Ο 19ος αιώνας είναι ο αιώνας της επιστροφής του ελληνικού έθνους στο προσκήνιο της Ιστορίας. Το γεγονός αυτό είχε σημαντικές πολιτικές, οικονομικές, γεωστρατηγικές και πολιτισμικές προεκτάσεις. Συνοδεύτηκε μάλιστα από την εμφάνιση του φαινομένου των εθνικών ευεργετών, οι οποίοι ήταν πάρα πολλοί, πρόσφεραν πάρα πολλά, έδρασαν μάλιστα συντονισμένα σε πολλές περιπτώσεις υπέρ του ελληνικού έθνους ώστε οι ιστορικοί ομιλούν για ένα πραγματικό κίνημα εθνικής ευεργεσίας, το οποίο έλαβε διαστάσεις ιδεολογικού προτάγματος.

Το κίνημα των εθνικών ευεργετών κατά τον 19ο και τον 20ό αιώνα. Η θέση του Ιωάννη Βαρβάκη Κείμενα: Βασίλης Ζωγόπουλος, Νεοκλής Κασιμάτης, Γιώργος Κομηνέας Επιμέλεια: Αντώνιος Βράκας

Γεώργιος Αβέρωφ 1818-1899

Γεννήθηκε στις 15 Αυγούστου του 1818 στο Μέτσοβο Γεννήθηκε στις 15 Αυγούστου του 1818 στο Μέτσοβο. Η οικογένειά του ήταν μια από τις πιο πλούσιες της Ηπείρου. Στα 18 του χρόνια μετανάστευσε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου για να βρει την τύχη του. Ξεκίνησε να εργάζεται στον εμπορικό οίκο του θείου του Ν. Στουρνάρα και μόλις μάζεψε αρκετά χρήματα κατάφερε να ανοίξει τη δική του επιχείρηση. Πέτυχε να εξαγάγει στη Ρωσία τεράστιες για την εποχή εκείνη ποσότητες χουρμάδων, και, ακολουθώντας το τότε εμπόριο ανταλλαγής ειδών, εισήγαγε μεγάλη ποσότητα χρυσονημάτων (μπρισίμ). Αυτή ήταν η πρώτη του εμπορική πράξη που του απέφερε τεράστια κέρδη και τον καθιέρωσε γενικότερα. Έτυχε τότε να παντρεύεται ένας Αιγύπτιος πασάς και σύμφωνα με τα έθιμα οι παριστάμενοι στον γάμο έπρεπε να φορούν χρυσοκέντητες στολές. Έτσι, τα εισαγόμενα αυτά «χρυσονήματα του Αβέρωφ», όπως ονομάστηκαν, κυριολεκτικά έγιναν ανάρπαστα σε υψηλή τιμή, τόσο από τη Βασιλική Αυλή όσο και από τους αξιωματούχους της χώρας. Με εκείνο το κεφάλαιο που απέκτησε ο Αβέρωφ άρχισε να δημιουργεί αλυσίδα ευρύτατων επιχειρήσεων με εκπληκτικές επιτυχίες. Το 1870 αναγνωρίσθηκε ως ο μεγαλύτερος έμπορος της Αιγύπτου.

Χάρη στην τεράστια περιουσία που απέκτησε χορήγησε χρήματα για την επέκταση του Πολυτεχνείου, για την αναμόρφωση του Παναθηναϊκού Σταδίου και για την ανέγερση του ανδριάντα του Ρήγα Φεραίου και του Πατριάρχη Γρηγορίου του Ε' στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στον Αβέρωφ επίσης οφείλονται η ανέγερση των φυλακών Αβέρωφ (κατεδαφίστηκαν το 1971), η σχολή Ευελπίδων, η Γεωργική Σχολή της Λάρισας, το Ωδείο των Αθηνών κ.ά. Το μεγαλύτερο ευεργέτημά του πάντως θεωρείται η δωρεά 2.500.000 χρυσών φράγκων στο Πολεμικό Ναυτικό, χρήματα με τα οποία ναυπηγήθηκε το θωρηκτό «Γεώργιος Αβέρωφ». Πέθανε στην Αλεξάνδρεια στις 15 Ιουλίου του 1899.

Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο σε εικόνα του 1900 Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο σε εικόνα του 1900

Το Καλλιμάρμαρο Στάδιο

Απόστολος Αρσάκης 1792-1874

Γεννήθηκε στο Χοτάχοβο που βρίσκεται στη Β. Ήπειρο το 1792 Γεννήθηκε στο Χοτάχοβο που βρίσκεται στη Β. Ήπειρο το 1792. Η οικονομική κατάσταση της οικογένειάς του ήταν δυσχερής λόγω του άγονου εδάφους της περιοχής. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα να αναγκαστούν οι γονείς του να μεταναστεύσουν στη Ρουμανία και να εγκατασταθούν στο Βουκουρέστι. Από μικρός είχε έφεση στο να διαβάζει βιβλία και να διευρύνει τους ορίζοντες του. Αργότερα πήγε στη Βιέννη να μαθητεύσει στο πλευρό του Νεόφυτου Δούκα ο οποίος τον μύησε στην ιδέα της απελευθέρωσης του ελληνικού έθνους από τον τουρκικό ζυγό. Στη συνέχεια σπούδασε ιατρική στη Χάλλη της Σαξονίας. Το 1811 σε ηλικία 19 ετών έγραψε βουκολικό ειδύλλιο σε δωρική διάλεκτο κατ’ απομίμηση του Θεοκρίτου. Με αυτό προσπάθησε να πείσει τον Ναπολέοντα να βοηθήσει στην απελευθέρωση των Ελλήνων από τους Τούρκους. Το 1813 ανακηρύχτηκε χειρουργός.

Το 1822 μπήκε στη διπλωματική υπηρεσία του ηγεμόνα της Βλαχίας, ενώ την περίοδο 1836-1839 διετέλεσε Γραμματέας Επικρατείας του ηγεμόνα της Βλαχίας Αλέξανδρου Γκίκα. Το 1857 πρωτοεκλέχθηκε βουλευτής και την περίοδο 1857-1859 χρημάτισε μέλος της τετραμελούς επιτροπής για την ένωση της Βλαχίας και της Μολδαβίας, οι οποίες αργότερα θα αποτελέσουν τη Ρουμανία. Το 1860 διορίζεται Υπουργός Εξωτερικών της Ρουμανίας και δύο χρόνια αργότερα στις 22 Ιανουαρίου του 1862 αντικαθιστά τον δολοφονημένο πρωθυπουργό Καρατζίου. Στον πρωθυπουργικό θώκο παρέμεινε μέχρι τις 24 Ιουνίου του 1862, οπότε και ανέλαβε ο Αλέξανδρος Καντακουζηνός. Το 1866 αποχώρησε από την ενεργό πολιτική δράση. Με δικές του δαπάνες βοήθησε στην αποπεράτωση τού Μεγάρου της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας στην οδό Πανεπιστημίου, ενώ διέθεσε μεγάλα ποσά για τη συντήρησή του. Σήμερα το κτίριο αυτό φέρει το όνομά του (Αρσάκειο). Πέθανε στο Βουκουρέστι στις 16 Ιουλίου του 1874.

