Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία στο Γυμνάσιο Ζητήματα διδασκαλίας και αξιολόγησης των μαθητών/τριών Βενετία Μπαλτά Σχολική Σύμβουλος Φιλολόγων

Στόχοι της εισήγησης: Δειγματική επεξεργασία μιας ενότητας από την Αρχαία Ελληνική Γλώσσα της Α΄ Γυμνασίου, στο πλαίσιο των οδηγιών διδασκαλίας Πρόταση για την αξιολόγηση της ενότητας Συζήτηση για τη διδασκαλία και αξιολόγηση της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας Συζήτηση /ανταλλαγή εμπειριών και “καλών πρακτικών”

Οι οδηγίες για τη διδασκαλία του μαθήματος: Στηρίζονται στα ισχύοντα θεσμικά κείμενα (Π.Σ., Ε.Ω.Π.) και στο πλαίσιο εξορθολογισμού που έθεσε το ΙΕΠ Αξιοποιούν βασικές θέσεις της διδακτικής (ενθάρρυνση του/της εκπαιδευτικού να σχεδιάζει το μάθημα σύμφωνα με τις ανάγκες της τάξης) Υποστηρίζουν σύγχρονες διδακτικές πρακτικές (συμμετοχικές δραστηριότητες κατά τη διδασκαλία)

Γενικοί στόχοι κατά τη διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας: Βαθμιαία εξοικειωση μαθητών/τριών με τον αρχαίο ελληνικό λόγο (κείμενα, γλωσσικό σύστημα, λεξιλόγιο) Εξοικείωση με ποικιλία κειμένων (πολιτισμική διάσταση της αρχαίας γλώσσας, ενδιαφέρον για τον τρόπο σκέψης των αρχαίων...) Συνειδητοποίηση της συνέχειας της γλώσσας

Α΄ τάξη: Δε διδάσκονται οι ενότητες 14-18 Βασικά μορφοσυντακτικά: Α΄ και β΄ κλίση ουσιαστικών και επιθέτων Οριστική ενεργητικής φωνής βαρυτόνων ρημάτων, ειμί Απαρέμφατο, μετοχή Προσωπική αντωνυμία Δεικτική αντωνυμία: ούτος, αύτη, τούτο Δομή απλής πρότασης Παραγωγή λέξεων

Ενδεικτική επεξεργασία της 5ης ενότητας: “Ο πλούτος της αττικής γης” Συνολικός προβλεπόμενος χρόνος για την επεξεργασία της ενότητας: 4 διδακτικές ώρες Στόχοι: 1. Να γνωρίσουν στοιχεία του αθηναϊκού βίου και των αγαθών της πόλης. 2. Να μάθουν τον σχηματισμό του ρήματος στην οριστική ενεστώτα και μέλλοντα ε.φ. και τη λειτουργία του μέσα στην πρόταση (δηλαδή ότι χωρίς ρήμα δεν υπάρχει πρόταση). Να μάθουν τον σχηματισμό ενεστώτα του ειμί 3. Να διαπιστώσουν τα κοινά και διαφορετικά στοιχεία με τη ν.ε. γλώσσα. (π.χ. μέλλοντας: λύσω / θα λύσω, αλλά και θα λύνω στη ν.ε.)

Ενδεικτική επεξεργασία της 5ης ενότητας: “Ο πλούτος της αττικής γης” Ως προς το κείμενο: Προτείνεται να δοθεί η μετάφραση του κειμένου. Οι μαθητές/τριες συζητούν τις ιδέες και τα νοήματα του κειμένου με τη βοήθεια των ερωτήσεων. Το αρχαίο κείμενο θα χρησιμοποιηθεί για την υποστήριξη της διδασκαλίας του ρήματος.

Ενδεικτική επεξεργασία της 5ης ενότητας: “Ο πλούτος της αττικής γης” Φαινόμενα: 1. Ετυμολογικά: λειτουργία της παραγωγής ουσιαστικών από ουσιαστικά (β΄ μέρος), χωρίς να ζητείται από τους/τις μαθητές/τριες η απομνημόνευση των κατηγοριών (παρώνυμα κ.λπ.). Σκόπιμη η αναφορά στη ν.ε. γλώσσα. 2. Γραμματική: τα παρεπόμενα του ρήματος, κυρίως απαρέμφατο και μετοχή/ οριστική ενεστώτα και μέλλοντα ενεργητικής φωνής βαρύτονων ρημάτων, φωνηεντόληκτων και αφωνόληκτων/ οριστική ενεστώτα του ειμί/ προσωπικές αντωνυμίες (από την 4η ενότητα).

