Transit Clause Π.Μ.Σ. Ναυτικού Δικαίου 2018 – 2019 Δίκαιο της Θαλάσσιας Ασφάλισης Υπεύθυνοι Καθηγητές: κ. Χριστοδούλου, κα Κινινή Επιμέλεια: Δέσποινα Φαρμακίδη

Εισαγωγικές Παρατηρήσεις Κανονικά, η ασφάλιση του φορτίου γίνεται κατά ταξίδι, με την αναγραφή των λιμένων εκκίνησης και προορισμού στο ασφαλιστήριο Στη συνδυασμένη μεταφορά εμπορευμάτων γίνεται χρήση της ρήτρας διαμετακόμισης (transit clause ή “warehouse to warehouse clause”), για την κάλυψη κινδύνων που επέρχονται κατά το χερσαίο στάδιο της μεταφοράς Δυνάμει του άρθ. 2 παρ. 1 MIA 1906, υπό τον τίτλο Mixed Sea and Land Risks, που προβλέπει τη δυνατότητα κατάρτισης σύμβασης θαλάσσιας ασφάλισης που καλύπτει και χερσαίους κινδύνους (“A contract of marine insurance may … be extended so as to protect the assured against losses … on any land risk … incidental to any sea voyage.”) Η ελληνική νομολογία καταφάσκει επίσης τη δυνατότητα κατάρτισης σύμβασης θαλάσσιας ασφάλισης που καλύπτει δευτερεύοντες χερσαίους κινδύνους [135/2014 Εφ Πειρ, NOMOS]

Εισαγωγικές Παρατηρήσεις Το Ινστιτούτο Ασφαλιστών του Λονδίνου έχει θεσμοθετήσει τις ρήτρες για την ασφάλιση φορτίων: Institute Cargo Clauses (“ICC”) A, B και C (τελευταία τροποποίηση το 2009) Στις παραπάνω ρήτρες περιλαμβάνεται η transit clause (υπ’ αριθμ. 8) Με την προσθήκη της transit clause στο ασφαλιστήριο επεκτείνονται τα χρονικά όρια της ασφαλιστικής κάλυψης (π.χ. ελληνικό δίκαιο - διεύρυνση ορίων άρθ. 264 εδ. α ΚΙΝΔ), καθώς καλύπτονται κίνδυνοι επί του ασφαλιστικού συμφέροντος στο φορτίο καθ’ όλη τη διάρκεια της διαμετακόμισης («από αποθήκη σε αποθήκη») Η διευρυμένη ασφαλιστική κάλυψη παρέχεται έναντι αντίστοιχου ασφαλίστρου

Έναρξη της ασφάλισης – Clause 8.1 “Subject to Clause 11 below, this insurance attaches from the time the subject-matter insured is first moved in the warehouse or at the place of storage (at the place named in the contract of insurance) for the purpose of the immediate loading into or onto the carrying vehicle or other conveyance for the commencement of transit […]” Με βάση τη ρήτρα 8 ICC, η έναρξη της ασφαλιστικής κάλυψης συμπίπτει με το χρονικό σημείο που τα εμπορεύματα μετακινούνται από τα ράφια της αποθήκης, προκειμένου να φορτωθούν στο όχημα που θα τα μεταφέρει στο λιμένα αναχώρησης Στην ασφαλιστική σύμβαση πρέπει να κατονομάζεται συγκεκριμένη αποθήκη ως τόπος έναρξης της φόρτωσης

Έναρξη της ασφάλισης – Clause 8.1 Ωστόσο, ενδέχεται τα εμπορεύματα να μετακινηθούν μεν από τα ράφια της αποθήκης, όχι, όμως, για να φορτωθούν στο όχημα που θα τα μεταφέρει στο λιμένα αναχώρησης π.χ. μετακίνηση των εμπορευμάτων για την μεταφορά τους σε κάποιο χώρο αναμονής Στην περίπτωση αυτή πρόκειται για προ της διαμετακόμισης μετακίνηση (pre-transit movement) Η διαμετακόμιση δεν έχει ξεκινήσει και ως εκ τούτου δεν υφίσταται ακόμα ασφαλιστική κάλυψη

