ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΕΣ ΝΕΟΠΛΑΣΙΕΣ Κώστας Β. Μάρκου Ενδοκρινολόγος Καθηγητής

ο Θεός με το άγγιγμα του δίνει Πνεύμα και Ζωή στον άνθρωπο Α. Λεπτομέρεια από την «Δημιουργία του Αδάμ» από τον Μιχαήλ Άγγελο στην Καπέλλα Σιξτίνα, Βατικανό, 1508-1512: ο Θεός με το άγγιγμα του δίνει Πνεύμα και Ζωή στον άνθρωπο Β. Το περίγραμμα της ίδιας εικόνας θυμίζει το περίγραμμα κάθετης τομής του εγκεφάλου που περιλαμβάνει τον Υποθάλαμο, την Υπόφυση και το Στέλεχος Υποθάλαμος Υπόφυση Στέλεχος

ΠΑΓΚΡΕΑΣ Οι «άξονες» του Υποθάλαμου και της Υπόφυσης με τα Περιφερικά όργανα ΠΑΓΚΡΕΑΣ ΝΕΦΡΟΙ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ ΘΥΡΕΟΕΙΔΗΣ ΟΡΧΕΙΣ ΩΟΘΗΚΕΣ ΚΑΤΆ ΜΗΚΟΣ ΑΥΞΗΣΗ

ΠΑΓΚΡΕΑΣ Οι «άξονες» του Υποθάλαμου και της Υπόφυσης με τα Περιφερικά όργανα ΠΑΓΚΡΕΑΣ ΝΕΦΡΟΙ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ ΘΥΡΕΟΕΙΔΗΣ ΟΡΧΕΙΣ ΩΟΘΗΚΕΣ ΚΑΤΆ ΜΗΚΟΣ ΑΥΞΗΣΗ

Το θυρεοειδικό κύτταρο

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ ΕΙΣΑΓΩΓΗ 0.5 – 1% όλων των κακοηθειών 0.5 – 1% όλων των κακοηθειών 20 – 50 νέες περιπτώσεις/εκατομ.κατ./έτος 5 θάνατοι/εκατομ.κατ./έτος

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ψυχρός όζος

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ ψυχρός όζος

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ

Χαρακτηριστικά κακοήθους όζου: ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ Χαρακτηριστικά κακοήθους όζου: Ταχέως αναπτυσσόμενος η επώδυνος όζος Αυχενικοί λεμφαδένες Οικογενειακό ιστορικό μυελοειδούς καρκίνου θυρεοειδούς Βράγχος φωνής Ιστορικό εξωτερικής ακτινοβόλησης κατά την παιδική ηλικία

Παρακέντηση με λεπτό βελόνα ΔΙΑΦΟΡΙΚΗ ΔΙΑΓΝΩΣΗ Παρακέντηση με λεπτό βελόνα (FNA)

ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ

ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΑΡΚΙΝΟΥ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ ΚΑΤΆ ΤΗΝ Π.Ο.Υ. (ΠΑΘΟΛΟΑΝΑΤΟΜΙΚΑ ΕΥΡΗΜΑΤΑ) ΘΗΛΩΔΕΣ • ΜΙΚΡΟΚΑΡΚΙΝΩΜΑ >90% • ΚΟΙΝΟ ΘΗΛΩΔΕΣ • ΜΕ ΚΑΨΑ • ΘΥΛΑΚΙΩΔΗΣ ΤΥΠΟΣ (ΜΕ ΚΑΨΑ η ΧΩΡΙΣ) • ΔΙΑΧΥΤΑ ΣΚΛΗΡΥΝΤΙΚΟ • ΤΥΠΟΣ ΜΕ ΥΨΗΛΑ ΚΥΤΤΑΡΑ • ΤΥΠΟΣ ΜΕ ΚΥΛΙΝΔΡΙΚΑ ΚΥΤΤΑΡΑ ΘΥΛΑΚΙΩΔΕΣ • ΘΥΛΑΚΙΩΔΕΣ ΜΕ ΕΛΑΧΙΣΤΗ η ΕΥΡΕΙΑ ΔΙΗΘΗΣΗ 5-15% • ΑΠΌ ΚΥΤΤΑΡΑ HüRTHLE ΜΥΕΛΟΕΙΔΕΣ 5% ΑΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΤΟ ΑΛΛΑ 3%

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ TAΞΙΝΟΜΗΣΗ κατά ΤΝΜ Τumor-Node- Metastasis • TAΞΙΝΟΜΗΣΗ κατά AGES Age at diagnosis, Grade of tumor, Extent of tumor, Size of tumor • TAΞΙΝΟΜΗΣΗ κατά MACIS Metastasis- Age- Completeness of resection- Invasion- Size • TAΞΙΝΟΜΗΣΗ κατά AMES Age- Metastasis- Extent of tumor- Size • TAΞΙΝΟΜΗΣΗ κατά De Groot • TAΞΙΝΟΜΗΣΗ κατά Mazzaferi • TAΞΙΝΟΜΗΣΗ κατά N.T.C.T.C.S. National Thyroid Cancer Treatment Cooperative Study of U.S.A.

