Σε Αναζήτηση μιας Νέας Προοδευτικής Προοπτικής για την Ευρώπη Καθ. Λούκα Τ. Κατσέλη Co-Chair of Independent Commission for Sustainable Equality, Progressive Society Προοδευτικό Φόρουμ Αθήνα, 17 Μαρτίου 2018

μιας Νέας Προοδευτικής Προοπτικής για την Ευρώπη Σε Αναζήτηση μιας Νέας Προοδευτικής Προοπτικής για την Ευρώπη Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Κρίση Αιτίες της Πολιτικής Κρίσης Πυλώνες μιας Σύγχρονης Προοδευτικής Ατζέντας για την Ευρώπη Συμμαχίες και Στρατηγικά Βήματα

1. Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Κρίση Ποσοστό πολιτών που εμπιστεύονται τις Εθνικές Κυβερνήσεις Πηγή: Ευρωβαρόμετρο (διάφορα τεύχη)

1. Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Κρίση (συν) Ποσοστό πολιτών που εμπιστεύονται τα Εθνικά Κοινοβούλια Πηγή: Ευρωβαρόμετρο (διάφορα τεύχη)

1. Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Κρίση (συν) Ποσοστό πολιτών που εμπιστεύονται τα Πολιτικά Κόμματα Πηγή: Ευρωβαρόμετρο (διάφορα τεύχη)

1. Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Κρίση (συν) Ποσοστό πολιτών που εμπιστεύονται την Ευρωπαϊκή Ένωση Πηγή: Ευρωβαρόμετρο (διάφορα τεύχη)

1. Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Κρίση (συν) …ιδιαίτερα στις χώρες που είχαν πρόγραμμα και σε χώρες του Νότου στις οποίες εφαρμόστηκαν πολιτικές λιτότητας. Η εικόνα άλλαξε, όταν οι χώρες βγήκαν από το πρόγραμμα, ή άλλαξε το μίγμα πολιτικής. Ποσοστό πολιτών που απάντησαν ότι δεν νιώθουν πολίτες της Ε.Ε. (Ελλάδα, Ιρλανδία, Πορτογαλία, Κύπρος, Ισπανία και Ιταλία) Πηγή: Standard Eurobarometer Διάφορα Έτη

1. Η Ευρωπαϊκή Πολιτική Κρίση (συν) Συμπεράσματα Η Ευρώπη αλλά και γενικότερα οι αναπτυγμένες δυτικές κοινωνίες διέρχονται μια βαθύτατη πολιτική κρίση. Η κρίση αυτή είναι κρίση εμπιστοσύνης προς το παραδοσιακό κυρίαρχο πολιτικό σύστημα και τα κόμματα που κυβέρνησαν τις τελευταίες δεκαετίες, αλλά και προς τους Ευρωπαϊκούς θεσμούς. Η κρίση εμπιστοσύνης έχει οδηγήσει στην απονομιμοποίηση των δημόσιων θεσμικών υποκειμένων -Κυβερνήσεων, κομμάτων, συνδικάτων, συνεταιρισμών- απέναντι στην άνοδο της ισχύος των κατόχων της ιδιωτικής οικονομικής εξουσίας. Η προιούσα απονομιμοποίηση των δημόσιων θεσμικών υποκειμένων πλήττει κυρίως τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα και την κυβερνητική αριστερά, που στηριζόνται στα «απαξιωμένα» δημόσια θεσμικά υποκείμενα για τη ρύθμιση των αγορών και την υλοποίηση του προγράμματός τους. Η παλιά συνταγή «για να ξανακερδίσουμε τους ψηφοφόρους μας, πρέπει να ξαναγίνουμε πιο αριστεροί, να διεκδικούμε περισσότερο κράτος και λιγότερη αγορά» δεν πείθει καθώς έχει υπονομευθεί η εμπιστοσύνη στο κράτος και στους αντιπροσωπευτικούς δημοκρατικούς θεσμούς ότι μπορούν να υλοποιήσουν μια προοδευτική ατζέντα.