Έναρξη της ασφάλισης – Clause 11 Η έναρξη της ασφαλιστικής κάλυψης υπόκειται στη ρήτρα 11 των Institute Cargo Clauses (“Subject to Clause 11 below”), που προβλέπει ότι προϋπόθεση για την έναρξη της κάλυψης είναι η ύπαρξη ασφαλιστικού συμφέροντος επί των εμπορευμάτων κατά την χρονική στιγμή της επέλευσης της ζημίας  Όμως, ενδέχεται η πώληση να διέπεται από το Incoterm FOB (Free On Board), οπότε ο αγοραστής/ασφαλισμένος αναλαμβάνει τον κίνδυνο από την στιγμή που τα εμπορεύματα θα περάσουν το κιγκλίδωμα του πλοίου στο λιμένα φόρτωσης Συνεπώς, στην πώληση FOB, δεν χωρεί κάλυψη για τα προγενέστερα της θαλάσσιας μεταφοράς στάδια, ακόμα και αν υπάρχει transit clause, επειδή ο ασφαλισμένος δεν έχει ασφαλιστικό συμφέρον επί του φορτίου, πριν αυτό φορτωθεί στο πλοίο [New South Wales Leather Co. Pty Ltd. v. Vanguard Insurance Co. Ltd., (1990) 103 FLR 70, 77]

Συνέχιση της ασφάλισης - Νομολογία Η ρήτρα 8 παρ. 1, ορίζει ότι η ασφαλιστική κάλυψη, συνεχίζεται, εκτός εάν διακοπεί η συνήθης πορεία της διαμετακόμισης (“this insurance continues during the ordinary course of transit”) Έχει κριθεί ότι η συνήθης πορεία της διαμετακόμισης διακόπτεται στις ακόλουθες περιπτώσεις: Το φορτηγό που μετέφερε τα εμπορεύματα ανατράπηκε κατά τη διάρκεια διαδρομής άσχετης με την μεταφορά των εμπορευμάτων στον προορισμό τους [Case SCA Freight Ltd v. Gibson (1974) 2 Lloyd’s Rep. 533] Το φορτίο κλάπηκε κατά τη διάρκεια στάσης άσχετης με τη μεταφορά [Roma Furniture Company v. Fireman’s Fund, (1987) ADC of NJ] *Σημειώνεται ότι οι προσωρινές και συνήθεις στάσεις καλύπτονται

Συνέχιση της ασφάλισης - Νομολογία Το φορτίο κλάπηκε από πειρατές. Έχει κριθεί ότι ο εν λόγω κίνδυνος δεν συνιστά συνήθη κίνδυνο από τη μεταφορά [Valle de Cordoba (2014) EWHC 129 (Comm)] Το φορτίο καταστράφηκε από πυρκαγιά σε τελωνείο στη Βυρηττό, όπου παρέμεινε για τουλάχιστον έναν μήνα μετά την εκφόρτωσή του. Οι ασφαλισμένοι/παραλήπτες ισχυρίστηκαν ότι η καθυστέρηση οφειλόταν σε επανάσταση στη Συρία. Το δικαστήριο έκρινε ότι η επανάσταση είχε ατονήσει και η καθυστέρηση οφειλόταν στο γεγονός ότι οι παραλήπτες επιδίωκαν την παράταση της πίστωσης [Safadi v. Western Assurance, (1933) 46 Lloyd’s Rep. 140]

Συνέχιση της ασφάλισης - Collateral Purpose Κατά την εκδίκαση της υπόθεσης Fedsure General Insurance Ltd v Carefree Investments Pty Ltd, (477/99) [2001] ZASCA 88), διατυπώθηκε η έννοια του Collateral Purpose, ως κριτήριο της διακοπής της συνήθους πορείας της διαμετακόμισης. Με βάση αυτό, όταν υπάρχει καθυστέρηση/διακοπή της μεταφοράς, η οποία δεν εξυπηρετεί αντικειμενικώς τη διαμετακόμιση, αλλά γίνεται με σκοπό την απόκτηση κάποιου εμπορικού πλεονεκτήματος από τον ασφαλισμένο, τότε η διαμετακόμιση διακόπτεται “[…] a delay or interruption which, objectively viewed, is not part of the usual and ordinary means of effecting transit, and which is occasioned by some collateral purpose, will disturb the ordinary course of transit. Accordingly, loss occurring within the period of such delay will not be covered. The reason is […] simply that the insurance pertains to the ordinary course of transit and what is outside the ambit of that course cannot, logically, be within the cover”

