Βιώσιμη\Aειφόρο Ανάπτυξη Η ανάπτυξη είναι βιώσιμη όταν ικανοποιεί τις σύγχρονες ανάγκες, χωρίς να μειώνει τη δυνατότητα των μελλοντικών γενιών να καλύψουν τις δικές τους ανάγκες (WCED, 1987) Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Βιώσιμη\Aειφόρο Ανάπτυξη IUCN-UNEP-WWF – 1991 «Η ανάπτυξη είναι αειφόρος όταν βελτιώνει την ποιότητα ζωής στο πλαίσιο των ορίων που θέτει η φέρουσα ικανότητα των οικοσυστημάτων που υποστηρίζουν τη ζωή» Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Ο βασικός στόχος της ΒΑ Η διαμόρφωση του κόσμου του «αύριο», παρέχοντας στα άτομα και στις κοινωνίες, δεξιότητες, απόψεις, γνώσεις και αξίες για να ζήσουν και να εργάζονται με ένα βιώσιμο τρόπο Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Όρολογία Ο όρος αειφορία μεταφράζει στα Ελληνικά τον αγγλικό όρο sustainability και ο όρος αειφόρος ανάπτυξη τον όρο sustainable development. οι όροι αυτοί αποδίδονται επίσης με τις λέξεις βιωσιμότητα και βιώσιμη ανάπτυξη ή με τις λέξεις αειφορία και αειφορική ανάπτυξη ή ακόμη και με τη λέξη διατηρήσιμη, αυτοσυντηρούμενη ή και διαρκής ανάπτυξη. Όλες αυτές οι μεταφράσεις είναι ταυτόσημες. Επίσης μερικοί χρησιμοποιούν τον όρο αποανάπτυξη υποδεικνύοντας με τον όρο αυτό και έναν από τους τρόπους προκειμένου να προσεγγίσουμε την αειφόρο ανάπτυξη.

