EιΣαγωγη Στη μελετη τηΣ διγλωΣΣιαΣ (A08 Π01) ΑΚ.ΕΤΟΣ 2018-2019

Η Διγλωσσία είναι ένα φαινόμενο… παγκόσμιο κοινωνικό ατομικό που χαρακτηρίζεται από σχετικότητα και πολυπλοκότητα

H διγλωσσία ως αποτέλεσμα της γλωσσικής επαφής (language contact) Οι γλώσσες έρχονται σε επαφή… Επειδή οι ανθρώπινες κοινότητες έρχονται σε επαφή μεταξύ τους για διάφορους λόγους (άλλοτε από επιλογή και άλλοτε όχι (βλ. Crystal, 1987; Baker and Prys Jones, 1998). Λ.χ. μετακινήσεις λόγω πολεμικών συρράξεων, θεομηνιών, λιμών, οικονομικής δυσπραγίας Ειρηνικές μετακινήσεις στο πλαίσιο εξερευνήσεων, εμπορίου, σπουδών, κλπ

Με βάση τα παραπάνω, γίνεται αντιληπτό ότι… δε χρειάζεται να μετακινηθεί κάποιος για να έρθει σε επαφή με ομιλητές άλλων γλωσσών. Υπάρχουν πολλές ευκαιρίες για αυτό στην ίδια χώρα ή στην ίδια κοινότητα. (Li Wei, 2008:3-4) Η πιο συνηθισμένη συνέπεια της γλωσσικής επαφής είναι η διγλωσσία ή και η πολυγλωσσία.

παγκόσμιο φαινόμενο: αφορά την πλειονότητα των κατοίκων της Γης παγκόσμιο φαινόμενο: αφορά την πλειονότητα των κατοίκων της Γης +/200 κράτη, 6.000 γλώσσες -->

Η πολυγλωσσία (multilingualism) κυριαρχεί στον πλανήτη (1/2) Οι περισσότεροι κάτοικοι του πλανήτη έρχονται σε επαφή στην καθημερινότητά τους με περισσότερες από μία γλώσσες Αυστραλία, Βραζιλία, Καμερούν, Ινδία, Ινδονησία, Μεξικό, Νιγηρία, Παπούα Νέα Γουινέα και Ζαίρ. Σε εννέα χώρες ομιλούνται πάνω από 200 γλώσσες στην καθεμία

Η πολυγλωσσία (multilingualism) κυριαρχεί στον πλανήτη (2/2) Σε αυτές τις εννέα χώρες ομιλούνται πάνω από 3.300 γλώσσες Άλλες δώδεκα χώρες περίπου έχουν πάνω από 100 γλώσσες η καθεμία (π.χ. Βιρμανία, Αιθιοπία, Τσαντ). Οι περισσότερες γλώσσες σε Ασία, Αφρική και Ν. Αμερική έχουν σχετικά μικρό αριθμό ομιλητών και δε διαθέτουν σύστημα γραφής (προφορική μετάδοση)

ΚΑΤΑΝΟΜΗ ΓΛΩΣΣΩΝ ΣΕ ΗΠΕΙΡΟΥΣ Eυρώπη Καναδάς ΗΠΑ Κεντρική & Νότια Αμερική Αφρική Ασία Χώρες Ειρηνικού 3% 2% 11% 32% 18%

Πολλές γλώσσες κινδυνεύουν με εξαφάνιση Από τις 6.000 και πλέον γλώσσες +/το 50% των γλωσσών αυτών δεν μεταβιβάζεται στα παιδιά,  δεν πρόκειται να συνεχιστεί η διατήρησή τους τα επόμενα χρόνια. Ένα 40% των γλωσσών επίσης κινδυνεύει να μην επιβιώσει, λόγω οικονομικών και κοινωνικών πιέσεων.