Συνέχιση της ασφάλισης - Collateral Purpose Στο πλαίσιο αυτό, κρίθηκε ότι η παρατεταμένη αποθήκευση εμπορευμάτων σε τελωνειακή αποθήκη, που οφείλεται σε πρόθεση του ασφαλισμένου να καθυστερήσει την καταβολή φόρων και δασμών συνιστά εμπορική διευκόλυνσή και διακόπτει τη συνήθη πορεία της διαμετακόμισης [Fedsure General Insurance Ltd v Carefree Investments Pty Ltd, (2001) 2 ASCA 88] Αντιθέτως, η αποθήκευση των εμπορευμάτων σε αποθήκη αργά το βράδυ Παρασκευής για τη συνέχιση της μεταφοράς την επόμενη εργάσιμη ημέρα εξυπηρετεί αντικειμενικώς τη διαμετακόμιση, η οποία συνεχίζεται κανονικά [Eurodale Manufacturing Ltd v. Ecclesiastical Insurance Office plc, [2003] Lloyd's Rep IR 444 (CA)] *Το κριτήριο του collateral purpose είναι συμβατό με την υποχρέωση του ασφαλισμένου να ενεργεί με εύλογη ταχύτητα σε όλες τις περιστάσεις που εμπίπτουν τον έλεγχό του - ρήτρα 18 ICC (“avoidance of delay”)

Συνέχιση της ασφάλισης – Οριοθέτηση Η διαμετακόμιση οροθετείται και από τα θαλάσσια όρια μεταφοράς Κρίσιμο όταν ο προορισμός του πλοίου, ο οποίος αναφέρεται ρητώς στη σύμβαση, μεταβάλλεται, πριν την έναρξη του ταξιδιού. Στην περίπτωση αυτή εφαρμόζεται το άρθ. 44 MIA 1906 “Where the destination is specified … and the ship, instead of sailing for that destination, sails for any other destination, the risk does not attach.” Νομολογία: Simon Israel & Co v. Sedgwick, 1893 1 QB 303 (CA) – Το ασφαλιστήριο ανέφερε τη Μαδρίτη ως τόπο προορισμού. Ωστόσο, εκδόθηκαν φορτωτικές για την Καρθαγένη. Το πλοίο χάθηκε. Κρίθηκε ότι, λόγω της μεταβολής του προορισμού του πλοίου, η ασφαλιστική κάλυψη αίρεται και για τους χερσαίους κινδύνους. Πράγματι, το ασφαλιστήριο καλύπτει καταρχήν θαλάσσιους κινδύνους. Οι περίοδοι της χερσαίας μεταφοράς είναι απλώς παρεπόμενες και συμπληρωματικές της θαλάσσιας Το άρθρ. 44 MIA 1906 εφαρμόζεται κατ’ ανάλογο τρόπο και όταν χρησιμοποιείται πλοίο διαφορετικό από το αρχικώς συμφωνηθέν [Success Insurance Ltd. v. George Kallis, (1985) 2 Lloyd’s Rep 8]

Περάτωση της ασφάλισης – Clause 8.1 Η ρήτρα 8 παρ. 1 ICC απαριθμεί τις περιπτώσεις περάτωσης της ασφάλισης: 8.1.1: “on completion of unloading from the carrying vehicle … in or at the final warehouse or place of storage at the destination named in the contract of insurance” Εκφόρτωση των εμπορευμάτων και άφιξή τους στην τελική αποθήκη ή στο σημείο αποθήκευσης που κατονομάζεται στο ασφαλιστήριο 8.1.2: "which the Assured … elect to use either for storage other than in the ordinary course of transit or for allocation or distribution” Αποθήκευση των εμπορευμάτων σε αποθήκη ή σε σημείο αποθήκευσης που δεν κατονομάζεται στο ασφαλιστήριο και που δεν εξυπηρετεί τον σκοπό της διαμετακόμισης π.χ. αποθήκευση των εμπορευμάτων σε τελωνειακή αποθήκη

