Επιδημιολογία Περίπου 15-20% των ανθρώπων θα περάσουν τουλάχιστον ένα καταθλιπτικό επεισόδιο στη ζωή τους Οι γυναίκες προσβάλλονται 2-3 φορές συχνότερα από τους άντρες Σήμερα η κατάθλιψη αποτελεί την 4η σε συχνότητα αιτία αναπηρίας και αναμένεται να βρεθεί στη 2η θέση το 2020 Η σημαντικότερη επιπλοκή είναι η αυτοκτονία (10-15%) Rihmer and Angst, 2005

Επιδημιολογία Η ηλικία πρώτης εμφάνισης της κατάθλιψης μειώνεται συνεχώς Ο μ.ο. ηλικίας εμφάνισης του πρώτου καταθλιπτικού επεισοδίου είναι τα 27 χρόνια 40% των καταθλιπτικών ασθενών παρουσιάζουν για πρώτη φορά κατάθλιψη σε ηλικία μικρότερη των 20 χρόνων, ενώ άλλοι 50% μεταξύ 30 και 50 χρόνων Lam and Mok, 2008

Νεώτερα επιδημιολογικά δεδομένα Αναλογία γυναικών-αντρών 2:1 Στις χώρες με υψηλό εισόδημα η νεαρή ηλικία συσχετίστηκε με υψηλότερη επικράτηση έτους, το αντίθετο στις χώρες με χαμηλό εισόδημα Η ισχυρότερη δημογραφική συσχέτιση της κατάθλιψης ήταν ο χωρισμός για τις χώρες με υψηλό εισόδημα και το διαζύγιο και η χηρεία για τις χώρες με χαμηλό εισόδημα Bromet et al, 2011

Παράγοντες κινδύνου Κακή κοινωνικοοικονομική κατάσταση Χωρισμοί, διαζύγια Πιεστικοί κοινωνικοί παράγοντες Σωματική νοσηρότητα Αυξημένος αριθμός επισκέψεων σε εξωτερικά ιατρεία για σωματικά συμπτώματα Nihalani et al, 2009

Πορεία Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων η κατάθλιψη έχει την τάση να υποτροπιάζει Περίπου σε έναν στους τέσσερις ασθενείς η πορεία είναι χρόνια, χωρίς υφέσεις Grunze et al, 2008. Perahia et al, 2009

Κόστος To οικονομικό κόστος της κατάθλιψης είναι τεράστιο Περιλαμβάνει την αυξημένη θνητότητα, τη μειωμένη παραγωγικότητα, τις απουσίες από την εργασία και τα έξοδα της θεραπείας Οι καταθλιπτικοί ασθενείς χρησιμοποιούν συχνά τις υπηρεσίες υγείας Lam and Mok, 2008

Διαγνωστικά κριτήρια Καταθλιπτική διάθεση Απώλεια ενδιαφέροντος ή ευχαρίστησης (ανηδονία) Ελάττωση ή αύξηση της όρεξης Αϋπνία ή υπερυπνία Ψυχοκινητική διέγερση ή επιβράδυνση Κόπωση και απώλεια ενεργητικότητας Αίσθημα αναξιότητας ή υπερβολικής ενοχής Μειωμένη ικανότητα σκέψης ή συγκέντρωσης Σκέψεις θανάτου-αυτοκτονικός ιδεασμός ΑΡΑ, 2000

Σωματικά συμπτώματα κατάθλιψης- κλινική εικόνα Πόνοι στις αρθρώσεις και μυϊκοί πόνοι Κοιλιακό άλγος Πόνος στη μέση Κεφαλαλγία Ασαφείς, διάχυτοι πόνοι Wise et al, 2007; Lee et al, 2009

Σωματικά συμπτώματα κατάθλιψης-κλινική σημασία Τα σωματικά συμπτώματα σχετίζονται με χειρότερη έκβαση Συχνές επισκέψεις σε γιατρούς άλλων ειδικοτήτων Ορισμένοι ασθενείς εμφανίζουν σημαντικού βαθμού αναπηρία Επιβάρυνση για το σύστημα υγείας Πιθανότητα πρόκλησης ιατρογενούς βλάβης Goodwin, 2006; Hatcher and Arroll, 2008

Κατάθλιψη και σωματική νοσηρότητα Η συννοσηρότητα κατάθλιψης και σωματικών νοσημάτων συσχετίζεται με: Αυξημένη θνησιμότητα Αυξημένη νοσηρότητα-περισσότερα συμπτώματα Προβλήματα συμμόρφωσης με τη θεραπεία Λειτουργική έκπτωση Επιδείνωση της ποιότητας ζωής Sachdeva et al, 2009

