Η ζωή στην Αρχαία Σπάρτη Μετά τους Μεσσηνιακούς πολέμους η διαρκής ανησυχία των Σπαρτιατών για πιθανή εξέγερση των ειλώτων και η ανάγκη να είναι σε συνεχή ετοιμότητα απέναντι σε οποιονδήποτε εξωτερικό εχθρό καθόρισαν τη διαμόρφωση του σπαρτιατικού κράτους. Η Σπάρτη μεταβλήθηκε σταδιακά σε στρατιωτικό κράτος, για να μπορεί να είναι ισχυρή στρατιωτική δύναμη.

Σπαρτιατική αγωγή Οι Σπαρτιάτες , από τη γέννησή τους μέχρι τον θάνατό τους είχαν σκοπό να υπηρετούν την πατρίδα. Έτσι, στην ηλικία των 7 ετών, ξεκινούσε η στρατιωτική τους εκπαίδευση, η οποία χαρακτηρίζεται από σκληρότητα και τήρηση των νόμων και τελείωνε όταν τα αγόρια ενηλικιώνονταν.

Πρώτη δοκιμασία Οι Σπαρτιάτες, εφόσον ήθελαν μόνο άξιους και ικανούς πολεμιστές στην πατρίδα τους, περνούσαν τα νεογέννητα αγόρια από μια ‘δοκιμασία’. Η μητέρα, αρχικά , έπλενε το παιδί με κρασί αντί για νερό για να ελέγξει την κράση του. Έπειτα, ο πατέρας το συνόδευε στη Λέσχη , η οποία αποτελούταν από τους γέροντες της πόλης. Οι γέροντες έλεγχαν το παιδί. Εάν το έκριναν αδύναμο, τότε το έριχναν στον Καιάδα σε μια σχισμή στο βουνό Ταΰγετο. Αντιθέτως, εάν το νεογέννητο είχε κριθεί υγιές , τότε έμενε με την οικογένειά του μέχρι την ηλικία των 7.

Εκπαίδευση Στην ηλικία των 7 ετών, η πολιτεία αναλάμβανε την ανατροφή των αγοριών. Τα αγόρια χωρίζονταν σε ομάδες, γνωστές ως αγέλες. Εκεί τα παιδιά αποτελούσαν διάφορες πολεμικές ασκήσεις. Τα μαστίγωναν και όποιος θα άντεχε πιο πολύ χωρίς να κλάψει βραβευόταν με ένα στεφάνι. Επιπρόσθετα, οι γονείς μάθαιναν στα παιδιά τους να μην φοβούνται, να μην κλαίνε, και να κυκλοφορούν γυμνά.

Η αγωγή των σπαρτιατών Η στρατιωτική θητεία των Σπαρτιατών ξεκινούσε όταν έκλειναν το 20ο έτος της ηλικίας τους. Μέχρι τότε, τα αγόρια γυμνάζονταν συνεχώς και μάθαιναν να ζούν λιτά. Η γυμναστική περιλάμβανε τρέξιμο, πήδημα, πέταγμα ακοντίου και δίσκου. Επίσης, τα αγόρια έπρεπε να αντέχουν στον πόνο, στις ελλείψεις φαγητού και νερού, στο κρύο και στην έλλειψη ύπνου. Τα αγόρια δεν μπορούσαν να κάνουν ζεστό μπάνιο και κοιμούνταν πάνω σε καλαμιές. Στην εκπαίδευση των νεαρών συμμετείχαν και γέροντες, οι οποίοι οργάνωναν αγώνες μεταξύ των νεαρών και σκόπιμα τους μάλωναν, έτσι ώστε να μάθουν αν είναι θαρραλέοι ή όχι. Όσον αφορά τα γράμματα και τις τέχνες, οι Σπαρτιάτες μάθαιναν να μιλάνε λίγο, αλλά επί της ουσίας - αυτή η τεχνική έγινε γνωστή ως λακωνιζείν. Επιπλέον, τα αγόρια μάθαιναν στρατιωτικά ποιήματα, πολεμικά τραγούδια, αποσπάσματα από τα έργα του Ομήρου και χορούς, για να έχουν ρυθμό την ώρα της μάχης.