Το Αρσάκειο Μέγαρο

Ιωάννης Βαρβάκης 1745-1825

Γεννήθηκε στα Ψαρά και ακολουθώντας την παράδοση του νησιού έγινε ναυτικός. Το πραγματικό του όνομα ήταν Λεοντίδης, το οποίο αντικαταστάθηκε από το παρατσούκλι «Βαρβάκης», προερχόμενο από ένα είδος μικρόσωμου γερακιού που ζει στα Ψαρά και στη Β. Χίο. Κατά τον ρωσοτουρκικό πόλεμο του 1770-1774 πήρε μέρος σαν κυβερνήτης πυρπολικού στο πλευρό των Ρώσων της αυτοκράτειρας Αικατερίνης Β' ενάντια στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Με τα πλοία του βοήθησε τους Ρώσους στο Αιγαίο. Μετά την υπογραφή της ειρήνης ο Βαρβάκης δεν επέστρεψε στα Ψαρά, παρά έβαλε πλώρη για την Κωνσταντινούπολη, χωρίς να υπολογίζει το πόσο εχθρικό ήταν το περιβάλλον εκεί για τους Έλληνες. Το πλοίο του κατασχέθηκε, ο ίδιος βρέθηκε μπλεγμένος με τις αρχές και εκδιώχθηκε. Χωρίς καθόλου χρήματα, αποφάσισε να ζητήσει ακρόαση από την Αικατερίνη - κάτω από δυσμενείς συνθήκες, αφού αυτό σήμαινε να περπατήσει απόσταση 5.000 χιλιόμετρων μέχρι την Αγία Πετρούπολη. Εκεί συνάντησε τον Γρηγόριο Ποτέμκιν, εραστή της Αικατερίνης, ο οποίος μεσολάβησε ώστε η Τσαρίνα να τον δεχθεί.

Η αυτοκράτειρα Αικατερίνη και ο Γρηγόριος Ποτέμκιν. Οι ευεργέτες του Ι Η αυτοκράτειρα Αικατερίνη και ο Γρηγόριος Ποτέμκιν. Οι ευεργέτες του Ι. Βαρβάκη.

Η Αικατερίνη αποδείχθηκε ιδιαίτερα γενναιόδωρη δίνοντάς του ένα πουγκί με 10.000 χρυσά ρούβλια και μια άδεια απεριόριστης και αφορολόγητης αλιείας στην Κασπία. Έτσι κατόρθωσε να πάρει μια μικρή αποζημίωση για ένα πυρπολικό του που καταστράφηκε στον Τσεσμέ, καθώς και το δικαίωμα να ψαρεύει στην Κασπία θάλασσα. Μετά πήγε στο Αστραχάν, λιμάνι της Κασπίας, όπου πλούτισε φτιάχνοντας οινόπνευμα και χρησιμοποιώντας το προνόμιο του ψαρέματος στην εκεί θάλασσα, έγινε μάλιστα ο πρώτος που εμπορεύτηκε το χαβιάρι. Για τις κοινωφελείς του εργασίες και δωρεές του στη Ρωσία αργότερα παρασημοφορήθηκε από τον Τσάρο ενώ του δόθηκε και τίτλος ευγενείας με το επίθετο Κομνηνός Βαρβάκης. Από το 1812 βρέθηκε στο Ταγκανρόγκ, όπου πήρε τη ρωσική υπηκοότητα αλλά και τίτλους ευγενείας για την οικογένειά του που ζούσε στην Ελλάδα. Το 1815 εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στο Ταϊγάνι, όπου μετέφερε όλη σχεδόν την κινητή περιουσία του.

Εικόνες του σύγχρονου Αστραχάν επί του ποταμού Βόλγα

Κατά τη διάρκεια του πολέμου για την Ελληνική Ανεξαρτησία ο Ι Κατά τη διάρκεια του πολέμου για την Ελληνική Ανεξαρτησία ο Ι. Βαρβάκης προσέφερε πάρα πολλά στον Αγώνα. Με δικά του έξοδα εξόπλισε τους ομογενείς που πολεμούσαν μαζί με τον Αλέξανδρο Υψηλάντη. Επίσης μέσω του Πατριαρχείου κατάφερε να εξαγοράσει πάρα πολλούς Έλληνες αιχμαλώτους. Ο Βαρβάκης πάνω απ' όλα βοήθησε τον αγώνα των Ψαριανών, των συμπατριωτών του. Έστειλε τρόφιμα και διάφορα άλλα εφόδια στο νησί. Μετά την καταστροφή των Ψαρών, το 1824, ήρθε στην Ελλάδα, για να βοηθήσει με κάθε μέσο τους πρόσφυγες.

