Ακαδημία Πολιτών Βόλου B΄ ΤΜΗΜΑ 14 Μαρτίου 2012 Τσάκαλος Μιχάλης Διδάκτορας Κοινωνικής Ψυχολογίας. «Κοινωνικές και Ψυχολογικές του Διαζυγίου στο παιδί. Από τις δύσκολες εποχές στις δύσκολες σχέσεις.»

 Το διαζύγιο αποτελεί ένα πολυεπίπεδο και πολυσύνθετο φαινόμενο με προσωπικές συναισθηματικές, κοινωνικές, ψυχολογικές, οικονομικές και νομικές διαστάσεις.

 Γίνεται πολύς λόγος για το γεγονός ότι το διαζύγιο αποτελεί στις μέρες μας μια εύκολη, συνηθισμένη και συχνή λύση διάλυσης του γάμου. Όμως αυτό δεν είναι η απόλυτη αλήθεια.  Όλα τα ιστορικά και κοινωνικά στοιχεία μαρτυρούν ότι πάντα σε όλα τα πολιτισμικά πεδία και σε όλες τις εποχές υπήρχαν διαζύγια.

 Σήμερα η επιστημονική έρευνα και η κοινωνική ανθρωπολογία έχει αναπτύξει δυο βασικές δέσμες ανάλυσης και προσέγγισης του διαζυγίου.  Η πρώτη διατείνεται ότι το διαζύγιο αποτελεί ένα όλως ιδιαίτερο γεγονός με τις δικές του προεκτάσεις και τη δική του φόρμα ανάλογα τα πρόσωπα, την εποχή, το πολιτισμικό πεδίο και την ιδιοσυγκρασία των συζύγων και των υπολοίπων μελών της στενής ή της ευρύτερης οικογένειας.

 Η άλλη θεωρία που είναι και η πιο σύγχρονη διατείνεται ότι το διαζύγιο δεν υπόκειται σε ιδιότυπες και μοναδικές ιδιοσυγκρασιακές συνθήκες (π.χ. κουλτούρα του ζευγαριού, ψυχοθυμικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα, κοινωνικός περίγυρος, εσωτερικές σχέσεις) αλλά μπορεί να αναγνωρισθεί και να προσεγγιστεί ως κοινωνικό φαινόμενο με συγκεκριμένες αποτυπώσεις, αναλύσεις, αιτίες και αποτελέσματα.

Ενώ παλιότερα ίσχυε η άποψη ότι το διαζύγιο επιδρά κατά έναν ενιαίο και ομοιόμορφο τρόπο σε όλα τα παιδιά, οι σύγχρονες μελέτες επισημαίνουν τη σπουδαιότητα διαμεσολαβητικών παραγόντων, οι οποίοι συχνά δεν αξιολογούνται όσο θα έπρεπε κατά την εξέταση των επιδράσεων του διαζυγίου και οι οποίοι είτε διευκολύνουν, είτε δυσχεραίνουν την προσαρμογή των παιδιών στο διαζύγιο των γονέων τους (Fthenakis, 1995. Hetherington, 1999. Wallerstein & Kelly, 1980. Whiteside & Becker, 2000). 12/12/2011

 Αν και κάποιος θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι οι λόγοι διαζυγίου θα μπορούσε να είναι όσοι οι άνθρωποι εν τούτοις η κοινωνική ψυχολογία και η συμβουλευτική μέσα από την έρευνα έχει παράξει ένα χάρτη αιτιών που προκαλούν και οδηγούν σε διαζύγιο.