Περάτωση της ασφάλισης – Clause 8.1 8.1.3: “when the Assured … elect to use any carrying vehicle … or any container for storage other than in the ordinary course of transit or” Αποθήκευση των εμπορευμάτων σε όχημα προς διευκόλυνση του ασφαλισμένου. Ratio: να μην επεκτείνεται η κάλυψη ενόσω τα εμπορεύματα βρίσκονται σε συνθήκες αυξημένου κινδύνου 8.1.4: “on the expiry of 60 days after completion of discharge overside of the subject-matter insured from the oversea vessel ...” Η διαμετακόμιση περατώνεται αυτομάτως μετά την παρέλευση 60 ημερών από την εκφόρτωση των εμπορευμάτων από το πλοίο

Περάτωση της ασφάλισης – Clause 8.2 “If, after discharge overside from the oversea vessel at the final port of discharge, but prior to termination of this insurance, the subject matter insured is to be forwarded to a destination other than that to which it is insured, this insurance … shall not extend beyond the time the subject-matter insured is moved … to such other destination” Η διαμετακόμιση περατώνεται όταν, μετά την εκφόρτωση του φορτίου στο λιμένα εκφόρτωσης και ενόσω η ασφαλιστική σύμβαση βρίσκεται σε ισχύ, τα εμπορεύματα κατευθύνονται σε προορισμό διαφορετικό από αυτόν για τον οποίο είναι ασφαλισμένα Στην πράξη, η ρήτρα 8.2 ICC τυγχάνει εφαρμογής σε περιπτώσεις μεταπώλησης των εμπορευμάτων, όπου ο τελικός αγοραστής (πωλητής ο ασφαλισμένος) απαιτεί την παράδοση των εμπορευμάτων σε τόπο άλλο από τον ορισθέντα στη σύμβαση. Ο τελικός αγοραστής θα πρέπει να καταρτίσει νέα ασφαλιστική σύμβαση

Διατήρηση της ασφάλισης – Clause 8.3 “This insurance shall remain in force (subject to termination as provided for in Clauses 8.1.1 - 8.1.4 … and Clause 9) during delay beyond the control of the Assured, any deviation, forced discharge, reshipment or transhipment and during any variation of the adventure arising from the exercise of a liberty granted to carriers under the contract of carriage.” Με την επιφύλαξη των ρητρών υπ’ αριθμ. 8.1.1 – 8.1.4 & 9 ICC, η ασφάλιση διατηρείται σε ισχύ όταν υπάρχει καθυστέρηση, η οποία οφείλεται σε περιστατικά που βρίσκονται εκτός της σφαίρας ελέγχου του ασφαλισμένου Τέτοια περιστατικά είναι τα ακόλουθα: Κάθε παρέκκλιση, αναγκαστική εκφόρτωση, επαναφόρτωση ή μεταφόρτωση Κάθε τροποποίηση του ταξιδιού από τον μεταφορέα, με βάση τις ελευθερίες που του παρέχει η σύμβαση μεταφοράς