Η κύρια τροφή των Σπαρτιατών ήταν ο μέλανας ζωμός και το μέλι Η κύρια τροφή των Σπαρτιατών ήταν ο μέλανας ζωμός και το μέλι. Ωστόσο, τα νεαρά αγόρια επιβραβεύονταν από τους μεγαλύτερους αν έκλεβαν και περνούσαν απαρατήρητα, όμως αν τα έπερναν είδηση, τότε τα τιμωρούσαν με μαστίγωμα, επείδη τα θεωρούσαν ‘κακούς κλέφτες’.έτσι ώστε να συμπληρώσουν την ελάχιστη τροφή που λάμβαναν. Επιπλέον, τα παιδιά μάθαιναν από τους δασκάλους τους να επιτίθενται στους αδύναμους και κοιμισμένους φρουρούς. Κάθε χρόνο, οι νεαροί Σπαρτιάτες δοκιμάζονταν μπροστά στον βωμό της Ορθίας Αρτέμιδος: τα παιδιά έκλεβαν τυρία και οι μεγαλύτεροι τα μαστίγωναν με σκοπό να ελέγξουν την αντοχή τους. Αρκετά παιδιά έχασαν τη ζωή τους στην προσπάθεια να περάσουν με επιτυχία την εξέταση, ενώ άλλα παιδιά λάμβαναν στεφάνι αν άντεχαν το μαστίγωμα χωρίς κλάμα.. Μόλις τα αγόρια έκλειναν το 20ο έτος της ηλικίας τους, η Αγωγή ολοκληρωνόταν. Μετά την Αγωγή ακολουθούσε η στρατιωτική θητεία, η οποία είχε διάρκεια δέκα ετών. Κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής θητείας, τα αγόρια γίνονταν μέλη των συσσιτίων (τα οποία αποτελούνταν από 15 άτομα), των κοινών γευμάτων των Σπαρτιατών. Τα μέλη των συσσιτίων ζούσαν και δειπνούσαν μαζί σε κοινό καταυλισμό μέχρι τα εξήντα (τότε ολοκληρώνονταν και οι στρατιωτικές υποχρεώσεις τους). Οι Σπαρτιάτες θεωρούνταν πολίτες με πλήρη δικαιώματα μόλις έκλειναν το 30ο έτος της ηλικίας τους: μπορούσαν να λάβουν μέρος και να ψηφίζουν στην Απέλλα (δημόσια συνέλευση στη Σπάρτη), καθώς επίσης και να ασκούν δημόσια αξιώματα.

Ο γυναίκες στην Αρχαία Σπάρτη Τα κορίτσια συμμετείχαν και αυτά στην Αγωγή και ήταν χωρισμένες σε ομάδες, ωστόσο, η εκπαίδευση τους δεν χαρακτηριζόταν από την σκληρότητα και την αυστηρότητα της εκπαίδευσης των αγοριών και των κοριστιών της Αρχαίας Αθήνας και ολοκληρωνόταν αμέσως μετά τον γάμο τους. Κύριο καθήκον των γυναικών, σύμφωνα με τη σπαρτιατική εκπαίδευση, ήταν η γέννηση υγιών αγοριών, τα οποία θα υπερασπίζονταν τη Σπάρτη, γερά και ικανά. Για να το καταφέρουν αυτό έπρεπε να ασκούνται συνεχώς στα Γυμνάσια και έπερναν μέρος σε αγωνίσματα. Επίσης, οι γυναίκες δεν έπρεπε να καλομάθουν τα παιδιά, γι' αυτό και μάθαιναν να παραδίδουν στους άνδρες την ασπίδα με τη φράση «ή ταν ή επί τας» («ή να επιστρέψεις νικητής μ' αυτή ή να σε φέρουν νεκρό πάνω σ' αυτή»).