ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΗΣΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΗΣΗ ΣΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ

ΟΜΑΔΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Υπεύθυνη καθηγήτρια: Κομπούρη Σ. Μυρσίνη Πατητή Νίκος Παπαδήμας Μπρισίλντα Σάμπα Άγγελος Πατσατζής Μάνθος Πάνου Υπεύθυνη καθηγήτρια: Κομπούρη Σ.

Περιεχόμενα Δηλητηριάσεις…………………………………5 Εγκαύματα……………………………………..10 Τσιμπήματα……………………………………17 Εκτίμηση και αντιμετώπιση τραυματία……23 Ξένα σώματα στον οργανισμό……………28 Βιβλιογραφία………………………………….44

Ερευνητικά ερωτήματα Αναγκαιότητα παροχής πρώτων βοηθειών Κανόνες ασφαλείας στο σχολείο και στο σπίτι Αναγνώριση ,εκτίμηση και έγκαιρη αντιμετώπιση για: Δηλητηριάσεις Τσιμπήματα Ξένα σώματα στον οργανισμό Εγκαύματα

Δηλητηριάσεις: Αντιμετώπιση Δηλητηρίαση είναι, η διαταραχή μιας ή περισσότερων ζωτικών λειτουργιών από ουσίες φυσικές ή χημικές. Μερικές φορές αυτές οι ουσίες μπορεί να είναι απειλητικές για τη ζωή . Οι περισσότερες ουσίες εισέρχονται από το στόμα (φάρμακα, απορρυπαντικά, βιομηχανικά προϊόντα, μικρόβια τροφών, φυτοφάρμακα, κ.α.), ενώ ένα μικρότερο ποσοστό είτε εισπνέεται (μονοξείδιο του άνθρακα CO, βιομηχανικοί διαλύτες, κ.α.) είτε απορροφάται από το δέρμα ή τους βλεννογόνους (εντομοκτόνα, ζιζανιοκτόνα), ή ενίεται (με ένεση ή δήγματα ερπετών, εντομών ή ζώων). Στην Ελλάδα το μεγαλύτερο ποσοστό των δηλητηριάσεων οφείλεται σε φάρμακα και λιγότερο σε απορρυπαντικά . Οι δηλητηριάσεις ταξινομούνται σε: τυχαίες, ηθελημένες, επαγγελματικές, ιατρογενείς, κατάχρηση φαρμάκων. Επειδή ο κατάλογος των τοξικών ουσιών είναι τεράστιος, το Κέντρο Δηλητηριάσεων λειτουργεί σε 24ωρη βάση και δίνονται πληροφορίες. Στην Ελλάδα ο αριθμός τηλεφώνου είναι: 2107793777. Βασικές Αρχές Αντιμετώπισης Στόχος της πρώτης αντιμετώπισης είναι: 

Δηλητηρίαση από τους πνεύμονες, CO. Επιβάλλεται η άμεση μεταφορά στον καθαρό αέρα. Δηλητηρίαση από το δέρμα. Άμεση αφαίρεση των ενδυμάτων και πλύσιμο με άφθονο νερό για περίπου 20 λεπτά.  Το άτομο που βοηθά να φορά γάντια. Δηλητηρίαση στα μάτια. Με ανοιχτά τα βλέφαρα πλένουμε με άφθονο νερό τα μάτια περίπου 20 λεπτά με φορά από μέσα προς τα έξω.

Η παροχή απλών και συγκεκριμένων οδηγιών από το τηλέφωνο στο περιβάλλον του θύματος για άμεση αντιμετώπιση, έτσι πρέπει να απαντηθούν οι παρακάτω ερωτήσεις: o Ποιος; Ηλικία; Η θνησιμότητα είναι μεγαλύτερη στα παιδιά και στους υπερήλικες. Τι; Ποια είναι η τοξική ουσία; Πως; Ποια η οδός εισόδου; από το στόμα, διαθερμική, με εισπνοή, ένεση ή δήγμα εντόμου, ερπετού ή ζώου; Πότε; Πόσος χρόνος έχει περάσει από τη λήψη του φαρμάκου; Πού; Αγροτική περιοχή, εργοστάσιο, σπίτι, δρόμος; o Κατάσταση ασθενούς; Έχει επαφή με το περιβάλλον; Έχει άλλους τραυματισμούς;  Επιτόπου αντιμετώπιση. o Δηλητηρίαση από το στόμα  Κένωση του στομάχου με έμετο με μηχανικό τρόπο (ερεθισμός με το δάκτυλο). Κάθε άλλη μέθοδος πρέπει να αποφεύγεται, ειδικά το αλατόνερο. Απαγορεύεται να προκαλέσουμε εμετό στις περιπτώσεις όπου το θύμα: -Έχει καταπιεί ισχυρές καυστικές ουσίες όπως : νέφτι, διαβρωτικά, παράγωγα πετρελαίου, ακουαφόρτε, καυστική ποτάσα, χλώριο. Έχει απώλεια αισθήσεων ή σπασμούς.