Ιστορική Αναδρομή (1/3) Η σύνδεση της Βιώσιμης Ανάπτυξης με την εκπαίδευση χρονολογείται από τη δεκαετία του ’80 (Φλογαΐτη & Λιαράκου, 2009) Όμως από τα τέλη της δεκαετίας του 1990 διεξάγεται έντονη συζήτηση γύρω από την έννοια της «Εκπαίδευσης για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη» Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Ιστορική Αναδρομή (2/3) Η σημασία της εκπαίδευσης για την Βιώσιμη\αειφόρο ανάπτυξη περιγράφεται στην Agenda 21, της Διεθνούς Συνδιάσκεψης του Ρίο το 1992, με τέσσερα βασικά χαρακτηριστικά (Κωστούλα-Μακράκη, 2011): την ανάπτυξη κοινής συνείδησης και κατανόησης την πρόσβαση στην ποιοτική βασική εκπαίδευση και στη δια βίου μάθηση τον επαναπροσανατολισμό της υπάρχουσας εκπαίδευσης την οργάνωση εκπαιδευτικών προγραμμάτων Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Ιστορική Αναδρομή (3/3) Η Εκπαίδευση για τη Βιώσιμη\αειφόρο Ανάπτυξη (ΕΒΑ) αναγνωρίστηκε ως απαραίτητο όχημα για την επίτευξη της Βιώσιμης\αειφόρου Ανάπτυξης (ΒΑ) στο Γιοχάνεσμπουργκ τον Αύγουστο του 2002 Εκεί αποφασίστηκε και η καθιέρωση της Δεκαετίας του ΟΗΕ για την ΕΒΑ (2005-2014), που ανακηρύχτηκε επίσημα με την 57/254, απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Θεματικά έτη της δεκαετίας της UNESCO 2006 Νερό - Γαλάζιος Πλανήτης 2007 Καταναλωτισμός & Περιβάλλον 2008 Δάσος - Πράσινος Πλανήτης 2009 Γεωργία, Διατροφή & Ποιότητα Ζωής 2010 Ενέργεια - Ανανεώσιμες Πηγές & Τοπικές - Κοινωνίες 2011 Εκπαίδευση για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα 2012 Υγεία & Παραγωγικές Διαδικασίες 2013 Ανθρωπογενές Περιβάλλον & Αειφόρος - Διαχείριση 2014 Ενεργοί - Πολίτες Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Η Βιώσιμη Ανάπτυξη.... περιέχει περιβαλλοντικά και ανθρώπινα συστήματα, σε οποιαδήποτε απόσταση γεω-γραφική και χρονική με οικολογική, κοινωνική και οικονομική αλληλεξάρτηση, (Καρβούνης & Γεωργακέλλος, 2003) περιέχει συνδυασμό οικονομικής ανάπτυξης και περιβάλλοντος, σε σχέση με κοινωνικούς στόχους, θέτοντας μακροπρόθεσμους προ-γραμματισμούς (Φλογαΐτη , 2006 σελ.88) Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Οι τρεις βασικοί πυλώνες της ΒΑ η οικονομική ανάπτυξη η κοινωνική ανάπτυξη η περιβαλλοντική προστασία (McKeown, 2002, Κωστούλα-Μακράκη, 2011) Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Συνδετική Προσέγγιση της Βιώσιμης Ανάπτυξης οποία επιδιώκει να ισορροπήσει την οικονομική ανάπτυξη με την κοινωνική ευημερία και την περιβαλλοντική προστασία, προωθώντας περισσότερο μια αναγωγική και λιγότερο ολιστική αντίληψη για τη Βιώσιμη\αειφόρο Ανάπτυξη Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Η ριζοσπαστική άποψη επιδιώκει την οικονομική ευημερία και την κοινωνική δικαιοσύνη μέσα σε οικολογικά όρια. Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Παράγοντες που ωθούν προς τη Βιώσιμη Ανάπτυξη Το ανθρώπινο δυναμικό: Το ανθρώπινο δυναμικό προτιμά να απασχολείται σε εταιρείες με «κοινωνικό» και περιβαλλοντικό προσανατολισμό. Οι φυσικοί πόροι: Κρίσιμοι φυσικοί πόροι εξαντλούνται οδηγώντας σε προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα. Οι κεφαλαιαγορές: Οι χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί και οι επενδυτές χρηματοδοτούν ευκολότερα εταιρείες με υψηλή κοινωνική και περιβαλλοντική ευαισθησία, καθώς θεωρούν ότι αυτές θα έχουν καλύτερη μακροπρόθεσμη απόδοση. Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Παράγοντες που ωθούν προς τη Βιώσιμη Ανάπτυξη Το θεσμικό πλαίσιο: Οι κυβερνήσεις θέτουν όλο και πιο απαιτητικά θεσμικά πλαίσια που αφορούν τόσο τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιδόσεις των επιχειρήσεων όσο και τις σχετικές υποχρεώσεις πληροφόρησης και λογοδοσίας. Οι πολίτες - καταναλωτές: Οι καταναλωτές προτιμούν προϊόντα εταιρειών που επιδεικνύουν αυξημένη κοινωνική και περιβαλλοντική ευαισθησία. Επίσης, αυξάνουν την πίεσή τους προς τις εταιρείες για περισσότερη πληροφόρηση, διαφάνεια και λογοδοσία αναφορικά με τις επιχειρηματικές τους πρακτικές. Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Εκπαίδευση για τη βιώσιμη ανάπτυξη Είναι μια φιλοσοφία και μια πρακτική που κοιτάζει πέρα από την έννοια της Βιώσιμης Ανάπτυξης ως κάποια μορφή βάσης στατικών γνώσεων για το περιβάλλον, την οικονομία και την κοινωνία και αντ' αυτού εξετάζει τις διαδικασίες διδασκαλίας και μάθησης, που καθοδηγούν να παρακινούν τους μαθητές (ως πολίτες) για να ζήσουν τη ζωή τους με ένα πιο βιώσιμο τρόπο (Makrakis et. al., 2011) Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Εκπαίδευση για την Βιώσιμη Ανάπτυξη ερωτήματα - προκλήσεις Εκπαίδευση για την Βιώσιμη Ανάπτυξη ερωτήματα - προκλήσεις Πώς μπορούμε να κατανοήσουμε καλύτερα την πολυπλοκότητα του κόσμου γύρω μας? Πώς διαπλέκονται τα προβλήματα γύρω μας και πως μπορούμε να τα λύσουμε? Ποιό κόσμο θέλουμε για μας και τα παιδιά μας στο πλαίσιο των δυνατοτήτων που προσφέρουν τα φυσικά συστήματα? Πώς μπορούμε να συνδυάσουμε δημιουργικά τις κοινωνικές, οικολογικές και κοινωνικές διαστάσεις της ζωής? Πώς μπορούμε ως πολίτες συλλογικά και δημοκρατικά να δημιουργούμε συνθήκες αειφορίας?

