓΧΟ των σωματικών λειτουργιών, των παρορμήσεων. Να μάθουν πως οι απαιτήσεις τους δεν ικανοποιούνται αυτόματα, της οργής της αποτυχίας. Να γνωρίζουν πως θέλουν να φάνε μόνα τους άλλα να αποδέχονται πως δεν μπορούν να το κάνουν με επιτυχία, της συμπεριφοράς. Να μάθουν πως οι νευρικές κρίσεις δεν είναι ο κατάλληλος τρόπος για να επηρεάσεις τους ανθρώπους,

του φόβου αποχωρισμού. Να μπορούνε να αποχωρίζονται τους γονείς για να πάνε στο παιδικό σταθμό και αργότερα στο σχολείο του εγωκεντρισμού. Να μοιράζονται την προσοχή, τα υπάρχοντα, να μην διακόπτουν και να συνειδητοποιούν πως και οι άλλοι έχουν δικαιώματα.

Πως γίνονται παιδιά με αυτοπεποίθηση; Όταν λαμβάνουν σαφή και ξεκάθαρη ανατροφή, με άλλα λόγια αυτό που λέμε ΟΡΙΑ. Τα λάθη επιτρέπονται; οι γονείς ΕΥΤΥΧΩΣ κάνουμε περίπου … μέχρι δέκα λάθη την ημέρα διότι: αν πιεστούμε για να αποφύγουμε τις ενδεχόμενες αστοχίες και να τα κάνουμε όλα σωστά, αυτό οδηγεί τις σχέσεις μας με τα παιδιά μας σε συναισθηματική αποστείρωση,

Η διαδικασία της ανατροφής έχει να κάνει με τριβές, με διαμάχες αλλά και με αρμονική συνύπαρξη, με συμφωνίες και ασυμφωνίες. Η ικανότητα λοιπόν να θέτει κάποιος όρια στον εαυτό του και στους άλλους είναι μια μακρά διαδρομή, όπου το κάθε βήμα περικλείει πρόοδο, σύγκρουση, ανασφάλεια, επιβεβαίωση, στασιμότητα.

Αυτό που χρειάζεται να ξέρει κάποιος γονιός είναι ότι τα παιδιά χρειάζονται ΟΡΙΑ- τα έχουν ανάγκη. Ανάγκη πρωτίστως για ενδυνάμωση: της αυτονομίας τους, του σεβασμού τους, της σταθερότητας, στη σωματική τους, και στη ψυχική τους ακεραιότητα, στον προσανατολισμό τους.

Τα όρια διδάσκουν στα παιδιά τι μπορούν και τι όχι, ανάλογα με τη κάθε φάση τις εξέλιξής τους. Γύρω από τα σύνορα των ορίων υπάρχουν δυνατότητες και ικανότητες τις οποίες τα παιδιά μπορούν να ανακαλύψουν, να κατακτήσουν και να υιοθετήσουν.

Χωρίς όρια δεν είναι δυνατόν να υπάρχει ετοιμότητα και θέληση για απόδοση. Τα όρια επισημαίνουν στο παιδί να προσέχει και να σέβεται και τα όρια των άλλων. Χωρίς όρια και αμοιβαίο σεβασμό δεν είναι δυνατόν να υπάρξει κοινωνική συνύπαρξη και συντροφικότητα στις σχέσεις ( οικογενειακές & κοινωνικές). Τα παιδιά χρειάζονται γονείς που θέτουν όρια πρώτα στον εαυτό τους.

Αυτό σημαίνει να είναι κανείς έτοιμος να μάθει από τα παιδιά του, από τον αυθορμητισμό και τη δημιουργικότητα τους, αλλά ταυτόχρονα να τιμά και να υπερασπίζεται και τα δικά του όρια .

….Έχω μια κόρη που τον Αύγουστο θα γίνει τριών και έναν γιό που τον Ιούλιο θα γίνει δύο. Από την στιγμή που έγινα μητέρα, άφησα στην άκρη τον εαυτό μου.. .Δεν δουλεύω, δεν οδηγώ, δεν βγαίνω ποτέ έξω. … η κόρη μου, είναι απίστευτα εξαρτημένη από μένα. Αν πχ ανοίξει το ψυγείο και ο πατέρας της πάει και το κλείσει, η μικρή βάζει τα κλάματα και φωνάζει « Η μαμά να κλείσει το ψυγείοοοοοοοοο». Μιλάμε για τέτοια εξάρτηση...Είμαι από τις "άτυχες" μητέρες, όπου οι γιαγιάδες δεν ασχολήθηκαν ποτέ με τα εγγόνια τους. Τώρα τελευταία λοιπόν νιώθω πως η μικρή (η οποία είναι πανέξυπνη) με "παίζει" κανονικά.. .Όταν ασχολούμαι με τον αδελφό της, ή θα πέσει κάτω και θα χτυπήσει και θα κλαίει ή θα κάνει ζημιά ή θα μου παραπονεθεί πως πονάει το μάτι της, η μέση της κτλ. Μόλις μου πει «Μαμά πονάει το μάτι μου», τα παρατάω όλα και τρέχω .Γενικά με τρέχει όλη την ημέρα και την νύχτα...Όλο κάτι θέλει.

