Μεθοδολογία Εκπαιδευτικής Έρευνας Ποιοτική προσέγγιση της έρευνας

Χαρακτηριστικά της ποιοτικής προσέγγισης στην εκπαιδευτική έρευνα Σκοπός είναι η περιγραφή και κατανόηση φαινομένων-έμφαση στη ανάπτυξη νέων θεωριών Πιο ευέλικτη και κυκλική μορφή της ερευνητικής διαδικασίας· ερωτήματα μπορεί να προκύψουν (emerge) στη διαδικασία Μικρό δείγμα Τα αποτελέσματα αφορούν μόνο στο υπό μελέτη δείγμα Ο ερευνητής έρχεται σε άμεση επαφή/ αλληλεπίδραση με τα υποκείμενα της έρευνας Ανάλυση λόγου/κειμένων Προσωπικό ύφος, χρήση πρώτου προσώπου, αφηγηματική μορφή Συνέντευξη (ατομική ή ομαδική) Παρατήρηση (Συμμετοχική ή Μη Συμμετοχική) Μελέτη Περίπτωσης Εθνογραφική Μελέτη Ανάλυση Περιεχομένου

Ποιοτική Έρευνα Ο ερευνητής σε διάφορες περιπτώσεις επιδιώκει να μελετήσει μια ατομική περίπτωση, μια συγκεκριμένη κατάσταση, ή μια ειδική ομάδα ατόμων σε βάθος. Επιδιώκει δηλαδή να μελετήσει ολιστικά κάτι που τον ενδιαφέρει. Σε αυτή την περίπτωση χρησιμοποιούνται μεθοδολογίες γνωστές με το όνομα ποιοτική έρευνα (qualitative research). Η ποιοτική έρευνα χρησιμοποιεί μεθόδους που αρχικά χρησιμοποιήθηκαν στην ανθρωπολογία και στην κοινωνιολογία.

Ειδικά χαρακτηριστικά ποιοτικής έρευνας Χρησιμοποιείται το πραγματικό περιβάλλον για συλλογή δεδομένων Μελετώνται δεδομένα σε μορφή κειμένου ή οπτικοακουστικού υλικού Εστιάζεται το ενδιαφέρον στις διαδικασίες και στα αποτελέσματα Χρησιμοποιείται η επαγωγική ανάλυση στην ανάπτυξη της ολικής έννοιας Επιδιώκει να φέρει στην επιφάνεια τι σκέπτονται και γιατί σκέφτονται με αυτό τον τρόπο οι συμμετέχοντες

Είδη ποιοτικών ερευνών Εθνογραφική (ethnography): ορίζεται ως ή σε βάθος αναλυτική περιγραφή ενός συγκεκριμένου πολιτισμικού σκηνικού. Περιπτωσιακή (case study): Μελετά με λεπτομέρεια ένα άτομο, μια ομάδα, ένα φαινόμενο. Νατουραλιστική (naturalistic inquiry) Επιτόπια έρευνα (field study)

Στάδια διεξαγωγής ποιοτικής έρευνας Τα στάδια διεξαγωγής της ποιοτικής έρευνας δεν είναι τόσο αυστηρά όσο της ποσοτικής έρευνας. Μερικά υπερκαλύπτουν το ένα το άλλο και άλλα γίνονται παράλληλα: Επιλογή φαινομένου προς μελέτη Επιλογή υποκειμένων προς παρατήρηση Γενίκευση υποθέσεων Συλλογή δεδομένων Ανάλυση δεδομένων Εξαγωγή συμπερασμάτων