Τελικά ο Βαρβάκης ανακοίνωσε στην κυβέρνηση ότι διέθεσε μεγάλο ποσό (700.000 ρούβλια) για να κτιστεί ένα σχολείο στο νεογέννητο ελληνικό κράτος. Για την πράξη του αυτή ανακηρύχτηκε Μέγας Ευεργέτης. Πέθανε στις 10 Ιανουαρίου του 1825 στη Ζάκυνθο. Το 1857 άρχισε να κτίζεται το κτίριο της Βαρβακείου Σχολής, το οποίο ολοκληρώθηκε το 1859. Από το 1886 και μετά λειτούργησε σαν Πρακτικό Γυμνάσιο, αφιερωμένο σχεδόν αποκλειστικά στη σπουδή των θετικών επιστημών. Ήταν το μοναδικό σχολείο του είδους του στη χώρα για πολλά χρόνια. Το παλιό κτίριο καταστράφηκε τον Δεκέμβριο του 1944. Σήμερα λειτουργούν Πρότυπο Πειραματικό Γυμνάσιο και Λύκειο της Βαρβακείου Σχολής.

Το σύγχρονο κτήριο της Βαρβακείου Σχολής

Ευγένιος Ευγενίδης 1882-1954

Γεννήθηκε στο Διδυμότειχο το 1882 Γεννήθηκε στο Διδυμότειχο το 1882. Σπούδασε στη Ροβέρτειο Σχολή στην Κωνσταντινούπολη. Μετά το πέρας των σπουδών του άρχισε να επιδίδεται σε ναυτιλιακές επιχειρήσεις. Ο Ευγένιος Ευγενίδης στην αρχή διεύθυνε τη σουηδική εταιρεία "Χομ Λάιν", φθάνοντας κατά την τελευταία δεκαετία του βίου του να έχει αναπτύξει και να διευθύνει όλες τις σουηδικές ναυτιλιακές γραμμές στη Μεσόγειο αναλαμβάνοντας πλέον και ο ίδιος ρόλο πλοιοκτήτη. Τον Δεκέμβριο του 1953 υπέγραψε σύμβαση με το ελληνικό δημόσιο δια της οποίας διέθεσε το υπ΄ αυτού υπερωκεάνειο «Ατλάντικ», το οποίο προς τιμήν της τότε Βασίλισσας, μετονομάσθηκε σε «Βασίλισσα Φρειδερίκη» στη γραμμή Πειραιάς-Νέα Υόρκη. Επίσης, τότε εγκαινίασε νέα τακτική ναυτιλιακή γραμμή Πειραιάς-Νότια Αμερική με πρώτο πλοίο το φορτηγό «Αθήναι». Παράλληλα διέθεσε ένα μεγάλο μέρος της περιουσίας του για την κατασκευή του ιδρύματος Ευγενίδου που βρίσκεται στη λεωφόρο Συγγρού.Το ίδρυμα προσέφερε σύγχρονη τεχνική και επαγγελματική εκπαίδευση στους σπουδαστές. Στο ίδιο ίδρυμα στεγάζεται το Πλανητάριο που είναι μοναδικό στα Βαλκάνια. Πέθανε το 1954 στο Μοντρέ της Ελβετίας.

Το ίδρυμα Ευγενίδου.

