«Θεωρητικές βάσεις της νοσηλευτικής επιστήμης» Θεωρία της Calista Roy (Μοντέλο προσαρμογής)

Θεωρία της Calista Roy (Μοντέλο προσαρμογής) φιλοσοφική βάση εννοιολογικό μοντέλο. Το μοντέλο προσαρμογής είναι βασικά ένα μοντέλο συστημάτων.

Οι Bασικές Yποθέσεις Κάθε άτομο είναι μια βιοψυχοκοινωνική ύπαρξη και μια ακέραια οντότητα. (βιολογικές, ψυχοκοινωνικές και κοινωνικές ανάγκες) Κάθε άτομο χρησιμοποιεί έμφυτους και επίκτητους μηχανισμούς για να αντιμετωπίσει τις αλλαγές και να προσαρμοσθεί σε θετικές ή αρνητικές αντιδράσεις.

Οι Bασικές Yποθέσεις Κάθε άτομο απαντά σε ανάγκες με έναν ή περισσότερους από τους 4 τρόπους: φυσιολογικό, αυτοαντίληψη, αλληλεξαρτώμενες συμπεριφορές και λειτουργία ρόλου Η θέση κάθε ατόμου στο συνεχές υγεία – ασθένεια αλλάζει σε σχέση με την αποτελεσματικότητα της αντιμετώπισης , για τη διατήρηση της κατάστασης προσαρμογής.

Κεντρικό θέμα: Το άτομο είναι σε διαρκή αλληλεπίδραση με ένα μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Τι ορίζει ως άτομο: Ένα βιοψυχοκοινωνικό ον. Τι ορίζει ως περιβάλλον: Όλες οι καταστάσεις, συνθήκες και αλληλεπιδράσεις που περιβάλλουν και επηρεάζουν την εξέλιξη των οργανισμών.

Τι ορίζει ως «Υγεία» Κατάσταση ή διεργασία ύπαρξης ή δημιουργίας ολοκληρωμένου ατόμου. Τι ορίζει ως Νοσηλευτική Το θεωρητικό σύστημα , στο οποίο η γνώση περιγράφει μια διαδικασία ανάλυσης και δράσης που σχετίζεται με τη φροντίδα του αρρώστου ή του δυνητικά άρρωστου ατόμου.

Τρόποι με τους οποίους καθορίζεται η προσαρμοστικότητα σύμφωνα με την θεωρία της Calista Roy. Ικανοποίηση των βιολογικών αναγκών του ατόμου. Αντίληψη του ίδιου του εαυτού από βιολογική-ψυχοπνευματική και κοινωνική πλευρά. Εκπλήρωση του ρόλου. Αλληλεξάρτηση.

Σενάριο Γυναίκα 47 ετών προσέρχεται στο κέντρο υγείας “Μεγάρων” κατόπιν προτροπής του θεράποντα ιατρού της για να συμμετάσχει σε πρόγραμμα εκπαίδευσης ασθενών για τον διαβήτη. Η Μ.Ι. μητέρα δύο ανήλικων παιδιών διαγνώστηκε με διαβήτη τύπου 2 πριν εννέα μήνες σε τυχαίο έλεγχο και κρίθηκε αναγκαίο να τεθεί εξ αρχής σε ινσουλινοθεραπεία παρόλα αυτά μέχρι στιγμής κρατά υψηλές τιμές σακχάρου (μέχρι 350). Η Μ.Ι. περιγράφει μεγάλο πρόβλημα προσαρμογής και αποδοχής των νέων δεδομένων που προέκυψαν στη ζωή της. Νιώθει ότι η ζωή της κινδυνεύει και εκείνη δεν είναι έτοιμη να βοηθήσει τον εαυτό της ενώ ανησυχεί έντονα για το τι θα γίνουν οι κόρες της άμα πάθει κάτι καθώς ο άνδρας της λείπει συχνά λόγο επαγγελματικών υποχρεώσεων. Στο ιστορικό της λέει ότι τα τελευταία δύο χρόνια έχει αρτηριακή υπέρταση αλλά δεν παίρνει τα φάρμακα που της έγραψε ο γιατρός γιατί δεν τα θεωρεί απαραίτητα. Αντικειμενικά ευρήματα: ΑΠ: 150/95mmHg, σφ: 85, HbA1c: 10, βάρος: 94kg, ύψος:160cm, περίμετρο μέσης: 125cm.

Ικανοποίηση των βιολογικών αναγκών του ατόμου. Έλεγχος επιπέδου γλυκόζης. Μείωση του σωματικού βάρους. Έλεγχος πίεσης. Συμμόρφωση όσον αφορά την φαρμακευτική αγωγή.

