«Εξωτερικές Σχέσεις της Ε.Ε: Δίκαιο και Πολιτικές» ΠΑΝΤΕΙΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΤΜΗΜΑ ΔΙΕΘΝΩΝ, ΕΥΡΩΠΑΪΚΩΝ & ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «Εξωτερικές Σχέσεις της Ε.Ε: Δίκαιο και Πολιτικές» Ακαδημαϊκό Έτος 2018-2019 Κ.Μ: 120522 ΕΞΑΜΗΝΟ: ΣΤ΄ ΔΙΔΑΣΚΩΝ: Δρ Αλέξανδρος Καΐλης

Διεθνής Νομική Προσωπικότητα της Ένωσης Ιστορικά, η ΣΕΟΚ δεν απέδιδε διεθνή νομική προσωπικότητα στην Κοινότητα. Μόνο, η ΣΕΚΑΧ αναγνώριζε διεθνή προσωπικότητα στην ΕΚΑΧ, προκειμένου στις διεθνείς σχέσεις να ασκεί τις λειτουργίες της και να επιτυγχάνει τους σκοπούς της (άρθρο 6 ΙΙ ΣΕΚΑΧ). Μια από τις θεμελιώδεις θεσμικές μεταβολές που επέφερε η Συνθήκη της Λισαβόνας, αποτέλεσε η ρητή απόδοση διεθνούς νομικής προσωπικότητας στην Ένωση. Με βάση, λοιπόν, το Άρθρο 47 ΣΕΕ, η Ένωση έχει διεθνή προσωπικότητα Ως φορέας διεθνούς νομικής προσωπικότητας, η Ένωση αποκτά το δικαίωμα να: διαπραγματεύεται και να συνάπτει διεθνείς συμφωνίες με τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισμούς αναπτύσσει σχέσεις με διεθνείς οργανισμούς και τρίτες χώρες

Διαπραγμάτευση και Σύναψη Διεθνών Συμφωνιών Με βάση το άρθρο 47 ΣΕΕ, η Ένωση μπορεί να διαπραγματεύεται και να συνάπτει διεθνείς συμφωνίες, με τρίτες χώρες ή διεθνείς οργανισμούς. Η εν λόγω εξουσία/αρμοδιότητα, θεμελιώνεται νομικά μέσα από ένα συνδυασμό διατάξεων των Άρθρων 3 και 216 ΣΛΕΕ. Βασικά Θέματα: Έκταση της Αρμοδιότητας (άρθρα 3/216 ΣΛΕΕ, ρητές και σιωπηρές αρμοδιότητες) 2. Διαδικασία Διαπραγμάτευσης και Σύναψης Διεθνών Συμφωνιών (άρθρο 218 ΣΛΕΕ) 3. Συμμετοχή/Εμπλοκή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου [αρθ.218 (6),α και β] Τρόπος Λήψης Απόφασης [αρθ.218 (8)]  Ο Ρόλος του Δικαστηρίου [αρθ.218 (11)] Αποτελέσματα – δεσμευτικότητα των διεθνών συμφωνιών [αρθ.216 (2)] 7. Κατηγορίες Διεθνών Συμφωνιών

Διαπραγμάτευση και Σύναψη Διεθνών Συμφωνιών Έκταση της Αρμοδιότητας (άρθρα 3/216 ΣΛΕΕ, ρητές και σιωπηρές αρμοδιότητες) Αρχική θεωρητική διαμάχη: περιοριστική προσέγγιση: δικαίωμα υπογραφής, μόνο αν υπήρχε ρητή σχετική πρόβλεψη στις ιδρυτικές Συνθήκες ευρύτερη άποψη: διεθνείς πρωτοβουλίες, όταν αυτό επιβάλλεται από την ανάγκη εκπλήρωσης κοινοτικών στόχων Το Δικαστήριο των Ευρωπαϊκών Κοινοτήτων, έθεσε τέρμα στη θεωρητική διαμάχη, αναφορικά με τη δυνατότητα της Κοινότητας να συνάπτει διεθνείς συμφωνίες και να δεσμεύεται συμβατικά διεθνώς. Καθοριστικός παράγοντας: η Υπόθεση AETR (22/70, 31.3.1971), Επιτροπή/Συμβουλίου - Αντικείμενο: Ευρωπαϊκή συμφωνία επί των οδικών μεταφορών Απόφαση: αναγνωρίζεται ότι, η Κοινότητα έχει γενική αρμοδιότητα σύναψης διεθνών συμφωνιών, εντός των ορίων των εξουσιών της και των εσωτερικών αρμοδιοτήτων της, γεγονός που καθιστά περιττή την αναζήτηση, κάθε φορά, ρητής εξουσιοδότησης --- Implied power: συναγόμενη εξουσία