Ευάγγελος Ζάππας 1800-1865 Κωνσταντίνος Ζάππας 1812-1892

Γεννήθηκαν στο χωριό Λάμποβο, στη Βόρεια Ήπειρο Γεννήθηκαν στο χωριό Λάμποβο, στη Βόρεια Ήπειρο. Ο Ευάγγελος προερχόταν από φτωχή οικογένεια. Σε ηλικία 13 ετών στρατολογήθηκε από τον Αλή Πασά και στάλθηκε φρουρός σε ένα φρούριο κοντά στα Γιάννενα. Κατά τη σύγκρουση των Σουλιωτών με τον Αλή, ο Ζάππας βρέθηκε στο ελληνικό στρατόπεδο υπό τη διοίκηση του Μάρκου Μπότσαρη. Το 1824, έγινε ταξίαρχος και διοίκησε τα Βλαχοχώρια των Σαλώνων. Σύμφωνα με άλλες πηγές, πολέμησε δίπλα στον Καραϊσκάκη, τον Κολοκοτρώνη και τον Οδυσσέα Ανδρούτσο. Στο τέλος της επανάστασης αρνήθηκε τη χρηματική αποζημίωση που δόθηκε από το κράτος για τους ήρωες της Επανάστασης και μετανάστευσε στο Βουκουρέστι το 1831. Ο Ζάππας ακολούθησε την τακτική και άλλων Ελλήνων, νοίκιασε και εκμεταλλεύτηκε μοναστηριακά κτήματα στην περιοχή της Γιαλόμιτζας, κοντά στο Βουκουρέστι. Μέσα σε τρεις περίπου δεκαετίες απέκτησε τεράστια περιουσία και αντίστοιχα εισοδήματα.

Ο Κωσταντίνος ήταν εξάδελφος του Ευάγγελου Ο Κωσταντίνος ήταν εξάδελφος του Ευάγγελου. Το 1881 αγόρασε μεγάλα τσιφλίκια στη Θεσσαλία, επίσης μερίμνησε για την ανέγερση (1874-1888) του καλλιμάρμαρου Ζαππείου Μεγάρου στην Αθήνα. Με επιδοτήσεις από την προσωπική περιουσία του κτίστηκαν τα πρότυπα Ζάππεια παρθεναγωγεία στην Κωνσταντινούπολη, καθώς και πολλά άλλα εκπαιδευτήρια σε πολλές πόλεις και κωμοπόλεις της Ηπείρου και της Θράκης και συστήθηκαν υποτροφίες για τη μετεκπαίδευση σπουδαστών στις γεωργικές σχολές της Δυτικής Ευρώπης.

Το Ζάππειο Μέγαρο

Όνειρο και των δυο τους ήταν η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων Όνειρο και των δυο τους ήταν η αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων. Έτσι το 1859 ιδρύθηκαν τα "Νέα Ολύμπια", έκθεση γεωργική, τεχνική και βιομηχανική που ορίστηκε να πραγματοποιείται ανά τετραετία στο Ζάππειο. Ο Ευαγγέλης Ζάππας πέθανε στις 19 Ιουνίου του 1865 στο Μπροστένι, και ο εξάδελφός του Κωνσταντίνος στις 20 Ιανουαρίου του 1892 στο Μαντ της Γαλλίας. Το Ζάππειο

Εμμανουήλ Μπενάκης 1843-1929

Ο Εμμανουήλ Μπενάκης ήταν Έλληνας πολιτικός. Γεννήθηκε το 1843 στη Σύρο. Μετά τις σπουδές του στη Βρετανία, πήγε στην Αίγυπτο και εργάστηκε στην εταιρεία εμπορίας βάμβακος Χωρέμη στην Αλεξάνδρεια. Απέκτησε μεγάλη περιουσία και χρημάτισε πρώτος Πρόεδρος του Επιμελητηρίου της Αλεξάνδρειας. Ήταν στενός φίλος του Ελευθερίου Βενιζέλου, με το κόμμα του οποίου εκλέχτηκε, το 1910, βουλευτής. Χρημάτισε υπουργός Ναυτιλίας, Γεωργίας, Οικονομικών και Βιομηχανίας. Το 1914 εκλέχτηκε δήμαρχος Αθηνών. Με την ήττα του Βενιζέλου στις εκλογές καταδιώχθηκε και βασανίστηκε. Το 1920 εξορίστηκε στο Παρίσι. Επέστρεψε λίγο αργότερα και πραγματοποίησε σημαντικές δωρεές (Σχολή Νοσοκόμων Ερυθρού Σταυρού, Νοσοκομείο στους Αμπελοκήπους, Σταθμός Πρώτων Βοηθειών στην οδό Γ΄ Σεπτεμβρίου, Παιδικό Άσυλο και το Φυτοπαθολογικό Ινστιτούτο της Κηφισιάς). Επίσης ήταν ιδρυτικό μέλος του Κολεγίου Αθηνών. Επιπλέον ίδρυσε την Μπενάκειο Βιβλιοθήκη και δώρισε στη βιβλιοθήκη της Βουλής μια σειρά από τη βιλιοθήκη του Ψυχάρη και του Ρενάν. Πέθανε στην Αθήνα το 1929.