Αντίληψη του ίδιου του εαυτού από βιολογική-ψυχοπνευματική και κοινωνική πλευρά. Δεν φαίνεται να είναι δυσαρεστημένη με τον εαυτό της όμως έχει θέληση να βελτιώσει την ποιότητα ζωής της , την καθημερινότητά της για το καλό το δικό της και της οικογένειάς της. Εκπλήρωση του ρόλου Άγχος για το αν θα μπορεί να ανταπεξέλθει στον ρόλο ως μητέρα/ προστάτης της οικογένειας. Αλληλεξάρτηση Δίνει έμφαση στην σχέση με τις κόρες της.

Χρησιμοποιώντας τη Νοσηλευτική Διεργασία με βάση της θεωρίας της Roy, ο νοσηλευτής ακολουθεί 6 στάδια. Αξιολογεί τη συμπεριφορά του ατόμου. Εκτιμά τα ερεθίσματα που προκαλούν αυτή τη συμπεριφορά. Θέτει την νοσηλευτική διάγνωση ή το πρόβλημα με την αιτία που το προκαλεί. Θέτει σκοπούς για την επαναφορά της προσαρμοστικής ικανότητας του ατόμου. Εφαρμόζει νοσηλευτικές παρεμβάσεις που σκοπεύουν να επιδράσουν στα ερεθίσματα για να βοηθήσουν στην προσαρμογή. Τελικό στάδιο είναι η αξιολόγηση του αποτελέσματος.

1η Nοσηλευτική Διάγνωση. Διακύμανση γλυκόζης αίματος που μπορεί να σχετίζεται με τη διαχείριση της φαρμακευτικής αγωγής, ανεπαρκής παρακολούθηση γλυκόζης αίματος Στρες μη αποδοχή της διάγνωσης, έλλειμμα γνώσης για τη διαχείριση του ΣΔ όπως φαίνεται από τις τιμές γλυκόζης (400)– γλυκοζυλιωμένη(8%).

Σκοπός Nα αναγνωρίζει τους παράγοντες που πιθανόν να οδηγούν σε ασταθή επίπεδα γλυκόζης. Να εκφράζει λεκτικά σχέδιο για την τροποποίηση των παραγόντων ελαχιστοποίησης των αλλαγών επιπέδων γλυκόζης. Να διατηρεί το εύρος τιμών γλυκόζης σε ικανοποιητικό επίπεδο.

Παρεμβάσεις Καθορισμός των ατομικών παραγόντων που μπορεί να συμβάλλουν στις αποκλίσεις γλυκόζης (οικογενειακό ιστορικό διαβήτη / παχυσαρκία/ μειωμένη άσκηση) Αναγνώριση των ατομικών αντιλήψεων και προσδοκιών από τη θεραπευτική αγωγή. Αξιολόγηση της υποστήριξης του ατόμου από το οικογενειακό περιβάλλον . Aιτιολόγηση: Αποδοχή του περιβάλλοντος για ομαδικές αλλαγές στον τρόπο ζωής όπως η αλλαγές διατροφικών συνηθειών και παρασκευής φαγητού. Παροχή πληροφόρησης για την ισορροπία των προσλαμβανόμενων τροφών.

Παρεμβάσεις Ανασκόπηση της δίαιτας του ατόμου και ιδιαίτερα την πρόσληψη υδατανθράκων Συζήτηση του τρόπου δράσης των διαβητικών φαρμάκων Παραπομπή σε κατάλληλες κοινοτικές πηγές για τη τροποποίηση του τρόπου ζωής και παρακολούθηση της γλυκόζης

Αξιολόγηση Ευρήματα που σχετίζονται με τη κατάσταση του ατόμου, τους παράγοντες κινδύνου, το διαιτητικό πρότυπο, τη συνταγογράφηση των φαρμάκων που χρησιμοποιεί και τη παρακολούθηση της κατάσταση του. Αποτελέσματα εργαστηριακών εξετάσεων.

2η Νοσηλευτική διάγνωση Mη ισορροπημένη διατροφή- περισσότερη από τις απαιτήσεις του σώματος που σχετίζεται με την υπερβολική πρόσληψη σε σχέση με τις ανάγκες μεταβολισμού όπως φαίνεται από το αυξημένο ΒΜΙ και περίμετρο μέσης.

Σκοπός Επιτυγχάνεται το επιθυμητό βάρος σώματος με τη καλύτερη δυνατή διατήρηση της υγείας. Επιδεικνύει τις απαραίτητες αλλαγές στον τρόπο ζωής και σε συμπεριφορές συμπεριλαμβανομένων των προτύπων σίτισης. Εκφράζει λεκτικά μια ρεαλιστική αυτοαντίληψη- εικόνα σώματος.

