Επαγγελματικός Προσανατολισμός & λήψη επαγγελματικών αποφάσεων Λήψη επαγγελματικών αποφάσεων: Θεωρητικές προσεγγίσεις, στρατηγικές & «προφίλ» λήψης επαγγελματικών αποφάσεων

Λήψη επαγγελματικών αποφάσεων (1) Η λήψη επαγγελματικών αποφάσεων θεωρείται μια λογική διαδικασία Περιλαμβάνει τόσο τη διαδικασία της επιλογής όσο και το αποτέλεσμα της επιλογής (περιεχόμενο) Στην κατάσταση λήψης απόφασης υπάρχει: το άτομο που πρόκειται να αποφασίσει η ανάγκη ή υποχρέωση λήψη απόφασης το πλαίσιο λήψης απόφασης ορισμένες πληροφορίες (εσωτερικές – εξωτερικές) η νοητική επεξεργασία δύο ή περισσότερων εναλλακτικών λύσεων το ζύγισμα των πιθανών αποτελεσμάτων η επιλογή Θεωρία λήψης αποφάσεων

Λήψη επαγγελματικών αποφάσεων (2) Η λήψη αποφάσεων μπορεί να αφορά εμάς τους ίδιους και τις ενέργειές μας ή να αφορά τους άλλους το παρόν ή το μέλλον το άτομο ή ομάδες ατόμων Ωστόσο, μια απόφαση, ακόμη και αν παίρνεται από ένα άτομο, εμπλέκει και άλλους ανθρώπους με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, καθώς τόσο οι ατομικές όσο και οι ομαδικές αποφάσεις θεωρούνται κοινωνικές δραστηριότητες (Beach, 1997) Οι ατομικές αποφάσεις βασίζονται στις ιδιαίτερες πεποιθήσεις, στάσεις και αξίες μας που με τη σειρά τους, διαμορφώνονται από τα μηνύματα που δεχόμαστε και τις συμπεριφορές που παρατηρούμε στο οικογενειακό και στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον (Σιδηροπούλου- Δημακάκου, 1993) Θεωρία λήψης αποφάσεων

Λήψη επαγγελματικών αποφάσεων (3) Τα αποτελέσματα των αποφάσεων μπορούν να μεταβάλλονται με τη λήψη νέων αποφάσεων νέες προοπτικές μεταβάσεις από τη μία ηλικιακή περίοδο στην άλλη Η ζωή είναι μια ατέλειωτη αλυσίδα λήψης αποφάσεων Μια απόφαση εξελίσσεται, πραγματοποιείται, εφαρμόζεται, γίνεται παρελθόν και τελικά, οδηγεί στη λήψη νέων αποφάσεων (Osipow, 1999) Η ποιότητα των αποφάσεων συνδέεται άμεσα με την πληροφόρηση (έλλειψη/απουσία) το πόσο αποτελεσματικό είναι το άτομο όταν παίρνει μια απόφαση, εξαρτάται από το πόσο καλά γνωρίζει τον εαυτό του και το περιβάλλον (Tiedeman & Ο’ Ηara 1963) Θεωρία λήψης αποφάσεων

Η διαδικασία λήψης απόφασης στην επιλογή επαγγέλματος σημαίνει τυπικά να διαλέγει κανείς μεταξύ διαφόρων εκπαιδευτικών και επαγγελματικών λύσεων προκειμένου να λύσει ένα άμεσο πρόβλημα (επάγγελμα), ενώ ουσιαστικά εργάζεται προς ένα μακροπρόθεσμο επαγγελματικό αντικειμενικό σκοπό (σταδιοδρομία) (Σιδηροπούλου-Δημακάκου, 1993) …γι’ αυτό, επομένως, ως στόχος τέθηκε…

Στάδια λήψης απόφασης (1) …γι’ αυτό, επομένως, ως στόχος τέθηκε… γνώση, αξιολόγηση στόχου, εξερεύνηση, δέσμευση, εφαρμογή, επαναξιολόγηση (Guyrdham & Tyler, 1992)

Χρήση του μοντέλου PIC (Gati & Asher, 2001) προέλεγχος (prescreening) αναζήτηση εις βάθος (in-depth exploration) επιλογή (choice) 7

ΠΡΟΕΛΕΓΧΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΣΕ ΒΑΘΟΣ ΕΠΙΛΟΓΗ εντοπισμός ενός μικρού αριθμού εναλλακτικών επιλογών (περίπου 7) για περαιτέρω διερεύνηση διαδοχική εξάλειψη επιλογών/ συλλογή επιπρόσθετων πληροφοριών ΠΡΟΕΛΕΓΧΟΣ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΣΕ ΒΑΘΟΣ κατάλληλης εναλλακτικής επιλογής, όχι μόνο της πολλά υποσχόμενης ΕΠΙΛΟΓΗ διαγραφή ασυμβίβαστων προτιμήσεων ανάπτυξη προτιμήσεων εντοπισμός και ιεράρχηση παραγόντων 8

Στην πραγματικότητα (2) Οι άνθρωποι δεν λαμβάνουν αποφάσεις με τον ίδιο τρόπο. Κάθε άτομο συνθέτει τα δικά του χαρακτηριστικά, όταν προβαίνει σε αποφάσεις Η λήψη αποφάσεων αναδεικνύει συναισθήματα ελπίδας και φόβου για το ποια είναι η καλύτερη δυνατή επιλογή ή συναισθηματικής φόρτισης για μια τυχόν λανθασμένη απόφαση. Το κοινωνικό-πολιτισμικό περιβάλλον που διαβιώνει το άτομο μπορεί να επηρεάσει τις αποφάσεις του. Οι περιβαλλοντικές συνθήκες δημιουργούν διλήμματα ή συμβιβασμό στη λήψη αποφάσεων

Στην πραγματικότητα (3) Τα αποτελέσματα των επιλογών, αναβλύζουν συναισθήματα χαράς, ευχαρίστησης, απογοήτευσης, μετάνοιας, τα οποία μπορεί να επηρεάσουν ακόμα, και την ποιότητα της ζωής μας. Οι κοινωνικές επιδράσεις (υποστηρικτικό δίκτυο ή συντηρητικά άτομα) επηρεάζουν τις αποφάσεις μας, συναισθήματα, όπως θυμός, ενοχή, αγάπη, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαδικασία λήψης αποφάσεων (Zeelenberg, Nelissen, Breugelmans & Pieters, 2008). Τα πολλαπλά επαγγελματικά μονοπάτια και η μη γραμμική σταδιοδρομία προκαλούν ενθουσιασμό, αλλά και αβεβαιότητα στη διερεύνηση των επιλογών (Di Fabio et al., 2013).

Με άλλα λόγια…… Η λήψη αποφάσεων νοείται ως μια εξακολουθητική και συνεχόμενη διαδικασία όπου μια απόφαση μπορεί είτε να μετατραπεί είτε να αντικατασταθεί από μια άλλη. Η λήψη αποφάσεων σηματοδοτεί πλέον επανεκτίμηση κάποιων προηγούμενων επιλογών σταδιοδρομίας ή ακόμη, την προσαρμογή της συμπεριφοράς και των στόχων μας σε νέες επαγγελματικές ευκαιρίες και διεξόδους (Krumboltz, 2009)

Επαγγελματικός προσανατολισμός Η περίοδος της εφηβείας αποτελεί, αναμφίβολα, περίοδο αποφάσεων, οι οποίες θα ασκήσουν σημαντικές επιδράσεις σε ολόκληρη τη ζωή του νέου ατόμου. Οι επιλογές αυτές δεν σχετίζονται μόνο με τις οικονομικές απολαβές, αλλά και με την κοινωνική θέση, την αίσθηση αυτοαξίας και τη συνεισφορά του ατόμου στην κοινωνία. Από μια άποψη γνωστικής συμπεριφοράς, η λήψη αποφάσεων σταδιοδρομίας είναι μια διαδικασία επίλυσης προβλημάτων κατά την επιλογή μεταξύ πολλών επαγγελματικών εναλλακτικών επιλογών