Για τους γονείς, τα όρια σηματοδοτούν ότι υπάρχει προσωπική ζωή, πέρα από την ενασχόλησή τους με τα παιδιά. Οι γονείς έχουν το δικαίωμα να ζουν και ως αυτόνομες προσωπικότητες, πέρα από το γονεϊκό ρόλο. όσο πιο έντονα το εισπράτουν τα παιδιά τόσο οι σχέσεις με τους γονείς τους ισορροπούν καλύτερα μεταξύ εγγύτητας και απόστασης, σεβασμού και ανεξαρτησίας, υπευθυνότητας και ελευθερίας.

Τα όρια δεν έχουν καμία σχέση με την τιμωρία και τις απειλές. Τα όρια δεν έχουν καμία σχέση με την τιμωρία και τις απειλές. Όταν η σκληρότητα, η αυστηρότητα και η συνέπεια μπαίνουν στο ίδιο τσουβάλι τότε τα όρια , γονείς και παιδιά χάνουν την ευκαιρία να συνδεθούν και για να εξελιχθούν. Βασικές προϋποθέσεις για τη θέσπιση ορίων είναι η ΑΠΟΔΟΧΗ, η ειλικρίνεια, η διαφάνεια, ο αμοιβαίος σεβασμός, και η σταθερότητα.

Η ώρα των συνεπειών       τα παιδιά δέχονται εύκολα τις φυσικές και λογικές συνέπειες των πράξεων τους και μαθαίνουν από αυτές Όποιος δεν θέλει να συμμαζέψει  για παράδειγμα το τραπέζι, θα πρέπει να κάνει κάποια άλλη δουλειά στο σπίτι. Όποιος δεν τηρεί τις ώρες που του επιτρέπεται να περνάει μπροστά στην τηλεόραση, είναι λογικό να μην του δίνεται το δικαίωμα να παίξει με τους φίλους του το απόγευμα!

Ασφάλεια: Τα παιδιά απαιτούν από τους ενήλικες έναν σαφή προσανατολισμό. Μόνο όταν οι γονείς διατυπώνουν σαφείς κανόνες και αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους, καταλαβαίνουν τα παιδιά τι πρέπει να κάνουν. Για το παιδί πρέπει να είναι κάθε φορά ξεκάθαρο, σε ποια θέματα οι γονείς του μπορεί και να αλλάξουν γνώμη και σε ποια δεν το συζητούν καν. Ισχυρά πρότυπα: Οι γονείς κατορθώνουν να γίνουν πιο πειστικοί όταν οι πράξεις τους είναι συνεπείς προς τα λόγια τους. Γι’ αυτό το λόγο μην απαιτείτε μονάχα από το παιδί σας να συμπεριφέρεται σωστά, δείξτε του εσείς με το παράδειγμά σας, πώς να το κάνει.

Ευελιξία: Η συνέπεια σε καμιά περίπτωση δεν σημαίνει ότι οι γονείς θα πρέπει να τηρούν για χρόνια τους ίδιους κανόνες. Τα παιδιά αναπτύσσονται εξαιρετικά γρήγορα, με αποτέλεσμα κανόνες που σήμερα φαίνονται λογικοί, αύριο να μην έχουν νόημα ύπαρξης. Τροποποιήστε τους οικογενειακούς κανόνες ανάλογα με την ηλικία του μικρού σας και αρχίστε σιγά-σιγά να του δείχνετε όλο και μεγαλύτερη εμπιστοσύνη.

Όταν τα παιδιά λένε ψέματα και «κακές» κουβέντες… Στην ηλικία των τριών και των τεσσάρων ετών πολλά παιδιά συνηθίζουν να λένε ψέματα στο ευρύτερο κοινωνικό τους περιβάλλον (οικογένεια - σχολείο ). Ωστόσο σε αυτή την ηλικία και επειδή τα παιδιά δεν αντιλαμβάνονται ακόμα την έννοια του σωστού και του λάθους, δεν χρησιμοποιούν τα ψέματα επί τούτου παρά μόνο για να κερδίσουν ή να αποφύγουν κάτι. Στην ηλικία των πέντε ετών και άνω τα παιδιά πλέον αντιλαμβάνονται την έννοια του ψέματος και ότι είναι λάθος να τα χρησιμοποιούμε. Σε αυτό το ηλικιακό στάδιο τα παιδιά χρησιμοποιούνε τα ψέματα συνήθως για να μην «μπλέξουν» σε διάφορες καταστάσεις.

