Μανομενίδης Γεώργιος Νοσηλευτής MSc, PhD Σακχαρώδης Διαβήτης Μανομενίδης Γεώργιος Νοσηλευτής MSc, PhD

Χρόνια μεταβολική νόσος Διαταραχή μεταβολισμού των υδατανθράκων, των λιπών και των λευκωμάτων καθώς και βλάβη της υφής και της λειτουργίας των κυττάρων κυρίως των αγγείων Δύο μορφές σακχαρώδη διαβήτη: Α) τον πρωτοπαθή ή ιδιοπαθή Β) το δευτεροπαθή

Πρωτοπαθής σακχαρώδης διαβήτης Ύπαρξη κληρονομικής προδιάθεσης ωστόσο απαιτούνται και άλλοι παράγοντες π.χ παχυσαρκία Το στρες επίσης μπορεί να προκαλέσει μια μόνιμη διαβητική κατάσταση π.χ εγκυμοσύνη, φυσικό-συγκινησιακό τραύμα Δευτεροπαθής σακχαρώδης διαβήτης Εμφανίζεται μετά από γνωστές καταστάσεις: Ολική παγκρεατεκτομή, παθήσεις του παγκρέατος, νεοπλασίες παγκρέατος, θεραπεία με κορτικοστεροειδή

Διακρίνουμε κυρίως δυο τύπους Τύπος Ι (ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης) Τύπος ΙΙ (Μη ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης) Τύπου Ι Έχει απότομη έναρξη, ανακαλύπτεται κατά την παιδική ηλικία, είναι ασταθής και τα άτομα χρειάζονται ινσουλίνη για τη ρύθμιση του σακχάρου. Τύπου ΙΙ Εμφανίζεται σε άτομα άνω των 40, τα ¾ των ατόμων είναι παχύσαρκα η έναρξη είναι αθόρυβη και τα επίπεδα του αίματος είναι φυσιολογικά.

Στάδια ταξινόμησης του διαβήτη Το προδιαβητικό ή δυνητικό στάδιο (από τη στιγμή της σύλληψης μέχρι τη διαπίστωση) Το λανθάνον ή υποκλινικό στάδιο (φυσιολογικό σάκχαρο αίματος νηστείας και φυσιολογική δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη) To ασυμπτωματικό στάδιο (σάκχαρο νηστείας φυσιολογικό αλλά δοκιμασία γλυκόζης παθολογική) Κλινικός διαβήτης (συμπτωματικό στάδιο, υπεργλυκαιμία-σακχαρουρία) Η ινσουλίνη παράγεται από τα β-κύτταρα των νησιδίων του Langerhans Βιολογική δράση της ινσουλίνης Διεγείρει τη σύνθεση γλυκόζης, τη σύνθεση γλυκογόνου Αναστέλλει τον καταβολισμό του γλυκογόνου και τη γλυκονεογένηση Ευνοεί τη μεταφορά της γλυκόζης μέσα από την κυτταρική μεβράνη Διεγείρει τη σύνθεση λιπαρών οξέων και τριγλυκεριδίων και αναστέλλει τη διάσπαση τριγλυκεριδίων

Ινσουλινοθεραπεία Ενδείξεις ινσουλινοθεραπείας Διαβήτης τύπου Ι Διαβητικό κώμα Διαβήτης κατά την κύηση Διαβήτης κατά τη διάρκεια χειρουργικών επεμβάσεων Συνύπαρξη διαβήτη με νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια Σκευάσματα ινσουλίνης Σκευάσματα ταχείας, βραδείας, ενδιάμεσης και μακράς δράσης Η κρυσταλλική ινσουλίνη είναι μη τροποποιημένη ινσουλίνη βραχείας δράσης. Μπορεί να χορηγηθεί και ενδοφλεβίως. Είναι η μόνη καθώς όλες οι άλλες υποδορίως.