Συλλογή δεδομένων Η συλλογή δεδομένων στην ποιοτική έρευνα είναι μια συνεχής διαδικασία. Ο ερευνητής συνεχώς παρατηρεί τα συμβαίνοντα και πολλές φορές εμπλουτίζει τις παρατηρήσεις του με συνεντεύξεις. Αν υπάρχουν σχετικά έγγραφα ή κείμενα αξιοποιούνται κατάλληλα από τον ερευνητή. Τεχνικές συλλογής δεδομένων . Συνεντεύξεις με βασικούς πληροφορητές . Συμμετοχική παρατήρηση . Γραπτά κείμενα . Οπτικοακουστικό υλικό . Τριγωνοποίηση ( Triangulation): Συνδυασμός των παραπάνω

Τα είδη των συνεντεύξεων Οι συνεντεύξεις χωρίζονται σε: Κατευθυνόμενες ή δομημένες συνεντεύξεις Ημι-κατευθυνόμενη συνέντευξη Ελεύθερη συνέντευξη Άμεσες ή Έμμεσες συνεντεύξεις Επαναλαμβανόμενες συνεντέυξεις Κλινικές συνεντεύξεις (διαγνωστική συνέντευξη) Σε βάθος συνεντεύξεις (διαγνωστική συνέντευξη) Η τηλεφωνική

Η συνέντευξη Κατευθυνόμενες ή δομημένες συνεντεύξεις Πραγματοποιούνται μέσω ενός πλαισίου ερωτημάτων, το οποίο περιέχει ανοιχτές τυποποιημένες ερωτήσεις, που ακολουθούν μία σειρά. Οι ερωτήσεις συντάσσονται εκ των προτέρων και η σειρά που ακολουθείται δεν αλλάζει ποτέ. Ημι-κατευθυνόμενη συνέντευξη Αποτελείται από ένα σχέδιο συνέντευξης το οποίο περιέχει μία αρχική εκφώνηση/οδηγία και μία λίστα θεμάτων που θα πρέπει να συζητηθούν. Δεν υπάρχει ακριβής σειρά με την οποία πρέπει να τεθούν τα θέματα.

Η ελεύθερη συνέντευξη Στις ελεύθερες συνεντεύξεις λαμβάνει χώρα µια συζήτηση που είναι κατά µια έννοια ελεύθερη, αλλά που η ελευθερία της σχετίζεται µε τη φύση της συζήτησης, το θέμα που ερευνάται και το βαθμό της δόµησης των ερωτήσεων. Υπάρχει η διατύπωση της αρχικής εκφώνησης που εισάγει το θέμα της συνέντευξης στον ερωτηθέντα. Στη συνέχεια ο ερευνητής είναι ελεύθερος να την κατευθύνει και να την προσανατολίσει σύμφωνα με τα ζητούμενα που έχει προκαθορίσει. Ένα τέτοιο είδος συνέντευξης απαιτεί ο ερευνητής να ακούει προσεκτικά και με κατανόηση τον ερωτηθέντα.

Η άμεση και έμμεση συνέντευξη Στις άμεσες και τις έμμεσες παίζει ρόλο ο διαχωρισμός που γίνεται καταρχάς από την πλευρά του ερευνητή και κατά συνέπεια και από την πλευρά του ερωτώμενου και αφορά στο σκοπό για τον οποίο παραγοντοποιείται η συνέντευξη. Η άμεση συνέντευξη στο έργο άλλων κοινωνικών επιστημόνων παρουσιάζεται ως συνέντευξη σε βάθος. Σύμφωνα µε την Κυριαζή η συνέντευξη σε βάθος αφορά ένα σύνολο γενικών ερωτήσεων σε θέματα που ο ερευνητής έχει προκαθορίσει, αλλά τα οποία δεν τα θέτει µε συγκεκριμένη σειρά, και τον «πρωταγωνιστικό» ρόλο τον κατέχει ο ερωτώμενος, µε την παρουσία του ερευνητή ως βοηθητική και διακριτικά καθοδηγητική