Διατήρηση της ασφάλισης – Clause 8.3 Περίπτωση εφαρμογής της ρήτρας 8.3 ICC: το πλοίο υφίσταται ζημία και καταφεύγει σε λιμένα καταφυγής για να επισκευαστεί. Για την ολοκλήρωση των επισκευών γίνεται εκφόρτωση του φορτίου. Κατά το διάστημα αυτό αυξάνεται μεν ο κίνδυνος για το φορτίο, σε σχέση με τον αρχικώς αναληφθέντα. Ωστόσο, η καθυστέρηση οφείλεται σε γεγονότα που εκπίπτουν του πεδίου ελέγχου του ασφαλισμένου και οι επισκευές είναι απαραίτητες για την ασφαλή συνέχιση του ταξιδιού. Η ασφάλιση διατηρείται σε ισχύ Ο ασφαλισμένος οφείλει και στην περίπτωση αυτή να ενεργήσει με εύλογη ταχύτητα, δυνάμει της υποχρέωσης του που απορρέει από τη ρήτρα 18 ICC (avoidance of delay) Αντίστοιχη διάταξη στο ελληνικό δίκαιο: άρθ. 270 ΚΙΝΔ «Εάν το πλοίον κατέστη ανίκανον προς πλουν και τα ησφαλισμένα πράγματα μετεφορτώθησαν εις άλλο πλοίον, ο ασφαλιστής ευθύνεται και δια τα έξοδα μεταφορτώσεως, εναποθέσεως, φυλάξεως, το υπερβάλλον του ναύλου και τα προς διάσωσιν έξοδα, ουχί όμως πέραν του ασφαλιστικού ποσού»

Δυνατότητα διατήρησης της ασφάλισης – Clause 9 “If owing to circumstances beyond the control of the Assured either the contract of carriage is terminated at a port or place other than the destination named therein or the transit is otherwise terminated before unloading of the subject-matter insured as provided for in Cl 8, then this insurance shall also terminate unless prompt notice is given to the Insurers and continuation of cover is requested when this insurance shall remain in force, subject to an additional premium if required by the Insurers” Η ρήτρα 9 ICC εφαρμόζεται σε περίπτωση που η σύμβαση μεταφοράς λήξει σε τόπο διαφορετικό από τον αναγραφόμενο στο ασφαλιστήριο ή η διαμετακόμιση παύσει πριν την εκφόρτωση του ασφαλισμένου φορτίου, λόγω “περιστάσεων εκτός του πεδίου ελέγχου του ασφαλισμένου”. Τέτοιες περιστάσεις είναι η ματαίωση του ταξιδιού από τον μεταφορέα ή εξαιτίας περιστατικών ανωτέρας βίας

Δυνατότητα διατήρησης της ασφάλισης – Clause 9 Σε περίπτωση συνδρομής των περιστατικών που περιγράφει η ρήτρα 9 ICC, η ασφάλιση καταρχήν λήγει Παρ’ όλα αυτά, η εν λόγω ρήτρα προβλέπει δικαίωμα προαιρέσεως υπέρ του ασφαλισμένου να διευρύνει την ασφαλιστική κάλυψη. Ειδικότερα, ο ασφαλισμένος δύναται να αιτηθεί πρόσθετη ασφαλιστική κάλυψη, εφόσον ειδοποιήσει τον ασφαλιστή σε εύλογο χρόνο & καταβάλλει πρόσθετο ασφάλιστρο (προϋποθέσεις held covered) Τυχόν συνέχιση της ασφαλιστικής κάλυψης θα είναι, όμως, περιορισμένη. Πιο συγκεκριμένα, θα διατηρηθεί μέχρι τα εμπορεύματα να πωληθούν και να παραδοθούν στον λιμένα περάτωσης της διαμετακόμισης και σε κάθε περίπτωση θα λήξει με την παρέλευση 60 ημερών

Δυνατότητα διατήρησης ασφάλισης - Clause 10.1 *Η ρήτρα 10 ICC αναφέρεται σε μεταβολές του ταξιδιού που επέρχονται μετά την έναρξη του πλου και άρα δεν χωρεί εφαρμογή του άρθ. 44 MIA 1906 10.1: “Where, after attachment of this insurance, the destination is changed by the Assured, this must be notified promptly to Insurers for rates and terms to be agreed. Should a loss occur prior to such agreement being obtained cover may be provided but only if cover would have been available at a reasonable commercial market rate on reasonable market terms” Μεταβολή του ταξιδιού μετά την έναρξη της ασφάλισης, με υπαιτιότητα του ασφαλισμένου Προβλέπεται δικαίωμα προαίρεσης του ασφαλισμένου για τη συνέχιση της ασφάλισης · απαιτείται άμεση ειδοποίηση του ασφαλιστή και αναπροσαρμογή του ασφαλίστρου & των όρων του ασφαλιστηρίου (προϋποθέσεις held covered) Τυχόν ζημίες που επήλθαν μετά την αλλαγή του προορισμού, αλλά πριν την αναδιαπραγμάτευση, καλύπτονται μόνο εάν τέτοια κάλυψη θα ήταν εφικτή υπό εμπορικώς εύλογους όρους