Συνεχής υποδόρια έγχυση ινσουλίνης Εκπαίδευση ασθενή στη χορήγηση ινσουλίνης Σύριγγες και βελόνες ινσουλίνης (25 έως 27 gauge) Σημεία ενέσεων

Διατροφή Απαιτείται ισορροπία μεταξύ της πρόσληψης θρεπτικών ουσιών, της κατανάλωσης ενέργειας και του χρονισμού της ινσουλίνης Το άτομο με ΣΔ πρέπει να προσέχει για την πρόληψη υπεργλυκαιμίας Διατήρηση σταθερής ΑΠ Διατηρήστε ωστόσο την ευχαρίστηση του φαγητού

Υδατάνθρακες Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη υδατανθράκων θα πρέπει να κυμαίνεται από 45%-65% των συνολικών ημερήσιων αναγκών Οι υδατάνθρακες διαιρούνται σε απλά σάκχαρα και σύμπλοκους υδατάνθρακες Ο γλυκαιμικός δείκτης (ο ρυθμός με τον οποίο ένα τρόφιμο αυξάνει τη γλυκόζη στο αίμα και κατά συνέπεια την ινσουλίνη) δεν αποτελεί πλέον επιστημονικά αξιόπιστο τρόπο Η φρουκτόζη προκαλεί μικρότερη αύξηση της γλυκόζης στο αίμα σε σχέση με τη σακχαρόζη οπότε έχει πλεονέκτημα

Πρωτεΐνες Η συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη πρωτεϊνών θα πρέπει να κυμαίνεται από 15%-20% των συνολικών ημερήσιων αναγκών Είναι μικρότερη από αυτή που έχουν ανάγκη τα υγιή άτομα για την πρόληψη και καθυστέρηση νεφρικών επιπλοκών Για να είναι αποτελεσματική η προσπάθεια μείωσης της πρωτεΐνης στη δίαιτα θα πρέπει να γίνεται σταδιακά στο βάθος χρόνου και όχι απότομα

Λίπη Τα λίπη πρέπει να περιέχουν μικρή ποσότητα κορεσμένων και τρανς λιπαρών Τα κορεσμένα λιπαρά δεν πρέπει να υπερβαίνουν το 10% των θερμίδων Κορεσμένα λιπαρά: ζωικά κρέατα, βούτυρο κακάο, φοινικέλαιο Πολυακόρεστα λιπαρά: καλαμποκέλαιο, σησαμέλαιο Τρανς λιπαρά οξέα: μαργαρίνες, ζωικά λίπ Μονοακορεστα: ελαιόλαδο, φιστικέλαιο, κραμβέλαιο Καθυστέρηση αθηροσκλήρυνσης που αποτελεί επιπλοκή ΣΔ

Φυτικές Ίνες Προκαλούν την αίσθηση πληρότητας του στομάχου Βοηθούν στις διαταραχές του γαστρεντερικού Τροποποιούν ευνοϊκά τα λιπίδια του ορού Οι διαλυτές φυτικές ίνες περιέχονται στα ξερά φασόλια, τη βρώμη, και μερικά φρούτα (καλαμπόκι, δαμάσκηνα, αχλάδια, μήλα) Οι μη διαλυτές φυτικές ίνες (σιτάρι, μελιτζάνες, φασολάκια κα.) αυξάνουν την κινητικότητα του εντέρου και προκαλούν αίσθηση πληρότητας

Νάτριο Το σώμα χρειάζεται αλάτι Καταναλώνουμε πολύ περισσότερο Σχέση υπέρτασης- νατρίου- ΣΔ Αποφυγή αλατιού στο τραπέζι

Κατανάλωση αλκοόλ Δεν ενθαρρύνεται αλλά δεν απαγορεύεται πλήρως Όχι πάνω από δυο ποτά την ημέρα Οδηγίες για διαβητικούς που καταναλώνουν αλκοόλ Τα σημεία της μέθης και της υπογλυκαιμίας είναι παρόμοια Υπάρχουν φάρμακα που μπορεί να αλληλεπιδράσουν αρνητικά με το αλκοόλ και να προκαλέσουν κεφαλαλγία, εξάψεις, ναυτία Τα γλυκά κοκτέιλ περιέχουν μεγάλη ποσότητα υδατανθράκων Η μπύρα είναι το οινοπνευματώδης που συνιστάται Κατανάλωση οινοπνεύματος κατά τα γεύματα

Επιπλοκές ΣΔ Τα κύρια προβλήματα που προκαλούνται από την υπεργλυκαιμία είναι η διαβητική κετοξέωση και η υπερωσμωτική υπεργλυκαιμική κατάσταση Διαβητική κετοξέωση Εμφανίζεται όταν υπάρχει απόλυτη έλλειψη ινσουλίνης και αύξηση της αντιρρυθμιστικής της ινσουλίνης ορμόνης, της κορτιζόλης. Αυξάνεται έτσι η παραγωγή γλυκόζης από το ήπαρ, μειώνεται η χρησιμοποίηση της στην περιφέρεια, κινητοποιείται το λίπος και γίνεται σχηματισμός κετονών. Ως αποτέλεσμα της παραγωγής των κετονών είναι η διαβητική οξέωση που καταστέλλει το νευρικό σύστημα και μπορεί να προκαλέσει κώμα ή και θάνατο.

