Онтологи ба сайэнс “Сайэнсийн тэори” Проф. С. Молор-Эрдэнэ Лэкц 4 4/17/2019

Бүтэн Юм өөр юмсаас бүтсэн бол бүтэн \комплэкс юм\ Бүтэн хоёр шинжээр илэрнэ: Аггрэгац Систэм Аггрэгацийн жишээ: тоосны партикэл ууд болон элсний гранулатуудын зэрэгцээ, хогын овоо, үүл г.м. Дээрх бүтэнүүдэд юу дутсан бэ гэхээр хэсгүүдийн эрчтэй холбогдсон спэциал структур. Гадны хүч үйлчлэхэд хөнгөхөн салах тул кохэсив биш. 4/17/2019

Систэм Хоёр ба түүнээс дээш юмс спэциал шинжээрээ хоорондоо эрчтэй интэракц бол систэм. Систэм гэдэг тодорхой структуртай комплэкс “юм”. Систэм гэдэг илүү кохэсив \барицалдсан\. Жишээ: Атомын цөм, Атом, молэкул, кристал, Цэллэ \эс\, организм, биопопулац, экосистэм, фамили \гэр бүл\, компани, хүний нийгэм Сайэнс ихэнхидээ систэмийг судалдаг. 4/17/2019

Систэм гэдэг хамтрал \сэт\ биш Сэт : “ухагдахуунчилсан ” обэктууд Систэм: конкрэт зүйлс Сэт: гишүүнүүдийн тодорхой тоо Сэт: хоорондоо холбоотой элэмэнтүүд. Нэг л удаа сэтийн элэмэнт гэвэл үүрд элэмэнт. Систэм: бүтэц вариацтай. Цэллэ болон экосистэм. Цул изолагдсан юм гэж үгүй. \Онтологийн хэллэг\: Юм бүр бусад юмстай интэракц. 4/17/2019

Аггрэгат ба систэм Постулат: Конкрэт юм бүр нэг бол систэм эсвэл систэмийн бүтэцийн хэсэг. Атомизм: Юм бүр өөрийн замаар явна Холизм: Юм бүр бусад юмсаас хамаатай Сайэнсийн судалгааны экспэримэнт систэмээ ахуйгаас тусгаарлах боломжтой. Анхааруулга: Юм бүр харицангуй эсвэл эсрэг тэсрэг гэж худлаа. 4/17/2019

Систэмийн анализ Сайэнсийн болон тэхнологийн салбарт систэм гэж ухагдахуун тарсан. Тиймээс энэ систэмийн талаар модэлууд хэрэглэдэг. Конкрэт систэм σ наад талдаа хоёр хэсгээс буюу компонэнтоос бүтнэ. Тэгвэл нэг систэмийн бүх хэсгүүдийг хамтралыг түүний “бүтэц” гэнэ. Үүнийг тэмдэглэхдээ: Z(σ) Систэмийн бүтэцийн комплэмэнт хамтрал систэмийн гаднах бүх юмсын хамтрал. Үүнийг систэмийн “ахуй” \энвирон\ гэж нэрлэнэ. Анхааруулга: Энд зөвхөн систэм σ нөлөөлөх бүх юмсын хамтрал эсвэл систэмээр нөлөөлөгдөх юмсыг ярилцана. Өөрөөр хэлбэл σ систэмийн ахуй гэдэг σ ээс гадуур бүх юмсын хамтрал. U(σ) 4/17/2019

Ахуй Систэмийн ахуй гэдэг систэмийн гаднах бүх юмсын \матэматикчилсан\ хам. Систэмийн ахуй гэж тухайн систэмийн дээд супэрсистэмийн бүтэц Тиймээс ахуй өгөгдсөн систэмтэй рэлатив. Ахуй өөрөө конкрэт систэм биш Ахуй нэг бүтэн гэдгээр систэмд үйлчлэхгүй Тиймээс Систэм-Ахуй гэсэн интэракцийн тухай ярихгүй Яагаад гэвэл ахуй хам учраас түүний элэмэнтүүд л систэмд эсвэл түүний хэсгүүдэд интэракцлана Хэрвээ биеэ даасан буюу өөрөө эксистэнц ахуйн тухай ярина гэвэл “орчин” гэсэн ухагдахуун хэрэгтэй. \Хабитат\ 4/17/2019

Орчин Орчиныг хүн эзэлнэ Ахуй зөвхөн хамааруулсан систэмээр өгөгдөнө 4/17/2019

Структур Хоёр хамтралын нэгдэл: Нийт структур. Структур: S (σ) Овоо биш систэм байхын тулд комплэкс юмны хэсгүүд хоорондоо интэракц. Тиймээс компонэнтууд холбоотой. Систэм гэж кохэсив буюу интэграц бүтэн. Гэхдээ систэмийн хэсгүүд заавал оронд зэрэгцэх биш. Жишээ: Том компани тэлэфон, шуудан, аялах ажилчидаар барицалдсан. Интэграц ба координац. Эвдэрсэн компутар интэграц гэхдээ координац биш. Амид организм интэграц бас координац. Интэрн структур \дотнох хэсгүүдийн хоорондын рэлацуудыг нэгтгэсэн хамтрал\: SI(σ) Экстэрн структур \Систэм ба түүний хэсгүүдийн ахуйд буй зүйлүүдтэй рэлацуудын хамтрал\: SE(σ) Хоёр хамтралын нэгдэл: Нийт структур. Структур: S (σ) 4/17/2019