Κατάθλιψη σε ηλικιωμένους Οι τυπικές μορφές της κατάθλιψης μπορεί να απουσιάζουν από την κλινική εικόνα ή να υπάρχουν λίγα σχετικά συμπτώματα που όμως προκαλούν υποκειμενική δυσφορία και μείωση της λειτουργικότητας Πολλές φορές τα καταθλιπτικά συμπτώματα των ηλικιωμένων αποδίδονται λανθασμένα στη φυσιολογική φθορά της ηλικίας ή σε σωματικά νοσήματα Nemeroff and Schatzberg, 1999. Lawrence et al, 2009

Κατάθλιψη σε ηλικιωμένους Οι συγκαλυμμένες μορφές κατάθλιψης είναι συχνές στους ηλικιωμένους ασθενείς Σωματικά συμπτώματα Ψευδοάνοια σε 15% των ασθενών Alexopoulos, 2005. Sadock and Sadock, 2007

Ενδείξεις παραπομπής Η παραπομπή καταθλιπτικών ασθενών για εξειδικευμένη φροντίδα πρέπει να γίνεται όταν: Η κατάθλιψη είναι ανθεκτική στη θεραπεία Οι υποτροπές είναι πολλές, σε σύντομο διάστημα Η κατάθλιψη έχει άτυπα χαρακτηριστικά Υπάρχουν ψυχωτικά συμπτώματα Η παραμέληση εαυτού είναι έντονη Υπάρχει αυτοκτονικός ιδεασμός Kendrick & Tylee, 2009

Βασικές πληροφορίες για τον ασθενή και την οικογένεια Η κατάθλιψη είναι συνήθης νόσος και υπάρχουν γι’ αυτή αποτελεσματικές θεραπείες Η κατάθλιψη δεν είναι αδυναμία ή τεμπελιά. Οι ασθενείς προσπαθούν σκληρά να ανταπεξέλθουν WHO, 1996

Συμβουλές για τον ασθενή και την οικογένεια Σχεδιασμός βραχυπρόθεσμων δραστηριοτήτων που δίνουν στον ασθενή ευχαρίστηση ή αυτοπεποίθηση Ενθάρρυνση του ασθενούς να αντιστέκεται στην απαισιοδοξία και στην αυτοκριτική, να μην ενεργεί σύμφωνα με τις απαισιόδοξες ιδέες του και να μην επικεντρώνει την προσοχή του σε αρνητικές σκέψεις ή σε ιδέες ενοχής

Συμβουλές για τον ασθενή και την οικογένεια Προσδιορισμός τρεχόντων προβλημάτων ή κοινωνικών πιέσεων Εστιασμός σε μικρά συγκεκριμένα βήματα που θα μπορούσαν οι ασθενείς να κάνουν για να μειώσουν ή να χειριστούν καλύτερα αυτά τα προβλήματα Οι ασθενείς θα πρέπει να αποφεύγουν τη λήψη σοβαρών αποφάσεων ή την πραγματοποίηση σοβαρών αλλαγών στη ζωή τους WHO, 1996

Θεραπευτικοί στόχοι Ανακούφιση από τα συμπτώματα Αποκατάσταση ψυχοκοινωνικής λειτουργικότητας Πρόληψη υποτροπής και επανεμφάνισης Paykel & Scott, 2009

Φαρμακευτική θεραπεία Τα νεώτερα αντικαταθλιπτικά φάρμακα είναι πολύ αποτελεσματικά στη θεραπεία των καταθλιπτικών συμπτωμάτων και έχουν λιγότερες παρενέργειες σε σχέση με τα παλαιότερα Η επιλογή ενός αντικαταθλιπτικού εξαρτάται από ατομικούς παράγοντες του ασθενούς, π.χ. σωματική νοσηρότητα, συγχορήγηση άλλων φαρμάκων κλπ

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι ασθενείς Το καταθλιπτικό επεισόδιο πρέπει να θεραπεύεται για επιπλέον 6-9 μήνες από την ανάρρωση Ο κίνδυνος υποτροπής είναι σημαντικός και αυξάνεται με κάθε νέο επεισόδιο Οι ασθενείς που έχουν περάσει πολλά καταθλιπτικά επεισόδια μπορεί να χρειαστούν θεραπεία για χρόνια

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι ασθενείς Τα αντικαταθλιπτικά είναι πολύ αποτελεσματικά Δεν προκαλούν εξάρτηση Δε χάνουν την αποτελεσματικότητά τους με τη συνεχιζόμενη χορήγηση Δεν έχουν μακροπρόθεσμες παρενέργειες