Υπερωσμωτική υπεργλυκαιμική κατάσταση (ΥΥΚ) Χαρακτηρίζεται από πολύ αυξημένη στάθμη γλυκόζης στο αίμα (>600mg/dl) και συχνά 1000-2000mg/dl και σοβαρή διαταραχή του επιπέδου συνείδησης Είναι σοβαρή, απειλητική για τη ζωή κατάσταση με μεγάλη θνησιμότητα, όχι μόνο εξαιτίας των μεταβολικών διαταραχών αλλά επειδή τα άτομα είναι μεγάλης ηλικίας και παρουσιάζουν και άλλα προβλήματα Τα συμπτώματα αρχίζουν με πολυουρία λόγω της υπεργλυκαιμίας. Αποτέλεσμα της αυξημένης παροχής ούρων είναι η μείωση του όγκου του πλάσματος ενώ επέρχεται κατακράτηση της γλυκόζης και απώλεια ύδατος, με συνέπεια την αύξηση της ωσμωτικότητας του ορού. Αυτό συνεπάγεται με: σοβαρή αφυδάτωση, μείωση του ενδοκυττάριου ύδατος σε όλους τους ιστούς συμπεριλαμβανομένου και του εγκεφάλου. Η θεραπεία συνίσταται στη διόρθωση των διαταραχών ισορροπίας υγρών και ηλεκτρολυτών και μείωση της στάθμης της γλυκόζης.

Χρόνιες επιπλοκές ΣΔ Διαταραχές καρδιαγγειακού συστήματος (αθηροσκλήρυνση, διαταραχές αιμοπεταλίων, ερυθρών αιμοσφαιρίων) Στεφανιαία νόσος (παράγοντας εμφάνισης ΟΕΜ) Αρτηριακή υπέρταση (μικροαγγειακές επιπλοκές) Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (αθηροσκλήρυνση) Περιφερική αγγειοπάθεια (περιφερική κυκλοφορική ανεπάρκεια με πόνο κάτω άκρων και εξελκώσεις)-γάγγραινα του ΣΔ Διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια (διαταραχή των τριχοειδικών αγγείων του αμφιβληστροειδή) Διαβητική νεφροπάθεια (παρουσία λευκωματίνης στα ούρα, υπέρταση, οίδημα και προοδευτική νεφρική ανεπάρκεια) Διαταραχές του συναισθήματος (κατάθλιψη) Αυξημένη ευπάθεια στις λοιμώξεις Περιοδοντοπάθειες

Νοσηλευτική Φροντίδα Χειρουργικού Διαβητικού Ασθενή Ο διαβητικός ασθενής θα πρέπει να παρακολουθείται πολύ στενά κατά τη χειρουργική περίοδο επειδή: Το χειρουργικό στρες μπορεί να αυξήσει την υπεργλυκαιμία Η λοίμωξη μπορεί να προκαλέσει αντίσταση στη δράση της ινσουλίνης Η διαβητική κετοξέωση μπορεί να προσομοιάζει με οξεία κοιλία Το μεταβολικό στρες της αναισθησίας επιτείνει τα προβλήματα υπεργλυκαιμίας και κέτωσης Το χειρουργικό τραύμα προκαλεί μεταβολική απορρύθμιση

Προεγχειρητική φροντίδα Μείωση αγωνίας του αρρώστου Επεξήγηση πληροφοριών χειρουργού Ρύθμιση σακχάρου αίματος Επαρκής διατροφή μέχρι το απόγευμα πριν από την επέμβαση Την ημέρα της επέμβασης Προσδιορισμός σακχάρου αίματος Χορήγηση ινσουλίνης υποδόρια (συνήθως το μισό που χορηγείται καθημερινά) Ενδοφλέβια έγχυση D/W ανάλογα με τις ανάγκες του ασθενή Μετεγχειρητική φροντίδα Παρεντερική σίτηση μέχρι έναρξη τροφής από το στόμα Εξέταση σακχάρου αίματος Εξέταση ούρων για οξόνη και σάκχαρο Επαγρύπνηση για εμφάνιση επιπλοκών Άσηπτη τεχνική αλλαγής τραύματος Έγκαιρη έγερση του ασθενή