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ολική θυρεοειδεκτομή θυροξίνη Θεραπευτική δόση Ι-131(ολόσωμο scan ) (μετά 6 μήνες): ολόσωμο scan με I-131,U/S, Tg Θετικά ευρήματα αρνητικά ευρήματα περαιτέρω έλεγχος: κάθε 6 μήνες:U/S, Tg Tg μακράν θυροξίνης, κάθε 3 χρόνια ολόσωμο scan με I-131 scan οστών, CT,U/S Ι-131,επανεγχειρ.

Η θυρεοσφαιρίνη είναι δείκτης της εξέλιξης της νόσου στον διαφοροποιημένο θυρεοειδικό καρκίνο μόνον όταν έχει απαλειφθεί πλήρως ο θυρεοειδής χειρουργικά και ακολούθως με Ι-131

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ Tumor recurrence 16.7 yr (median) after thyroid surgery and 131I ablation of uptake in the thyroid bed compared with those treated with thyroid hormone alone. Mazzaferri et al. JCEM 2001

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ Follow up (months) 480 420 360 300 240 180 120 60 Probability of disease-free survival) 1,05 1,00 ,95 ,90 ,85 ,80 ablated p<0.02 not ablated

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ Επί 832 ασθενών με διαφοροποιημένο καρκίνο θυρεοειδούς το 81% ήταν θηλώδη και το 19% θυλακιώδη. Η ηλικία και η έκταση της νόσου ήταν οι κύριοι προγνωστικοί παράγοντες. Tzavara I. et al. Clinical Endocrinology 1994 Eπί 120 περιπτώσεων νεκροτομικού υλικού ανευρέθησαν 6% θηλώδη μικροκαρκινώματα, 1% θυλακιώδη και 7% θυλακιώδη αδενώματα. Scopa CD. et al. Int J Surg Pathol 1993

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙHΜΕΝΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ Η ΔΙΚΗ ΜΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΑ Μελετήθηκαν συνολικά 121 ασθενείς με καρκίνο θυρεοειδούς (χρονική περίοδος 1981-1995). Μέση ηλικία εμφάνισης της νόσου: 47 ετη (19-81 ετών), 31άνδρες (26%) και 90 γυναίκες (74%). Μέσος χρόνος παρακολούθησης 4 έτη (1-36 έτη). Markou K . et al. Initial manifestations, pathologic findings,therapy and outcome of thyroid cancer: fifteen years experience Thyroid One, Linz, Austria 1998

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ ΣΗΜΕΙΑ ΚΑΙ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΤΗΣ ΝΟΣΟΥ ΣΥΝΟΛΟ ΘΗΛΩΔΕΣ ΘΥΛΑΚΙΩΔΕΣ ΜΥΕΛΟΕΙΔΕΣ ΑΝΑΠΛΑΣΤΙΚΟ ΨΥΧΡΟΣ ΟΖΟΣ 65 (54%) 40 12 4 6 ΥΠΕΡ 13(10%) 11 2 0 0 ΘΥΡΕΟΕΙΔΙΣΜΟΣ ΜΗ ΤΟΞΙΚΗ 7 (6%) 6 0 1 0 ΒΡΟΓΧΟΚΗΛΗ ΤΡΑΧΗΛΙΚΟΙ 3 (2%) 3 0 0 0 ΛΕΜΦΑΔΕΝΕΣ ΑΛΛΑ 8 (8%) 5 2 1 0 ΑΓΝΩΣΤΑ 22 (18%) 13 5 3 0

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ Markou K . et al. Initial manifestations,pathologic findings,therapy and outcome of thyroid cancer:fifteen years experience Thyroid One,Linz,Austria 1998

ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΜΕΝΟΣ ΚΑΡΚΙΝΟΣ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ ΘΝΗΤΟΤΗΤΑ & ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ ΘΗΛΩΔΕΣ ΘΥΛΑΚΙΩΔΕΣ ΜΥΕΛΟΕΙΔΕΣ 5 έτη ΘΝΗΤΟΤΗΤΑ & ΝΟΣΗΡΟΤΗΤΑ (n=80) 0% 7% (n=21) 10% 10% (n=10 ) 25% _ 10 έτη (n=19) 1% 19% (n=5) 20% 20% _ _ _ Markou K . et al. 1998 Initial manifestations,pathologic findings,therapy and outcome of thyroid cancer:fifteen years experience Thyroid One,Linz,Austria

ΚΛΙΝΙΚΕΣ ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ ΤΗΣ BRAF ΜΕΤΑΛΛΑΞΗΣ ΣΤΟ ΚΑΡΚΙΝΟ ΤΟΥ ΘΥΡΕΟΕΙΔΟΥΣ Illustration of the MAP kinase signalling pathway. RTK, receptor tyrosine kinase.

Θηλώδες 45%, αναπλαστικό 25%, θυλακιώδες 0%, μυελοειδές 0% Θηλώδες 45%, αναπλαστικό 25%, θυλακιώδες 0%, μυελοειδές 0% Among different thyroid tumors, the BRAFT1799A mutation occurs exclusively in PTC and what appears to be PTC-derived anaplastic thyroid cancer (ATC), in 45% of the cases of the former and 25% the latter on average . No BRAFT1799A mutation has been found in benign thyroid tumors and follicular thyroid cancer. The prevalence of BRAFT1799A mutation in small thyroid cancers or cancers with low stages, such as TNM stages I and II, was generally lower, with a prevalence of about 35% (13).

KORKΚΟΡΕΑΤΕΣ KORKΚΑΥΚΑΣΙΟΙ Kaplan-Meier estimate of recurrence-free probability of PTC in patients with () or without () BRAF mutation. A, Analysis of a multicenter series consisting of 219 cases, mainly Caucasian patients. Log-rank test: 2 4.0, P 0.04. [Adapted from Xing et al., 2005 (83), with permission from The Endocrine Society.] B, Analysis of a Korean series consisting of 203 patients. Log-rank test: 2 4.60, P 0.037. Recurrence of PTC with () or without () BRAF mutation KORKΚΑΥΚΑΣΙΟΙ

ΥΠΟΤΡΟΠΗ Meta-analysis of the association of BRAF mutation with the recurrence of papillary thyroid cancer. Shown are odds ratios for tumor recurrence with BRAF mutation in the indicated studies. These studies reported specific information on how to define tumor recurrence, including the criteria used and the follow-up time to monitor the recurrence.

Μυελοειδές καρκίνωμα του θυρεοειδούς Καλσιτονίνη

Αναπλαστικό καρκίνωμα του θυρεοειδούς

Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΡΑΔΙΕΝΕΡΓΟΥ ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑΣ Numbers of new cases of thyroid cancer by individual's date of birth; diagnosed between 1986 and 1995.

ΠΑΓΚΡΕΑΣ Οι «άξονες» του Υποθάλαμου και της Υπόφυσης με τα Περιφερικά όργανα ΠΑΓΚΡΕΑΣ ΝΕΦΡΟΙ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ ΘΥΡΕΟΕΙΔΗΣ ΟΡΧΕΙΣ ΩΟΘΗΚΕΣ ΚΑΤΆ ΜΗΚΟΣ ΑΥΞΗΣΗ

ΑΔΕΝΩΜΑΤΑ ΥΠΟΦΥΣΕΩΣ Magnetic resonance imaging (MRI) of the pituitary, showing a right sided hypointense (post-gadolinium) corticotroph adenoma (arrow).  

Αυξητική ορμόνη Κορτιζόλη Προλακτίνη ΑΔΕΝΩΜΑΤΑ ΥΠΟΦΥΣΕΩΣ Magnetic resonance imaging (MRI) of the pituitary, showing a right sided hypointense (post-gadolinium) corticotroph adenoma (arrow).  

Μη ορμονοπαραγωγά ΑΔΕΝΩΜΑΤΑ ΥΠΟΦΥΣΕΩΣ TSH FSH LH Magnetic resonance imaging (MRI) of the pituitary, showing a right sided hypointense (post-gadolinium) corticotroph adenoma (arrow).  