μετά από 100 χρόνια το πολύ ένα 10% των γλωσσών θα έχει επιβιώσει

Επιπτώσεις Διαταραχή της ποικιλότητας των πολιτισμικών οικοσυστημάτων Διαταραχή της ποικιλότητας των πολιτισμικών οικοσυστημάτων Απώλεια της ιστορίας και της πολιτισμικής παράδοσης λαών και εθνοτήτων που μεταδίδονταν μέσω της γλώσσας Πλήγμα για τον συλλογικό πολιτισμικό πλούτο της ανθρωπότητας

Φυλές του Αμαζονίου 1/2

Φυλές του Αμαζονίου2/2

Φυλές στην Παπούα Νέα Γουϊνέα

Παπούα (2)

Αβορίγινες Αυστραλίας

Η διγλωσσία σε κοινωνικό επίπεδο Α. Σχέση διγλωσσίας / πολυγλωσσίας και θεσμικά κατοχυρωμένων γλωσσών

(1) ΚΡΑΤΗ ΕΠΙΣΗΜΩΣ ΜΟΝΟΓΛΩΣΣΑ Παρά το γεγονός ότι σε αυτά επισήμως αναγνωρίζεται μία επίσημη γλώσσα, τα περισσότερα από αυτά τα κράτη έχουν δίγλωσσους / πολύγλωσσους υπηκόους (είτε γηγενείς μειονότητες είτε μετανάστες) α. Κράτη που περιέχουν μικρό ποσοστό αλλόγλωσσων ομιλητών (λ.χ. Iαπωνία) ή β. αρκετά μεγάλο ποσοστό (λ.χ. Γερμανία, Γαλλία, αφρικανικά κράτη).

(2) Κρατη επιΣημως διγλωΣΣα Kαναδάς, Bέλγιο, Κύπρος, κ.λπ. Στόχος είναι η θεσμική κατοχύρωση των γλωσσικών δικαιωμάτων και των δύο κοινοτήτων και όχι απαραίτητα η γενικευμένη διγλωσσία  δε μιλούν όλοι οι κάτοικοι και τις δύο γλώσσες ούτε τις χρησιμοποιούν στην καθημερινότητά τους

Δίγλωσσες επιγραφές

Δίγλωσσες επιγραφές

(3) ΚΡΑΤΗ ΕΠΙΣΗΜΩΣ ΠΟΛΥΓΛΩΣΣΑ Α. κράτη στα οποία οι κύριες γλώσσες που χρησιμοποιεί ο πληθυσμός αναγνωρίζονται ως επίσημες (λ.χ. Eλβετία, Λουξεμβούργο, Σινγκαπούρη, Μαλαισία) Β. κράτη στα οποία χρησιμοποιούνται πολλές γλώσσες αλλά μερικές μόνο αναγνωρίζονται ως επίσημες για πρακτικούς λόγους (Iνδία).

Πολύγλωσσες επιγραφές

Πολύγλωσσες επιγραφές ΠΡΩΗΝ ΓΙΟΥΓΚΟΣΛΑΒΙΑ ΣΙΝΓΚΑΠΟΥΡΗ

ΑΕΡΟΔΡΟΜΙΟ ΣΤΟ ΜΑΚΑΟ, ΠΡΩΗΝ ΠΟΡΤΟΓΑΛΙΚΗ ΑΠΟΙΚΙΑ ΣΤΗΝ ΚΙΝΑ

Ενημερωτική πινακίδα στο Πανεπιστήμιο της Σεούλ, Νότια Κορέα

Παγκοσμιοποίηση και πολυγλωσσία Η πολυγλωσσία σε έναν κόσμο που αλλάζει

Τα τελευταία τριάντα χρόνια …. εντατική μετεγκατάσταση πληθυσμών σε άλλες χώρες (εργαζόμενοι, σπουδαστές, οικονομικοί μετανάστες, πρόσφυγες) ελεύθερη και ταχύτατη επαφή με άλλους λαούς μέσω των νέων τεχνολογιών του διαδικτύου - ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΣΕ ΠΟΛΛΕΣ ΓΛΩΣΣΕΣ