Παρεμβάσεις Αξιολόγηση κινδύνου- καταστάσεων που σχετίζονται με τη παχυσαρκία. Ανασκόπηση της καθημερινής δραστηριότητας και του προγράμματος άσκησης. Ο καθιστικός τρόπος ζωής συχνά σχετίζεται με τη παχυσαρκία και αποτελεί πρωταρχικό σκοπό τροποποίησης. Υπολογισμός των προσλαμβανόμενων θερμίδων. Καταγραφή ύψους- βάρους- δομής σώματος- φύλου και ηλικίας για παροχής μέτρων σύγκρισης και βοηθούν στον καθορισμό διατροφικών αναγκών.

Παρεμβάσεις Παροχή πηλοφοριών που αφορούν συγκεκριμένες διατροφικές ανάγκες. Ένας υπέρβαρος πιθανόν να έχει έλλειψη των απαραίτητων θρεπτικών συστατικών. Συζήτηση συμπεριφορών σίτισής και ανίχνευση των απαραίτητων τροποποιήσεων. Ενθάρρυνση συμμετοχής του ατόμου στο προγραμματισμένο σχέδιο άσκησης ανάλογα επιλογών και σωματικής ικανότητας. Πρόγραμμα ζύγισης του ατόμου μια φορά την εβδομάδα.

Aξιολόγηση Προσωπικά ευρήματα- τρέχον βάρος- διαιτολόγικο πρότυπο, αντίληψη εαυτού, τροφές και σίτιση, κίνητρα για απώλεια βάρους. Αποτελέσματα εργαστηριακών διαγνωστικών εξετάσεων.

3η Νοσηλευτική Διάγνωση Mη συμμόρφωση φαρμακευτικής αγωγής που σχετίζεται με άρνηση και αδυναμία κατανόησης της αναγκαιότητας της φαρμακευτικής αγωγής όπως φαίνεται από τα εργαστηριακά ευρήματα και την αποτυχία προόδου.

Σκοπός Εκφράζει λεκτικά ορθή γνώση της κατάστασης και τη κατανόηση της θεραπευτικής αγωγής Επιδεικνύει ετοιμότητα για επιλογές με βάση την επαρκή πληροφόρηση Δεσμεύεται σε αμοιβαία συμφωνημένους στόχους και στο θεραπευτικό σχέδιο

Παρεμβάσεις κατανόηση της υπάρχουσας κατάστασης (θεραπεία - αντιμετώπιση) από το άτομο. Ενεργητική ακρόαση παραπόνων- σχολίων του ατόμου Αιτιολόγηση βοηθά στην ανίχνευση των σκέψεων του ατόμου για τη θεραπευτική αγωγή πχ παρενέργειες. Αξιολόγηση επιπέδου άγχους, του κέντρου ελέγχου, αισθήματος απώλειας ελέγχου. Ανάπτυξη θεραπευτικής σχέσης νοσηλευτή- ατόμου Αιτιολόγηση προάγει την εμπιστοσύνη, παρέχει περιβάλλον στο οποίο το άτομο μπορεί ελεύθερα να εκφράζει απόψεις και ανησυχίες. Η αξιολόγηση της τήρησης είναι περισσότερο επιτυχημένη όταν διενεργείται σε μια θετική όχι επικριτική ατμόσφαιρα.

Παρεμβάσεις Επισήμανση της σημαντικότητας της γνώσης και της κατανόησης του ατόμου για την ανάγκη θεραπείας καθώς και των συνεπειών των επιλογών της. Ανάπτυξη συστήματος αυτό παρακολούθησης Αιτιολόγηση για την καλλιέργεια αισθήματος ελέγχου που επιτρέπει στο άτομο να παρακολουθεί τη πρόοδο του και να βοηθιέται στη λήψη αποφάσεων. Παροχή υποστηρικτικού δικτύου για την ενίσχυση των συμπεριφορών ανάπτυξης. Ενθάρρυνση του ατόμου να συνεχίσει τις θετικές συμπεριφορές. Πρόταση χρήσης ενός συστήματος υπενθύμισης της φαρμακευτικής αγωγής Αιτιολογία ο τρόπος ζωής συχνά αποδιοργανώνει με αποτέλεσμα να παραλείπονται δόσεις.

Αξιολόγηση Αξιολόγηση των μέχρι σήμερα συνεπειών. ατομικά ευρήματα/ απόκλιση από το συνταγογραφημένο πλαίσιο και αιτιολόγηση του ατόμου λεκτικά.