Διαπραγμάτευση και Σύναψη Διεθνών Συμφωνιών Έκταση της Αρμοδιότητας (άρθρα 3/216 ΣΛΕΕ, ρητές και σιωπηρές αρμοδιότητες) Η Ένωση έχει την αποκλειστική αρμοδιότητα να συνάπτει διεθνή συμφωνία, με μία ή περισσότερες τρίτες χώρες ή διεθνείς οργανισμούς, με βάση τα άρθ. 3 και 216 ΣΛΕΕ, όταν,: το προβλέπουν οι Συνθήκες [π.χ. αρθ. 191(4)ΣΛΕΕ περιβάλλον, αρθ. 207 κοινή εμπορική πολιτική] αφορούν τομείς αποκλειστικής αρμοδιότητας της ΕΕ [άρθρο 3(1): τελωνειακή ένωση - κανόνες ανταγωνισμού - νομισματική πολιτική - διατήρηση των βιολογικών πόρων της θάλασσας στο πλαίσιο της κοινής αλιευτικής πολιτικής - κοινή εμπορική πολιτική] η σύναψη συμφωνίας είναι αναγκαία για την επίτευξη, στο πλαίσιο των πολιτικών της Ένωσης, ενός εκ των στόχων που καθορίζονται από τις Συνθήκες (implied power: συναγόμενη εξουσία) προβλέπεται σε νομικά δεσμευτική πράξη της Ένωσης, ενδέχεται να επηρεάσει κοινούς κανόνες ή να μεταβάλει την εμβέλειά τους

Διαπραγμάτευση και Σύναψη Διεθνών Συμφωνιών 2. Διαδικασία Διαπραγμάτευσης και Σύναψης Διεθνών Συμφωνιών (άρθ. 218 ΣΛΕΕ) Όλες οι διεθνείς συμφωνίες της ΕΕ, ασχέτως αντικειμένου, συνάπτονται με βάση μια και μόνο διαδικασία, η οποία περιγράφεται στο άρθρο 218 ΣΛΕΕ. Μερικές παρεκκλίσεις/παραλλαγές από τη διαδικασία αυτή, συναντούμε στις συμφωνίες που συνομολογούνται στο πεδίο της κοινής εμπορικής πολιτικής και της ΚΕΠΠΑ. Κεντρικός ο ρόλος του Συμβουλίου: το Συμβούλιο εγκρίνει την έναρξη διαπραγματεύσεων, εκδίδει οδηγίες διαπραγμάτευσης, επιτρέπει την υπογραφή και συνάπτει τις συμφωνίες.

Διαπραγμάτευση και Σύναψη Διεθνών Συμφωνιών 2. Διαδικασία Διαπραγμάτευσης και Σύναψης Διεθνών Συμφωνιών (άρθρο 218 ΣΛΕΕ) Βασικά στάδια της διαδικασίας: Η Επιτροπή, ή ο YE για θέματα ΚΕΠΠΑ, υποβάλλει συστάσεις στο Συμβούλιο, με τις οποίες υποδεικνύεται η ανάληψη σχετικής πρωτοβουλίας για σύναψη συμφωνίας, Το Συμβούλιο εκδίδει απόφαση για την έναρξη διαπραγματεύσεων, και ορίζει, ανάλογα με το αντικείμενο της σχεδιαζόμενης συμφωνίας, τον διαπραγματευτή/επικεφαλής της διαπραγματευτικής ομάδας της ΕΕ Το Συμβούλιο απευθύνει οδηγίες στον διαπραγματευτή ή και ορίζει ειδική επιτροπή, σε διαβούλευση με την οποία πρέπει να διεξάγονται οι διαπραγματεύσεις Το Συμβούλιο, μετά από πρόταση του διαπραγματευτή, εκδίδει απόφαση που επιτρέπει την υπογραφή της συμφωνίας και, ενδεχομένως, την προσωρινή της εφαρμογή πριν να τεθεί σε ισχύ, Ακολούθως, το Συμβούλιο, μετά από πρόταση του διαπραγματευτή, εκδίδει απόφαση για τη σύναψη της συμφωνίας.