 Διαζύγιο και παιδί Οι γονείς που πρόκειται να χωρίσουν συχνά ανησυχούν για το κατά πόσο το διαζύγιο/χωρισμός θα επιβαρύνει τα παιδιά τους. Οι έρευνες δείχνουν ότι δεν είναι το διαζύγιο αυτό κάθε αυτό που μπορεί να δημιουργήσει κοινωνικοψυχολογικές δυσκολίες στα παιδιά, αλλά το πώς οι ίδιοι οι γονείς διαχειρίζονται το διαζύγιο. 12/12/2011

 Αν το διαζύγιο ή ο χωρισμός οδηγήσει στην απουσία του ενός από τους δύο γονείς από την ανατροφή του παιδιού, σε οικονομική δυσπραγία του γονέα που έχει την επιμέλεια του παιδιού και σε διαμάχες ανάμεσα στους πρώην συζύγους, τότε αυξάνονται οι πιθανότητες το παιδί να αντιμετωπίσει προβλήματα κατά την προσαρμογή του στην νέα οικογενειακή δομή αλλά και στη γενικότερη ψυχολογική του ανάπτυξη. 12/12/2011

Οι αντιδράσεις των παιδιών εξαρτώνται κυρίως από την :    Συγκρότηση και ψυχοσυναισθηματική ωριμότητα του παιδιού.  Ποιότητα της σχέσης που είχε το παιδί με του γονείς του πριν το διαζύγιο.   Ποιότητα των σχέσεων του παιδιού με παππούδες, φίλους, δάσκαλους και άλλα σημαντικά πρόσωπα με τα οποία έρχεται σε επαφή.   Δυνατότητα ή όχι ψυχολογικής στήριξης του παιδιού από κάποιον ειδικό ιδιαίτερα στην εφηβική ηλικία.   Ένταση και τη διάρκεια των γονικών συγκρούσεων.   Ικανότητα των γονιών να ανταποκριθούν στις ανάγκες του παιδιού στη φάση του διαζυγίου. 12/12/2011

 Μερικές τέτοιες τυπικές αντιδράσεις των παιδιών στη φάση του διαζυγίου.   -Άρνηση: Δεν θα χωρίσουν. Απλά ο μπαμπάς θα μένει στο διπλανό σπίτι. Σε λίγο θα είμαστε πάλι μαζί.   -Φόβος εγκατάλειψης: Τα παιδιά αισθάνονται ότι όταν οι γονείς τους χωρίσουν δεν θα υπάρχει κανείς να τα φροντίζει και να τα νοιάζεται.   -Θυμός και επιθετικότητα: Τα παιδιά μπορεί να εκφράσουν επιθετικότητα και θυμό απέναντι στα αδέλφια, τους συνομήλικους, τους συγγενείς ή τους γονείς (ιδιαίτερα ενάντια στο γονιό στον οποίο το παιδί καταλογίζει το φταίξιμο. Ακόμη μπορεί να παρουσιάσουν πτώση στις σχολικές επιδόσεις ή να προσπαθήσουν να εκμεταλλευτούν το διαζύγιο για να ασκήσουν εξουσία και να διεκδικήσουν δικαιώματα. - Ενοχή: Συχνά αισθάνονται ότι φταίνε αυτά για τις συγκρούσεις των γονιών τους. Μπορεί να πιστεύουν ότι στη ρίζα των γονικών συγκρούσεων βρίσκονται κάποια δικά τους λάθη. Αυτή η πεποίθηση ενισχύεται ιδιαίτερα όταν οι γονείς συγκρούονται μπροστά στα παιδιά και μάλιστα με αφορμή την αντιμετώπιση των προκλητικών συμπεριφορών των παιδιών. 12/12/2011

-Κατάθλιψη, υπνηλία, διαταραχή του ύπνου ή της διατροφής, τάσεις απομόνωσης .  -Ανωριμότητα Νυχτερινή ενούρηση, μωρουδίστικος τόνος φωνής) ή υπερωριμότητα (ντάντεμα αδύνατου γονιού.  -Προσπάθειες συμφιλίωσης. Ακόμη μπορεί να αρνούνται να αλλάξουν σπίτι τις μέρες που ορίζει ο διακανονισμός ή να αρνούνται με κάθε τρόπο να μιλήσουν ή συναντήσουν τον ένα από τους δύο γονείς. Να συμμαχήσουν με τον "αδύνατο" ή "αδικημένο" γονιό και να εναντιώνονται, να κακολογούν ή να απορρίπτουν τον άλλο. (Οι σύζυγοι χρεώνουν τον άλλο)  -Ανάγκη για ενημέρωση Τα παιδιά ρωτούν συχνά και απαιτούν να μαθαίνουν λεπτομέρειες για το τι συμβαίνει και για τις συνέπειες που θα έχουν επάνω τους οι εξελίξεις. Είναι σημαντικό οι πληροφορίες που παίρνουν από τους δύο γονείς να είναι εναρμονισμένες και όχι αλληλοσυγκρουόμενες. 12/12/2011

ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΤΗΣ ΓΟΝΕΪΚΗΣ ΑΠΟΞΕΝΩΣΗΣ 12/12/2011

Είναι το σύνδρομο κατά το οποίο το παιδί εξαναγκάζεται να αποξενωθεί από τον γονέα ο οποίος δεν έχει την επιμέλεια η/και την γονική μέριμνα. Τότε αρνήται να συναντήσει τον αποξενωμένο γονέα. Το φαινόμενο αυτό παρουσιάστηκε και ερευνήθηκε προ εικοσαετίας από μελετητές όπως ο Turkat, ο Gardner και νεώτερους όπως οι: Clarke-Stewart Thompson, Wood, Bone, Harvey, Nicholas και πολλούς άλλους. 12/12/2011

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ Το παιδί: Δεν θέλει να μιλήσει ούτε τηλεφωνικά με τον αποξενωμένο γονέα. Βαριέται εύκολα την παρέα με τον αποξενωμένο γονέα. Πολλές φορές του συμπεριφέρεται επιθετικά –κυρίως λεκτικά- Σε ακραίες περιπτώσεις: Δεν θέλει καθόλου να τον δει διότι τον φοβάται. Δεν δέχεται να υπακούσει στη δικαστική απόφαση 'επικοινωνίας' Έρχεται εναντίον του σε δικαστήριο. 12/12/2011

ΜΕΘΟΔΟΙ Η μέθοδος αποξένωσης εξαρτάται από το πνευματικό και μορφωτικό επίπεδο του γονέα, από την ηλικία του παιδιού και από τις συνθήκες. Ξεκινά από την απαγόρευση σε συνάντηση (έστω και νόμιμη, επικοινωνίας) με τον άλλο γονέα, με την απαγόρευση τηλεφωνικής επικοινωνίας, με τον τρόπο απαξίωσης του ονόματος και των πράξεων του άλλου γονέα έως και την βίαια αρπαγή με σκοπό την επίδειξη δυνάμεως. Σε πολλές περιπτώσεις, η μέθοδος που χρησιμοποιείται για αποξένωση είναι αυτή της συκοφαντικής δυσφήμισης του άλλου γονέα, ενώπιον τρίτων, συγγενών, συναδέλφων, κτλ, ούτως ώστε το παιδί να ντρέπεται για τον γονέα αυτό και να του δημιουργηθούν συναισθήματα ενοχής, ντροπής, φόβου. 12/12/2011

ΠΩΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΕΙΤΑΙ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΥΤΗ-ΓΟΝΕΑ ΣΤΟΝ ΑΛΛΟ ΓΟΝΕΑ Ο γονέας-θύτης κάνει τις παρακάτω ενέργειες: 12/12/2011

1. Θα επιμείνει να έρχεστε και πηγαίνετε ακριβώς στους χρόνους ορίζει 1.Θα επιμείνει να έρχεστε και πηγαίνετε ακριβώς στους χρόνους ορίζει. Θα σας κάνει να υποφέρετε γι' αυτό με κάποιο τρόπο. 2. Θα επιμείνει να ριθμίζει που πηγαίνετε με το παιδί και κάτω από ποιους όρους. Δεν θα σας ενημερώσει για τίποτα που κάνει η ίδια με το παιδί. 3. Θα κάνει τις αλλαγές στις ρυθμίσεις που έχετε με το παιδί αλλά θα σας δώσει αυτές τις αλλαγές το τελευταίο λεπτό. Εάν παραπονεθείτε θα χάσετε το χρόνο επαφών (επικοινωνία). Εάν πρέπει να αλλάξετε τις ρυθμίσεις απλώς θα αρνηθεί να αποδεχθεί τις αλλαγές και θα χάσετε το χρόνο επαφών. 12/12/2011