4η Νοσηλευτική διάγνωση Eτοιμότητα για βελτίωση διαχείρισης θεραπευτικής αγωγής που σχετίζεται με το έλλειμμα γνώσης όπως φαίνεται από την ανάγκη της ίδιας να συμμετέχει στο πρόγραμμα εκπαίδευσης.

Σκοπός Να αναλαμβάνει την υπευθυνότητα διαχείρισης της φαρμακευτικής αγωγής. Να προλαμβάνει πιθανές επιπλοκές ή επιδείνωση της νόσου. Να χρησιμοποιεί επιπρόσθετες υποστηρικτικές πηγές όπως ενδείκνυται.

Παρεμβάσεις Ανίχνευση των απαραίτητων βημάτων για την επίτευξη των επιθυμητών στόχων υγείας. Αιτιολόγηση Η κατανόηση της διεργασίας ενισχύει τη δέσμευση και την πιθανότητα επίτευξης των στόχων. Eλεγχος του επιπέδου κατανόησης θεραπευτικής αγωγής του ατόμου- επισήμανση συγκεκριμένων στόχων υγείας. Aνάγνωση των προσδοκιών του ατόμου για μακροπρόθεσμες θεραπευτικές ανάγκες. Συζήτηση παρόντων πηγών που χρησιμοποιεί το άτομο για την επισήμανση διευθέτησης των αλλαγών . πηγές : φροντίδα και βοήθεια στο σπίτι, υπεύθυνος επαγγελματίας υγείας για τη διαχείριση της περίπτωσης ( case manager) για την υποστήριξη πολύπλοκου/ μακροπρόθεσμου προγράμματος.

Παρεμβάσεις Αποδοχή της ατομικής εκτίμησης των προσωπικών του δυνάμεων και περιορισμών με την παράλληλη συνεργασία για τη βελτίωση των ικανοτήτων του. Αιτιολόγηση: προάγεται το αίσθημα αυτοεκτίμησης και η εμπιστοσύνη για τη συνέχιση των προσπαθειών.  Παροχή επίσημων εντύπων και πηγών από εγκεκριμένες σελίδες (αποφυγή παραπληροφόρησης) Προαγωγή της καλύτερης δυνατής ευεξίας. Προαγωγή των επιλογών ατόμου- φροντιστή και της συμμετοχής στο σχεδιασμό και στην εφαρμογή των επιπρόσθετων καθηκόντων και ευθυνών. Παροχή βοήθειας στην εφαρμογή στρατηγικών για την παρακολούθηση της προόδου–απόκρισης στην θεραπευτική αγωγή Αιτιολόγηση :προάγεται η δυναμική επίλυση προβλημάτων

Αξιολόγηση Ανταπόκριση στη θεραπεία , επίπεδο ευεξίας και προσαρμογής δυναμικότητα κατάστασης του ατόμου.

5η Νοσηλευτική διάγνωση Έντονο άγχος που σχετίζεται με: Tην αλλαγή της κατάστασης υγείας. Tις αλλαγές που απαιτούνται στον τρόπο ζωής του ατόμου. Πιθανή ανικανότητα εκπλήρωσης ρόλου, όπως φαίνεται από τις διαταραχές συμπεριφοράς (ανησυχία, εκνευρισμό) έντονη συναισθηματική φόρτιση (αγονία και επιφυλακτικότητα) και αυξημένη ένταση.

Σκοπός Εμφανίζεται ήρεμη και με επίπεδο άγχους που να μπορεί να διαχειριστεί. Εκφράζει λεκτικά την επίγνωση των αισθημάτων άγχους. Αναγνωρίζει υγιείς τρόπους διαχείρισης και έκφρασης του άγχους.

Παρεμβάσεις Επανεξέταση των οικογενειακών-οργανικών παραγόντων όπως παρόντα προβλήματα υγείας γιατί μπορούν να προκαλέσουν και να επιτείνουν το άγχος. Παρατήρηση συμπεριφορών για τον εντοπισμό του επιπέδου άγχους. Μείωση εύρους αντίληψης, αναποτελεσματική λειτουργικότητα λόγω άγχους. Ενασχόληση με αισθήματα ανησυχίας-αίσθηση επικείμενης καταστροφής. Επαγρύπνηση για χρήση μηχανισμών άμυνας. Αιτιολόγηση πχ άρνηση ή παλινδρόμηση που παρεμποδίζουν την ικανότητα διαχείρισης προβλημάτων. Ανασκόπηση των τρόπων αντιμετώπισης που έχουν χρησιμοποιηθεί στο παρελθόν Αιτιολόγηση καθορισμός εκείνων που μπορεί να είναι χρήσιμοι στις παρούσες συνθήκες.

