(PRO-SKILLS project 2- Διαδικασία εκπαίδευσης του εκπαιδευτή ) Αγγελική Πασσά – Συντονίστρια PRO-SKILLS στην Ελλάδα A. ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ  Όλες οι τεχνικές και τα παιχνίδια που χρησιμοποιούνται σε αυτού του είδους τα διαδραστικά σεμινάρια και εργαστήρια, λειτουργούν σαν εργαλεία για τους σκοπούς και τους στόχους που έχουν τεθεί από τους οργανωτές. Τα παιχνίδια και οι τεχνικές, από μόνα τους δεν δίνουν λύσεις. Αποτελούν μέρος της γενικότερης ιδέας και λειτουργούν στους ανθρώπους ως κίνητρα, προκλήσεις, ενεργοποιητές ώστε να εμβαθύνουν στην σκέψη τους, να αναγνωρίσουν τα συναισθήματά τους, σε τι κατάσταση βρίσκονται σωματικά και ψυχολογικά μέσα στο γενικότερο πλαίσιο του «Εδώ και τώρα». 1

 Αυτού του είδους οι ασκήσεις και τα παιχνίδια, δεν είναι ποτέ τα ίδια, όταν εφαρμόζονται στους ανθρώπους (αν και οι οδηγίες είναι ίδιες). Διαφορές στις προσωπικότητες, στις ηλικίες, στο φύλλο, στο πολιτιστικό υπόβαθρο κλπ. δίνουν σχεδόν διαφορετικά αποτελέσματα καθώς οι άνθρωποι αντιδρούν με διαφορετικούς τρόπους. Έτσι λοιπόν αυτές οι ασκήσεις δεν θα πρέπει να λειτουργούν ως «συνταγές», γιατί τα «συστατικά» δεν είναι τα ίδια κάθε φορά. A. ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ 2

Ο εκπαιδευτής θα πρέπει πάντα:  Να γνωρίζει τους συγκεκριμένους στόχους της εκπαίδευσης  Να είναι ενήμερος των συναισθημάτων του (φόβοι, τι του αρέσει, τι αντιπαθεί…) όταν αρχίζει να εκπαιδεύει  Να γνωρίζει την ομάδα στόχου που καλείται να εκπαιδεύσει  Να είναι καλά εξοπλισμένος με τεχνικές και παιχνίδια  Να είναι ευέλικτος να εφαρμόσει τις κατάλληλες τεχνικές και παιχνίδια σύμφωνα με την σχεσιοδυναμική που αναπτύσσεται μέσα στην ομάδα  Να μπορεί να οργανώσει την εκπαίδευση με αρχή, μέση, τέλος  Να είναι απαλλαγμένος από προκαταλήψεις, ρατσιστικές ιδέες, διακρίσεις, ερμηνείες  Να είναι καλός ακροατής  Να είναι σε θέση να συνθέσει ιδέες, να αναδείξει θέματα και να διευκολύνει την έκφραση όλων των μελών A. ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ 3

 Οι εκπαιδευτές θα πρέπει να είναι πολύ προσεκτικοί στην χρήση αυτών των τεχνικών και παιχνιδιών, να τα δοκιμάζουν πριν τα εφαρμόσουν και πάντοτε να προσπαθούν να «κλείσουν» καταστάσεις όταν αυτές «ανοίγονται». Δεν θα πρέπει να επιτρέπουν αυτές οι καταστάσεις να βγαίνουν εκτός ελέγχου ή να δημιουργούν αντιπαραθέσεις και αρνητική ατμόσφαιρα. Μερικές φορές οι άνθρωποι βρίσκουν αυτές τις τεχνικές και τα παιχνίδια ως μια καλή ευκαιρία για ψυχοθεραπεία ή εξομολόγηση βαθύτερων σκέψεων, συναισθημάτων και καταστάσεων. Ο εκπαιδευτής θα πρέπει να θέσει πολύ καθαρά τα όρια της εκπαιδευτικής συνάντησης και να είναι σε ετοιμότητα να ελέγξει την κατάσταση προσφέροντας εναλλακτικές λύσεις ή περιορίζοντας εκείνα τα άτομα που παραβιάζουν τα όρια που έχουν αποφασιστεί. A. ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ 4