Ενδεικτική επεξεργασία της 5ης ενότητας: “Ο πλούτος της αττικής γης” Αποφάσεις, για τον διδακτικό σχεδιασμό (με βάση τις ανάγκες της τάξης και του τμήματος): Χρόνος: 4 ώρες Κείμενο: Προσέγγιση με αξιοποίηση της μετάφρασης και έμφαση στην κατανόηση και την παραγωγή λόγου Γραμματική: 1. οριστική ενεστώτα και μέλλοντα ενεργητικής φωνής αξιοποιώντας αναλογίες με τη νεοελληνική γλώσσα/ 2. προσωπικές αντωνυμίες / 3. οριστική ενεστώτα του ειμί Αναφορά σε απαρέμφατο / μετοχή Λεξιλόγιο ή ετυμολογικά, αναλόγως των συνθηκών

Ενδεικτική επεξεργασία της 5ης ενότητας: “Ο πλούτος της αττικής γης” 1η ώρα: Κείμενο: Προσέγγιση με αξιοποίηση της μετάφρασης και έμφαση στην κατανόηση και την παραγωγή λόγου Εναλλακτικές δυνατότητες για την αφόρμηση: Από την αρχαιότητα: παρατήρηση εικόνας σελ. 38 (οι προσφορές στη γιορτή των Παναθηναίων) και σελ. 36 Από την εμπειρία της σύγχρονης ζωής: “Ο πλούτος της αττικής γης” ως τίτλος σε ένα σημερινό κείμενο, ποιες προσδοκίες δημιουργεί στον αναγνώστη;

Ενδεικτική επεξεργασία της 5ης ενότητας: “Ο πλούτος της αττικής γης” 1η ώρα: Κείμενο Αξιοποίηση του εισαγωγικού σημειώματος (Ξενοφώντας, 4ος αιώνας, “Πόροι” που μπορούν να βελτιώσουν την οικονομική κατάσταση της πόλης). Το κείμενο δίνεται στους μαθητές και τις μαθήτριες στα νέα ελληνικά, και προχωράμε στην ανάγνωση, με αναγνωστικές οδηγίες: Ποια πρόσωπα εμφανίζονται στο κείμενο; Ποια θέση υποστηρίζει ο Ξενοφών; Ποια είναι τα επιχειρήματά του; Οι απαντήσεις σημειώνονται στον πίνακα.

Ενδεικτική επεξεργασία της 5ης ενότητας: “Ο πλούτος της αττικής γης” Στη συνέχεια, ανάγνωση του αρχαίου κειμένου: Οδηγίες (ενδεικτικά): Αναζητάμε λέξεις ή προτάσεις στα α.ε. που να δίνουν απάντηση στα προηγούμενα ερωτήματα Σημειώνουμε λέξεις (τουλάχιστον 5) που συνεχίζουν να υπάρχουν στα ν.ε. Στόχοι: σταδιακή εξοικείωση με τον α.ε. λόγο, η έννοια του ρήματος, της πρότασης, το απαρέμφατο, η μετοχή Κλείσιμο: συνοπτική απόδοση του νοήματος στα ν.ε. / Επαναφορά στις προσδοκίες του τίτλου/ συζήτηση (ερ. 2,σ.38)

Ενδεικτική επεξεργασία της 5ης ενότητας: “Ο πλούτος της αττικής γης” 2η ώρα: Γραμματική (1. Οριστική ενστώτα βαρύτονων ρημάτων //2. Προσωπική αντωνυμία) 1. Επεξεργασία της οριστικής ενεστώτα με βάση την πρόταση: Η χώρα πολλά αγαθά έχει. Με τη βοήθεια των μαθητών/τριών, κλίνω στον πίνακα το ρήμα στα ν.ε., δίνω τις διαφοροποιήσεις στα α.ε. 2. Διδασκαλία της προσωπικής αντωνυμίας, από τα ν.ε. στα α.ε.,στον πίνακα, αρχικά ως προσθήκη στο έχω, στη συνέχεια από το σχολικό εγχειρίδιο. 3. Ασκήσεις εμπέδωσης για ρήμα / αντωνυμία, κατά προτίμηση σε προτάσεις

Ενδεικτική επεξεργασία της 5ης ενότητας: “Ο πλούτος της αττικής γης” 3η ώρα: Γραμματική και Λεξιλόγιο (1. Οριστική μέλλοντα βαρύτονων ρημάτων //2. Οριστική ενεστώτα ειμί // 3. Λεξιλόγιο) 1. Επεξεργασία της οριστικής μέλλοντα με βάση την πρόταση: Υμείς τω φίλω πιστεύετε. Απόδοση στα ν.ε., αναγνώριση χρόνου, πώς αποδίδεται ο μέλλοντας στα ν.ε. (περιφραστικά, 2 τύποι), πώς αποδίδεται στα α.ε. (μονολεκτικά, 1 τύπος), Υμείς τω φίλω πιστεύ-σ-ετε, στον πίνακα όλα τα πρόσωπα (με την αντωνυμία).

