Eva Albrechtsen Stúdentarapport 28. april 2006 Bilirubin Eva Albrechtsen Stúdentarapport 28. april 2006

Hvaðan kemur bilirubin? Niðurbrotsefni heme Heme finnst í: Rblk/hemoglobin 75% hjá nýburum 85-90% hjá fullorðnum Myoglobin Cytochrome Catalasar Bilirubin er endastigið á niðurbrotsferli heme, en heme finnst að mestu hjá fullorðnum einstaklingi í hemoglobini sem er eins og við vitum flutningsmólíkúl súrefnis í rblk. Hjá nýburum er hlutfall heme sem hemoglobin lægra en hjá fulloðrnum en ástæðan fyrir því er að heme er í meira magni í öðrum ferlum líkamans eins og í cytochromum eða ensímum. Auk þess er hærra hlutfall forstiga rblk í mergnum brotin niður eða svokölluð inefficient erythropoesis. Heme er bláa mólíkúlið á þessari mynd en þetta er hemoglobin-mólíkúl. Til að niðurbrot heme geti átt sér stað þurfa alfa og beta globulin keðjur hemoglobins fyrst að brotna niður, en þetta er próteinkeðjur

Niðurbrotsferli heme Bygging heme Niðurbrotið þarfnast tveggja ensíma Fjórir protoporphyrin hringir tengdir saman með kolefnis-tengjum Central járn atóm (ferroprotoporphyrin IX) Niðurbrotið þarfnast tveggja ensíma Heme oxygenasa Hraðatakmarkandi þáttur í niðurbroti heme Biliverdin reductasa Finnast í reticuloendothelial frumum í milta og lifur

Heme er myndað úr fjórum protoporphyrin-hringjum tengt saman með kolefnis-tengjum (alfa, beta, delta og gamma) og central járn atómi (ferroprotoporphyrin IX). Heme oxygenasa opnar porphyrin hringinn með því að brjóta niður alfa-kolefnis tengið og mynda  biliverdin + Fe + CO + CO; grænleitt. Við niðurbrot á einu heme-mólíkúli fæst eitt mólíkúl af bilirubini og eitt CO mólíkúl Heme oxygenasi finnst í háum styrk í reticuloendothelial frumum í milta en einnig í Kuppfer frumum lifrarinnar, nýrum, heila og lungum. Fer aðallega fram í miltanu. Biliverdin reductasa  bilirubin IXa (appelsínugult)

Fakta um bilirubin Bilirubin IXα er náttúrulegi ísómeri bilirubins í líkamanum Bilirubin er ill-leysanlegt í vatni við eðlilegt pH-gildi  skautaðir hópar bilirubins eru bundin með vetnistengjum (ókonjugated bilirubin) Toxískt fyrir líkamann í fríu formi  kernicterus

Flutningur bilirubins í blóði Aðallega bundið albúmíni í blóði Hefur einn high-affinity bindistað og 1-2 low-affinity Binst að einhverju leyti HDL mólíkúlum – skiptir máli í hypoalbuminemiu Ýmis lyf hafa sama bindistað á albumini og bilirubin t.d. warfarin, sýklalyf (ceftriaxone), fitusýrur og röntgen kontrastefni. Flyst til lifrarinnar þar sem bilirubin er tekið upp af hepatocytum, ekki albumin – passivur flutningur. Binst glutathione S-transferasa inni í lifrafrumunni sem hindrar að bilirubin skiljist aftur út í blóðrásina

Conjugation Bilirubin flyst inn í slétta frymisnetið (sER) þar sem glucuronidation fer fram Glucuronidation er miðlað af uridine-diphosphate-glucuronyl (UDG) transferasa Umbreytir ókonjugeruðu bilirubini sem er ill-leysanlegt í vatni í konjugerað sem er vatnsleysanlegt. Fyrst myndast bilirubin monoglucuronide í sER og síðan er það flutt út í umfrymið það sem bilirubin diglucuronide er myndað af transferasa í frumuhimnu lifrafrumunar 90% af bilirubini er á formi diglucuronide í fullorðnum

Útskilnaður bilirubins Conjugerað bilirubin skilst út um gallgöngin út í meltingaveginn Engin endurupptaka á conjugeruðu bilirubini β-glucuronidasi í görninni deconjugerar bilirubin Óconjugerað bilirubin er til tekið upp í enterohepatísku blóðrásina aftur inn í lifrina

Útskilnaður bilirubins (2) Conjugerað bilirubin er umbreytt í urobilinogen og stercobilinogen af bakteríu-ensímum í görninni Clostridium ramosum Escherichia coli Skilst út með hægðum eða þvagi

Bilirubin í fósturlífi Hægt að mæla í legvatni eftir 12 vikna meðgöngu Óconjugerað bilirubin skilst út um fylgjuna þannig að bilirubin í blóði helst lágt UDG-transferasinn virkjast eftir 20 vikna meðgöngu en virknin er mjög lítil fyrir fæðingu β-glucuronidasi í görninni er mjög virkur  deconjugerar conjugeraða bilirubin í görninni og er það endurupptekið í enterohepatísku blóðrásina Shunt um portal blóðrásina um ductus venosus

Hvað gerist við fæðingu? Styrkur ókonjugeraðs bilirubins eykst mikið rétt eftir fæðingu Aukin framleiðsla Nýburar  6-8 mg/kg/dag Meiri þéttni rblk á líkamsþyngd hjá nýburum mv/fullorðna Styttri líftími rblk, 2/3 af líftíma rblk hjá fullorðnum Niðurbrot forvera rblk (“ineffective erythropoiesis”) Fullorðnir  3-4 mg/kg/dag

Aukinn styrkur ókonjugerað bilirubins eftir fæðingu (frh) Minni virkni í lifrinni Glutathione S-transferasi er í litlum styrk hjá nýburum  bilirubin helst illa í lifrarfrumunni Virkni UDG-transferasans er 1% af því sem hann er hjá fullorðnum Aukin endurupptaka í görninni β-glucuronidasi mjög virkur á fóstur-og nýburaskeiði Nýburar eru lengur að búa til úrobilinogen og stercobilinogen  konjugerað bilirubin er frekar deconjugerð Minni þéttni baktería í þörmum nýbura

Takk fyrir