Πριν την έναρξη του σεμιναρίου ή εργαστηρίου είναι πολύ σημαντικό: 1. Να τεθεί το πλαίσιο π.χ.  Ταυτότητα του οργανωτή φορέα  Χώρος  Χρόνος  Θεματολογία  Σκοπός - στόχοι  Μεθοδολογία  Εκπαιδευτές  Διάφορα κόστη Κατά αυτόν τον τρόπο οι συμμετέχοντες γνωρίζουν σε έναν βαθμό σε ποιο πλαίσιο καλούνται να συμμετέχουν και στην συνέχεια να αποφασίζουν οι ίδιοι εάν το θέλουν ή όχι. A. ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ 5

2. Να συναφθεί «συμβόλαιο» με τους συμμετέχοντες  Αν και το πλαίσιο της εκπαίδευσης είναι συγκεκριμένο υπάρχει πάντοτε χώρος για τους ανθρώπους να δηλώσουν τις συναισθηματικές και γνωστικές τους ανάγκες. Το «συμβόλαιο» είναι μια διαδικασία που επιτρέπει σε εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενους να αποφασίσουν μαζί μερικούς κανόνες αμοιβαίου σεβασμού που αφορούν στην εφαρμογή του σεμιναρίου.  Το «συμβόλαιο» εμπλέκει τους ανθρώπους σε συγκεκριμένες δεσμεύσεις και τους καθιστά πιο υπεύθυνους για τις επιλογές τους. Το «συμβόλαιο» είναι ένα πολύ σημαντικό κλειδί που ανοίγει μια λειτουργική επικοινωνία και σχέση ανάμεσα στους ίδιους τους συμμετέχοντες και ανάμεσα στους εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενους. A. ΓΕΝΙΚΑ ΣΧΟΛΙΑ 6

Γενικά  Είναι πολύ σημαντικό στο εισαγωγικό μέρος ενός εργαστηρίου ή σεμιναρίου, οι άνθρωποι να γνωριστούν μεταξύ τους (μερικές βασικές πληροφορίες για την προέλευσή τους, τις σκέψεις τους σχετικά με το πλαίσιο του σεμιναρίου, μερικές ανάγκες και επιθυμίες, τις προοπτικές τους).  Όλες αυτές οι πληροφορίες είναι βασικές όχι μόνο για τους ίδιους τους συμμετέχοντες αλλά επίσης για τους εκπαιδευτές. Η διαδικασία του «κτισίματος ομάδας» και η δημιουργία θετικής ατμόσφαιρας που είναι απαραίτητα για αυτού του είδους την εκπαίδευση, ξεκινούν από αυτές τις πρώτες ασκήσεις. Β. ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΓΝΩΡΙΜΙΑΣ 7

Η λέξη από μόνη της εξηγεί τον σκοπό αυτών των ασκήσεων.  Μπορεί να είναι ενεργοποιητής για το «σπάσιμο του πάγου»  Μπορεί να βοηθήσει την διαδικασία για το «χτίσιμο ομάδας»  Μπορεί να κινητοποιήσει τους ανθρώπους για να συμμετέχουν και να τους «ζεστάνει».  Μπορεί να λειτουργήσει ως «ηρεμιστικό» όταν οι άνθρωποι είναι πολύ ενεργητικοί και δεν μπορούν να συγκεντρωθούν στην διαδικασία.  Μπορεί να είναι ένας τρόπος για να κινηθούν ή να ξεμουδιάσουν πάντα σε σχέση με την φυσική τους κατάσταση. Η φυσική δραστηριότητα ενισχύει την συγκέντρωση και την μαθησιακή διαδικασία.  Μπορεί να βοηθήσει τους ανθρώπους να χαλαρώσουν ή να διασκεδάσουν μετά από μια έντονη διαδικασία. Γ. ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΤΕΣ 8