Η πολυπολιτισμικότητα στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις Oι ‘εθνοτικές’ ομάδες του Σικάγο το 2000

Παραδείγματα μεγαλουπόλεων Η πολυγλωσσική πραγματικότητα σε διάφορα μέρη του κόσμου ‘’γηγενείς’’ γλώσσες ‘’πολυγλωσσία λόγω μετανάστευσης

Κουάλα Λουμπούρ Η πρωτεύουσα της Μαλαισίας εξελίσσεται σε ένα από τα μεγαλύτερα οικονομικά κέντρα της Άπω Ανατολής. Οι κάτοικοι της μιλούν πέντε κύριες γλώσσες και πολλές άλλες. Η βασική γλώσσα είναι η Μπαχάσα Μαλέσια αλλά οι περισσότεροι κάτοικοι της πόλης μιλούν και εξαιρετικά αγγλικά. Οι Κινέζοι κάτοικοι της πόλης μιλούν καντονέζικα, μανταρίν και χάκκα (κινέζικες γλώσσες). Οι ινδικής καταγωγής κάτοικοι χρησιμοποιούν κυρίως τα ταμίλ, αλλά επίσης τις γλώσσες μαλαγιάλαμ, τελούγκου, χίντι και παντζάμπι. .

Γιοχάνεσμπουργκ Η Νότια Αφρική είναι ένα από τα πιο πολύγλωσσα κράτη στον κόσμο. Στο Γιοχάνεσμπουργκ ομιλούνται δέκα από τις 11 επίσημες γλώσσες του κράτους. Το 30% των κατοίκων μιλά αγγλικά ως πρώτη γλώσσα, το 20% μιλά ζουλού και το 12% αφρικάανς. Το να μιλά κανείς δύο, τρεις έως πέντε από αυτές τις γλώσσες με διάφορους βαθμούς ευχέρειας είναι πολύ συνηθισμένο, μολονότι τα αγγλικά διευκολύνουν τη συνεννόηση, όταν δεν υπάρχει κοινή γλώσσα επικοινωνίας.

Μάντσεστερ Σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα, στην πόλη ομιλούνται σχεδόν 200 γλώσσες! Οι πιο συχνές είναι τα ούρντου, αραβικά, κινέζικα, μπενγκάλι, πολωνικά, παντζάμπι και σομάλι. Ενδιαφέρον είναι ότι οι ομιλητές αυτών και άλλων γλωσσών (πορτογαλικά, ιταλικά, κλπ) είναι περιζήτητοι στην τοπική αγορά εργασίας!

Η πολυγλωσσία στα τοπία των σύγχρονων μεγαλουπόλεων (½) Η πολυγλωσσία στα τοπία των σύγχρονων μεγαλουπόλεων (½) Λονδίνο

Η πολυγλωσσία στα τοπία των σύγχρονων μεγαλουπόλεων (2/2) Η πολυγλωσσία στα τοπία των σύγχρονων μεγαλουπόλεων (2/2) Τορόντο, Τσάιναταουν

Mε άλλα λόγια,… Οι σημερινές ανεπτυγμένες κοινωνίες χαρακτηρίζονται από τη συμβίωση ανθρώπων διαφορετικής εθνοτικής καταγωγής που προέκυψε εξαιτίας πολλών παραγόντων (σπουδές, εργασία, προσφυγιά) Κάποια ή κάποιες γλώσσες είναι ΚΟΙΝΕΣ για όλους, αλλά παράλληλα χρησιμοποιούνται και πολλές άλλες σε ΔΙΚΤΥΑ ομιλητών…

Οι σημερινές συνθήκες… (διαφορετικές από την επίσημη) Α. καθιστούν επιτακτική την εκμάθηση και άλλων γλωσσών πέρα από την επίσημη γλώσσα του κράτους Β. αναδεικνύουν τη σημασία της διατήρησης των ‘άλλων’ γλωσσών που ομιλούνται σε μια οικογένεια (διαφορετικές από την επίσημη) Γ. οδηγούν στην αντιμετώπιση της πολυγλωσσίας ως μία απολύτως φυσιολογική κατάσταση για το άτομο και την κοινωνία.