Η επαναλαμβανόμενη συνέντευξη Οι επαναλαμβανόμενες γίνονται συνήθως σε γκρουπ ανθρώπων και ονομάζονται και Panel. Ονομάζονται έτσι γιατί χρειάζεται να επαναληφθούν αρκετές φορές µέχρι να καταλήξει η έρευνα στη συλλογή των δεδομένων και στα συμπεράσματά της. Τα άτομα που επιλέγονται έχουν ορισμένα κοινά κοινωνικό- οικονομικά χαρακτηριστικά

Δεοντολογία συνέντευξης Οι συνεντεύξεις οφείλουν να υπακούουν στην επιστημονική δεοντολογία όπως αυτή εκφράζεται από ένα σύνολο κανόνων. Οι κανόνες αυτοί καθορίζουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο διεξάγονται οι συνεντεύξεις, διατυπώνονται οι ερωτήσεις και τελείται γενικότερα η επικοινωνία ερευνητή υποκειμένου. Ο ερευνητής θα πρέπει να έχει υπόψη του: Την εξωτερική του εμφάνιση Τη δημιουργία άνετης ατμόσφαιρας Τη δημιουργία κλίματος εμπιστοσύνης Τον τρόπο έναρξης της συνέντευξης Την ουδέτερη στάση που οφείλει να κρατήσει Τη διάρκεια της συνέντευξης Την προσαρμογή του στο πρόγραμμα του ερωτώμενου Οφείλει επίσης να συστήνεται και να προσδιορίζει το σκοπό της έρευνάς του

Είδη Παρατήρησης Η συμμετοχική Η μη συμμετοχική παρατήρηση Τα υποκείμενα δε γνωρίζουν ότι ανάμεσά του βρίσκεται ένας παρατηρητής, ο οποίος συμμετέχει στις δραστηριότητές τους με φυσικό τρόπο Ο παρατηρητής συμμετέχει πλήρως ως ισότιμο μέλος και τα μέλη της ομάδας γνωρίζουν ότι η παρουσία του έχει σκοπό την παρατήρηση κάποιου είδους συμπεριφοράς Η μη συμμετοχική παρατήρηση Τα μέλη της ομάδας γνωρίζουν την παρουσία του ερευνητή, αλλά αυτός δεν συμμετέχει στις δραστηριότητες της ομάδας. Τα υποκείμενα παρατηρούνται μέσω ειδικών κατασκευασμάτων π.χ. τζάμια που αφήνου αθέατο τον παρατηρητή ή ακόμη μέσω κλειστών κυκλωμάτων στα οποία υπάρχουν βιντεοκάμερες και τηλεοράσεις, Τα υποκείμενα δε γνωρίζουν ότι παρατηρούνται

Δεοντολογία της παρατήρησης Ο ερευνητής πριν την παρατήρηση οφείλει να πάρει κάποιες αποφάσεις ώστε η παρατήρησή να παρουσιάζει υψηλού βαθμού αξιοπιστία σχετικά με: Την ανάλυση στοιχείων παρατήρησης Το πρόγραμμα παρατήρησης Τον αριθμό ατόμων προς παρατήρηση Την επιλογή παρατηρητών

Γραπτά κείμενα και οπτικοακουστικό υλικό Η ανάλυση πηγών γραπτού υλικού είναι μία από τις κύριες μεθόδους της κοινωνικής έρευνας. Εκτός όμως από γραπτά κείμενα μπορούν στην ποιοτική έρευνα να χρησιμοποιηθούν και μη γραπτά τεκμήρια π.χ. φωτογραφίες, εικόνες, βίντεο. Η χρήση τέτοιου υλικού: Δίνει τη δυνατότητα συλλογής αντικειμενικών στοιχείων καθώς αποτελούν στοιχεία αυτά καθαυτά. Μπορεί να επιβεβαιώσει ή να απορρίψει τα στοιχεία που έχουν προκύψει από άλλες πηγές συλλογής δεδομένων. Είναι ιδανική σε περιπτώσεις που δεν υπάρχουν διαθέσιμα δεδομένα σε άλλες μορφές