2. Αιτίες της Πολιτικής Κρίσης Δεν υπάρχει μονοσήμαντη εξήγηση για την πολιτική κρίση. Οι βασικότερες αιτίες, αλληλένδετες μεταξύ τους, είναι οι ακόλουθες: Η δραματική επιδείνωση των συνθηκών διαβίωσης των μεσαίων και χαμηλών εισοδηματικά στρωμάτων και η εντεινόμενη ανασφάλεια ως αποτέλεσμα της παγκοσμιοποίησης, των τεχνολογικών αλλαγών αλλά και κυρίως νεοφιλελεύθερων ή/και αναποτελεσματικών πολιτικών. Τα πραγματικά εισοδήματα στη Βρετανία είναι σήμερα χαμηλότερα απ’ ότι ήταν πριν δέκα χρόνια. Οι μεγάλοι χαμένοι της παγκόσμιας οικονομίας από το 1988-2008, ήδη πριν από τη χρηματοπιστωτική κρίση, είναι τα μεσαία κοινωνικά στρώματα που ζουν στις δυτικές κοινωνίες, ενώ οι κερδισμένοι τα ανερχόμενα μεσαία στρώματα στις αναδυόμενες οικονομίες (Κίνα, Βραζιλία, κλπ) και οι πιο πλούσιοι στις δυτικές οικονομίες. [1] Milanovic, Branko (2016) , Global Inequality: A new Approach for the Age of Globalization

2. Αιτίες της Πολιτικής Κρίσης (συν) Η εντεινόμενη εισοδηματική ανισότητα αλλά και ανισότητα ευκαιριών στο εσωτερικό των δυτικών κοινωνιών που επηρεάζει και τις προσδοκίες για τη δυνατότητα οικονομικής και κοινωνικής ανέλιξης κάθε κοινωνικής ομάδας στο μέλλον. Η ανεξέλεγκτη συγκέντρωση ισχύος μεγάλων πολυεθνικών επιχειρήσεων, ιδιαίτερα του χρηματοπιστωτικού τομέα, σε διεθνές επίπεδο. Μεταξύ 37 εκατ. επιχειρήσεων και επενδυτών, 147 επιχειρήσεις κατέχουν το 40% του παγκόσμιου πλούτου. [1] Η άκριτη υιοθέτηση πολιτικών φιλελευθεροποίησης, απορρύθμισης, ιδιωτικοποίησης δημόσιων υπηρεσιών από Ευρωπαϊκές κυβερνήσεις –συχνά ποδηγετούμενες από ιδιωτικά συμφέροντα- χωρίς επαρκείς αντισταθμιστικές πολιτικές που υπονόμευσαν ακόμα περισσότερο την ισχύ των δημόσιων θεσμικών υποκειμένων. Η μετάβαση. λόγω ψηφιακής τεχνολογίας και μέσων κοινωνικής δικτύωσης, από την αντιπροσωπευτική δημοκρατία στη «δημοκρατία της γνώμης», μίας δημοκρατίας πιο σκεπτικιστικής, ατομικιστικής και περιορισμένης ευθύνης κι ελέγχου.. [1] Vitali, S.Glatfelder, J.B. and Battiston S.(2011) , “The Network of Global Corporate Control”, Swiss Federal institute

2. Αιτίες της Πολιτικής Κρίσης (συν) Συμπεράσματα Η επιδείνωση του συσχετισμού δυνάμεων μεταξύ κατόχων της ιδιωτικής οικονομικής εξουσίας που δραστηριοποιείται σε διεθνές επίπεδο και της πολιτικής εξουσίας που δραστηριοποιείται σε εθνικό επίπεδο, έχει αποδυναμώσει σημαντικά τα εθνικά κράτη στην άσκηση πολιτικής. Σοσιαλδημοκρατικά και αριστερά κόμματα αποδέχθηκαν –όταν δεν ποδηγετήθηκαν- μοιραίους συμβιβασμούς. Η αυξανόμενη ανεργία, η φτώχεια, η ανισότητα, η υπερχρέωση μεσαίων στρωμάτων, σε συνδυασμό με την κατάρρευση της εμπιστοσύνης προς τους θεσμούς αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας, έχουν προκαλέσει δραματική άνοδο της ανασφάλειας, του φόβου και της οργής που πυροδοτούν την άνοδο αντισυστημικών και συχνά εξτρεμιστικών δυνάμεων.