Επαγγελματικός προσανατολισμός Οι έφηβοι αναγκάζονται να αναπτύξουν, με έναν γρήγορο ρυθμό, την επαγγελματική τους ωριμότητα, διερευνώντας διαφορετικές επιλογές σταδιοδρομίας και επιδιώκοντας να εκπληρώσουν τα περισσότερα καθήκοντα της επαγγελματικής τους ανάπτυξης, προκειμένου να επιβάλλουν νόημα και κατεύθυνση στην επαγγελματική τους συμπεριφορά Ωστόσο, οι έφηβοι είναι απαραίτητο να αντιλαμβάνονται τους παράγοντες που διαμορφώνουν τη νέα, πολύπλοκη, εργασιακή πραγματικότητα, ώστε να είναι ικανοί να διαχειρίζονται τα διλήμματα και τις προκλήσεις που συνεπάγεται η λήψη επαγγελματικών αποφάσεων αναζητώντας ταυτόχρονα, έναν εργασιακό τρόπο ζωής που διαφοροποιείται ουσιαστικά από το παραδοσιακό πρότυπο

Η λήψη αποφάσεων για τη σταδιοδρομία σχετίζεται με τη διαμόρφωση της ταυτότητας του εφήβου και την επίτευξη μιας καθαρής εικόνας αυτοπροσδιορισμού σε ζητήματα επαγγελματικής ανάπτυξης και ρόλους, που θα διαδραματίσει το άτομο μέσα στην κοινωνία. Η διαμόρφωση της ταυτότητας του εφήβου δεν είναι μια απλή διαδικασία. Άλλοι έφηβοι μπορούν και επιτυγχάνουν μια σχετικά ισχυρή δέσμευση σε κάποια επαγγελματική επιλογή, μεταξύ πολλών εναλλακτικών λύσεων και διαμορφώνουν μια κατακτημένη ταυτότητα, ενώ κάποιοι άλλοι είτε δεσμεύονται σε επαγγελματικούς στόχους και πεποιθήσεις που τους έχουν υποδειχθεί από άλλους (δοτή ή πρόωρα σχηματισμένη ταυτότητα) είτε διερευνούν επαγγελματικά ενδιαφέροντα και αξίες, καθώς και πιθανές επαγγελματικές σταδιοδρομίες, χωρίς να μπορούν να καταλήξουν σε ένα ξεκάθαρο και ικανοποιητικό αποτέλεσμα αυτοπροσδιορισμού (παρατεταμένο μορατόριουμ)

Επιπλέον, η επιλογή των αντικειμένων και των κύκλων σπουδών στην εκπαίδευση, και των επακόλουθων επαγγελματικών διαδρομών θεωρούνται πάντοτε δύσκολα προβλήματα στην εφηβική ηλικία. η σχολική επίδοση, τα απαραίτητα σχολικά καθήκοντα, το εκπαιδευτικό σύστημα προβληματίζουν συχνά τους εφήβους η λήψη αποφάσεων για τους εφήβους αποτελεί πολλές φορές μια αγχογόνο διαδικασία, καθώς δεν βασίζεται μόνο στα ενδιαφέροντα ή τα προσωπικά χαρακτηριστικά, αλλά και σε άλλα ζητήματα όπως είναι η επίδραση της οικογένειας, οι προσδοκίες των σημαντικών άλλων, οι συγκυριακές κοινωνικο-οικονομικές συνθήκες στο ευρύτερο περιβάλλον, οι διαφαινόμενες προοπτικές επαγγελματικής απασχόλησης στην αγορά εργασίας, αλλά και άλλες παράμετροι που συχνά διαμορφώνουν ένα πολύπλοκο πλέγμα το οποίο οι έφηβοι καλούνται να κατανοήσουν και να διαχειριστούν.

Επαγγελματικός προσανατολισμός Για το λόγο αυτό, οι έφηβοι χρειάζεται να μάθουν να καλλιεργούν και να αξιοποιούν αυτό-κατευθυντήριες πρακτικές, προκειμένου να ενισχύσουν την ικανότητά τους να κοιτάξουν πέρα από τα σχολικά καθήκοντα ή τις δυσκολίες που αναδεικνύει το σχολικό περιβάλλον (Lens et al., 2012), ώστε με κατάλληλα βήματα να προσεγγίσουν τη λήψη αποφάσεων σταδιοδρομίας σαν μια ευκαιρία εξέλιξης και προσωπικής προόδου Επαγγελματική διερεύνηση και εύρος επαγγελματικών ενδιαφερόντων θα μπορούσε να είναι χρήσιμο για την εξέταση μεγαλύτερου αριθμού επαγγελμάτων και για τον προγραμματισμό μιας σειράς στόχων σταδιοδρομίας