Παρεμβάσεις Δημιουργία θεραπευτικής σχέσης που εμπεριέχει ενσυναίσθηση και άνευ όρων θετική στάση. Παροχή ακριβούς πληροφόρησης για την κατάσταση Αιτιολόγηση βοηθά το άτομο να αναγνωρίζει που βασίζεται η πραγματικότητα. Καταγραφή βοηθητικών ατόμων και πηγών συμπεριλαμβανομένων των διαθέσιμων γραμμών επικοινωνίας είτε τηλ είτε διαδικτυακά ή ατόμων διαχείρισης κρίσεων για την παροχή συνεχούς και έγκαιρης υποστήριξης. Ενθάρρυνση να ακολουθήσει ένα πρόγραμμα άσκησης/δραστηριοτήτων. Αιτιολόγηση μπορεί να βοηθήσει στη μείωση του επιπέδου άγχους ανακουφίζοντας την ένταση.

Αξιολόγηση Επίπεδο άγχους και εκλυτικοί παράγοντες. Περιγραφή αισθημάτων (εκφραζόμενα και εκδηλούμενα). Ικανότητα αναγνώρισης και έκφρασης αισθημάτων.

6η Νοσηλευτική διάγνωση Ετοιμότητα για βελτίωση λήψης αποφάσεων που σχετίζεται με τη κάλυψη βραχυπρόθεσμων και μακροπρόθεσμων στόχων φροντίδας υγείας όπως φαίνεται από την έκφραση επιθυμίας βελτίωσης της εν λόγο κατάστασης και κατανόησης του νοήματος των επιλογών.

Σκοπός Αιτιολογεί τις πιθανές επιλογές για τη λήψη απόφασης Ανιχνεύει τους κινδύνους και τα οφέλη των αποφάσεων Εκφράζει τις πεποιθήσεις για το νόημα των επιλογών Λαμβάνει αποφάσεις σύμφωνες με τις προσωπικές και κοινωνικοπολιτισμικές αξίες

Παρεμβάσεις Καθορισμός συνήθους ικανότητας διαχείρισης προσωπικών υποθέσεων. Αιτιολόγηση παρέχει τη βάση για την κατανόηση της διαδικασίας που ακολουθεί το άτομο για να λάβει μια απόφαση και μετρά την εξέλιξη. Καταγραφή της λεκτικής αναφοράς αποφασιστικότητας, αξιοπιστίας και διαθεσιμότητας των ατόμων του υποστηρικτικού δικτύου. Ενεργητική ακρόαση/ ανίχνευση των αιτιών που το άτομο θα ήθελε να βελτιώσει τις ικανότητες λήψης απόφασης και των προσδοκιών για αλλαγή. Αιτιολόγηση καθώς το άτομο αποσαφηνίζει του λόγους για βελτίωση, παρέχεται κατεύθυνση για αλλαγή. Παροχή περιβάλλοντος ασφάλειας και ελπίδας. Αιτιολόγηση δίνει την ευκαιρία να συζητήσει ελευθέρα τις ανησυχίες και τις σκέψεις του.

Παρεμβάσεις Παροχή ευκαιριών στο άτομο να αναγνωρίσει τον εσωτερικό του έλεγχο στη διαδικασία λήψης απόφασης. Αιτιολογία τα άτομα με εσωτερικό έλεγχο πιστεύουν ότι έχουν κάποιο βαθμό ελέγχου στα αποτελέσματα και ότι οι πράξεις/ επιλογές της συμβάλλει στον καθορισμό όσων συμβαίνουν στη ζωή της. Ενθάρρυνση της λεκτικής έκφρασης ιδεών, ανησυχιών, συγκεκριμένων αποφάσεων που θα πρέπει να ληφθούν. Παροχή θετικής ανατροφοδότησης για τις προσπάθειες Αιτιολόγηση ενισχύεται η χρήση δεξιοτήτων και προσπαθειών μάθησης. Ενθάρρυνση συμμετοχής οικογένειας όπως ενδείκνυται στη διαδικασία λήψης απόφασης. Αιτιολογία τη βελτίωση δεξιοτήτων επίλυσης συγκρούσεων. Πρόταση συμμετοχής σε μαθήματα διαχείρισης άγχους / αυτοπεποίθησης όπως ενδείκνυται

Αξιολόγηση Ευρήματα αξιολόγησης/ αντιδράσεις συμπεριφοράς Ευρήματα αξιολόγησης/ αντιδράσεις συμπεριφοράς Κίνητρα/ προσδοκίες αλλαγής Αξιολόγηση συμπεριφορών