Μεθοδολογία Έρευνας 26-10-2017 Δρ Ηλίας Αβραμίδης avramidis@uth.gr Tel: - 24210 74853

Περιεχόμενο μαθήματος Η παρατήρηση στην εκπαιδευτική έρευνα Είδη παρατήρησης Συστηματική παρατήρηση Το πρωτόκολλο Flanders Άλλα πρωτόλλα συστηματικής παρατήρησης Παράδειγμα ενός άρθρου Παράδειγμα συμμετοχικής παρατήρησης

Μέρος Α. Συστηματική Παρατήρηση Ο ερευνητής έχει την ευκαιρία να δει επιτόπου αυτά που συμβαίνουν και να κατανοήσει το πλαίσιο των δραστηριοτήτων. Ο ερευνητής συλλέγει δεδομένα για: Το φυσικό πλαίσιο (π.χ. φυσικό περιβάλλον) Το ανθρώπινο πλαίσιο (π.χ. οργάνωση & χαρακτηριστικά) Το πλαίσιο αλληλεπίδρασης (π.χ. λεκτική, μη λεκτική κλπ) Το πλαίσιο του προγράμματος (π.χ. αναλυτικά προγράμματα)

Είδη παρατήρησης κατά τον Patton Αυστηρά δομημένη: ξέρουμε από πριν τι αναζητούμε κι έχουμε διαμορφώσει από πριν τις κατηγορίες Ημιδομημένη: έχουμε μια ατζέντα θεμάτων αλλά οι πληροφορίες συλλέγονται με λιγότερο συστηματικό τρόπο. Μη δομημένη: λιγότερο ξεκάθαροι, μπαίνουμε σε μία κατάσταση με σκοπό να κατασταλλάξουμε στο τι μας ενδιαφέρει.

Συνδυασμός παρατήρησης-συνέντευξης Οι τρεις φάσεις του κύκλου παρατήρησης Συζήτηση για το σχεδιασμό του μαθήματος Διαδικασία παρατήρησης της τάξης Συζήτηση ανατροφοδότησης Πλούσιες πληροφορίες συλλέγονται όχι μόνο για το συγκεκριμένο μάθημα αλλά και για το αναλυτικό πρόγραμμα κλπ Προσοχή: απαιτούνται προκαταρκτικές επισκέψεις Παρατηρήσεις: περιγραφικές & ερμηνευτικές Διάλογος δασκάλου - μαθητών

Είδη Παρατήρησης Είδη παρατήρησης Μη συμμετοχική παρατήρηση (αθέατη) Παθητική παρατήρηση (θεατή) Ενεργή - Συμμετοχική παρατήρηση (θεατή) Πλήρης - Συμμετοχική παρατήρηση (αθέατη) Μειονεκτήματα Mertens (1998), Παπαναστασίου και Παπαναστασίου (2005)

Παράμετροι στην παρατήρηση Τι παρατηρούμε Φυσικό περιβάλλον Κοινωνικό περιβάλλον Δραστηριότητες και συμπεριφορές Επικοινωνία (λεκτική και μη λεκτική ) Διάρκεια παρατήρησης Συχνότητα καταγραφής

Συστηματική παρατήρηση Πλεονέκτημα: βασίζεται σε ρητά καθορισμένες κατηγορίες συμπεριφοράς & κώδικες κωδικοποίησης Δυνατότητα επανάληψης της έρευνας. Χρήση προκαθορισμένων κατηγοριών είναι και μειονέκτημα Δειγματοληψία χρόνου: καταγραφή συμπεριφοράς στο τέλος ενός καθορισμένου χρόνου. Απαιτούνται ξεκάθαρες κατηγορίες Αξιοπιστία παρατηρήσεων: εξαρτάται από την ποσότητα των συμπεριφορών που παρατηρούνται Εγκυρότητα: φυσικότητα συμπεριφοράς, ακρίβεια, επάρκεια δειγματοληψίας Παράδειγμα: Το σύστημα Flanders

Χαρακτηριστικά της συστηματικής παρατήρησης - Ο παρατηρητής υιοθετεί ένα παθητικό-διακριτικό ρόλο - Οι παρατηρήσεις σημειώνονται σε φύλο παρατήρησης - Οι κατηγορίες είναι σαφώς διακεκριμένες, δηλαδή δεν υπάρχει καμία επικάλυψη Συνήθως υπάρχουν πολλές κατηγορίες και ο ερευνητής πρέπει να τις απομνημονεύσει όλες Ο ερευνητής πρέπει να αποφασίσει για τα σύμβολα που θα χρησιμοποιήσει (+ ή -) (α, β, γ, δ) Πάντα πρέπει να γίνεται πιλοτική έρευνα Εστίαση, συχνότητα, διάρκεια, φύση της καταγραφής

Κύρια μειονεκτήματα Υπεραπλούστευση σύνθετων συμπεριφορικών φαινομένων. Θεωρείται περιγραφική μέθοδος αφού περιορίζεται στις εκδηλούμενες συμπεριφορές χωρίς να επιχειρεί να εξακριβώσει τα αίτια. Απουσία πληροφοριών που αφορούν το πλαίσιο. Ελλοχεύει ο κίνδυνος παραποιημένης συμπεριφοράς από την πλευρά αυτών που παρατηρούνται

Πλεονεκτήματα συμμετοχικής παρατήρησης Συλλέγονται περισσότερες πληροφορίες ακόμη και μη-λεκτικές Ο ερευνητής διακρίνει την πορεία μίας συμπεριφοράς Ο παρατηρητής δεν αποτελεί «μύγα στον τοίχο» αλλά συμμετέχει στις καταστάσεις που παρατηρεί Στη συμμετοχική παρατήρηση συλλέγονται δεδομένα για την αλληλεπίδραση δασκάλου και μαθητών. Δυσκολίες: εξοικείωση και παράβλεψη γεγονότων, αδυναμία κατανόησης των ειδικών νοημάτων των συμμετεχόντων, δυσκολία αποδοχής στην τάξη από το δάσκαλο κλπ

Πρακτική άσκηση 1 Διαβάστε προσεκτικά την ενότητα της μεθοδολογίας στο παρακάτω άρθρο και σχολιάστε τον τρόπο επιτέλεσης των συστηματικών παρατηρήσεων: Bauminger et al (2003) Peer interaction and loneliness in High-Functioning Children with Autism. Journal of Autism and Developmental Disorders, 33(5) 489-507. Δείτε στο παράρτημα του άρθρου τις κατηγορίες που χρησιμοποιήθηκαν στο πρωτόκολλο παρατήρησης.

Πρακτική άσκηση 2 – απόσπασμα συμμετοχικής παρατήρησης Διαβάστε προσεκτικά το απόσπασμα που σας έχει μοιραστεί. Πρόκειται για τις σημειώσεις πεδίου που κρατήθηκαν από ένα ερευνητή (παρατήρηση μέσα σε τάξη) Μπορείτε αν εντοπίσετε τον ερευνητικό σκοπό; Τι παρατηρεί ο ερευνητής; Τι θέλει να εξετάσει; Πως γίνεται η παρατήρηση; Μπορείτε να διακρίνετε τη διαφορά ανάμεσα στις σημειώσεις που κρατήθηκαν;