Δασκάλα: Πώς τα καταφέρνεις Χριστίνα και πάντα είσαι τόσο λερωμένη; Χριστίνα: Είναι απλό κυρία, ο λόγος είναι επειδή βρίσκομαι «πιο κοντά στο έδαφος» από εσάς !!

ΓΙΑΤΙ ΤΑ ΑΔΕΡΦΙΑ ΤΣΑΚΩΝΟΝΤΑΙ; Οι σχέσεις ανάμεσα στα αδέρφια χαρακτηρίζονται τις περισσότερες φορές από έντονα και αντικρουόμενα συναισθήματα: αγάπης και μίσους, αφοσίωσης και αντιζηλίας Μέσα από τους τσακωμούς, όσο και αν φαίνεται παράδοξο, τα αδέρφια επικοινωνούν συναισθηματικά αλλά και σωματικά. Παράλληλα, μαθαίνουν να διαχειρίζονται την ψυχική τους ένταση, να διαπραγματεύονται τις επιθυμίες και τις επιδιώξεις τους, να διεκδικούν τα δικαιώματά τους να συνυπάρχουν με τους άλλους με όλες τις πιθανές ματαιώσεις που επακολουθούν Οι τσακωμοί με τα αδέρφια αποτελούν πράγματι ένα πολύτιμο «σχολείο», ένα πεδίο κοινωνικής μάθησης και τριβής δεξιοτήτων που θα αποβούν απαραίτητες σε όλα τα μετέπειτα στάδια της ζωής τους.

Στη διάρκεια του καβγά Καλό είναι να μην επεμβαίνετε αμέσως μόλις αρχίζει ο καβγάς. Περιμένετε λίγο μήπως καταφέρουν από μόνα τους να επιλύσουν τη διαφωνία. Αν η ένταση παραταθεί και, κυρίως, αν αρχίσουν να μιλούν άσχημα ή να χτυπούν το ένα το άλλο, είναι η ώρα να παρέμβετε για να δείτε τι συμβαίνει και να τους δώσετε την ευκαιρία να εκφράσουν πιο ήρεμα την άποψή τους. Την ώρα του καβγά κανένας δεν είναι έτοιμος να ακούσει συμβουλές. Αφήστε λοιπόν τις νουθεσίες και τα διδάγματα για αργότερα.

Δείξτε τους εκείνη τη στιγμή πώς θα μπορούσε ο καθένας να κάνει μια υποχώρηση ή να πει κάτι με πιο ήρεμο τρόπο. Αν ο καβγάς γίνεται πιο έντονος, χωρίστε τα και βάλτε το καθένα σε άλλο δωμάτιο μέχρι να ηρεμήσουν. Θυμίστε τους τη συμφωνία που έχετε κάνει για τις συνέπειες ή την τιμωρία κάθε φορά που τσακώνονται.

Αντί επιλόγου Τα όρια είναι αναπόσπαστο στοιχείο των σχέσεων με τον εαυτό μας και τους άλλους. Θεμιτά είναι τα όρια που διευκολύνουν, προστατεύουν και εξελίσσουν την δική μου οικογενειακή πραγματικότητα. Για να ανακαλύψω την μαγική συνταγή των ορίων στην δική μου οικογένεια καλό είναι να απαντάω κάθε φορά στις ακόλουθες ερωτήσεις: Γιατί πρέπει να βάλω όρια; Τι θέλω να πετύχω ; Πιστεύω πως μπορώ να τα καταφέρω;

Τι θα κερδίσει το παιδί μου, εγώ, η οικογένειά μου από την τήρηση των ορίων; Τι μπορώ να κάνω και πως θα νιώσω αν τα πράγματα δεν οδηγηθούν εκεί που υπολογίζω; Κάθε φορά που προσπαθώ να «ορίσω» προσπαθώ να εξελίξω και να εξελιχθώ, να προστατέψω και να προστατευτώ, να νιώσω και να δώσω ασφάλεια και αποδοχή. Γι αυτό μέσα από το πείραμα, την παρατήρηση, την δοκιμή και την πλάνη εκπαιδεύομαι και εκπαιδεύω αφηγούμενος την δική μου, μοναδική οικογενειακή ιστορία