Δειγματοληψία στην ποιοτική έρευνα – Μέγεθος Δείγματος Στο σχεδιασμό της μεθοδολογίας ο ερευνητής πρέπει να λάβει υπόψη: Το σκοπό, τους επιμέρους στόχους και τα ερευνητικά ερωτήματα-υποθέσεις Το χρόνο και τα μέσα που έχει στη διάθεσή του Τις δεξιότητες και την εμπειρία του Το προσωπικό του ενδιαφέρον Ηθικά διλήμματα - επιπτώσεις της ερευνητικής διαδικασίας στα υποκείμενα της έρευνας

Δειγματοληψία Η δειγματοληψία απαιτεί τον ακριβή ορισμό του πληθυσμού, ώστε να είναι δυνατή η επιλογή του δείγματος από τον πληθυσμό στον οποίο απευθύνεται η έρευνα Δείγμα είναι ένα υποσύνολο του πληθυσμού που επιλέγεται για ερευνητικούς σκοπούς Στην ποιοτική έρευνα η επιλογή των υποκειμένων γίνεται επιλεκτικά και όχι με τυχαία δειγματοληψία, όπως στην ποσοτική έρευνα.

Υπόδειγμα Δομής Ερευνητικής Εργασίας Τίτλος εργασίας: Η ενσυναίσθηση και ο ρόλος της στη διαπολιτισμική εκπαίδευση. Μελέτη περίπτωσης.   1. Εισαγωγή 2. Θεωρία 2.1. Αποσαφήνιση όρων 2.1.1. … 2.1.2. … κ.λπ. 2.2.Υπόθεση 3. Μεθοδολογία της έρευνας 3.1. Το δείγμα της έρευνας 3.2. Απόκτηση δεδομένων 4. Παρουσίαση των αποτελεσμάτων της έρευνας 4.1. Ανάλυση συνεντεύξεων Ελλήνων μαθητών 4.1.1. Ανάλυση της συνέντευξης του αγοριού 4.1.2. Ανάλυση της συνέντευξης του κοριτσιού 4.2. Ανάλυση συνεντεύξεων αλλοδαπών μαθητών 4.2.1. Ανάλυση συνέντευξης του αγοριού 4.2.2 Ανάλυση της συνέντευξης του κοριτσιού 5. Συμπεράσματα της έρευνας Βιβλιογραφία   Ελληνόγλωσση Ξενόγλωσση   Ιστοσελίδες

Η σχέση της ποσοτικής με τα άλλα είδη έρευνας Η σχέση της ποσοτικής με τα άλλα είδη έρευνας

Μεικτές ερευνητικές προσεγγίσεις Συνήθως, τα πλείστα πλεονεκτήματα των ποσοτικών ερευνών αποτελούν μειονεκτήματα για τις ποιοτικές έρευνες και το αντίστροφο ‘Μικτές’ προσεγγίσεις συνδυάζουν ποσοτικές και ποιοτικές μεθόδους κατά το μεθοδολογικό τους σχεδιασμό για να αξιοποιούν καλύτερα τα πλεονεκτήματα της κάθε μεθόδου και αντιμετωπίζουν αποτελεσματικότερα τις αδυναμίες της κάθε μιας Παράδειγμα: Επισκόπηση (survey) και ακολούθως συνεντεύξεις Με την επισκόπηση σχηματίζεται μία γενική εικόνα, διαμορφώνονται υποθέσεις που ερευνούνται σε βάθος στις συνεντεύξεις Ακόμα και κάποιος που αντιτίθεται στη χρήση αριθμών στην έρευνά του, χρησιμοποιεί ποσοτικούς χαρακτηρισμούς

Τριγωνοποίηση Προσεγγίσεων Α. Δεδομένων (triangulation of data) Β. Ερευνητών (triangulation of investigators) Γ. Μεθοδολογίας (triangulation of methodologies)