3. Πυλώνες μιας Σύγχρονης Προοδευτικής Ατζέντας για την Ευρώπη Μια σύγχρονη προοδευτική ατζέντα για την Ευρώπη πρέπει να σχεδιαστεί λαμβάνοντας υπόψη τις αλληλένδετες αιτίες της κρίσης αλλά και τη διαμορφωμένη διεθνή πραγματικότητα. Με στόχο την επανάκτηση ισχύος της πολιτικής έναντι της αγοράς και της διεύρυνσης των βαθμών ελευθερίας στην άσκηση πολιτικής, οι πυλώνες αυτής της ατζέντας μπορεί να είναι:

3. Πυλώνες μιας Σύγχρονης Προοδευτικής Ατζέντας για την Ευρώπη (συν) Η Αποτελεσματική Ρύθμιση των Παγκόσμιων Αγορών: ανάδειξη των στρεβλώσεων από την φιλελεύθερη και αρρύθμιστη παγκοσμιοποίηση και την ανάγκη εποπτείας και ρύθμισης αγορών με προτεραιότητα στην εξάλειψη φορολογικών παραδείσων, στη ρύθμιση ενδοομιλικών συναλλαγών, στην αποτελεσματική εποπτεία χρηματοπιστωτικών αγορών και στην καταπολέμηση μονοπωλιακών και ολιγοπωλιακών ή/και αθέμιτων πρακτικών από πολυεθνικές επιχειρήσεις. Η ΕΕ έχει συγκριτικό πλεονέκτημα (Banking Union). Η προάσπιση των κοινωνικών κι όχι μόνο ατομικών δικαιωμάτων των πολιτών: ανάδειξη πολιτικών και πρωτοβουλιών για την ενίσχυση του δικαιώματος σε ένα αξιοπρεπές επίπεδο διαβίωσης για όλους, με προτεραιότητα στην εργασία, στη στέγη, στην ισότιμη πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες εκπαίδευσης, υγείας και πρόνοιας. Η ενίσχυση της οικονομικής δημοκρατίας: ενίσχυση της διαπραγματευτικής δύναμης του πολίτη στην αγορά εργασίας, στην αγορά προιόντων και υπηρεσιών καθώς και στην αγορά κεφαλαίου μέσω αναμόρφωσης συλλογικοτήτων και ενίσχυσης κοινωνικών εταίρων (συνδικάτων, συνεταιρισμών, ενώσεων καταναλωτών, επιμελητηρίων, κοκ) Η εξασφάλιση βιώσιμης αναπτυξιακής δυναμικής και κοινωνικής συνοχής: επεξεργασία συγκεκριμένων επενδυτικών και κοινωνικών πρωτοβουλιών που θα προάγουν τα ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα μιας προοδευτικής Ευρώπης, την αναβάθμιση των υπηρεσιών που παρέχει, την ποιότητα ζωής των Ευρωπαίων πολιτών. Η διασφάλιση δημοκρατίας, διαφάνειας και λογοδοσίας στην Ευρωπαϊκή διακυβέρνηση: ενίσχυση εξουσιών Ευρωκοινοβουλίου, ανακατανομή αρμοδιοτήτων και εποπτεία στην άσκηση οικονομικής πολιτικής, δημιουργία ανεξάρτητης επιτροπής παρακολούθησης και αξιολόγησης πολιτικών, κλπ

4. Συμμαχίες και Στρατηγικά Βήματα Μόνο μέσω της ανασύστασης των προοδευτικών δυνάμεων στην ΕΕ μπορεί να σωθεί το Ευρωπαϊκό οικοδόμημα. Το Ευρωπαϊκό οικοδόμημα με τη σειρά του, λόγω θεσμικής ισχύος, είναι το μόνο που μπορεί να ενισχύσει τις προοδευτικές δυνάμεις στην Ευρώπη και να αντιστρέψει την κρίση αλλά και τις φιλελεύθερες επιλογές στην άσκηση πολιτικής. Προυποθέσεις: Συμμαχίες για κοινή πολιτική δράση ενόψει Ευρωεκλογών 2019 Διασφάλιση αξιόπιστης πολιτικής εκπροσώπησης Επεξεργασία και ανάδειξη Ευρωπαικής Προοδευτικής Ατζέντας στη βάση των πέντε αξιακών πυλώνων. Επανάκτηση επικοινωνιακού πλεονεκτήματος με ανάδειξη των δυνατοτήτων για αναχαίτιση της σημερινής κρίσης και των σημαντικών δημοσίων αγαθών και υπηρεσιών που μόνο η Ευρώπη μπορεί να παράξει.

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΣΟΧΗ ΣΑΣ