Διατήρηση της ασφάλισης - Clause 10.2 10.2: “Where the subject-matter insured commences the transit contemplated by this insurance (in accordance with Clause 8.1), but, without the knowledge of the Assured or their employees the ship sails for another destination, this insurance will nevertheless be deemed to have attached at commencement of such transit.” Μεταβολή του ταξιδιού μετά την έναρξη ισχύος της ασφάλισης (με βάση τα οριζόμενα υπό τη ρήτρα 8.1 ICC), άνευ υπαιτιότητας του ασφαλισμένου (ο ασφαλισμένος και οι προστηθέντες του δεν γνώριζαν περί της μεταβολής του ταξιδιού /υπεύθυνος για τη μεταβολή του ταξιδιού είναι ο μεταφορέας) Η ασφαλιστική κάλυψη διατηρείται άνευ ετέρου Εφαρμογή στην περίπτωση του “phantom ship situation”. Περιορισμένη πλέον εφαρμογή

Έναρξη Ασφάλισης Συνέχιση Ασφάλισης Λήξη Ασφάλισης Μετακίνηση των εμπορευμάτων από το ράφι της αποθήκης για φόρτωσή σε όχημα με προορισμό το λιμένα φόρτωσης (ρήτρα 8.1 ICC) Καθ’ όλη τη διάρκεια της συνήθους πορείας της διαμετακόμισης (ρήτρα 8.1 ICC) Περιπτώσεις ρητρών υπ’ αριθμ. 8.1.1 – 8.1.4 και 8.2 ICC Όχι: μετακίνηση των εμπορευμάτων από το ράφι της αποθήκης για άλλο σκοπό, π.χ. αναμονή (pre-transit movement) Πότε διακόπτεται: διαδρομή ή στάση άσχετη με τη συνήθη πορεία της διαμετακόμισης ή επέλευση άσχετου κινδύνου (π.χ. πειρατεία) Διατήρηση της ασφάλισης στις περιπτώσεις των ρητρών 8.3 ICC & 10.2 ICC (αυτομάτως) Όχι: σε πώληση που υπόκειται στον εμπορικό όρο FOB * Ρήτρα 11 ICC Πότε διακόπτεται: καθυστέρηση ή διακοπή με σκοπό την απόκτηση εμπορικού πλεονεκτήματος * Collateral Purpose Δυνατότητα διατήρησης της ασφάλισης στις περιπτώσεις των ρητρών 9 & 10.1 ICC (υπό προϋποθέσεις held covered) Πότε διακόπτεται: παραβιάζονται τα θαλάσσια όρια της ασφαλιστικής σύμβασης (π.χ. αλλαγή προορισμού, αλλαγή πλοίου)

Βιβλιογραφία Brown R., Marine Insurance Vol.2 Cargo Practice, Witherby & Co Ltd., 1979 Couvadelli A., 9ο Διεθνές Συνέδριο Ναυτικού Δίκαιο, Θαλάσσια Ασφάλεια, Νομική Βιβλιοθήκη, 2016 Dunt J., Marine Cargo Insurance, Routledge, 2013 Gilman J. - Merkin R., Arnould’s Law of Marine Insurance and Average, Sweet & Maxwell, 2008 Ivamy H., Marine Insurance, Butterworths, 1979 Κιάντος Β., Η θαλάσσια ασφάλιση του φορτίου, Σάκκουλας, 1974 Rhidian T., The Modern Law of Marine Insurance, Routledge, 2015 Soyer B. - Tettenborn A., Carriage of Goods by Sea, Land and Air, Unimodal and Multimodal Transport in the 21st Century, Routledge, 2013 Templeman on Marine Insurance, R.J Lambeth, Macdonald and Evans Ltd., 5th ed. Φλάμπουρας Δ., Δίκαιο Διεθνών Συναλλαγών, Νομική Βιβλιοθήκη, 2010