Χαρακτηριστικά της Εκπαίδευση για τη ΒΑ Η Εκπαίδευση για τη ΒΑ είναι εκείνη η μορφή της εκπαίδευσης, η οποία: Εστιάζει στην ανάπτυξη και ενθαρρύνει της κριτικής σκέψης και την επίλυση προβλημάτων Είναι προσανατολισμένη και καθορίζεται από αξίες. Προωθεί μία εκπαιδευτική πολιτική, δημοκρατική και συμμετοχική (Φλογαΐτη, 2005) Ενθαρρύνει την κριτική σκέψη και την επίλυση προβλημάτων. Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Χαρακτηριστικά της Εκπαίδευση για τη ΒΑ Η Εκπαίδευση για τη ΒΑ είναι εκείνη η μορφή της εκπαίδευσης, η οποία: Εστιάζεται σε διεπιστημονικές ολιστικές, συστημικές και πλανητικές προσεγγίσεις (Κωστούλα-Μακράκη, 2011) Κάνει χρήση πολλαπλών διδακτικών μεθόδων Επιδιώκει τη συμμετοχή και τη δράση για την αλλαγή Στηρίζεται στην κριτικά προσανατολισμένη μετα-σχηματίζουσα μάθηση Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Χαρακτηριστικά της Εκπαίδευση για τη ΒΑ Σύμφωνα με τον Combes (2005), στο (Makrakis, 2006) η εκπαίδευση για ένα βιώσιμο μέλλον είναι μια μέθοδος μάθησης, όπου υπάρχει: Σεβασμός, τιμή, και διατήρηση των επιτευγμάτων του παρελθόντος Απόλαυση των θαυμάτων που δημιούργησαν οι λαοί της Γης. Ευημερία σε έναν κόσμο όπου όλοι οι άνθρωποι έχουν αρκετή τροφή για μια υγιή και παραγωγική ζωή Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Χαρακτηριστικά της Εκπαίδευση για τη ΒΑ Σύμφωνα με τον Combes (2005), στο (Makrakis, 2006) η εκπαίδευση για ένα βιώσιμο μέλλον είναι μια μέθοδος μάθησης, όπου υπάρχει: Εκτίμηση και φροντίδα ώστε να υπάρξει αποκατάσταση των προβλημάτων του πλανήτη Δημιουργία ενός καλύτερου, ασφαλέστερου και πιο δίκαιου κόσμου Φροντίδα των πολιτών, ώστε να ασκούν τα δικαιώματα και τις ευθύνες τους σε τοπικό, εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Εκπαίδευση για τη ΒΑ : ικανότητες κλειδιά η κριτική και η συστημική σκέψη, η επίλυση προβλήματος, η δημιουργικότητα, η συνεργατικότητα και η συλλογικότητα, η διαπραγμάτευση και η συναίνεση η ανεκτικότητα, η λήψη αποφάσεων σε συνθήκες αβεβαιότητας, η κατανόηση της αλληλοσύνδεσης των παγκόσμιων προβλημάτων, η ανάληψη της ευθύνης η δράση στη μάθηση και την κοινωνία.

Θεματολογίας Βιώσιμης Ανάπτυξης ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Ενέργεια Απορρίμματα Νερό Βιοποικιλότητα Κλιματική αλλαγή Ερημοποίηση Φυσικές καταστροφές Χρήση εντομοκτόνων Χρήση γης Ειρήνη/ασφάλεια Ισότητα ευκαιριών Παιδική εργασία & εκμετάλλευση Κοινωνική ενσωμάτωση Υγεία Κοινωνική/περιβαλλοντική δικαιοσύνη Παραβίαση δικαιωμάτων γης Φτώχια / Πείνα Αλληλέγγυο/δίκαιο εμπόριο Τοπική οικονομία Εργασία/συνθήκες εργασίας Παραγωγή και κατανάλωση Παραγωγή/προσφορά τροφής Αγορές Περιορισμοί διακίνησης/εμπορίας αγαθών Πολιτιστική κληρονομιά Πολιτισμική ποικιλότητα Αυτόχθονη/τοπική γνώση Πολιτισμικές νόρμες/αξίες Διαπολιτισμική κατανόηση Συνήθειες /συμπεριφορές Δικαιώματα /υποχρεώσεις Ανάγκες και επιθυμίες ΑΞΙΕΣ Αλληλεγγύη, ισότητα, δικαιοσύνη, σεβασμός, προσφορά, λογοδοσία, συν-υπευθυνότητα, εντιμότητα, αρετή, μη-βία, ειρήνη, προστασία, συνεργασία, αμοιβαιότητα

Το βιώσιμο/αειφόρο σχολείο Το βιώσιμο/αειφόρο σχολείο, φορέας αλλαγών στην εκπαίδευση και στην κοινωνία. Μέσα από τη διδασκαλία και τη μάθηση, τη δομή, την οργάνωση, την πολιτική και τις καθημερινές πρακτικές, θα καταστήσει τους μαθητές ικανούς να διαμορφώνουν συνθήκες αειφορίας και να υιοθετούν αειφόρους τρόπους ζωής. Το ίδιο το σχολείο μοντέλο‐οργανισμού που προωθεί την αειφορία και την υιοθετεί στη σχολική ζωή.