Ενδεικτική επεξεργασία της 5ης ενότητας: “Ο πλούτος της αττικής γης” 3η ώρα: Γραμματική και Λεξιλόγιο (1. Οριστική μέλλοντα βαρύτονων ρημάτων //2. ειμί // 3. Λεξιλόγιο) 2. Οριστική ενεστώτα του ειμί, με αφετηρία τις προτάσεις: Αι ώραι πραόταται εισίν. Η θάλασσα παμφορωτάτη εστί. Απόδοση στα ν.ε., αναγνώριση ρήματος, κλίση του ρήματος στον πίνακα, ασκήσεις εμπέδωσης 3. Λεξιλόγιο, στήλες 2, 3 Ενδεικτικά: Ποιες λέξεις γνωρίζω καλά και μπορώ να εξηγήσω τη σημασία τους // Δύο λέξεις που θα αναζητήσω στο λεξικό...

Ενδεικτική επεξεργασία της 5ης ενότητας: “Ο πλούτος της αττικής γης” 4η ώρα: Γραμματική /Ανακεφαλαίωση(1. Οριστική μέλλοντα βαρύτονων αφωνόληκτων ρημάτων //2. Ανακεφαλαίωση) 1. Στον πίνακα: Οριστική μέλλοντα αφωνόληκτων ρημάτων, με αφετηρία τα ρήματα πείθω, διώκω, γράφω και τον αντίστοιχο τύπο της οριστικής στιγμιαίου μέλλοντα στα ν.ε. // τ,δ,θ+σ= σ, κ.λπ. // Άσκηση εμπέδωσης 2. Ανακεφαλαίωση Τι μάθαμε: “Ο Πλούτος της αττικής γης” // Λεξιλόγιο “η γη” // Οριστική ενεστώτα και μέλλοντα // Οριστική ενεστώτα ειμί // Προσωπική αντωνυμία

Ενδεικτική επεξεργασία της 5ης ενότητας: “Ο πλούτος της αττικής γης” Προσωπικός αναστοχασμός, σε σχέση με αρχικούς στόχους: 1. Να γνωρίσουν στοιχεία του αθηναϊκού βίου και των αγαθών της πόλης. 2. Να μάθουν τον σχηματισμό του ρήματος στην οριστική ενεστώτα και μέλλοντα ε.φ. και τη λειτουργία του μέσα στην πρόταση (δηλαδή ότι χωρίς ρήμα δεν υπάρχει πρόταση). Να μάθουν τον σχηματισμό ενεστώτα του ειμί 3. Να διαπιστώσουν τα κοινά και διαφορετικά στοιχεία με τη ν.ε. γλώσσα. (π.χ. μέλλοντας: λύσω / θα λύσω, αλλά και θα λύνω στη ν.ε.) 4. Παιδαγωγικό κλίμα: Ενθάρρυνση της συμμετοχής των μαθητών/τριών και της συνεργασίας

Ενδεικτική επεξεργασία της 5ης ενότητας: “Ο πλούτος της αττικής γης” Σε σχέση με την διδασκαλία των φαινομένων: 1. κειμενοκεντρική διδασκαλία των γραμματικών /συντακτικών φαινομένων + αξιοποίηση βιβλίων αναφοράς 2. συνεχής αξιοποίηση ν.ε. για αναφορές / παραδείγματα 3. ασκήσεις κλειστού τύπου (ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής/ συμπλήρωσης κενών / αντιστοίχισης) 4. ασκήσεις παραγωγής / μετασχηματισμού (σε προτάσεις) 5. διόρθωση ασκήσεων στην τάξη

Αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών/τριών Α. Για την αξιολόγηση της επίδοσης του μαθητή κατά τη διάρκεια των τετραμήνων συνεκτιμώνται τα παρακάτω κριτήρια: α) η συνολική συμμετοχή του μαθητή (τα ερωτήματα που θέτει, οι απαντήσεις που δίνει, η συμβολή του στη μελέτη ενός θέματος μέσα στην τάξη, η συνεργασία του με συμμαθητές, η επιμέλεια στην εκτέλεση των εργασιών που του ανατίθενται), από την οποία ο εκπαιδευτικός σχηματίζει εικόνα για τις γνώσεις, την κατανόηση εννοιών και φαινομένων, τις δεξιότητες επίλυσης προβλήματος, τις επικοινωνιακές δεξιότητες , την κριτική σκέψη, τη δημιουργικότητα κτλ., β) οι εργασίες που εκτελεί ο μαθητής στο πλαίσιο της καθημερινής μαθησιακής διαδικασίας στο σχολείο ή στο σπίτι, ατομικά ή ομαδικά, γ) οι συνθετικές δημιουργικές εργασίες, ατομικές ή ομαδικές, οι διαθεματικές εργασίες δ) οι ωριαίες γραπτές δοκιμασίες, ε) οι ολιγόλεπτες γραπτές δοκιμασίες (τεστ).

Αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών/τριών Β. Όσον αφορά τις ωριαίες γραπτές δοκιμασίες αυτές είναι: α) προειδοποιημένες, αν έπονται μιας ανακεφαλαίωσης και καλύπτουν ευρύτερη διδακτική ενότητα για την οποία έχουν διατεθεί μέχρι τέσσερις (4) διδακτικές ώρες. β) μη προειδοποιημένες, αν καλύπτουν την ύλη που διδάχθηκε στο αμέσως προηγούμενο μάθημα. Γ. Στα μαθήματα της Ομάδας Α΄ διενεργείται μόνο μια ωριαία γραπτή δοκιμασία κατά τη διάρκεια του πρώτου τετραμήνου. Στα μαθήματα της Ομάδας Β΄ διενεργείται μία ωριαία γραπτή δοκιμασία κατά τη διάρκεια του πρώτου τετραμήνου και μία κατά τη διάρκεια του δεύτερου τετραμήνου. Κατά το δεύτερο τετράμηνο ο διδάσκων μάθημα της δεύτερης ομάδας δύναται να επιλέξει, αντί της διεξαγωγής ωριαίας γραπτής δοκιμασίας σε κάποιο τμήμα ή κάποια τμήματα, την ανάθεση μιας συνθετικής δημιουργικής εργασίας μικρής έκτασης στους μαθητές του τμήματος ή των τμημάτων.

Αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών/τριών Δ. Οι ωριαίες γραπτές δοκιμασίες πραγματοποιούνται με τον παρακάτω περιορισμό: Κάθε τμήμα μπορεί να εξετάζεται με ωριαία γραπτή δοκιμασία μόνο σε ένα (1) μάθημα την ημέρα και μέχρι σε τρία (3) το πολύ μαθήματα την εβδομάδα. Για τον σωστό προγραμματισμό αυτών των γραπτών δοκιμασιών, οι εκπαιδευτικοί καταγράφουν έγκαιρα, σε ειδικό τετράδιο, την ημέρα που προτίθενται να διενεργήσουν ωριαία γραπτή δοκιμασία σε κάποιο τμήμα, για να ενημερώσουν τους συναδέλφους τους. Ε. Οι ολιγόλεπτες γραπτές δοκιμασίες πραγματοποιούνται με τους εξής περιορισμούς: α) δεν υπερβαίνουν τις τρεις (3) ανά μάθημα για κάθε τετράμηνο, β) διαρκούν το πολύ δέκα (10) λεπτά, γ) τα ερωτήματα αναφέρονται στο αμέσως προηγούμενο μάθημα και έχουν ελεγχθεί ότι είναι δυνατόν να απαντηθούν εντός του διαθέσιμου χρόνου

Αξιολόγηση της επίδοσης των μαθητών/τριών Για την αρχαία ελληνική γλώσσα, με βάση τις κατευθύνσεις των οδηγιών, τον τρόπο εργασίας στην τάξη, την εμπειρία των προηγούμενων ετών: Κείμενο (ερώτηση/ ερωτήσεις κατανόησης) Λεξιλόγιο ή ετυμολογικά (ασκήσεις κλειστού ή ανοιχτού τύπου) Γραμματική ή/ και συντακτικό (ασκήσεις κλειστού / ανοιχτού τύπου)

Αρχαία Ελληνική Γραμματεία

Στόχοι της διδασκαλίας: Εξοικείωση μαθητών/τριών με τα μελετώμενα κείμενα (συνεξέταση μορφής/ περιεχομένου) Απόλαυση κατά την ανάγνωση Ανάδειξη ανθρωπογνωστικού χαρακτήρα των κειμένων Καλλιέργεια γλωσσικής ικανότητας / έκφρασης Ενίσχυση της αρχαιογνωσίας Επιδιώκεται η αξιοποίηση του συνόλου των κειμένων που προβλέπονται σε κάθε τάξη (35 + 13 ώρες). Ο προτεινόμενος προγραμματισμός είναι ενδεικτικός.

Για την αξιολόγηση του μαθήματος: Με βάση τις κατευθύνσεις των οδηγιών, τον τρόπο εργασίας στην τάξη, την εμπειρία των προηγούμενων ετών Διδαγμένο κείμενο 20-30 στίχων, σε φωτοτυπία Ερωτήσεις για το περιεχόμενο και τη μορφή του κειμένου Ενδεικτικές δυνατότητες: Κατανόηση του περιεχομένου Αφηγηματικές τεχνικές και οπτικές της αφήγησης Σχήματα λόγου Χαρακτηρισμοί προσώπων Στοιχεία πολιτισμού Έκφραση τεκμηριωμένης κρίσης Ζητήματα “δημιουργικής γραφής”