Η διγλωσσία σε ατομικό επίπεδο

Η διγλωσσία μελετάται καταρχήν ως ατομικό φαινόμενο, διότι η κατοχή και η χρήση δύο ή περισσοτέρων γλωσσών αποτελεί ιδιότητα κάθε δίγλωσσου ομιλητή, αφορά το ίδιο το άτομο και έχει συνέπειες για αυτόν/ή.

Βέβαια, είναι και κοινωνικό φαινόμενο: η χρήση των δύο γλωσσών δεν γίνεται εν κενώ αλλά προκύπτει από την ανάγκη κάποιου να επικοινωνήσει:

Aνάγκη επικοινωνίας είτε με μια πραγματική κοινότητα ανθρώπων με τους οποίους συμβιώνει είτε με μέλη μιας συμβατικής ‘κοινότητας’ που χρησιμοποιεί μια κοινή γλώσσα, λ.χ. τα αγγλικά ως ''παγκόσμια γλώσσα''

Παραδείγματα ‘’συμβατικών κοινοτήτων’’ όσοι μιλούν τις γλώσσες που μιλάει το δίγλωσσο άτομο, είτε είναι οι ίδιοι μονόγλωσσοι είτε είναι δίγλωσσοι

οι επιστήμονες που διαβάζουν και γράφουν άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά στην αγγλική, γαλλική κλπ γλώσσα, οι χρήστες του Διαδικτύου

από την νευροφυσιολογία του εγκεφάλου και Η μελέτη της διγλωσσίας χαρακτηρίζεται από πολυπλοκότητα, διότι αφορά ζητήματα που κυμαίνονται: από την νευροφυσιολογία του εγκεφάλου και τη γνωστική και γλωσσική ανάπτυξη του παιδιού (ΝΕΥΡΟΕΠΙΣΤΗΜΕΣ, ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ, ΕΚΜΑΘΗΣΗ ΔΕΥΤΕΡΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

μέχρι την επίδραση που έχουν οι κυρίαρχες ιδεολογίες και τα θεσμικά μέτρα που λαμβάνει ένα κράτος στην εγκατάλειψη ή στη διατήρηση γλωσσών από κοινότητες ομιλητών (ΔΙΑΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΗ ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ, ΚΟΙΝΩΝΙΟΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ)

όλες αυτές οι διαφορετικές όψεις του --> ΠΟΙΚΙΛΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ Κατά συνέπεια, είναι δύσκολο να οριστεί το φαινόμενο της διγλωσσίας με τρόπο, ώστε να καλύπτονται όλες αυτές οι διαφορετικές όψεις του --> ΠΟΙΚΙΛΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΔΙΓΛΩΣΣΙΑΣ

Στο πλαίσιο του μαθήματος αυτού η διγλωσσία θα αντιμετωπιστεί ΚΥΡΙΩΣ ως προς τη σχέση της με τη μάθηση & την εκπαίδευση.

Θα συζητήσουμε ερωτήματα όπως: 1) Ποια άτομα θεωρούνται δίγλωσσα; 2) Πώς σχετίζεται η εκμάθηση μιας Γ2 με την κατάκτηση της Γ1; 3) Tι ρόλο παίζουν η οικογένεια και το κοινωνικό περιβάλλον στην κατάκτηση δύο γλωσσών από το παιδί;

4) Ποιος είναι ο ρόλος του σχολείου για την κατάκτηση δύο γλωσσών από ένα παιδί; 5) Πώς συνδέεται η διγλωσσία με τη γνωστική και την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού; 6) Ποια θεσμικά μέτρα ισχύουν στην Ελλάδα για τους δίγλωσσους μαθητές και ποια θα ήταν η κατάλληλη διδακτική προσέγγιση ;