4. Θα προσφέρει σκόπιμα στο παιδί τα εναλλακτικά γεγονότα τις ημέρες που έχετε το παιδί και θα πει έπειτα ότι το παιδί έχει επιλέξει το εναλλακτικό γεγονός. Θα σας κάνει να επιλέξετε να επιμείνει στο χρόνο επαφών σας ή να επιτρέψει στο παιδί για να κάνει το άλλο πράγμα έτσι ώστε θα εμφανιστείτε κακοί. 5. Θα αναπαραγάγει τα δώρα που δίνετε στο παιδί για να υπονομεύσει την αξία που το παιδί τα δίνει. 6. Θα κρύψει, θα σπάσει, θα εξαφανίσει ή θα είναι σκόπιμα απρόσεκτη με τα πράγματα που δίνετε το παιδί σας. 7. Θα παρερμηνεύσει σκόπιμα κάτι που κάνετε ή λέτε στο σημείο όπου θα σκεφτείτε δύο φορές για να κάνετε κάτι. 12/12/2011

Μπορεί να ζητήσει πρόσθετα χρήματα για το παιδί, και να παρουσιάσει το αίτημα κατά τέτοιο τρόπο ώστε υπονοούν προφανώς ότι θα χάσετε έξω στην επαφή εάν δεν κάνετε την προσφορά. 9. Θα γράψει για να σας ενημερώσει για τις αλλαγές στους χρόνους επαφών αλλά ταχυδρομεί την επιστολή έτσι ώστε μπορεί ενδεχομένως να μην φθάσει σε σας εγκαίρως. 12/12/2011

10. Δεν θα σας κρατήσει ενημερωμένους για την ευημερία childs, τις εκθέσεις εκπαίδευσης, τις δραστηριότητες ή ότι αναμένετε ως γονέας. 11. Εάν κάνετε κάτι για να βοηθήσετε το παιδί, η μητέρα (ή πατέρας) μπορεί να σας ευχαριστήσει σε τρόπο σαν να ευχαριστιστεί έναν ξένο που κάνει μια εύνοια. 12. Ενθαρύνει άλλους να αγοράσουν τα ενδύματα παιδιών. Θα επικρίνει δική σας προτίμηση ή κατανόηση των αναγκών 12/12/2011

3. Θα επικρίνει το σπίτι, τους φίλους, και το ύφος ζωής σας 3. Θα επικρίνει το σπίτι, τους φίλους, και το ύφος ζωής σας. Θα χρησιμοποιήσει οποιον δήποτε από αυτούς ως δικαιολογία για να σταματήσει την επαφή. 14. Θα πει στο παιδί ότι το δικαστήριο «δεν επιτρέπει να δει τον πατέρα περισσότερο από στη δικαστική απόφαση» όταν στην πραγματικότητα η δικαστική απόφαση δηλώνει μόνο τον ελάχιστο χρόνο επαφών. 12/12/2011

15. Θα επιτρέψει στο παιδί για να χάσει την εργασία (πχ σχολική) κατά τη διάρκεια της εβδομάδας έτσι ώστε πρέπει να γίνει στο χρόνο επαφών σας, 16. Θα ερμηνεύσει το χρόνο επαφών σας ως το συνολικό ποσό χρόνου διαθέσιμο για όλους τους σκοπούς. Εάν οι γονείς σας θέλουν να δουν το εγγόνι τους θα πρέπει να βγεί από το χρόνο επαφών σας. 17. Εάν σας δει στο δρόμο όταν είναι με το παιδί θα σας αγνοήσει και με δύναμη θα ενθαρύνει το παιδί για να κάνει το ίδιο πράγμα. 12/12/2011