Το βιώσιμο/αειφόρο σχολείον παιδαγωγικό πεδίο - αρχές διδασκαλίας και μάθησης Βασικές αρχές Μαθητο κεντρική προσέγγιση Βιωματική μάθηση μέσω της ανακάλυψης Συνεργατική μάθηση Μάθηση προσανατολισμένη στην πράξη – σύνδεση εμπειρίας και θεωρίας Εναλλακτικές μορφές διδασκαλίας ενεργούς συμμετοχής και συνεργασίας εκπαιδευτικών-εκπαιδευόμενων Έμφαση σε Κουλτούρα της πολυπλοκότητας Κριτική σκέψη Αξίες Δράση & συμμετοχή

ΤΠΕ & ΕΒΑ Οι ΤΠΕ μπορούν να βοηθήσουν: στη διεπιστημονικότητα την επικοινωνία την εκπαιδευτική διαδικασία την ενεργό εμπλοκή των εκπαιδευόμενων στη μαθησιακή διαδικασία στην ενημέρωση και ευαισθητοποίηση των μαθητών/τριών για τα τοπικά και παγκόσμια περιβαλλοντικά ζητήματα την προσπάθεια για ευαισθητοποίηση των μαθητών/τριών σε θέματα περιβάλλοντος (Σταμούλης, Γρίλλιας & Πήλιουρας, 2008) Κριτική σκέψη Ολιστική θεώρηση Συνεργατική μάθηση Eποικοδομητική προσέγγιση της γνώσης Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Η επίδραση των ΤΠΕ στην ΕΒΑ είναι σημαντική, γιατί οι μαθητές/τριες δραστηριο-ποιούνται περισσότερο και εμπλέκονται πιο ενεργά κατά τη διάρκεια των δραστηριοτήτων διευκολύνουν και επεκτείνουν τις δυνατότητες για εμπειρική έρευνα μέσα στην τάξη βοηθούν την κοινωνικοποίηση αλλά και την ενεργοποίηση και εμπλοκή όλων των μαθητών/τριών διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στην προώθηση της ΕΒΑ μέσω της διευκόλυνσης της πρόσβασης σε σχετικό εκπαιδευτικό υλικό ή άλλες πηγές μέσω της διεύρυνσης των τρόπων αλληλεπίδρασης μεταξύ των εκπαιδευόμενων με σκοπό την οικοδόμηση της γνώσης και την επίτευξη των στόχων της ΕΒΑ. Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Η επίδραση των ΤΠΕ στην ΕΒΑ δίνουν την δυνατότητα να διαμορφώσουν νέους τρόπους διδασκαλίας να αναπτύξει ένα νέο μαθησιακό περιβάλλον κατάλληλο για την εκπαίδευση των δεξιοτήτων της επικοινωνίας, της κριτικής σκέψης και της ατομικής και συλλογικής ευθύνης. ενθαρρύνοντας τη συνεργατική και διαδραστική μάθηση και μετατοπίζοντας την παιδαγωγική εστίαση σε μια πιο συμμετοχική διαδικασία μάθησης. (Simon, 2002) κατανοούνται ή διασαφηνίζονται έννοιες πιο εύκολα ( Γεωργία Δημητρίου & Διαμάντω Γεωργίου, 2014) διευκολύνονται και επεκτείνονται οι δυνατότητες για εμπειρική έρευνα μέσα στην τάξη και στο πεδίο. ( Γεωργία Δημητρίου & Διαμάντω Γεωργίου, 2014) Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης

Βιβλιογραφία Διαπολιτισμικότητα & Εκπαίδευση για ένα Βιώσιμο Μέλλον: Νέλλη Κωστούλα – Μακράκη & Βασίλης Γ. Μακράκης Εκπαίδευση για το περιβάλλον και την αειφορία: Φλογαΐτη Ευγενία Σχεδιασμός, Ανάπτυξη και αξιολόγηση μιας ευρο-μεσογειακής διαδικτυακής οκινότητας πρακτικής για την ενσωμάτωση της εκπαίδευσης για τη βιώσιμη ανάπτυξη στην Πανεπιστημιακή Εκπαίδευση: Κλεισαρχάκης Μιχαήλ (Διδακτορική Διατριβή) Περιβαλλοντική Εκπαίδευση – Εκπαίδευση για την ειφορία: Ευγενία Φλογαΐτη, Καθηγήτρια ΕΚΠΑ Κλεισαρχάκης Μιχαήλ - ΠΤΔΕ Πανεπιστήμιο Κρήτης