Το Μουσείο Μπενάκη

Νικόλαος Στουρνάρας 1806-1853

Ο Νικόλαος Στουρνάρας γεννήθηκε το 1806 στο Μέτσοβο και ήταν ανιψιός των αδελφών Τοσίτσα. Ταξίδεψε αρχικά στο Λιβόρνο και κατόπιν οι θείοι του τον έστειλαν στο Παρίσι για ανώτερες εμποροβιομηχανικές σπουδές. Μετά τις σπουδές του εγκαταστάθηκε στην Αλεξάνδρεια στον εμπορικό οίκο Τοσίτσα και διακρίθηκε για την ευφυΐα του και τον δυναμισμό του. Άφησε πολλά χρήματα, πάνω από 1.500.000 χρυσές δραχμές, για σχολεία, φιλανθρωπικά ιδρύματα κ.ά. Επίσης διέθεσε χρήματα για την ανέγερση του Πολυτεχνείου, τη συντήρηση των σχολείων του Μετσόβου και της Αλεξανδρείας. Πέθανε το 1853.

Ανδρέας Συγγρός 1830-1899

Γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1830 και ήταν γιος του γιατρού Γεωργιάδη Συγγρού από το χωριό Λιθί Χίου. Σπούδασε στη σχολή του Θεόφιλου Καΐρη στην Άνδρο και στη συνέχεια τέλειωσε τις γυμνασιακές του σπουδές στην Ερμούπολη. Δραστηριοποιήθηκε στον τραπεζικό κλάδο στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, ενώ στο τελευταίο τέταρτο του αιώνα επεκτάθηκε και στην Ελλάδα. Απέκτησε τεράστια περιουσία και, μετά την εκχώρηση της Θεσσαλίας στην Ελλάδα, εγκαταστάθηκε στην Αθήνα το 1872, όπου κατασκεύασε το Μέγαρο Συγγρού, το οποίο δωρήθηκε αργότερα στο κράτος και σήμερα στεγάζει το Υπουργείο Εξωτερικών. Ίδρυσε την Πιστωτική Τράπεζα με τον Ιωάννη Σκαλτσούνη.

Το 1881 ίδρυσε την Τράπεζα Ηπειροθεσσαλίας Το 1881 ίδρυσε την Τράπεζα Ηπειροθεσσαλίας. Με δαπάνες του έγινε η αποπεράτωση της διώρυγας της Κορίνθου, ανεγέρθηκαν τα Μουσεία των Δελφών και της Αρχαίας Ολυμπίας, το Δημοτικό Θέατρο της Αθήνας, οι φερώνυμες φυλακές Συγγρού, το Παπάφειο Νοσοκομείο της Θεσσαλονίκης, το εργαστήριο απόρων γυναικών, το Δημοτικό Σχολείο στη Φολέγανδρο, καθώς και πολλά άλλα κοινωφελή ιδρύματα στη Χίο και στην Κωνσταντινούπολη. Με τη διαθήκη του δώρισε μεγάλες εκτάσεις στο «Αμαλίειο Ορφανοτροφείο», κληροδότησε μεγάλα ποσά, όπως πάνω από 100.000 λίρες μόνο για την κατασκευή νέας πτέρυγας στο νοσοκομείο του «Ευαγγελισμού», επίσης για την κατασκευή της μεγάλης λεωφόρου Αθήνας-Π. Φαλήρου που φέρει το όνομά του, κ.ά.