Επαγγελματικός προσανατολισμός αίσθηση χρονικής προοπτικής (future time perspective) αναφέρεται στην νοητική αναπαράσταση του μέλλοντος και στο βαθμό με τον οποίο το άτομο δίνει σημασία στο μέλλον αυτό και απαιτεί αξιώσεις από αυτό Συναφείς έννοιες της αίσθησης χρονικής προοπτικής είναι η αξία και η συνεκτικότητα/συντελεστικότητα. Η αξία (value ή valence) είναι η αξία που αποδίδει το άτομο στην επίτευξη ενός στόχου που τοποθετείται στο προσεχές ή απώτερο μέλλον και ενισχύει την ικανότητα των ατόμων να αντιληφθούν ότι οι μελλοντικοί εκπαιδευτικοί και επαγγελματικοί τους στόχοι θεωρούνται σημαντικοί.

Επαγγελματικός προσανατολισμός Η συνεκτικότητα/συντελεστικότητα (connectedness) αναφέρεται στην προσπάθεια που καταβάλλει το άτομο, προκειμένου ο στόχος του να πραγματοποιηθεί με περισσότερο αποτελεσματικό τρόπο, και τις συσχετίσεις που κάνει ανάμεσα σε ενέργειες και δραστηριότητες του παρόντος με στόχους που τοποθετούνται στο μέλλον Οι έφηβοι με μεγαλύτερη επίγνωση της σημασίας της σχολικής μάθησης και των διδασκόμενων γνωστικών αντικειμένων έχουν ισχυρότερα κίνητρα να υλοποιήσουν τις επιδιώξεις τους στη μεταγενέστερη επαγγελματική τους ζωή.

Επαγγελματικός προσανατολισμός Η ψυχολογική ευεξία (psychological well-being) είναι μια κατάσταση που επιτρέπει στα άτομα να επιτύχουν διάφορα αποτελέσματα, όπως η λήψη αποφάσεων σταδιοδρομίας. Η ανθεκτικότητα θεωρείται εκείνο το προσωπικό χαρακτηριστικό που ενδυναμώνει τους εφήβους να διαχειρίζονται την αντιξοότητα, την αλλαγή ή την ευκαιρία ή τις καταστάσεις που προκαλούν άγχος (Maddi, 2013), όπως η λήψη επαγγελματικών αποφάσεων Η ενδυνάμωση της ψυχολογικής ευεξίας μπορεί να ενισχύσει τη διαδικασία λήψης αποφάσεων σταδιοδρομίας όσον αφορά μια σαφέστερη αυτογνωσία, περισσότερη πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικές με τη σταδιοδρομία και απόδοση μεγαλύτερης αξίας στην επαγγελματική τους διαδρομή

Επαγγελματικός προσανατολισμός η κύρια πρόκληση δεν είναι πλέον να υποστηριχθούν τα άτομα να πάρουν ορθές επαγγελματικές αποφάσεις, αλλά να υποστηριχθούν να καθορίσουν ποιοι και τι θέλουν να γίνουν στην επαγγελματική τους ζωή και στη ζωή τους γενικότερα Η αναστοχαστικότητα είναι βασικό συστατικό στη διαχείριση σταδιοδρομίας των εφήβων, στη σύγχρονη εποχή. Η αναστοχαστικότητα είναι μια ενεργή και συνεχής διαδικασία μέσω της οποίας οι έφηβοι φθάνουν στην αυτογνωσία εξισορροπώντας τις πτυχές του παρόντος, του παρελθόντος και του μέλλοντος Σε ένα τέτοιο πλαίσιο οι αποφάσεις των εφήβων αναδεικνύουν την νοηματοδότηση των εμπειριών τους και τη συνολικότερη αντίληψη που έχουν οι έφηβοι για τον εαυτό τους, ενώ συνδέονται με τις επιθυμίες και τις ανάγκες τους για αυτοπραγμάτωση.

Προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων: αγωγή σταδιοδρομίας Σύμφωνα με τις νέες νομοθετικές ρυθμίσεις δράσεις επαγγελματικού προσανατολισμού σε μαθητές υποχρεωτικής εκπαίδευσης διενεργούνται από τα εξειδικευμένα στελέχη των Κ.Ε.Σ.Υ που έχουν την ευθύνη για την οργάνωση και εποπτεία όλων των δράσεων για τον επαγγελματικό προσανατολισμό των μαθητών, καθώς και των προγραμμάτων αγωγής σταδιοδρομίας που υλοποιούνται από εκπαιδευτικούς όλων των ειδικοτήτων Οι εκπαιδευτικοί, σε συνεργασία με τους μαθητές, επιλέγουν το θεματικό περιεχόμενο του προγράμματος, που πρέπει να εμπίπτει στα ενδιαφέροντα των μαθητών. Οι ίδιοι οι μαθητές χρειάζεται να γίνουν σημαντικοί εταίροι στην παροχή υπηρεσιών συμβουλευτικής σταδιοδρομίας

Προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων: αγωγή σταδιοδρομίας- Θεματικοί άξονες προσωπική ανάπτυξη και καλλιέργεια δεξιοτήτων ζωής πληροφόρηση για εκπαίδευση και κατάρτιση κόσμος της εργασίας Επίσης, μπορούν να αξιοποιηθούν και δράσεις ενταγμένες στις θεματικές των πολιτιστικών και περιβαλλοντικών προγραμμάτων, καθώς και των προγραμμάτων αγωγής υγείας πολιτιστική κληρονομιά, η συμβίωση σε πολυπολιτισμικό κοινωνικό πλαίσιο, η δημιουργική άσκηση σε όλες τις μορφές τέχνης (συγγραφή, μουσική, χορωδία, χορός, θέατρο, κλπ), η αειφορία, τα τεχνολογικά επιτεύγματα και οι βιοτεχνολογικές εφαρμογές, η αγροτική και αστική ανάπτυξη, ο εναλλακτικός τουρισμός, η περιβαλλοντική συνείδηση, τα καταναλωτικά πρότυπα, η ψυχοκινητική ανάπτυξη, οι διαφυλικές σχέσεις, η πρόληψη βίας, ο εθελοντισμός και η κοινωνική αλληλεγγύη, τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων: αγωγή σταδιοδρομίας- Θεματικοί άξονες Δημοσιογραφικό εργαστήρι – σχολική εφημερίδα Οι συμμετέχοντες στο πρόγραμμα μαθητές μαθαίνουν να επιλέγουν ενδιαφέροντα θέματα και να δημιουργούν πολυμορφικά κείμενα για την κάλυψή τους, να αξιοποιούν κριτικά δεδομένα και πληροφορίες, ενώ ταυτόχρονα μαθαίνουν να συνεργάζονται δημιουργικά και αναπτύσσουν δεξιότητες αντιμετώπισης δυσκολιών και προκλήσεων. Τέλος, θα μπορούσαν να οδηγηθούν στην έκδοση ενός δημοσιογραφικού εντύπου με αφιέρωμα στην εφηβεία και τον επαγγελματικό προσανατολισμό των μαθητών. Ανάπτυξη δεξιοτήτων λήψης απόφασης & αίσθησης χρονικής προοπτικής, μέσω νοητικών αναπαραστάσεων στα υπό εξέταση επαγγελματικά περιβάλλοντα

Προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων: αγωγή σταδιοδρομίας Θεατρική αγωγή – θεατρική παράσταση: Οι μαθητές έρχονται σε επαφή με τον κόσμο του θεάτρου και όλες τις ειδικότητες που απασχολούνται σε αυτό (συγγραφέας, σκηνοθέτης σκηνογράφος, ηθοποιός, ηχολήπτης, ενδυματολόγος, κλπ), μαθαίνουν για τις ιδιαίτερες δεξιότητες που απαιτεί κάθε εργασία που σχετίζεται με την τέχνη, τις θεατρικές σπουδές, επισκέπτονται ένα θεατρικό χώρο και συνομιλούν με επαγγελματίες ή μια σχολή θεάτρου Συμμετέχουν σε βιωματικές ασκήσεις που αναπτύσσουν δεξιότητες ζωής και μαθαίνουν να αναστοχάζονται πάνω στις προσωπικές τους ικανότητες και δεξιότητες, βελτιώνοντας τον αυθεντικό τους εαυτό