Модэл Дурын матэриал систэм σ ийн энгийн квалитатив модэл: m (σ)= <Z(σ), U(σ), S(σ)> Бүтэц-Ахуй-Структур гурваар систэмийг модэлчилох Сайэнс модэлчилон судална. БАС-Модэл бүр конкрэт систэмийн минимал модэл. Тиймээс систэмийн түүхийг агуулаагүй, систэмийн хуулиудын тухай хэлээгүй. Гэтэл биогийн болон социогийн систэмд түүх хэрэгтэй. 4/17/2019

Абстракт буюу ухагдахуунчилсан систэм Абстракт систэм конструктаас бүтэх тул логикийн болон матэматикаар харицаагаар холбогдсон. Ухагдахуунчилсан систэмийн ахуй гэдэг хуримталсан мэдлэг. Жишээ: алгэбра, палэнтолог, эконом г.м. Класификац ба Тэори г.м. Ухагдахуунчилсан систэм 4/17/2019

Систэм Систэм зөвхөн энгинйн юмсаас бүрдэхгүй мөн субсистэмүүдээс бүрдэнэ. Субсистэм цааш субсистэмээс бүтэх боломжтой. Бүтэц, Ахуй ба Структур гурвыг олон шатуудад буюу түвшинд ангилах шаардлагатай. Яагаад гэвэл рэал систэм маш комплэкс. Жижээ: Молэкулар биологи “цэллэгийн” молэкулар түвшинд, Цитолог цэллулар түвшинд, Хистолог эдийн түвшинд, Анатом эрхтэний \хуман райт биш\ түвшинд. Тиймээс тухайн түвшин бүрт БАС. Структур гэж үгүй зөвхөн структуртай. Эрхтэн \орган\ структур биш. 4/17/2019

Эмэргэнц Эволуционсбиолог наанадаж 3 чухал онтологийн концэпт гаргажээ: Эволуци Систэм буюу Органисацийн түвшин Үүсэл буюу эмэргэнц \квалитатив шинүүдийн\ Анхааруулга: эмэргэнц онтологийн ухагдахуун болохоос эпистэмологийн ухагдахуун биш Тиймээс эмэргэнц рэал ертөнцтэй хамаатай тул түүний тухай мэдлэгээс хамаагүй. Бүтний нэг хэсэгийг эзэмшисэн чанарыг “рэзултант”. Харин Бүтний чанарыг эзэмшээгүй хэсгүүдээс бүтнэ гэвэл “эмэргэнц”. Амид байх чанар цэллэгийн эмэргэнц чанар. Харин олон цэллэтэй организмын рэзултант чанар. 4/17/2019

Субмэргэнц ба эмэргэнцүүд Субмэргэнц: чанараа алдах Интринс \глобал\ эмэргэнц: бүтэн систэм Рэлац \структурт\ эмэргэнц: хэрвээ нэг юм нэг систэмийн хэсэг болсоноор эзэмшисэн чанар. Интринс: амид байх \цэллэ гэхдээ молэкул биш\, ухаантай байх \тархи гэхдээ нэг нойрон биш\ Рэлац: гэн байх \тусгаарлагдсан ДНА тууз биш\, нөхөр эсвэл эхнэр байх, сүргийн тэргүүн байх \байсан\ 4/17/2019

Статистик чанарууд Статистик чанар рэал чанар биш, яагаад гэвэл танин мэдэж буй субэктаас хамаатай: Дундаж \1 мэтр урттай могойн төрөл\ Варианц Постулат: Бүх хөгжлийн ба эволуцийн процэсууд эмэргэнцээс эсвэл субэмэргэнц чанарт 4/17/2019

Факт Төлөвийн болон учралын ухагдахуунуудаар фактын ухагдахууныг буюу конкрэт хэргийг тодорхойлно. Факт гэдэг юмны тодорхой төлөв. Эсвэл нэг учралыг болон процэссоор явж буй юм. Конструктууд гэдэг фактууд биш. Тэд обэктууд ба төлөвүүд биш бас учралаар явахгүй. Анхааруулга: Тиймээс матэматикийн факт гэж үгүй, Фактуудын тухай үнэнийг факт гэх үгүй. Сайэнсийн фактууд гэж үгүй. 4/17/2019

Факт Танин мэдэж буй аргууд сайэнсынх түүнээс биш танин мэдэж буй зүйл сайэнсынх биш ДНА молэкул ба сарнай сайнэнсийнх ч биш сайэнсгүй ч биш. Сайэнтистууд фактууд цуглуулдаггүй. Тэд шинээр бүтээдэггүй. Тэд гипотэзууд ба тэоринуудыг формэлддаг. Тэдгээр фактуудтай холбоотой ба рэпрэзэнтацладаг. Фактууд обэктив гэсэн ч ертөнцийг конститутлахгүй. Ертөнц бүгд фактууд биш. Зөвхөн юмсын \матэриаллаг ба өөрчлөгдөх обэктуудын\ бүгд. 4/17/2019

Макрофакт ба микрофакт Макрофакт: бүгд систэм дотор явагдаж буй: Халим хүнс хайж буй бол макрофакт Микрофакт: систэмийн нэг буюу бүх хэсгүүд: идсэн хүнсийг боловсруулж буй микрофакт 4/17/2019

Фэномэн Фэномэн гэж мэдэрч буй субэктэд тусах тусгал Өдөр дутмын ярианд фэномэнийг факттай холидог Мэдэрч буй субэктгүйгээр фэномэнгүй. Фэномэнүүд гэдэг учралууд бөгөөд нэрвийн систэмүүдэд явагдана. Тэд рэал. Бүгд фактуудын зөвхөн нэг хэсэг. Хэрэг ба тусгал хоёр нэг харицах нэг корэспондэнц биш 4/17/2019