Διαπραγμάτευση και Σύναψη Διεθνών Συμφωνιών 3. Συμμετοχή/Εμπλοκή του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου [αρθ.218 (6) α και β]: Υποχρεωτική έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου για: συμφωνίες σύνδεσης, συμφωνία για την προσχώρηση της Ένωσης στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών, συμφωνίες που δημιουργούν ειδικό θεσμικό πλαίσιο θεσπίζοντας διαδικασίες συνεργασίας, συμφωνίες που έχουν σημαντικές δημοσιονομικές επιπτώσεις για την Ένωση, συμφωνίες που καλύπτουν τομείς στους οποίους εφαρμόζεται η συνήθης νομοθετική διαδικασία ή η ειδική νομοθετική διαδικασία όταν απαιτείται η έγκριση του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου Στις υπόλοιπες περιπτώσεις συμφωνιών, απαιτείται μόνο η διαβούλευση με το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο (διατύπωση γνώμης εντός προθεσμίας)

Διαπραγμάτευση και Σύναψη Διεθνών Συμφωνιών 4. Τρόπος Λήψης Απόφασης [αρθ.218 (8)] καθ’ όλη τη διάρκεια της διαδικασίας, το Συμβούλιο αποφασίζει με ειδική πλειοψηφία κατ’ εξαίρεση, απαιτείται ομοφωνία, όταν: η συμφωνία αφορά σε τομείς όπου η Συνθήκη αξιώνει ομοφωνία [π.χ. αρθ. 207 (4) εμπορικές πτυχές διανοητικής ιδιοκτησίας και των άμεσων ξένων επενδύσεων], στις συμφωνίες σύνδεσης, στις συμφωνίες του άρθ. 212 ΣΛΕΕ (οικονομική, χρηματοοικονομική και τεχνική συνεργασία με τρίτες χώρες) συμφωνία προσχώρησης στην Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προάσπιση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και των Θεμελιωδών Ελευθεριών (ΕΣΔΑ)

Διαπραγμάτευση και Σύναψη Διεθνών Συμφωνιών 5. Ο Ρόλος του Δικαστηρίου [αρθ. 218 (11)] Ένα κράτος μέλος - το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο - το Συμβούλιο - ή η Επιτροπή, μπορεί να ζητήσει από το Δικαστήριο να γνωμοδοτήσει εάν η σχεδιαζόμενη συμφωνία είναι συμβατή με τις Συνθήκες, Εάν η γνώμη του Δικαστηρίου είναι αρνητική, η σχεδιαζόμενη συμφωνία μπορεί να τεθεί σε ισχύ μόνο εφόσον τροποποιηθεί, ή εάν αναθεωρηθούν οι Συνθήκες

Διαπραγμάτευση και Σύναψη Διεθνών Συμφωνιών 6. Αποτελέσματα – δεσμευτικότητα των διεθνών συμφωνιών [αρθ.216 (2)] οι συμφωνίες που συνάπτει η Ένωση δεσμεύουν τα θεσμικά όργανα της Ένωσης και τα κράτη μέλη τα κράτη μέλη δεσμεύονται να τηρούν τις δεσμεύσεις που απορρέουν από τη συναφθείσα συμφωνία, έναντι και του συμβαλλόμενου κράτους και της ΕΕ με βάση το διεθνές δίκαιο, η Ένωση επέχει διεθνή ευθύνη σε περίπτωση παραβίασης των συμφωνηθέντων, στην ενωσιακή έννομη τάξη, οι συναπτόμενες από την ΕΕ διεθνείς συνθήκες, κατατάσσονται μεταξύ πρωτογενούς δικαίου, με βάση το πνεύμα του αρθ. 216 (2) ΣΛΕΕ, και παράγωγου δικαίου, με βάση το αρθ. 218 ΣΛΕΕ

Διαπραγμάτευση και Σύναψη Διεθνών Συμφωνιών 7. Κατηγορίες Διεθνών Συμφωνιών Συμφωνίες Σύνδεσης (Association Agreements), με μία ή περισσότερες τρίτες χώρες ή διεθνείς οργανισμούς (αρθ. 217 ΣΛΕΕ) συνεπάγονται αμοιβαία δικαιώματα και υποχρεώσεις, κοινές δράσεις και ειδικές διαδικασίες έχουν διαφορετικές στοχεύσεις (π.χ. μελλοντική ένταξη στην ΕΕ, παροχή αναπτυξιακής βοήθειας, συνεργασία σε οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα) Διμερείς και Πολυμερείς Εμπορικές Συμφωνίες (Commercial Agreements), με μία ή περισσότερες τρίτες χώρες ή διεθνείς οργανισμούς (αρθ. 207 ΣΛΕΕ) Συμφωνίες Ελεύθερων Συναλλαγών (ΣΕΣ) - Η Γενική Συμφωνία Δασμών και Εμπορίου (GATT) - Συμφωνίες Τελωνειακής Ένωσης, Συμφωνίες «τομεακού» ή «ποικίλου» περιεχομένου, Συμφωνίες που προβλέπουν οι Συνθήκες, νομικά δεσμευτικές πράξεις… δηλ. με βάση το αρθ. 216 ΣΛΕΕ Παράδειγμα: διεθνείς συμφωνίες για την προστασία του περιβάλλοντος, αρθ. 191 ΣΛΕΕ