Προγράμματα σχολικών δραστηριοτήτων: αγωγή σταδιοδρομίας Πρόληψη σχολικού εκφοβισμού – παραγωγή ταινίας μικρού μήκους: Οι μαθητές σε ομάδες εργασίας, αυτοαποκαλύπτονται και καταγράφουν ατομικές εμπειρίες ή περιστατικά εκφοβισμού μαθητών σε σχολικό χώρο, οργανώνουν μικρές έρευνες στη σχολική κοινότητα για διερεύνηση των στάσεων και απόψεων των συμμαθητών τους, αναπτύσσουν προβληματισμούς για την ανθρώπινη συμπεριφορά, προσπαθώντας να κατανοήσουν αίτια και αναζητώντας τρόπους πρόληψης και αντιμετώπισης του φαινομένου, συζητούν με ειδικούς, αξιοποιούν σχετικό εκπαιδευτικό υλικό Η εμπλοκή ενός μαθητή στις παραπάνω δράσεις οδηγεί στην αποδοχή του εαυτού του και στην ανάπτυξη θετικών συναισθημάτων για τον ίδιο και τους άλλους, ενισχύεται η ψυχολογική ευεξία του εφήβου, και διαμορφώνεται με περισσότερο αποτελεσματικό τρόπο η προσωπική ταυτότητα.

Διάχυση εννοιών στο πρόγραμμα σπουδών συνεργασία και συμβίωση σε πολυπολιτισμικά περιβάλλοντα, τα ανθρώπινα δικαιώματα (γλώσσα, λογοτεχνία), την οικογένεια, αξίες, δεξιότητες διαχείρισης κρίσεων (κοινωνική και πολιτική αγωγή, πολιτική παιδεία), αλλά και τον κόσμο της εργασίας, την επιχειρηματικότητα (τεχνολογία). Πολλές από αυτές τις θεματικές ενότητες μπορούν να διδαχτούν διαθεματικά, με συνεργασία διδασκόντων διαφορετικών ειδικοτήτων και ομάδων μαθητών, ενεργητικές βιωματικές τεχνικές, και στόχευση που υπερβαίνει το περιορισμένο πλαίσιο της απόκτησης γνώσεων, και εστιάζει στην ανάπτυξη προβληματισμών για την προβολή του εαυτού σε εξελισσόμενα κοινωνικά περιβάλλοντα στο μέλλον.

Ατομικές διαφορές στη λήψη επαγγελματικών αποφάσεων Οι τρόποι (styles) ή οι στρατηγικές λήψης αποφάσεων αναφέρονται στο πώς σκέφτεται και λειτουργεί το άτομο στη διαδικασία της επιλογής. φανερώνουν τόσο το γνωστικό τομέα όσο και τη συναισθηματική πλευρά της συμπεριφοράς δείχνουν τη μεθοδολογία που ακολουθεί το άτομο προκειμένου η απόφασή του να έχει την καλύτερη δυνατή έκβαση.

ΠΡΟΤΥΠΑ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ταξινομία του Gelatt ταξινομία του Johnson ταξινομία του Harren ταξινομία του Jepsen λογικός τρόπος ενεργού σχεδίασης ατομικού μοιρολατρισμού διαισθητικός τρόπος εξαρτημένος τρόπος ταξινομία της Arroba λογική αυθόρμητη διαισθητική μοιρολατρική εξάρτησης συμβιβαστική διστακτική (Δημητρόπουλος, 2003) 28

Προφίλ (ιδιαίτερα χαρακτηριστικά) λήψης απόφασης σηματοδοτεί ένα συνδυασμό τρόπων λήψης απόφασης, ο οποίος περιλαμβάνει ένα πλαίσιο πολύπλευρων διαστάσεων που διαμορφώνουν μια απόφαση ποικίλει ανάλογα με την περίσταση και την περίπτωση παρέχει περισσότερες και ακριβέστερες πληροφορίες για τα πρότυπα συμπεριφοράς δεν κατηγοριοποιεί τα άτομα σε μερικούς τύπους που βασίζονται στα επικρατέστερα χαρακτηριστικά τους εστιάζεται τόσο στην προσωπικότητα του ατόμου όσο και σε επιδράσεις που έχουν σχέση με την ίδια την εργασία ή άλλες εξωτερικές καταστάσεις (Σιδηροπούλου-Δημακάκου, Αργυροπούλου, Δρόσος, 2011) τα προσωπικά χαρακτηριστικά, το περιβάλλον, η οικογένεια, η κοινωνία και τα τυχαία συμβάντα αποτελούν τα συστατικά στοιχεία που επηρεάζουν την λήψη των εκπαιδευτικών και επαγγελματικών αποφάσεων (Bright& Pryor, 2005).