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι ασθενείς Οι ήπιες ανεπιθύμητες ενέργειες των αντικαταθλιπτικών είναι συχνές αλλά προσωρινές και αυτοπεριοριζόμενες. Σε περίπτωση που γίνουν προβληματικές πρέπει να ενημερώνεται ο γιατρός Βελτίωση θα παρατηρηθεί έπειτα από 2-4 εβδομάδες Για τη συνέχιση της θεραπείας χρησιμοποιείται η δόση που έφερε τη βελτίωση των συμπτωμάτων Taylor et al, 2009

Νεότερα αντικαταθλιπτικά σκευάσματα SSRIs SNRIs και άλλα Εσιταλοπράμη Παροξετίνη Σερτραλίνη Σιταλοπράμη Φλουβοξαμίνη Φλουοξετίνη Βενλαφαξίνη Ντουλοξετίνη Μιρταζαπίνη

Λόγοι θεραπευτικής αποτυχίας Η διάγνωση δεν είναι σωστή Παράγοντες που συμβάλλουν στη διατήρηση των συμπτωμάτων (προσωπικότητα, οικογένεια, κοινωνικοί παράγοντες) Υποδοσολόγηση αντικαταθλιπτικών Ελλιπής συμμόρφωση με τη θεραπεία Σωματικό νόσημα (π.χ. υποθυρεοειδισμός) Paykel & Scott, 2009

Συμμόρφωση με τη θεραπεία Παρά τη γενική αίσθηση ότι η συμμόρφωση των καταθλιπτικών ασθενών στη φαρμακευτική θεραπεία είναι δεδομένη: Η ελλιπής συμμόρφωση φτάνει το 53% 30% των ασθενών διακόπτουν την αγωγή κατά τον πρώτο μήνα 45-60% των ασθενών διακόπτουν στο τρίμηνο Lingam & Scott, 2003

Αίτια ελλιπούς συμμόρφωσης Από την πλευρά των ασθενών: αντιλήψεις, καταθλιπτική συμπτωματολογία, χρήση ουσιών, προσδοκώμενα οφέλη Από την πλευρά των κλινικών: θεραπευτική συμμαχία, υποστήριξη, συχνότητα επισκέψεων, ενημέρωση Παράγοντες σχετικοί με τα φάρμακα: αποτελεσματικότητα, παρενέργειες, συχνότητα χορήγησης, πολυφαρμακία, κόστος Περιβαλλοντικοί παράγοντες: στήριξη και αντιλήψεις οικογένειας, πρόσβαση στις υπηρεσίες υγείας, πληροφόρηση Buckley et al, 2009

Θεραπεία στην ΠΦΥ Σε χώρες με καλά ανεπτυγμένο δίκτυο υπηρεσιών ΠΦΥ το ποσοστό παραπομπής περιστατικών κατάθλιψης είναι μικρότερο από 20%

Η κατάθλιψη στην ΠΦΥ Υποδιάγνωση Υποδοσολόγηση φαρμάκων Ανεπαρκές διάστημα θεραπείας

Η κατάθλιψη στην ΠΦΥ

Η κατάθλιψη στην ΠΦΥ Απροθυμία γιατρών ΠΦΥ να συζητήσουν ψυχολογικά θέματα Περιορισμένος χρόνος Εστίαση στη σωματική νοσηρότητα Διστακτικότητα ασθενών να ξεκινήσουν θεραπεία Alexopoulos, 2005

Μοντέλο συνεργατικής φροντίδας (collaborative care) Το μοντέλο αφορά στη συνεργασία διαφορετικών ειδικοτήτων για την παροχή υπηρεσιών υγείας Φαίνεται ότι αποτελεί τον πιο αποτελεσματικό τρόπο θεραπείας των καταθλιπτικών ασθενών στην ΠΦΥ Gilbody et al, 2003, 2006. Simon, 2008. Engel et al, 2011

Συμπεράσματα Η κατάθλιψη είναι συχνό ιατρικό πρόβλημα Προκαλεί μεγάλη επιβάρυνση στους ασθενείς, στις οικογένειες τους και στο σύστημα υγείας Τα καταθλιπτικά συμπτώματα παρουσιάζουν μεγάλη ποικιλομορφία και δημιουργούν διαγνωστικά και θεραπευτικά προβλήματα Σχετίζεται με πολλές σωματικές παθήσεις και φάρμακα

Συμπεράσματα Η κατάθλιψη μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά στην ΠΦΥ Οι SSRIs είναι αποτελεσματικοί και καλά ανεκτοί στη θεραπεία των καταθλιπτικών συμπτωμάτων Οι σοβαρές, ανθεκτικές και υποτροπιάζουσες μορφές πρέπει να παραπέμπονται Το μοντέλο φροντίδας σε συνεργασία με τοπικές υπηρεσίες ψυχικής υγείας είναι το πιο αποτελεσματικό στη φροντίδα των καταθλιπτικών ασθενών