Δηλητηρίαση με ένεση. Η χρήση ψυχοδραστικών ουσιών (ναρκωτικά) που γίνεται απευθείας στον ανθρώπινο οργανισμό σε υπερβολικές δόσεις προκαλεί απώλεια αισθήσεων ή σταμάτημα της αναπνοής. Το θύμα χωρίς αισθήσεις πρέπει να βρίσκεται σε θέση ανάνηψης. Μεταφορά στο νοσοκομείο. Η μεταφορά πρέπει να γίνεται άμεσα στο νοσοκομείο. Ασθενείς χωρίς επικοινωνία πρέπει να βρίσκονται σε θέση ανάνηψης. Όταν δεν έχουμε κυκλοφορία ξεκινάμε ΚΑΡΠΑ. ΠΡΟΣΟΧΗ!!! Δεν πρέπει να δίνουμε εμφυσήσεις δεν ακουμπάμε με γυμνά χέρια εάν υπάρχει υποψία δηλητηρίασης με τοξικές ουσίες.

Εγκαύματα: Πρώτες βοήθειες –Τι πρέπει να αποφύγεται Τα εγκαύματα χωρίζονται σε τρείς κατηγορίες Πρώτου, δευτέρου και τρίτου βαθμού. Το έγκαυμα πρώτου βαθμού περιορίζoνται στην επιφάνεια του δέρματος. Το έγκαυμα δεύτερου βαθμού επηρεάζει μεγαλύτερο πάχος του δέρματος, προκαλεί φουσκάλες και δυνατό πόνο. Στο έγκαυμα τρίτου βαθμού επηρεάζονται όλες οι στιβάδες του δέρματος.Το κάψιμο φτάνει έως το υποδόριο λίπος και προκαλούνται βλάβες στα νεύρα, στα αιμοφόρα αγγεία και στους μυς.

Εγκαύματα πρώτου βαθμού Τα εγκαύματα πρώτου βαθμού προκαλούνται συνήθως από την ηλιακή ακτινοβολία, το ζεστό νερό, τις φλόγες και από άλλες πηγές θερμότητας.Στο έγκαυμα πρώτου βαθμού το δέρμα είναι κόκκινο και ζεστό.Δεν έχει φουσκάλες αλλά υπάρχει πόνος.Αυτά τα εγκαύματα μπορούν να αντιμετωπιστούν συνήθως στο σπίτι.Το δέρμα που επηρεάστηκε μπορεί να μαυρίσει, να αποξηρανθεί και να ξεφυλλίσει σε μερικές μέρες μετά από το έγκαυμα.

Εγκαύματα δευτέρου βαθμού Στα εγκαύματα δεύτερου βαθμού η περιοχή του εγκαύματος κοκκινίζει, πρήζεται και προκαλείται έντονος πόνος. Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό των εγκαυμάτων αυτών είναι  ο σχηματισμός φυσαλίδων (φουσκαλών) που περιέχουν υγρό. Τα εγκαύματα δεύτερου βαθμού επηρεάζουν την επιδερμίδα και τμήμα της στοιβάδας του χορίου

Εγκαύματα τρίτου βαθμού και τέταρτου βαθμού Ο πάσχοντας πρέπει να μεταφερθεί αμέσως στο νοσοκομείο καθώς το έγκαυμα έχει κάψει τα περισσότερα στρώματα του δέρματος και σε εγκαύματα τέταρτου βαθμού μπορεί να είναι ορατό και το κόκαλο.