ΠΑΓΚΡΕΑΣ Οι «άξονες» του Υποθάλαμου και της Υπόφυσης με τα Περιφερικά όργανα ΠΑΓΚΡΕΑΣ ΝΕΦΡΟΙ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ ΘΥΡΕΟΕΙΔΗΣ ΟΡΧΕΙΣ ΩΟΘΗΚΕΣ ΚΑΤΆ ΜΗΚΟΣ ΑΥΞΗΣΗ

ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ Τα επινεφρίδια ( αριστερό και δεξί) έχουν σχήμα πυραμίδας και η βάση τους βρίσκεται σε επαφή με το ανώτερο τμήμα του αντίστοιχου νεφρού. Εχουν ύψος 2-5 cm, μήκος 3-6 cm και πάχος 2-8 cm. Ζυγίζουν 2-7 gr. Βρίσκονται σε επαφή: Πίσω: με το διάφραγμα Μπροστά: το δεξί επινεφρίδιο είναι σε επαφή με την κατώτερη πλευρά του ήπατος, ενώ το αριστερό με το οπίσθιο τοίχωμα του στομάχου και την ουρά του παγκρέατος. Πλευρικά: το δεξί επινεφρίδιο ακουμπάει την κατώτερη κοίλη φλέβα, ενώ το αριστερό πλησιάζει την αορτή

ΔΟΜΗ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΩΝ ΦΛΟΙΟΣ (εξωτερικά) ΜΥΕΛΟΣ (εσωτερικά) Κάθε επινεφρίδιο είναι τυλιγμένο σε μια ινώδη κάψουλα και στο εσωτερικό περιλαμβάνεται το παρέγχυμα. Το παρέγχυμα των επινεφριδίων αποτελείται από δύο μέρη ΦΛΟΙΟΣ (εξωτερικά) ΜΥΕΛΟΣ (εσωτερικά)

ΜΥΕΛΩΔΗΣ ΜΟΙΡΑ Η αδρεναλίνη και η νορ αδρεναλίνη είναι αμίνες μικρού Μ.Β και φέρουν βενζολικό πυρήνα με δυο υδροξυλομάδες, όπως η κατεχόλη, από την οποία ονομάστηκαν κατεχολαμίνες. Απελευθερώνονται από τον μυελό των επινεφριδίων μετά από χολινεργικά νικοτινικά ερεθίσματα μέσω του μείζονος σπλαχνικού νεύρου.

ΦΑΙΟΧΡΩΜΟΚΥΤΩΜΑ Τα φαιοχρωμοκυττώματα είναι νεοπλάσματα που παράγουν, αποθηκεύουν και εκκρίνουν κατεχολαμίνες. Συνήθως προέρχονται από τον μυελό των επινεφριδίων αλλά μπορεί να αναπτυχθούν και από χρωμιόφιλα κύτταρα που βρίσκονται μέσα ή γύρω από τα συμπαθητικά γάγγλια (εξωεπινεφριδιακά φαιοχρωμοκυττώματα ή παραγαγγλιώματα)

ΦΑΙΟΧΡΩΜΟΚΥΤΩΜΑ

ΦΛΟΙΩΔΗΣ ΜΟΙΡΑ Γλυκοκορτικοειδή - κορτιζόλη Αλατοκορτικοειδή - αλδοστερόνη, 11-δεόξυκορτικοστερόνη Ανδρογόνα -Δευδροεπιανδροστερόνη

ΦΛΟΙΩΔΗΣ ΜΟΙΡΑ

ΠΑΓΚΡΕΑΣ Οι «άξονες» του Υποθάλαμου και της Υπόφυσης με τα Περιφερικά όργανα ΠΑΓΚΡΕΑΣ ΝΕΦΡΟΙ ΕΠΙΝΕΦΡΙΔΙΑ ΘΥΡΕΟΕΙΔΗΣ ΟΡΧΕΙΣ ΩΟΘΗΚΕΣ ΚΑΤΆ ΜΗΚΟΣ ΑΥΞΗΣΗ

ΑΛΛΕΣ ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΕΣ ΝΕΟΠΛΑΣΙΕΣ Ινσουλίνομα Γαστρίνομα Γλυκαγόνομα Καρκινοειδή

ΑΛΛΕΣ ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΕΣ ΝΕΟΠΛΑΣΙΕΣ Σύνδρομα ΜΕΝ (Multiple Endocrine Neoplasia) MEN 1 MEN 2 Αδένωμα παραθυρεοειδών Αδένωμα υπόφυσης Μυελοειδές Ca θυρεοειδούς Όγκος παγκρέατος Φαιοχρωμοκύττωμα heritable disorder caused by loss of a tumor suppressor gene on chromosome 11 inherited mutation in the RET proto-oncogene on chromosome 10