Γενικά  Οι ασκήσεις σχεσιοδυναμικής αποσκοπούν στην δημιουργία συνθηκών ώστε οι συμμετέχοντες να απορροφήσουν την γνώση ή να εξασκήσουν τις δεξιότητες που είναι απαραίτητες για να φτάσουν τους στόχους τους όσον αφορά τις ανάγκες τους. Αυτές οι ασκήσεις αποτελούν το βασικό μέρος του σεμιναρίου ή του εργαστηρίου που θα αναδείξουν τα θέματα τα οποία θα διαπραγματευτεί το σεμινάριο και υπάρχει πάντοτε ένα θεωρητικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο έχουν δομηθεί.  Τα δυναμικά που αναπτύσσονται στην ομάδα λειτουργούν μόνο όταν χειρίζονται αποτελεσματικά από τους διευκολυντές – εκπαιδευτές, βοηθούν τους ανθρώπους να δημιουργήσουν σχέσεις και μέσα από την διάδραση να βρουν λύση σε προβλήματα. Αυτή η λύση θα μπορούσε να υποστηριχθεί από την θεωρητική ανάλυση των ειδικών επιστημόνων που αποδεικνύεται από σχετική βιβλιογραφία.  Στην ανάπτυξη της σχεσιοδυναμικής, οι άνθρωποι με την κατάλληλη καθοδήγηση από τους εκπαιδευτές, δουλεύουν μόνοι τους βήμα – βήμα πάνω σε αυτήν την θεωρητική ανάλυση και εξάγουν εκείνα τα συμπεράσματα που ταιριάζουν στις ανάγκες τους. Δ. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΧΕΣΙΟΔΥΝΑΜΙΚΗΣ 9

 Συνήθως οι άνθρωποι προσπαθούν να αποκτήσουν δεξιότητες με έναν πολύ αυθόρμητο τρόπο ο όποιος συχνά τους οδηγεί σε αποτυχίες και απογοητεύσεις.  Μαθαίνοντας κάποιος να διαχειρίζεται τις σκέψεις του, να θέτει προτεραιότητες, να εκτιμά καταστάσεις, να αναπτύσσει κριτική σκέψη, να κάνει επιλογές και να προβληματίζεται για αυτές, οδηγείται με έναν ασφαλέστερο τρόπο στο να αποκτήσει και να διατηρήσει νέες δεξιότητες καθώς επίσης και να βελτιώσει την αυτοεκτίμησή του.  Χρησιμοποιώντας αυτού του είδους τις ασκήσεις, οι εκπαιδευτές αποσκοπούν στην ενδυνάμωση των συμμετεχόντων να εξασκήσουν πρακτικά τις γνώσεις τους σε μια ανάλογη κατάσταση, να αναγνωρίσουν τις αδυναμίες τους και να προσπαθήσουν να τις βελτιώσουν προσδιορίζοντας συγκεκριμένα βήματα. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΠΟΚΤΗΣΗΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 10

 Χρησιμοποιώντας πρώτα την ατομική σκέψη, οι εκπαιδευτές στην συνέχεια δίνουν χρόνο στους εκπαιδευόμενους να σκεφτούν περαιτέρω, με τον σχηματισμό ζευγαριών. Στο ζευγάρι οι συμμετέχοντες μοιράζονται τις σκέψεις τους ακούγοντας ο ένας τον άλλον συζητώντας μεταξύ τους. Στην συζήτηση του ζευγαριού αποσαφηνίζουν καλύτερα τις σκέψεις τους και παίρνουν ανατροφοδότηση ο ένας από τον άλλον.  Μετά τα ζευγάρια σχηματίζονται μικρές ομάδες όπου οι συμμετέχοντες έχουν μια ακόμα ευκαιρία να επεξεργαστούν τις σκέψεις τους, να τις εμπλουτίσουν με νέες ιδέες, να ξαναδούν τις ιδέες τους, να βελτιώσουν, να απορρίψουν ή να επιβεβαιώσουν τις σκέψεις τους (διαχείριση των προσωπικών δεξιοτήτων).  Δουλεύοντας επίσης μαζί με άλλους σε μια ομάδα οι συμμετέχοντες μπορούν να καταλήξουν σε πιο γενικά βήματα και να δημιουργήσουν τον «προσωπικό τους οδηγό» για χρήση σε ανάλογες καταστάσεις. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΑΠΟΚΤΗΣΗΣ ΔΕΞΙΟΤΗΤΩΝ 11