Πρώτες βοήθειες Ρίξτε στην περιοχή άφθονο κρύο νερό. Μην βάζετε πάγο γιατί μπορεί να προκαλέσετε μεγαλύτερη βλάβη στο δέρμα. Χρησιμοποιείστε κρέμες ή λοσιόν για να διατηρήσετε την υγρασία του δέρματος, ανακουφίζοντας παράλληλα την περιοχή από τον πόνο. Αποφύγεται κρέμες και προιόντα με αλκοόλ, αρώματα ή αναισθητικές ουσίες. Για τον πόνο μπορείτε να πάρετε αναγλητικά, όπως παρακεταμόλη και η ιβουπροφαίνη.

Πίνετε άφθονα υγρά, τουλάχιστον 10 έως 12 ποτήρια την ημέρα για να προλάβετε την αφυδάτωση. Εάν παρατηρήσετε ότι τα υγρά σας προκαλούν εμετό, απευθυνθείτε στο γιατρό. Εάν τα εγκαύματα πρώτου βαθμού καλύπτουν ποσοστό πάνω από το 5% της επιφάνειας του σώματος του ασθενούς χρειάζεται εξέταση από γιατρό.Υπολογίστε ότι το 1% της επιφάνειας του σώματος του ασθενούς αντιστοιχεί με περίπου μία παλάμη του.

Εγκαύματα

Πρόληψη και Αντιμετώπιση Τσιμπημάτων. Τα έντομα συνήθως τσιμπούν για να τραφούν με ανθρώπινο αίμα. Τις περισσότερες φορές το τσίμπημα δεν πονάει, αλλά μπορεί να προκληθεί φαγούρα η πρήξιμο μετά το τσίμπημα.

Τσιμπήματα από τσούχτρες Τι πρέπει να κάνουμε: Αποφεύγουμε να τρίψουμε την περιοχή. Ρίχνουμε στην περιοχή οινόπνευμα ή βενζίνη για να αδρανοποιήσουμε την τοξίνη και να προκαλέσουμε πήξη του τοιχώματος των ανέπαφων κυστών. ξεπλύνουμε την περιοχή με θαλασσινό νερό, ρίχνουμε ταλκ ή λεπτή άμμο ούτως ώστε να δημιουργήσουμε ένα «μπλάστρι», το οποίο ξεκολλάμε με ένα αιχμηρό αντικείμενο ξύνοντάς το.

Τσίμπημα από σφήκες και μέλισσες Τι πρέπει να κάνουμε: Με προσοχή αφαιρούμε το κεντρί. Τοπικά βάζουμε παγοκύστες για να επιβραδύνουμε τη εξάπλωση του δηλητηρίου.

Τσιμπήματα από αχινό Τι πρέπει να κάνουμε: Προσπαθούμε με τσιμπιδάκι να βγάλουμε τα αγκάθια που προεξέχουν, με προσοχή, χωρίς να τα σπάσουμε. Αφού καθαρίσουμε την περιοχή, βάζουμε συχνά επιθέματα με ξίδι (τα αγκάθια αποτελούνται από ανθρακικό ασβέστιο και το οξικό οξύ του ξιδιού τα διαλύει).

Αλλεργικό σοκ σε τσιμπήματα Συνήθως αδρεναλίνη σε ενέσιμη μορφή είναι απαραίτητη σοβαρές περιπτώσεις. Η καθυστέρηση στη χρήση της αδρεναλίνης με άλλα φάρμακα (κορτικοστεροειδή, αντιισταμινικά) μπορεί να είναι μοιραία. Παρ’όλα αυτά, η αδρεναλίνη δεν αρκεί σε ιδιαίτερα σοβαρές περιπτώσεις, αλλά μέχρι να παρασχεθεί η απαραίτητη ιατρική βοήθεια στο θύμα

Τσίμπημα από μέλισσα: Τσίμπημα από τσούχτρα: Τσίμπημα από αχινό:

ΠΡΩΤΟΓΕΝΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΚΑΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΟΥ ΤΡΑΥΜΑΤΙΑ Στην Πρωτογενή εκτίμηση πρέπει να εφαρμόζεται μια λογική ακολουθία προτεραιοτήτων βασισμένη σε μια ολοκληρωμένη εκτίμηση της κατάστασής του θύματος και ιδιαίτερα των ζωτικών του λειτουργιών. 1. Γενική εμφάνιση του θύματος 2. Κατάσταση συνείδησης 3. Αναπνευστική και κυκλοφορική λειτουργία 4. Σημεία ανοικτής αιμορραγίας , αιματώματος 5. Ικανότητα αρρώστου να κινεί τα άκρα του σωστά 6. Σημεία φανερής παραμόρφωσης , ευαισθησίας , ή πόνου (υποψία κατάγματος)

Φροντίζουμε για την ασφάλεια στον τόπο του ατυχήματος, τόσο τη δική μας και του θύματος όσο και των υπολοίπων (παρκάρισμα, σβήσιμο μηχανής, ρύθμιση κυκλοφορίας, κλείσιμο πηγής διαρροής αερίων, κατέβασμα διακόπτη ηλεκτρικού ρεύματος, μετακίνηση θύματος, μόνο αν διατρέχει σοβαρότερο κίνδυνο) Πλησιάζουμε ήρεμα-ψύχραιμα και προσεκτικά (ρωτάμε, συστηνόμαστε, καθησυχάζουμε). Περιθάλπουμε το άτομο (φροντίζουμε τα περιστατικά που έχουν άμεση ανάγκη και περισσότερες πιθανότητες επιβίωσης)

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ ΤΩΝ ΑΣΘΕΝΩΝ Απαιτητική (exigent): άμεση απειλή για τη ζωή που απαιτεί άμεση- στη στιγμή - αντιμετώπιση. Παραδείγματα: απόφραξη των αεροφόρων οδών, κοιλιακή μαρμαρυγή, άσφυγμη κοιλιακή ταχυκαρδία, άσφυγμη ηλεκτρική δραστηριότητα. Επείγουσα (emergent): απειλητική για τη ζωή κατάσταση που απαιτεί άμεση αντιμετώπιση μέσα σε λίγα λεπτά. Παραδείγματα: οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, ένας ασταθής ασθενής με αρρυθμία, πνευμοθώρακας υπό τάση.

Έκτακτη (urgent): υποθετικά επικίνδυνη για τη ζωή κατάσταση ή κατάσταση που συνοδεύεται από σημαντική νοσηρότητα και απαιτεί γρήγορη εκτίμηση και αντιμετώπιση. Παραδείγματα: οξεία παρόξυνση άσθματος, αιμορραγία καθώς και η δηλητηρίαση Μη πιεστική ή ελάσσων (non urgent ή minor ): κατάσταση που θα ωφεληθεί από την ιατρική φροντίδα, αλλά δεν είναι επικίνδυνη για τη ζωή και στην οποία η νοσηρότητα δεν αυξάνει εάν υπάρξουν καθυστερήσεις. Παραδείγματα: ήπιες λοιμώξεις, μικροτραυματισμοί, απλά κατάγματα και διαστρέμματα των άκρων  

ΞΕΝΑ ΣΩΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ

Ξένα σώματα μέσα στον ανθρώπινο οργανισμό μπορεί να βρεθούν με πολλούς τρόπους. Σε όλα σχεδόν τα ατυχήματα όπου συμβαίνουν τραυματισμοί του ανθρωπίνου σώματος, πολύ συχνά έχουμε επαφή και είσοδο ξένων στερεών σωμάτων ή υγρών υλικών μέσα στο σώμα. Πολλά από αυτά τα ξένα σώματα εισέρχονται και εξέρχονται την ίδια στιγμή, άλλα όμως εξ αυτών παραμένουν μέσα στους ιστούς, απαιτώντας ιατρική βοήθεια. Τα ξένα σώματα στα τραύματα είναι πρόβλημα στατιστικά συχνότατο, είναι ένας "μπελάς" της τραυματολογίας και δυστυχώς το ενδιαφέρον της βιβλιογραφίας στο θέμα, είναι ανύπαρκτο, με αποτέλεσμα ακόμα και έμπειροι γιατροί να έχουν σημαντικό έλλειμμα γνώσεων πάνω στο θέμα, με επιπτώσεις τόσο στη διάγνωση όσο και στη θεραπεία. 