Πέθανε το 1899 στην Αθήνα. Μετά τον θάνατό του η γυναίκα του δώρισε το κτήμα Συγγρού στο δημόσιο, ενώ κατασκεύασε και το ομώνυμο πρότυπο για την εποχή νοσοκομείο μεταδοτικών νοσημάτων «Ανδρέας Συγγρός». Ανδρέας Συγγρός

Κωνσταντίνος Σισμάνογλου Αναστάσιος Σισμάνογλου 1857-1951 ; -1934

Γεννήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη Γεννήθηκαν στην Κωνσταντινούπολη. Ο πατέρας τους Ιωάννης, παρόλο που καταγόταν από φτωχή οικογένεια, έγινε μεγάλος επιχειρηματίας και τραπεζίτης και είχε μία θέση στην οθωμανική κυβέρνηση. Τα δύο αδέρφια σπούδασαν στο Ελληνικό Λύκειο και, μόλις πέθανε ο πατέρας τους, ανέλαβαν τις επιχειρήσεις του. Το 1897 εγκατέλειψαν την Κωνσταντινούπολη λόγω του ελληνοτουρκικού πολέμου και εγκαταστάθηκαν στο Παρίσι. Με την τεράστια περιουσία που κληρονόμησαν έκαναν πολλές φιλανθρωπίες στην Ελλάδα. Με το ξέσπασμα του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου ήρθαν στην Ελλάδα και έμειναν στην Αθήνα. Διέθεσαν μεγάλα ποσά για τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής. Άλλες μεγάλες προσφορές τους είναι το Φυματιολογικό Ινστιτούτο στα Μελίσσια Αθηνών το 1936 και το Σισμανόγλειο Γενικό Νοσοκομείο στην Αθήνα, καθώς και το ομώνυμο στην Κομοτηνή. Ο Αναστάσιος πέθανε το 1934 και ο αδερφός του το 1951.

Το Σισμανόγλειο Αθηνών

Γεώργιος Σίνας 1783-1856

Γεννήθηκε στη Νις της Σερβίας αλλά καταγόταν από τη Μοσχόπολη (Β Γεννήθηκε στη Νις της Σερβίας αλλά καταγόταν από τη Μοσχόπολη (Β. Ήπειρος). Μικρός έμεινε ορφανός από μητέρα και μεγάλωσε με τη βοήθεια της θείας του στις Σέρρες, όπου και έζησε τα πρώτα του σχολικά χρόνια. Κατά το 1790, βρίσκεται μαζί με τον πατέρα του στην Βιέννη, όπου ολοκλήρωσε τις βασικές του ελληνικές σπουδές και έμαθε ξένες γλώσσες. Σε ηλικία είκοσι ετών έγινε συνεταίρος στις επιχειρήσεις του πατέρα του και κατάφερε να επιδείξει εξαιρετική πρωτοβουλία, συμβάλλοντας στην ανάπτυξη της αυστριακής βιομηχανίας και του εμπορίου. Επίσης διέθεσε μεγάλο μέρος των κεφαλαίων του για την αγορά ακινήτων και έγινε ο μεγαλύτερος τότε γαιοκτήμονας και ιδιοκτήτης αρχοντικών οικιών στην Αυστροουγγαρία. Κατάφερε να γίνει τραπεζίτης διεθνούς φήμης και πιστωτής όχι μόνο μεγάλων επιχειρήσεων αλλά και δανειστής κυβερνήσεων και αυτοκρατοριών. Το 1825 εκλέχτηκε πρώτος από τους δέκα διευθυντές της Εθνικής Τράπεζας της Αυστρίας και διατήρησε τη θέση αυτή για 25 έτη. Το 1833 διορίστηκε από τον Όθωνα πρόξενος της Ελλάδας στην Βιέννη. Πρόσφερε πολλά χρηματικά ποσά σε εκπαιδευτικά και φιλανθρωπικά ιδρύματα του Ελληνικού Κράτους (Αρσάκειο, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Οφθαλμιατρείο, Αρχαιολογική Εταιρεία). Τη μεγαλύτερη του δωρεά αποτελεί η ίδρυση του Αστεροσκοπείου στον λόφο των Νυμφών της Αθήνας, του οποίου η ανέγερση (1842-1845) πραγματοποιήθηκε από τον Δανό αρχιτέκτονα Θεόφιλο Χάνσεν.

