Ψυχοκοινωνικά ζητήματα στην αγωγή στα μέσα επικοινωνίας Νικόλας Χρηστάκης Τμ. Ψυχολογίας, Πάντειο Παν/μιο

2 Η εκπαίδευση στα μέσα είναι αναγκαία και εφικτή! Βασικός της στόχος είναι •η κατανόηση της σχέσης των παιδιών με τα μέσα (μέσω της κατανόησης της δικής μας σχέσης με αυτά), •η ανάπτυξη και διδασκαλία της κριτικής στάσης απέναντι στα μέσα, τις χρήσεις και τα περιεχόμενά τους.

3 •Υπάρχουν θεμελιώδεις διαφορές μεταξύ παιδιών και ενηλίκων στην σχέση με τα μέσα επικοινωνίας ;! •Η δική μας σχέση με τα μέσα επικοινωνίας και με την πραγματικότητα ενέχει κάποια «παιδικά» στοιχεία ;! → Ζητήματα που δεν αποκλείεται να αφορούν την «απόσταση-αποστασιοποίηση», την «ωριμότητα», την «κριτική στάση»… ως προς τα μέσα και ως προς τα παιδιά

4 2 τρόποι κατανόησης της πραγματικότητας: 1. Η επιστημονική γνώση και σκέψη 2. Η «φυσική σκέψη» (η κοινωνική γνώση, ο «κοινός νους»)

5 1. Η επιστημονική γνώση και σκέψη Λειτουργεί λογικά και δεν απαιτεί την κοινωνική επικοινωνία (όσο κι αν η κοινωνική επικοινωνία είναι αναπόσπαστο στοιχείο της ζωής και της εξέλιξης των επιστημών και των τεχνολογιών)

6 2α. Η «φυσική σκέψη» (η κοινωνική γνώση, ο «κοινός νους») •Συγκροτείται μέσω της εμπειρίας στο καθημερινό πλαίσιο ζωής (παράδοση, εκπαίδευση, καθημερινές επαφές, κοινωνική επικοινωνία – δηλαδή επίσης μμε) •Συνίσταται σε πληροφορίες, γνώσεις και τρόπους σκέψης που δεχόμαστε, επεξεργαζόμαστε (ατομικά και κοινωνικά) και (ανα)μεταδίδουμε

7 2β. Η «φυσική σκέψη» (η κοινωνική γνώση, ο κοινός νους) Στοχεύει •στην κατανόηση του εαυτού και του κόσμου, •στον (γνωστικό και πρακτικό) έλεγχο του κοινωνικού περίγυρου, •στην αλληλεπίδραση με τους άλλους

8 2γ. Η «φυσική σκέψη» (η κοινωνική γνώση, ο κοινός νους) Λειτουργεί «κοινωνικά», δηλαδή περιλαμβάνει: •ένα λειτουργικό γνωστικό σύστημα (πραγματοποιεί συσχετίσεις, κατηγοριοποιήσεις, συνεπαγωγές κ.λ.π.) π.χ. «οι ληστές διέφυγαν με μοτοσικλέτα» •ένα κανονιστικό «μετασύστημα» (κανονιστικές - δηλαδή κοινωνικά και σχεσιακά καθορισμένες - σχέσεις μεταξύ των στοιχείων) π.χ. «κρυολόγησα επειδή δεν άκουσα τη μαμά μου και περπάτησα ξυπόλητος»

9 → Η ρύθμιση των κάθε είδους γνώσεων (επιστημονικών ή μη) που κυκλοφορούν στον κοινωνικό κόσμο προκύπτει ως προϊόν μιας κοινωνικής δυναμικής (εξαρτάται δηλαδή από τις θέσεις των υποκειμένων στο πλαίσιο του μικρο- ή μακρο- πλέγματος των κοινωνικών σχέσεων). (Αυτές οι κοινωνικά εγγεγραμμένες και επικοινωνιακά ρυθμιζόμενες γνώσεις αποτελούν και τις κοινωνικές αναπαραστάσεις)

10 Συμπέρασμα 1 Τέτοια κοινωνικά στοιχεία εμπλέκονται •τόσο στη σχέση μας με τα μέσα (εμπλέκονται οι κοινωνικές αναπαραστάσεις και ακολουθούνται οι κανόνες της φυσικής σκέψης) •όσο και στη σχέση μας με τα παιδιά (και τον κάθε εκπαιδευόμενο - αλφαβητιζόμενο), που είναι σχέσεις εκπαιδευτικές και (άρα) κανονιστικές

11 Τέλος, συμπέρασμα 2 Το ζήτημα της κριτικής στάσης μπορεί να τίθεται ως προς •τα μέσα •τις χρήσεις •τα περιεχόμενα

12 Α. Ως προς τα μέσα Αποτελούν πηγές ενημέρωσης, ψυχαγωγίας και γνώσης που είναι εγγεγραμμένες στο κοινωνικό πεδίο → Έχουν στόχους (κέρδος, επιτυχία στη διάδοση και επιρροή μιας άποψης κ.λ.π.)

13 Β. Ως προς τις χρήσεις Η πληροφόρηση και η ψυχαγωγία δεν έχουν μόνο «απόλυτη τιμή» - δύσκολα αποτιμώνται «αντικειμενικά» •εγγράφονται στον νου, στον ψυχισμό, •χρησιμεύουν στην «μορφοποίησή» μας, στην κοινωνικοποίηση, στην καθημερινή αλληλεπίδραση, •αποτελούν εργαλεία εσωτερικής ύπαρξης και ταυτόχρονα κοινωνικότητας (είναι μέρη της διαπραγματευόμενης ατομικής και κοινωνικής ταυτότητάς μας)

14 Γ. Ως προς τα περιεχόμενα: ένας πλήρης κύκλος (που μας περιλαμβάνει ως δρώντα υποκείμενα) •Εμπνέονται από τις κοινωνικές αναπαραστάσεις (κοινωνικά εγγεγραμμένες και ρυθμιζόμενες γνώσεις, στάσεις, αξιολογήσεις, πρακτικές…) •Τροφοδοτούν την κοινωνικότητα (εμάς, τις γνώσεις μας, την (κοινωνική και διαπροσωπική) επικοινωνία, τις σχέσεις μας…) •Η κοινωνικότητα με τη σειρά της μεταβάλλει τις κοινωνικές αναπαραστάσεις •Τα μέσα τροφοδοτούνται με («νέα») περιεχόμενα

15 Επίλογος Είμαστε φορείς (στόχοι και πομποί) γνώσης, πληροφόρησης, επιρροής Πρόκειται για μια θέση ως προς την οποία μπορούμε να είμαστε επιφυλακτικοί, αλλά και από την οποία μπορούμε να επωφεληθούμε