Ξένα σώματα στο σώμα μας μπορούν να μπουν είτε με κάποιο βίαιο ατύχημα που προκάλεσε λύση στη συνέχεια του δέρματος, είτε από τραύμα εξ επιθέσεως, είτε εκούσια από τον ίδιο τον παθόντα ή τρίτους .Ως προς τα είδη των ατυχημάτων, σχεδόν όλα τα ατυχήματα μπορεί να προκαλέσουν είσοδο ξένων σωμάτων μέσα στους ανθρώπινους ιστούς. Μερικά παραδείγματα ατυχημάτων όπου έχουμε συχνά είσοδο ξένων σωμάτων είναι τα τροχαία ατυχήματα, τα σιδηροδρομικά ατυχήματα, τα εργατικά ατυχήματα στις κατασκευές, στις γεωργικές εργασίες, τα οικιακά ατυχήματα, τα παιδικά και σχολικά ατυχήματα, κλπ.

Ξένα σώματα στους ανθρώπους Πολλές φορές, oι άνθρωποι από περιέργεια βάζουν εκουσίως ή ακουσίως σε σωματικές κοιλότητες, στόμα, αυτί, μύτη, διάφορα μικρά αντικείμενα. Η πράξη αυτή μπορεί να είναι από ακίνδυνη έως πολύ επικίνδυνη. Μέχρι σήμερα έχουν αναφερθεί οι εξής περιπτώσεις: Ξένα σώματα στο πεπτικό: Κατάποση μεταλλικών νομισμάτων ή άλλων παιχνιδιών, ή κοσμημάτων. Συνήθως αποβάλλονται διά της φυσικής οδού και δεν μας εμπνέουν ανησυχία. Κατάποση τσιχλών άπαξ ή κατά συρροή: Εάν γίνεται κατά συρροή οδηγεί σε πεπτικές διαταραχές και κάποια στιγμή οδηγεί σε αποβολή των τσιχλών με εμετό. Ειλεός (απόφραξη εντέρου) είναι σπάνιος. Κατάποση τριχών: Εάν γίνεται κατ’ εξακολούθηση οδηγεί σε δημιουργία τριχοπιλήματος (μπάλα τριχών) πού δημιουργεί γαστρεντερικά προβλήματα και χρειάζεται αφαίρεση με ενδοσκόπηση.

Ξένα σώματα στον οφθαλμό: Σκόνη, μικρά ξύλα, χαρτιά, μεταλλικά γρέζια, κλπ. Χρειάζεται οφθαλμίατρος. Ξένα σώματα στον έξω ακουστικό πώρο .Χρειάζονται αφαίρεση από ιατρό ΩΡ. Ξένα σώματα στη μύτη: Συνήθως πρόκειται για μικρά παιχνιδάκια ή μικρούς ξηρούς καρπούς. Έχουν αναφερθεί περιπτώσεις παιδιών που είχαν καταρροή για μήνες από τα ρουθούνια, και εθεραπεύοντο λανθασμένα από ιατρούς παιδίατρους ή πνευμονολόγους ως ιγμορίτιδα και αλλεργική ρινίτιδα, ενώ τελικά απεδείχθη με ρινοσκόπηση ότι εντός του ρώθωνος υπήρχε ένα στραγάλι.

ΞΕΝΑ ΣΩΜΑΤΑ ΣΤΟΝ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ: ΠΡΩΤΕΣ ΒΟΗΘΕΙΕΣ

ΞΕΝΟ ΣΩΜΑ ΣΤΟ ΜΑΤΙ Πλένουμε τα χέρια μας. Εάν φοράμε φακό επαφής τον βγάζουμε. Κρατάμε εμείς ή κάποιος άλλος το μάτι ανοιχτό τραβώντας τα βλέφαρα και ρίχνουμε άφθονο νερό. Εάν το ξένο σώμα βρίσκεται μεταξύ ματιού και βλεφάρου ή πάνω στο βλέφαρο προσπαθούμε να το αφαιρέσουμε με μια μπατονέτα. Δεν αφαιρούμε ξένο σώμα το οποίο είναι σφηνωμένο στο μάτι. Δεν τρίβουμε το μάτι.

