Markmið og verkfæri Ásgeir Jónsson 1/14/2019

Markmið og verkfæri Stýritæki (Policy instruments): Stefnuviðmið (Operating targets): Millimarkmið (Intermediate target) Hagstjórnarmarkmið (Policy goals)

Stýritæki Stýritæki (Policy instruments): Stærðir sem eru undir beinni stjórn Seðlabankans Vextir í endurhverfanlegum viðskiptum Peningamagn; stjórnað með bindiskyldu og/eða skilgreiningu repó-heimilda. Samsetning efnahagsreiknings SB, t.d. staða gjaldeyrisvarasjóðs, etc. Bein höft á starfsemi lánastofnana

Af hverju hentar vextir betur sem stýritæki? Sveiflur í veltuhraða gera peningamagn að mun verra stýritæki en vexti. Ýmis önnur praktíst atriði gera M að óheppilegu stýritæki Tafir í margföldunarferlinu frá grunnfé Seðlabanka til M1 Truflun á lausafjárstýringu viðskiptabanka Mismunandi áhrif eftir fjármagnsuppbyggingu bankastofna, t.d. myndu sparisjóðirnir sem fjármagnaðir eru með innlánum verða fyrir mun meiri áhrifum en viðskiptabankar. .

Stefnuviðmið Stefnuviðmið (Operating targets): Eitthvert sértækt viðmið á fjármálamarkaði sem markar vörður í átt að hagstjórnar- eða millimarkmiði. Lausafjárstaða bankastofnana Skammtímavextir (s.s. Skammtímavextir á millibankamarkaði) Vísitala peningaskilyrða (s.s. vegið meðaltal af vöxtum og gengi) Hér er yfirleitt um að ræða viðmið sem liggur fyrir á mikilli tíðni og gefur vísbendingar stefnu fjármálamarkaðarins og aðhald peningamálstefnunnar.

Millimarkmið Millimarkmið (Intermediate target) Fellur á milli stefnuviðmiðs og hagstjórnarmarkmiðs (Policy goals) Gullforði Vöxtur peningamagns (M2 eða M3) Gengisþróun gjaldmiðla (fastgengi eða skriðgengi “crawling peg”) Vaxtareglur Miðar við breytur sem skipta miklu máli fyrir framgang hagstjórnarmarkmiðs.

Hvað með nafnverðsakkerið? Ef Seðlabankinn miðar aðeins við nafnvexti en enga beina nafnstærð er hætta á verðvillu – „price indeterminacy". Peningajafnan sem ætti að ákvarða verðlag – MV=PY – verður í rauninni óvirk þar sem M ákvarðast sem innri stærð. Allir verðbólguferlar geta fallið að markmiði bankans. Ef verðbólguvæntingar hoppa upp vegna einhvers skells er það „self-fulfilling" þar sem peningaframboðið er innri stærð og ræðs af markaðinum sjálfum. Það verður að vera einhvert nafnverðsakkeri til staðar til þess að toga niður verðbólguvæntingar.

Hagstjórnarmarkmið Hagstjórnarmarkmið (Policy goals) Ákveðin verðbólguhraði (verðbólgumarkmið) Ákveðið verðlag Atvinnustig Fjármálastöðugleiki Almennur stöðugleiki Hér er um ræða þau lokamarkmið sem peningamálastefnunni er ætlað að ná.

Eru millimarkmið nauðsynleg? Þrjár ástæður fyrir millimarkmiðum: Seðlabankinn hefur aðeins ófullkomnar og tafðar upplýsingar um framvindu efnahagslífsins og þeim sökum verður peningamálstefnan að styðjast við millimarkmið sem liggur fyrir með mikilli tíðni og hægt er nota til þess að spá fyrir um hagstjórnarmarkmið. Peningamálastefna sem miðar við millimarkmið er getur oft á tíðum brugðist við með sjálfvirkum hætti við þeim skellum sem lenda á efnahagslífinu. Millimarkmið er oft nauðsynleg sem akkeri eða væntingaviðmið fyrir Seðlabankann til þess að skapa trúverðugleika og samstilla viðbrögð efnahagslífsins.

Eru millimarkmið nauðsynleg? Ókostir millimarkmiða Seðlabankinn verður að hafa gott vald á millimarkmiðunum – sem gengur ekki alltaf vel, s.s. hvað varðar gengisþróun. Millimarkmið hafa oft ekki stöðugt spágildi fyrir hagstjórnarmarkmiðin, peningamagn og verðbólga. Tafir á milli breytinga á stefnumarkmiði og breytinga á millimarkmiði og síðan breytinga á loka markmiði gera svar við nýjum upplýsingum vanalega sub-optimal.

Eru millimarkmið nauðsynleg? Seðlabankar verða að styðjast við eitthvert peningalegt akkeri (nominal anchor) sem millimarkmið til þess að tryggja að verðlag geti ekki leitað burt. Ef ekkert slíkt akkeri er til staðar getur í raun hvaða verðbólguferill sem er fallið saman við beitingu hagstjórnartækjanna og hreyfingar raunstærða. (price level indeterminacy). Slíkt akkeri togar í raun verðbólguvæntingar niður eftir að einhver skellur hefur hrint verðlaginu til. Það er ákveðin vandræði sem fylgja notkun peningamagns sem akkeris þar sem aðstæður á fjármálamarkaði ráða miklu um þróun þess og oft getur verið töluverð töf á milli aukningu í M og síðan verðbólgu. Svipuð vandræði geta fylgt notkun gengis í þessu efni þar sem aðstæður á fjármálamarkaði og skortur á trúverðugleika, s.s. vegna fjármagnsflótta, geta einnig skapað töluverð vandræði.