Προφίλ (ιδιαίτερα χαρακτηριστικά) λήψης απόφασης Ταχύτητα λήψης της τελικής απόφασης: ο χρόνος που χρειάζεται το άτομο για να πάρει την τελική του απόφαση όταν υπάρχουν οι απαραίτητες πληροφορίες. Συλλογή και Επεξεργασία Πληροφοριών: ο βαθμός στον οποίο το άτομο είναι πολύ προσεκτικό κατά τη συλλογή πληροφοριών, τις αναλύει στα συστατικά τους και τις επεξεργάζεται σύμφωνα με τα συστατικά αυτά. Επιθυμία να ευχαριστήσεις τους άλλους - Εξάρτηση: ο βαθμός στον οποίο το άτομο επιδιώκει να ικανοποιήσει τους σημαντικούς άλλους (π.χ. γονείς, σύντροφος, φίλοι) και επιθυμεί να αποφύγει την πλήρη ευθύνη της λήψης αποφάσεων από τον ίδιο αναμένοντας να ληφθεί η απόφαση από τους άλλους

Αναζήτηση συμβουλής από άλλους: ο βαθμός στον οποίο το άτομο, καθώς διέρχεται τα διαφορετικά στάδια της διαδικασίας λήψης αποφάσεων, αναζητά τη συμβουλή των άλλων. Εσωτερική Έδρα Ελέγχου: ο βαθμός στον οποίο το οποίο πιστεύει ότι ελέγχει το επαγγελματικό του μέλλον και νιώθει ότι οι αποφάσεις που παίρνει επηρεάζουν τις μελλοντικές επαγγελματικές του ευκαιρίες. Επιδίωξη για το ιδανικό επάγγελμα: Η έκταση στην οποία το άτομο προσπαθεί να βρει ένα επάγγελμα που είναι τέλειο για τον εαυτό του Προθυμία για συμβιβασμό: ο βαθμός στον οποίο το άτομο είναι πρόθυμο να επιδείξει ελαστικότητα όταν αντιμετωπίζει δυσκολίες και εμπόδια στη πραγμάτωση της επιλογής του και να στραφεί σε άλλη εναλλακτική λύση

Ευέλικτο προφίλ λήψης επαγγελματικής απόφασης

Ευέλικτο προφίλ λήψης επαγγελματικής απόφασης η ολοκληρωμένη συλλογή και επεξεργασία πληροφοριών, η ισχυρή έδρα εσωτερικού ελέγχου, η μεγαλύτερη ταχύτητα στην λήψη αποφάσεων, η λιγότερη αναβλητικότητα, η λιγότερη επιθυμία να ευχαριστήσεις τους άλλους, η επιδίωξη για το ιδανικό επάγγελμα και η χαμηλή προθυμία για συμβιβασμό θεωρούνται λειτουργικά στοιχεία για την όσο το δυνατό καλύτερη ευστοχία στις επαγγελματικές αποφάσεις

Στον επαγγελματικό προσανατολισμό Το Προφίλ (ιδιαίτερα χαρακτηριστικά) λήψης απόφασης δίνει τη δυνατότητα στον σύμβουλο επαγγελματικού προσανατολισμού να εκτιμήσει τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που διακρίνουν τον μαθητή κατά τη λήψη απόφασης, ώστε να: 1) προσαρμόσει την ατομική συμβουλευτική στα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του μαθητή (π.χ. τι κάνεις με έναν μαθητή που χαρακτηρίζεται από αναβλητικότητα στη λήψη αποφάσεων;) 2) διευκολύνει το μαθητή να αποφασίζει με βάση τον τρόπο που ανταποκρίνεται στην προσωπικότητα και τις δυνατότητές του 3) βοηθήσει το μαθητή να διαχειρίζεται τους σύνθετους παράγοντες που αναδεικνύει το προσωπικό, εργασιακό, κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον

Στον επαγγελματικό προσανατολισμό 4) αντιμετωπίζει το μαθητή ολιστικά, ως μια συνολική συνάρτηση των παραγόντων εσωτερικών και εξωτερικών που προσδιορίζουν την επαγγελματική του ανάπτυξη και επιλογή 5) βοηθήσει το μαθητή και να ενδυναμώσει την ικανότητά του, στη λήψη εύστοχων και ευέλικτων αποφάσεων