ΞΕΝΟ ΣΩΜΑ ΣΤΗ ΜΥΤΗ Δεν εισπνέουμε δυνατά. Αναπνέουμε από το στόμα. Φυσάμε με δύναμη. Εάν είναι στο ένα ρουθούνι πιέζουμε εξωτερικά το άλλο ρουθούνι και φυσάμε με δύναμη. Εάν το ξένο σώμα είναι ορατό και παρά τις παραπάνω προσπάθειες δεν έχει αφαιρεθεί, με ένα τσιμπιδάκι προσπαθούμε να το αφαιρέσουμε. Όταν αποτύχουμε σε όλες τις παραπάνω προσπάθειες αναζητούμε ιατρική βοήθεια.

ΞΕΝΟ ΣΩΜΑ ΣΤΟ ΑΥΤΙ Το ξένο σώμα στο αυτί μπορεί να προκαλέσει πόνο, μείωση της ακοής, τραυματισμό του ακουστικού τυμπάνου. ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ Γυρνάμε το κεφάλι έτσι ώστε το αυτί που βρίσκεται το ξένο σώμα να είναι προς τα κάτω μήπως λόγω βαρύτητας πέσει, τραβώντας το λοβό του αυτιού προς τα πίσω και κάτω. Αν είναι έντομο που πετάει, η κίνηση τους είναι προς τα πάνω, γυρνάμε το κεφάλι έτσι ώστε το αυτί που βρίσκεται το έντομο να είναι προς τα πάνω. Εάν βλέπουμε το ξένο σώμα, προσπαθούμε με ένα τσιμπιδάκι να το αφαιρέσουμε με προσοχή έτσι ώστε να μην το σπρώξουμε προς τα μέσα. Όταν αποτύχουμε σε όλες τις παραπάνω προσπάθειες αναζητούμε ιατρική βοήθεια.

ΞΕΝΑ ΣΩΜΑΤΑ ΣΤΟ ΔΕΡΜΑ Συνήθως, μπορούμε να αφαιρέσουμε με ασφάλεια ένα μικρό ξένο σώμα, όπως σκλήθρα, αγκάθι, γυαλί. Πλένουμε τα χέρια μας και καθαρίζουμε καλά την περιοχή με νερό και σαπούνι. Χρησιμοποιούμε τσιμπιδάκι αφού το καθαρίσουμε με οινόπνευμα. Ένας μεγεθυντικός φακός μπορεί να μας βοηθήσει να δούμε καλύτερα. Εάν το ξένο σώμα είναι κάτω από την επιφάνεια του δέρματος:

Καθαρίζουμε με οινόπνευμα μια αιχμηρή βελόνα. Σκίζουμε το δέρμα πάνω από το ξένο σώμα. Το ανασηκώνουμε και το πιάνουμε με τσιμπιδάκι μας. Πιέζουμε το τραύμα απαλά για να εμφανιστεί αιμορραγία για να ξεπλύνει τα μικρόβια. Πλένουμε και στεγνώνουμε την περιοχή. Βάζουμε αντιβιοτική αλοιφή. Αναζητούμε ιατρική βοήθεια στις περιπτώσεις όπου: Η πληγή είναι βαθιά ή βρώμικη Το ξένο σώμα φαίνεται να είναι βαθιά σφηνωμένο. Καθαρίζουμε την πληγή γύρω από το ξένο σώμα. Εάν υπάρχει αιμορραγία, τοποθετούμε μια γάζα γύρω από το ξένο σώμα. Δεν πιέζουμε το ξένο σώμα προς τα κάτω.

Αγκίστρι στο δέρμα. Εάν στο δέρμα έχει μπει μόνο η αιχμή το τραβάμε άφοβα. Εάν έχει σφηνωθεί το δόντι, σπρώχνουμε το αγκίστρι ώστε να εμφανιστεί το δόντι, κόβουμε το δόντι με μια τανάλια και το τραβάμε όπως μπήκε. Καθαρίζουμε το δέρμα με σαπούνι και νερό. Καλύπτουμε με γάζα. Τι δεν κάνουμε: Δεν αφαιρούμε αγκίστρι από το πρόσωπο ή το μάτι. Δεν αφαιρούμε σφηνωμένο αγκίστρι αντίθετα από τη μεριά που μπήκε.

Βιβλιογραφία https://mdmgreece.gr/app/uploads/201 https://www.onmed.gr/ygeia/story/326237 https://el.wikipedia.org/wiki https://www.ekab.gr/files https://www.rentokil.gr/pest-guides/common-pest-problems/insects-that-bite/index.html