Διαπραγμάτευση και Σύναψη Διεθνών Συμφωνιών 7. Κατηγορίες Διεθνών Συμφωνιών Μικτές Συμφωνίες (Mixed Agreements), τις οποίες συνάπτουν από κοινού η ΕΕ και τα κράτη μέλη, με τρίτα κράτη Το αντικείμενο της υπο κατάρτιση συμφωνίας, δεν εμπίπτει στο σύνολό του στις αρμοδιότητες της ΕΕ - Ύπαρξη μεικτών αποκλειστικών αρμοδιοτήτων μεταξύ ΕΕ και κρατών μελών Οι συμφωνίες αυτές καταρτίζονται και υπογράφονται, τόσο από τα θεσμικά όργανα, για λογαριασμό της ΕΕ, όσο και από τα κράτη μέλη Η διαπραγμάτευση των μικτών συμφωνιών γίνεται από κοινή αντιπροσωπεία, αποτελούμενη από εκπροσώπους, τόσο της Επιτροπής όσο και των κρατών μελών Το τελικό κείμενο συνάπτεται από το θεσμικό όργανο της ΕΕ και τα κράτη μέλη με βάση τις εσωτερικές συνταγματικές διαδικασίες τους Η τελική συμφωνία καθίσταται δεσμευτική, τόσο για την ΕΕ όσο και για τα κράτη μέλη Παραδείγματα: συμφωνίες που προβλέπουν μηχανισμούς χρηματοδότησης/χρηματικών εισφορών, πτυχές εμπορικών συμφωνιών

Διεθνής Αντιπροσώπευση της ΕΕ - Σχέσεις με Διεθνείς Οργανισμούς και Τρίτες Χώρες Διεθνής Αντιπροσώπευση της ΕΕ: Επιτροπή: γενικό καθήκον εξωτερικής εκπροσώπησης, εκτός των υποθέσεων της ΚΕΠΠΑ και των περιπτώσεων που προβλέπονται στις Συνθήκες [άρθ. 17 (1) ΣΕΕ] – σύσταση γραφείων σε τρίτες χώρες και διεθνείς οργανισμούς («αντιπροσωπείες της Επιτροπής») ΚΕΠΠΑ: την εξωτερική εκπροσώπηση της ΕΕ, την αναλαμβάνει ο Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, με την επιφύλαξη των αρμοδιοτήτων του ΥΕ [άρθ. 15 (6) ΣΕΕ] ΥΕ για ΚΕΠΠΑ: υπεύθυνος για τις «αντιπροσωπείες της ΕΕ», στις τρίτες χώρες και στους διεθνείς οργανισμούς – εκφράζει τις θέσεις της ΕΕ σε διεθνείς οργανισμούς και διεθνείς διασκέψεις - στενή συνεργασία με τις διπλωματικές και προξενικές αποστολές των κρατών μελών [άρθ. 221 ΣΛΕΕ]

Διεθνής Αντιπροσώπευση της ΕΕ - Σχέσεις με Διεθνείς Οργανισμούς και Τρίτες Χώρες Σχέσεις με Διεθνείς Οργανισμούς και Τρίτες Χώρες [άρθ. 220 ΣΛΕΕ]: Η Ένωση καθιερώνει, κάθε πρόσφορη μορφή συνεργασίας, με: τα όργανα των Ηνωμένων Εθνών και τους ειδικευμένους οργανισμούς τους, το Συμβούλιο της Ευρώπης, τον Οργανισμό για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη, και, τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης διατηρεί επίσης, τις πλέον πρόσφορες σχέσεις με άλλους διεθνείς οργανισμούς Το έργο αυτό ανατίθεται στον ΥΕ για την ΚΕΠΠΑ (π.χ. εκφράζει τις θέσεις της ΕΕ σε διεθνείς οργανισμούς και διεθνείς διασκέψεις, και διεξάγει τον πολιτικό διάλογο με τρίτες χώρες)

Σας Ευχαριστώ για την Προσοχή σας…