Το Πανεπιστήμιο Αθηνών

Η γέφυρα της Βουδαπέστης που χρηματοδοτήθηκε από τον Σίνα.

Σίμων Σίνας 1810-1876

Κατάγεται από τη Μοσχόπολη και ήταν γιος του Γεώργιου Σίνα Κατάγεται από τη Μοσχόπολη και ήταν γιος του Γεώργιου Σίνα. Φοίτησε στο Κλασικό Γυμνάσιο της Βιέννης και σπούδασε φιλοσοφία, ιστορία και πολιτική οικονομία στην ίδια πόλη. Εργάστηκε κατόπιν στις οικογενειακές επιχειρήσεις και υπήρξε γενικός κληρονόμος της κολοσσιαίας πατρικής περιουσίας. Υπηρέτησε το ελληνικό δημόσιο ως πρόξενος στη Βιέννη και αργότερα διετέλεσε Υπουργός στις εκάστοτε κυβερνήσεις διαφόρων χωρών: στην Αυστρία, στη Βαυαρία και στη Γερμανία. Επίσης, μεταξύ άλλων, βοήθησε οικονομικά στην αποπεράτωση της Ουγγρικής Ακαδημίας στη Βουδαπέστη, της Μητρόπολης Αθηνών και της Ακαδημίας Αθηνών. Στην Ελλάδα ο Σ. Σίνας συνέχισε τις δωρεές του πατέρα του προς φιλανθρωπικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα, χορηγώντας σημαντικά ποσά για την αποπεράτωση του Αμαλιείου Ορφανοτροφείου, τη συντήρηση του Αστεροσκοπείου κ.ά. Για την καλύτερη λειτουργία του τοποθέτησε μεταξύ 1858-1884 ως Διευθυντή τον διακεκριμένο Γερμανό Γιόχαν Φρήντρηχ Γιούλιους Σμιτ. Το 1864 ο αυτοκράτορας της Αυστρίας Φραγκίσκος Ιωσήφ του απένειμε τον τίτλο του αυλικού μυστικοσυμβούλου. Πέθανε το 1876. Ένας κρατήρας στην Σελήνη φέρει το όνομά του.

Η Ακαδημία Αθηνών

Επίλογος Η πλειονότητα των εθνικών ευεργετών ήταν βλαχόφωνοι Ηπειρώτες, οι οποίοι συχνά έδρασαν συντονισμένα. Συνήθως προέρχονταν από φτωχές αγροτικές περιοχές με μόνη διέξοδο την επιχειρηματικότητα. Ο Ιωάννης Βαρβάκης (αν και θεωρείται ότι έλκει μακρινή καταγωγή από την Ήπειρο επίσης) προερχόταν από τον αντίποδα του ελληνικού κόσμου, το ανατολικό Αιγαίο. Έδρασε κατά βάση μεμονωμένα και αποτελεί κορυφαία περίπτωση του «ελληνικού ονείρου», δηλαδή της αυτοδημιούργητης, παράτολμης, καινοτόμου επιχειρηματικότητας.

Όλοι τους ήταν φλογεροί και ανιδιοτελείς πατριώτες, στενά συνδεδεμένοι με την ιδιαίτερη (π.χ. Μέτσοβο, Ψαρά), αλλά και την ευρύτερη πατρίδα τους (Ελλάδα), μέσα στο ιδεολογικό πλαίσιο του 19ου κυρίως αιώνα.

Γεώργιος Αβέρωφ, Απόστολος Αρσάκης, Ιωάννης Βαρβάκης, Ευγένιος Ευγενίδης, Ευάγγελος και Κωνσταντίνος Ζάππας, Εμμανουήλ Μπενάκης, Νικόλαος Στουρνάρας, Ανδρέας Συγγρός, Κωνσταντίνος Σισμάνογλου, Αναστάσιος Σισμάνογλου, Γεώργιος Σίνας, Σίμων Σίνας …

ΣΗΜΕΡΑ ΠΟΙΟΣ;