Vaxtareglur og nafnverðsakkeri McCallum (1981) sýndi fyrstur fram á að vaxtasvörunarregla (interest feed-back rule) gat þjónað sem nafnverðsakkeri ef stýrivextir voru látnir bregðast nominal stærðum. Þetta hafði mjög djúp áhrif á peningahagfræði þar sem eftir þetta var hægt að skilgreina nafnverðsakkeri (nominal determinacy) í peningamálastjórnun án þess að nota nokkurn tíma peningamagnsstærðir. Á tíunda áratug tuttugustu öld hafa vaxtareglur að hætti Taylors orðið millimarkmið eða fastgengisakkeri samfara auknum vinsældum verðbólgumarkmiðs í peningastjórnun.

Taylor reglur Taylor (1993) sýndi fram á að hægt var að lýsa breytingum í stýrivöxtum Bandaríska Seðlabankans sem   it = t + 0,5xt + 0,5( t- T ) + r* Þar sem it stýrivextir, t verðbólguhraði (4 fjórðunga hlaupandi meðaltal), T markmiðsverðbólga (áætluð 2%) xt frávik real GDP frá potential GDP (framleiðsluspenna) r* jafnvægisraunvextir (áætlaðir 2%)

Taylor reglur Í raun og veru er hægt að lýsa allri hagstjórn með einhver konar Taylor reglum þar sem mismunandi markmiðum eða stefnuviðmiðunum er stungið inn jöfnur sem lýsa aðgerðum hagstjórnaryfirvalda. Tilvist Taylor reglu felur þó ekki endilega í sér að hagstjórnaraðilinn hafi skuldbundið sig til þess að fylgja reglunni. Taylor regla er í raun og veru aðeins formleg framsetning á hagstjórnarviðbrögðum á einhverju liðnu tímabili.  

Taylor reglur sem peningaleg akkeri Vaxtareglur geta þjónað sem peningaleg akkeri ef Seðlabankinn getur skuldbundið sig með trúverðugum hætti til þess að fylgja þeim. Mikilvægt að α>1 en það þýðir að nafnvextir munu hækka hraðar en verðbólga umfram markmið => raunvextir leita upp og tryggir að hagkerfið leiti ávallt jafnvægis. Athuga skal þó að ef verðbólga en ekki verðlag kemur fram í Taylor jöfnunni kemur það ekki í veg fyrir að verðlag hafi leitni upp á við. Vaxtaregla sem byggir bara á verðbólgu er fullkomlega framsýn og mun ekki reyna að leiðrétta verðbólguskot með verðhjöðnun.

Einföld Taylor-regla sem peningalegt akkeri Stefnu- regla Fastir raunvextir Vextir Verðbólga Markmið

Lausafjárgildra Vextir Stöðugir raunvextir Stefnu- regla Verðbólga Markmið Lausafjárgildran

Íslensk millimarkmið Landið byrjaði öldina á gullfæti með tengingu við dönsku krónuna. Fastgengi var ráðandi fyrirkomulag fyrir seinna stríð. Eftir stríð gerðist Ísland aðili að Bretton-Woods, þó með ansi mörgum tilhliðrunum. (Sú frægasta þeirra árið 1960) Eftir hrun Bretton-Woods árið1972 fór krónan í raun og veru á flot. En næstu ár var gengi krónunar fellt í sífellu (1-2 á ári) og mikill óstöðugleiki var staðreynd. Árið 1989, var gengið fest við Ecu til þess að ná niður verðbólgu. Fast gengi festir niður verð á innfluttum vörum og verkar því nánast eins og akkeri gagnvart skriði verðbólgunar. Verðhækkanir innanlands geta siglt áfram í einhvern tíma, en hljóta fyrr eða síðar að stöðvast þegar gengisakkerið togar í

Íslensk millimarkmið Hérlendis verkaði ECU-fastgengisakkerið fljótt og án verulegra aukaverkana, Verðbólga lækkaði úr 21% árið 1989 og niður 3.7 árið 1992. Þessi árangur tapaðist heldur ekki þrátt fyrir að gengið væri fellt tvívegis 1992 (6%) og 1993 (7,5%). Í fyrstu var fastgengið skilgreint með þeim hætti að krónan mátti víkja 2.5% til hvorrar áttar frá miðgengi. Þessi mörk voru síðan víkkuð í 6% þegar fjármagnsviðskipti til og frá landinu voru gefin frjáls árið 1995. Síðan átti önnur víkkun sér stað í febrúar 2000 og þá urðu vikmörkin 9% til hvorrar áttar. Vikmörkin voru síðan fullkomlega afnumin í mars 2001, við upptöku verðbólgumarkmiðs.

Fastgengi sem akkeri – 1990-2000 Verðbólga á Íslandi 1984-2014 en rauð lína markar 2,5% verðbólgumörk á fastgengistímanum.